Book Title: Sahrdayaloka Part 01
Author(s): Tapasvi Nandi
Publisher: L D Indology Ahmedabad

View full book text
Previous | Next

Page 383
________________ Sabdavrttis the nature of : Abhidhā 357 “jātyā gunena kriyayā vastu-yogena samjñayā, nirdeśena tathā prāhuḥ sadvidhām abhidhăm budhāh.” The six-fold division of abhidhā is due to the six-fold nature of dharma' with reference to which a word is used in worldly business. By 'vastu-yoga' is meant attachment of something which gives the thing a special name such as a person is called dandin' because he is having a danda' or a stick. 'Nirdeśa' is pointing out. When we point out someone by name, that term is called 'nirdeśa'vācī, e.g. Kamsao. Dr. Trilokīnārtha Dwivedi explains vastu-yoga, samjñā and nirdeśa as follows : (pp. 395, ibid) - 'vastunaḥ apara-dravyasya samyogena, sambandhena yathā 'dandi iti atra dandasya samyogena danda-dhāriņaḥ purusasya jñānam bhavati. samjñāyā vaktryadệcchayā ditthā”di-rūpayā, yathā dittho'yam', davittho'yam', ityādi. tathā nirdeśena sadvidhā iti. vācaka-śabdānām sva-paratvam nirdeśarvam. yathā, “hiranya-pūrvam kasipum pracakşate', iryādinā hiramyakaśipor nirdeśaḥ; yathā 'deva-pūrvam girim te' ity anena deva-girer nirdeśaḥ iti. The paurnamāsī observes : (pp. 301, ibid) : vastuno yogah sambandhah vastuyogah yathā dandī iry ādau danda-sambandhah. ayamdand-sambandho vācyo, vācyatā'vacchedako-atra dandasambandhasya višesanatvena bhānam. ayam eva vastu-yoga-śabdah. yatra jāty adayah sambandhena ca vyavahitās tatra ta eva pravrtti-nimittáni vācyā vā. yatra tu tena vyavahitās tatra vastu-yoga eva tathā. yathā dando gotvavān ity ādau. ata eva dravya-yoga iti. upeksya vastu-yoga iti uktam. ditthā"disabdah samjñā. yadsccha-śabda-iti nāmántaram. ete sabdā eka eva vyakti-vācino bhavanti. “hiranya-pūrvam kasipum pracakşate' (śi. śu. I. 42), dhanur upapadam asmai vedam abhyādideśa (Kirāta. XVIII. 44), 'devapūrvam girim te' (Megha. pūrva. 42) ity adi sthalesu nirdeśa-sabdāh santi. vācakavarnānām sva-paratvam nirdeśatvam. uktodāharanesu 'hiranyapūrva-kasipu' padābhyām hiranya-kasipu-varna-vattā eva vācyā, vācakatávacchedikā vā. tenátra nirdeśaśabdatvam vijñeyam. prastuta-granthakāramate nirdeśa-sabdatayā abhidhayárthapratītiḥ. anye tv atra lakṣaṇām svīkurvanti. The commentary tries to explain that by 'nirdeśa' only the letters are meant. The individual is not referred to by this, as in a samjñā sabda. Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602