________________
દષ્ટિનો વિષય
પ (૯) જેનાથી સંસારનો અભાવ થાય અને પરમાનંદરૂપ મોક્ષદશા પ્રગટ થાય એવા
રત્નત્રયરૂપ સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર જ નિયમથી કરવા યોગ્ય છે, તેથી શુદ્ધ
રત્નત્રય જ “નિયમસાર” છે. (૧૦) આત્મામાં સહજ અનંતચતુષ્ટમય શુદ્ધ જ્ઞાનચેતના પરિણામ ત્રિકાળ છે, તે સહજ
પરિણામિક ભાવમાં સ્થિત છે તે શુદ્ધજ્ઞાન ચેતના પરિણામના આશ્રયથી મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થાય છે. આ શુદ્ધ ચેતના પરિણામ કહ્યું છે તે ત્રિકાળ પરમપરિણામિક ભાવ
છે, ઔદયિકાદિ ભાવોથી નિરપેક્ષ છે અને દ્રવ્યદૃષ્ટિનો વિષય છે. (૧૧) ચેતનાના ત્રણ પ્રકારોમાં જે જ્ઞાનચેતના છે તે તો પર્યાયરૂપ છે, કાર્ય છે અને
વ્યવહારનયનો વિષય છે તથા ત્રિકાળિક શુદ્ધ જ્ઞાનચેતના પરિણામ છે તે દ્રવ્યરૂપ છે, કારણ છે અને નિશ્ચયનયનો વિષય છે;એના અવલંબનથી નિર્મળ પર્યાયરૂપ
કાર્ય પ્રગટ થાય છે. (૧૨) સહજ શુદ્ધ જ્ઞાનચેતના પરિણામ-કારણ શુદ્ધ પર્યાય તે મોક્ષનું નિશ્ચય કારણ છે,
કેમકે તેના આધારે આશ્રયથી સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર તેમજ મોક્ષદશા પ્રગટ થાય છે. તથા મોક્ષદશામાં પણ તે કારણનો અભાવ નથી થતો. મોક્ષદશામાં પણ તે સદેવ સાથે રહે છે.
ત્રિકાળિક સામાન્યરૂપ ધ્રુવ અને તેનું વર્તમાન વર્તતું વિશેષરૂપ ધ્રુવ એ બંને અભેદ છે અને તે દ્રવ્યદૃષ્ટિનો વિષય છે.
જે રીતે સહજ પરમ પરિણામિક ભાવ ત્રિકાળ ધૃવરૂપ છે તે જ રીતે તે પરમ પારિણામિક ભાવમાં સ્થિત આ સ્વભાવ ચતુષ્ટમય શુદ્ધ જ્ઞાન ચેતના પરિણામ પણ - ધૃવરૂપ છે, કારણ નિયમરૂપ છે, જે પ્રત્યેક આત્મા માં ત્રિકાળ એકરૂપ સ્થિત છે, 'પારિણામિક ભાવરૂપ છે, તેમાં પરિણમન કહેવામાં આવે છે. પરંતુ તે પરિણમન સદશરૂપ છે, સંસાર તેમ જ મોક્ષ પર્યાયની જેમ ઉત્પાદ વ્યયરૂપ પરિણમન નથી. આવો કારણ સ્વભાવ અન્તર્દષ્ટિનો વિષય છે. આવા કારણને ઓળખે તો નિર્મળ
કાર્ય (સમ્યગ્દર્શનાદિ) થયા વિના રહે નહિ.. (૧૩) પોતાના મોક્ષનું કારણ પોતાની પાસે સરૂપે નિરંતર પ્રવાહિત છે એટલે કે મોક્ષપર્યાય
પ્રગટ થવાની કારણરૂપ શક્તિ પ્રત્યેક જીવ પાસે ત્રિકાળ વિધમાન છે જેના સેવનથી મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ થાય છે. તેના સિવાય બાહ્ય વ્યવહાર કારણના આશ્રયથી મોક્ષમાર્ગ પ્રગટતો નથી.ચૈતન્યની શક્તિમાં પરમાત્મા દશા પ્રગટ થવાની શક્તિ વિધમાન છે તેથી તેમાંથી જ પરમાત્મા દશા પ્રગટ થાય છે.
– ૧૦૮)
