________________
સ્વાનુભૂતિ (૭) પરમાત્મા તત્ત્વના મધ્યમ કોટિના અપરિપકવ આશ્રય વખતે તે અપરિપકવ્યતાને
લીધે સાથે સાથે જે અશુદ્ધિરૂપ અંશ વિધમાન હોય છે કે તે અશુદ્ધિરૂપ અંશ જ વ્યવહાર પ્રતિક્રમણ આદિ અનેક શુભ વિકલ્પાત્મક ભાવોરૂપે દેખાવ દે છે. તે અશુદ્ધિરૂપ અંશ ખરેખર મોક્ષમાર્ગ કેમ હોઈ શકે? તે તો મોક્ષમાર્ગથી વિરુદ્ધ જ
ભાવ છે. (૮) શુભ ભાવો અને તેના સંબંધી બાહ્ય જડ ક્રિયાઓ આ જીવ અનંતવાર કરી ચૂકયો છે
પરંતુ તે ભાવોના ફળ રૂપે કદાચ સ્વર્ગગતિ પણ પ્રાપ્ત થાય તો પણ કેવળ પરિભ્રમણનું જ કારણ થયા છે. એ ભાવો પરલ થતા હોવાથી આત્માનું વિભાગરૂપ પરિણમન છે. “પરમાત્મા તત્ત્વના આશ્રય' વિના આત્માનું સ્વભાવરૂપ પરિણમન અંશે પણ
નહિ થતું હોવાથી તેને મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ અંશ માત્ર હોતી નથી. (૯) સર્વ જિનેન્દ્રોના દિવ્ય ધ્વનિનો સંક્ષેપ સાર એ છે કે ભયંકર સંસાર રોગનું એકમાત્ર ઔષધ પરમાત્મા તત્વનો આશ્રય' છે.
વચનામૃત વીતરાગના, પરમ શાંત રસ મૂળ;
ઔષધ એ ભવ રોગના, કાયરને પ્રતિકૂળ.” (૧૦) જ્યાં સુધી જીવની દષ્ટિ ધ્રુવ અચળ પરમાત્મા તત્વ ઉપર ન પડતાં ક્ષણિક ભાવો
ઉપર રહે છે ત્યાં સુધી અનંત ઉપાયે પણ તેના કૃતક ઔપાધિક ઉછાળા-શુભાશુભ વિકલ્પો શમતા નથી. પરંતુ જ્યારે તે દૃષ્ટિને પરમાત્માતત્ત્વરૂપ ધ્રુવ આલંબન હાથ લાગે છે ત્યાં તો તે જ ક્ષણે તે જીવ (દષ્ટિ અપેક્ષાએ) કૃતકૃત્યતા અનુભવે છે. શ્રદ્ધા અપેક્ષાએ-શ્રદ્ધાગુણનું પૂર્ણ નિર્મળ પરિણમન થઈ જવાથી વિધિ-નિષેધ વિલય પામે છે, અપૂર્વ સમરસ ભાવનું વદન થાય છે, નિજ સ્વભાવરૂપ પરિણાનો
પ્રારંભ થાય છે અને કૃતક ઔપાધિક ઉછાળા ક્રમે ક્રમે વિરામ પામતા જાય છે. (૧૧) આ નિરંજન નિજ પરમાત્મા તત્વના આશ્રયરૂપ માર્ગે જ સર્વ મુમુક્ષઓ ભૂતકાળ
પંચમ ગતિને પામ્યા છે, વર્તમાન કાળે પામે છે અને ભવિષ્યકાળમાં પણ આ જ
રીતે પામશે. બીજો કોઈ ઉપાય નથી. (૧૨) આ પરમાત્મા તત્વ સર્વ તત્ત્વોમાં એક સાર છે, ત્રિકાળ-નિરાવરણ, નિત્યાનંદ
એક સ્વરૂપ છે, સ્વભાવ અનંત સ્વચતુષ્ટથી સનાથ છે, સુખ સાગરનું પૂર છે, કલેશોદધિનો કિનારો છે, ચારિત્રનું મૂળ છે, મુક્તિ કારણ છે, સર્વ ભૂમિકાના સાધકોને તે જ એક ઉપાદેય છે.
(૧૭૭ • ON
