________________
ન સ્વાનુભૂતિ થાય (૧૯) પોતાને જાણતાં જ્ઞાન થાય, અરિહંતને જાણે માટે સાચું જ્ઞાન થઈ જાય છે એમ
નથી. “જે ખરેખર અરિહંતને દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયપણે જાણે છે તે ખરેખર પોતાના આત્માને જાણે છે અને તેના મોહનો ક્ષય થાય છે એનો આશય એવો છે કે પ્રથમ અરિહંતના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને જાણે એટલે મનથી કળે એટલે વિકલ્પપૂર્વક જાણે; પછી એનું લક્ષ છોડી અંતરમાં સ્થિત થાય. (ત્યારે તેને અતિન્દ્રિય સુખ પ્રગટે છે
અને ત્યારે પોતાના આત્માને જાણ્યો એમ કહેવાય છે.) પ્રવચનસાર ગાથા-૮૦ (૨૦) સમયસાર કલશ ૨૩:
આચાર્ય કોમળ સંબોધનથી કહે છે કે હે ભાઈ ! તું કોઈપણ રીતે મહાકરે અથવા મરીને પણ તત્ત્વોનો કૌતૂહલી થઈ આ શરીરાદિ મૂર્ત દ્રવ્યનો એક મૂહૂર્ત (બે ઘડી) પાડોશી થઈ આત્માનો અનુભવ કર કે જેથી પોતાના આત્માને વિલાસરૂપ, સર્વ પરદ્રવ્યોથી જુદો દેખી આ શરીરાદિક મૂર્તિક પુદ્ગલદ્રવ્ય સાથે એકપણાના મોહને તું તુરત જ છોડશે.
(૬) “સ્વાનુભૂતિ-વિશેષમાર્ગદર્શન’ ] (૧) આત્મા નિર્દડ, નિર્બદ્ધ, નિર્મમ, નિઃશરીર, નિરવલંબ, નીરાગ, નિર્દોષ, નિર્મૂઢ
અને નિર્ભય છે. (૨) આવા જ્ઞાયક આત્માને ઓળખવો, તે જ કરવાનું છે.
આત્મા આ શરીરથી ભિન્ન-શરીરનાં દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયથી જુદો છે. અંદર વિભાવ થાય તે પણ આત્માનો સ્વભાવ નથી. તેનાથી આત્મા જુદો, જુદો, સદાકાળ જુદો છે. અનંત કાળ જન્મ-મરણ કર્યા હોય ચેતન તો એવો ને એવો છે. એના જ્ઞાયક સ્વરૂપમાં તેના અનંત ગુણોમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. ગમે તેટલાં જન્મ-મરણ થયાં, ગમે તેટલા વિભાવો થયા, તોય એના ગુણો એવા ને એવા ! એનું દ્રવ્ય એવું ને એવું ! આત્મા જ આત્માને જન્મ અને નિર્વાણ પ્રતિ દોરે છે માટે નિશ્ચયથી આત્માનો ગુરુ આત્મા જ છે; બીજો કોઈ નહિ. (સહજ આત્મ સ્વરૂપ પરમ ગુરુ) દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરવી તે જ કરવાનું છે. તેના પર દૃષ્ટિ કરવાથી, વારંવાર તે તરફનો અભ્યાસ કરવાથી અને ભેદજ્ઞાનની ઘારા પ્રગટ કરવાથી, વિકલ્પથી ખસીને જે નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ પ્રગટ થાય છે તે મુક્તિનો મારગ છે.
૧૮)
(૫)
