________________
રાણ સ્વાનુભૂતિ (૭) આત્મામાં જ્ઞાન, આનંદ આદિ અનંતા ગુણો ભરેલા છે. તે જગતથી જુદું, અનુપમ
ને આશ્ચર્યકારી તત્ત્વ છે. એને ઓળખીને સ્વાનુભૂતિ કરવી તે જ મુક્તિનો મારગ
છે.
અનાદિ-અનંત શાશ્વત ચૈતન્યદ્રવ્ય કે જે પારિણામિક ભાવસ્વરૂપ છે તેને ઓળખીને, તેનાં ઉપર દૃષ્ટિ દઈને અને બીજા બધા ઉપરથી દષ્ટિ ઉઠાવીને, અંતરદષ્ટિ પ્રગટ કરવી. વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય જ્યારે પરનો પક્ષ છોડી નિજપદનો પક્ષ લે છે અને
ત્યાં દક્ષ થઈને એકાગ્ર થતાં આત્મા પ્રત્યક્ષ અનુભવમાં આવે છે. (૯) ચૈતન્ય.....ચૈતન્ય....ચૈતન્ય... તરફ જવું, પરિણતિને તેના તરફ લેવી, મતિ
અને શ્રુતનો ઉપયોગ જ બહાર જાય છે તેને અંતરમાં લાવવો; તે જ કરવાનું છે. (૧૦) એમ કરતાં, વચ્ચે શુભ ભાવ આવે ખરા, પણ એ તો પુણ્યબંધનું કારણ છે,
આત્મા તો એ બધાથી જુદો છે, સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ જે શુભ ભાવ થાય તેનાથી પણ આત્મા જુદો છે-એમ બધાથી નિરાળા એવા ચૈતન્યતત્ત્વની શ્રદ્ધા કરવી. પહેલાં - પ્રતીતિ શ્રદ્ધા થાય એવો જ એનો પુરુષાર્થ થાય. રુચિ અનુયાયી વીર્ય, જેવી જેની
રુચિ અને શ્રદ્ધા હોય તેવો જ તેનો પુરુષાર્થ કામ કરે. (૧૧) આત્માને બધાથી ન્યારો જાણવો એ જ કરવાનું છે. તે જ્ઞાતાસ્વભાવ શાયકને
ઓળખવો- તે બધાયે કરવું. ક્યાંય અટકવા જેવું નથી. એક શાશ્વત દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ
કરવાથી નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ પ્રગટ થાય છે. એ જ કરવા જેવું છે. (૧૨) સ્ફટિકની જેમ આત્મા સ્વભાવે નિર્મળ છે. જેમ લાલ-પીળાં ફૂલને લઈને સ્ફટિક
લાલ-પીળો દેખાય છે પણ સ્વભાવે એવો નથી, તેમ મૂળ દ્રવ્યસ્વભાવે આત્મા
શુદ્ધ છે પર પર્યાયમાં જે વિભાવ છે તેના ઉપરથી દષ્ટિ ઉઠાવીને અંતરદૃષ્ટિ કરવી. (૧૩) ભગવાને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું. ભગવાનનાં જે આ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, એવાં જ
પોતાનાં છે; જે સિદ્ધ ભગવાનનું સ્વરૂપ છે એવું પોતાનું સ્વરૂપ છે; તેવી દૃષ્ટિ કર. (૧૪) “મોક્ષ કહ્યો નિજ શુદ્ધતા' એટલે પર્યાયમાં જે અશુદ્ધતા છે-તે કેમ જાય? એક જ
રીત છે. પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવને જાણીને-એનો મહિમા લાવી-જ્ઞાનની પર્યાય એનું-શુદ્ધનું લક્ષ કરે-તો એ જ્ઞાનની પર્યાય શુદ્ધ થતી જાય છે અને એ પૂર્ણ શુદ્ધ
જ્ઞાનની પર્યાયમાં ભગવાન આત્મા પ્રત્યક્ષ જણાય છે. (૧૫) પ્રત્યેક જીવમાં નિરંતર જે “અહ” પ્રત્યય એટલે “હું-હું' એવો અનુભવ જોવામાં
આવે છે તે ઉપરથી આત્માના હોવાપણાનો બોધ થાય છે, તેથી નિરંતર જીવને અનુસરીને થતાં એ “અહપ્રત્યયથી જીવની સિદ્ધિ થાય છે, તથા સર્વ જીવો એક
૧૮૫૦
