________________
2
. સ્વાનુભૂતિ (૩) ઉત્તમ ક્ષમાદિ દશ લક્ષણરૂપ ધર્મ
(૪) અહિંસા પરમો ધર્મ (૩) વસ્તુ અનાદિઅનંત છે, વસ્તુનો સ્વભાવ ધર્મ છે. અનાદિઅનંત છે. (૪) “વીતરાગતા એ જૈન દર્શનનો સાર છે. જેવો વીતરાગ-એકરૂપ સ્વભાવ આત્માનો
છે તેવો સ્વભાવ પર્યાયમાં પ્રગટ થાય તેને ધર્મ કહેવામાં આવે છે. (૫) ધર્મનો આધાર કોના પર છે?
એક તરફ દ્રવ્ય સ્વભાવ છે-બીજી તરફ સંયોગો અને પર્યાય સ્વભાવ હવે વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાયની દૃષ્ટિ કોના પર છે તેના પર ધર્મનો આધાર છે. જો દૃષ્ટિ સ્વભાવ
પર છે તો ધર્મ છે, દૃષ્ટિ સંયોગો પર અથવા પર્યાય પર છે તો અધર્મ છે. (૬) ધર્મનો મર્મ શું છે?
આત્મા પોતાના સ્વભાવ સામર્થ્યથી પૂર્ણ છે, તે પરથી અત્યંત ભિન્ન છે. એ સ્વપરની ભિન્નતા જાણીને, સ્વદ્રવ્યનો મહિમા આવતા, સ્વદ્રવ્યનો આશ્રય કરીને સ્વાનુભૂતિથી આત્મા શુદ્ધતા પામે અને સુખનો અનુભવ થાય એ જ ધર્મનો મર્મ છે. આમાં ત્રણ વાત મુખ્ય છે.
(૧) સ્વભાવનું સામર્થ્ય (૨) વિભાવની વિપરીતતા (૩) સંયોગોની પૃથ્થકતા. (૭) ધર્મનું મૂળ શું છે?
ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન છે. ત્યાંથી ધર્મની શરૂઆત થાય છે. નિજ અખંડ-અભેદએક અનંત શક્તિનો ભંડાર ચૈતન્ય ભગવાન આત્માનો આશ્રય કરી મિથ્યાત્વમોહનો નાશ કરવો અને મોક્ષના બીજરૂપ સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું એ જ પ્રથમ ઉપાય છે.
૩) મોક્ષમાર્ગો (૧) સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રની એકતારૂપ મોક્ષમાર્ગઃ (૨) ત્રણલોક-ત્રણકાળમાં મોક્ષમાર્ગ એક જ છે. (૩) સર્વજ્ઞ ભગવાનના જ્ઞાનમાં ભાસ્યમાન તત્ત્વોની સમ્યક પ્રતીતિ થવી એ સમ્યગ્દર્શન
છે. એ તત્ત્વોનો બોધ થવો એ સમ્યજ્ઞાન છે. શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ વીતરાગ પદમાં
સ્થિતિ થવી એ સમ્યફ ચારિત્ર છે. એ ત્રણેની એકતાને મોક્ષમાર્ગ કહે છે. (૪) પરમાર્થ મોક્ષકારણઃ (નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શનની વ્યાખ્યા)
જીવાદિનું શ્રદ્ધાન સમક્તિ, જ્ઞાન તેમનું જ્ઞાન છે; રાગાદિ-વર્જન ચરણ છે, આ જ મુક્તિ પંથ છે.”
સમયસાર ગાથા-૧પપ (૧૫૮)
