Book Title: Sahrdayaloka Part 01
Author(s): Tapasvi Nandi
Publisher: L D Indology Ahmedabad

View full book text
Previous | Next

Page 368
________________ 342 SAHRDAYĀLOKA The Naiyāyika view of “jātiviśista-vyakti' is explained in Pradīpa as : (pp. 36, edn. ibid) : "naiyāyikā”dayas tu - na vyaktimātram sakyam, na vā jāti-mātram. ādya ānantyād vyabhicārāc ca. antye vyakti-pratīty-abhāva-prasangāt. na ca āksepād vyakti-pratītiḥ. tasmād visista eva samketaḥ. na ca ānantyād aśakyatā vyabhicāro vā. go-tvā”di-sāmānya-laksanayā sarva-vyaktīnām upasthitau sarvatra sanketa-graha-saukaryāt' - iti ātişthante." saugatās tu - "vyaktau ānantyā"didoşād bhāvasya ca deśakālánugamábhāvāt tad anugatāyām atad-vyāvșttau samketah.' Māņikyacandra in his Samketa (pp. 15, Edn. Poona, 1921 A.D. - Anandaśrama - SKT. - granthāvalih) - puts it as : "jāter artha-kriyā-kāritva-abhāyād viphalaḥ samketah. vyaktes tu artha-kriya-kāritve api anantya-vyabhiçārābhyām na samketaḥ kartum sakyate iti jati-matī vyaktih sabdārtha iti vaisesika"dayah - apoha iti - jati vyakti-tadyoga-jātimad-buddhyākārāņām sabdárthatvasya anupapadyamānatvāt gavayā”di-śabdānām a-go-vyāvrttyā"di-rūpo"pohah sabdártha iti bauddhāh.” Jhalkikara (pp. 38, ibid) explains the Baudha view as :. "go-sabdaíravanāt sarvāsām go-vyaktīnām upasthita-itarasmāt aśvā"dito vyāvrtti-darśanāt ca a-tadvyāvstti-rūpaḥ apohaḥ vācya iti bauddha-matam. - “atad-vyāvșttih apohaḥ padártha iti kşanabhanga-vādinah. tanmate sthirasya sāmānyasya abhāvāt apoha-mātrena anugata-vyavahāraḥ iti tatraiva saktiḥ - iti cakravarti-bhattacārya-krta-vistārikāyām api spastam. - jāter adrstatvena vicāra-asahatvāt vyakteś ca ksanikatvād ubhayatrā’pi sanketasya kartum aśakyatvāt gavā"di-śabdānām a-gavā”divyāvsttirūpaḥ apohaḥ arthaḥ, iti vaināśikamatam iti anyatrā'pi vyākhyātam.” So, with reference to samketa-grahaņa, or convention of words, we have seen four views viz. jāryā"divāda of the grammarians, the jātivāda of the Mimāmsakas, the jāti-viśistavāda of the ancient Naiyāyikas, and the apohavāda of the Buddhists, of which the first held by the grammarians is favoured by Mammața and his followers belonging to the Kashmir school. We have seen above that this was accepted even by Kuntaka, Bhoja, Mahimā and the rest also, though their concept of abhidhā' was not congruent with the Kashmir school of thought. A fifth view of vyakti-vāda or kevala-vyaktivāda is also not accepted by Mammaţa though it is indirectly referred. This view is held by Navya-Naiyāyikas. These modern Naiyāyikas rely only on 'vyavahāra' for determining sanketa, and vyavahāra or day-to-day activity is concerned with individual alone. Kaiyata's pradīpa (N.S. Edn. pp. 17) puts this view as : "vyaktivādinas tu āhuh. śabdasya vyaktih eva vācyā. jātes tu upalakṣaṇabhāvena āśrayaņāt ānantyä"didosa-anavakāśaḥ. Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602