Book Title: Pravachansara Piyush Part 1
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
અને ૩૮ શક્તિમાં લીધી છે. ભાવભાવ શક્તિ એ : વિશિષ્ટતાનો પણ ખ્યાલ કરવો જરૂરી છે. મોટર કે સિદ્ધદશાની વાત છે અને અભાવ અભાવ શક્તિ : સ્કૂટર કેટલી ઝડપથી ચાલી શકે તે તેનું સામર્થ્ય એ સંસા૨ દશાની વાત છે. સિદ્ધ દશાની એકરૂપતા : ગણવામાં આવે. મશીન એક હોર્સપાવર જેટલું કામ થોડી વિશેષ સ્પષ્ટતાથી સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ. ' આપી શકે તેને તેનું શક્તિરૂપ સામર્થ્ય ગણવામાં
આવી વિશિષ્ટતા અન્ય દ્રવ્યોમાં જોવા મળતી : આવે છે. જીવનો સર્વજ્ઞ સ્વભાવ છે તેથી બધાને નથી. પર્યાયને જોવાની બે દૃષ્ટિઓ છે. સટશ : એકી સાથે જાણી લે તેવી શક્તિ છે. જીવ જયારે પરિણામ અને વિસદશ પરિણામ. સટશ પરિણામનો : પરમાત્મદશા પ્રગટ કરે છે ત્યારે જેવું શક્તિરૂપ પ્રવાહ અનાદિથી અનંતકાળ એકરૂપ જ છે. જયારે : સામર્થ્ય છે એવી દશા પ્રગટ થાય છે. અનંત દર્શન, વિસદશ દૃષ્ટિમાં પરિણામોની વિધવિધતા હંમેશા : અનંત જ્ઞાન, અનંત સુખ અને અનંત વીર્યની જોવા મળે છે. વિસદૃશતામાં થોડો સમય સદૃશતા : પ્રગટતા થાય છે. જીવના અનંત ગુણો આ રીતે જોવા મળે ખરી પરંતુ તે કાયમ ટકતી નથી, પરિપૂર્ણતાને પ્રાપ્ત થાય છે. જીવના પરિણામોની પદાર્થોના પરિણામની વિધવિધતા તેના વિશેષ : વિશેષતા એ છે કે એકવાર પરિપૂર્ણદશાની પ્રગટતા ગુણને આભારી છે. વિશેષ ગુણો અંતરંગ : થઈ તે
ત5 : થઈ તે એવી ને એવી કાયમ રહેશે. તેમાં ફેરફાર વિધવિધતા લઈને રહેલા છે. ધર્માસ્તિકાય. નહી થાય. મોટર પૂરી ઝડપથી ચલાવીને પછી ઝડપ અધર્માસ્તિકાય, આકાશ અને કાળ ચાર અરપી દ્રવ્યો • ઓછી કરી શકાય. જીવમાં એવી શક્યતા નથી. બધા છે. જે આપણા જ્ઞાનમાં આવતા નથી તેથી તેની સિદ્ધ ભગવંતોની અથે પયયો એક સ્વરૂપ જ હોય પર્યાયમાં એકરૂપતા અને વિધવિધતાનો આપણને : છે. એક સિદ્ધ ભગવાનની સાદિ અનંતકાળની બધી ખ્યાલ નથી. સિદ્ધાંતરૂપે દરેક પર્યાયમાં આ બે : પર્યાયો તો એકરૂપ રહે જ પરંતુ ખરેખર તો બધા દૃષ્ટિઓને અવશ્ય સ્થાન હોવું જોઈએ. પુદ્ગલના :
હના : પરમાત્માના પરિણામો એકસરખા રહે છે. વ્યંજન પરિણામ આપણા ઈન્દ્રિય જ્ઞાનમાં જણાય છે. ત્યાં :
ન : પર્યાય અર્થાત્ પ્રદેશત્વ ગુણની પર્યાયમાં આકાર સ્પર્શ, રસ વગેરેના પરિણામો અનેક પ્રકારના છે . અને અવગાહન બધા સિદ્ધ પરમાત્માના અલગ અને બદલાતા રહે છે. પરમાણુ જેને શુદ્ધ ગણવામાં : અલગ હોય છે પરંતુ અન્ય બધા પરિણામો એક આવે છે તેના પરિણામો પણ એકરૂપ નથી. • સરખા જ રહે છે. તેથી ભાવ ભાવ શક્તિ અને અર્થપર્યાય અર્થાત્ પ્રદેશત્વ ગુણની પર્યાયને છોડીને : અભાવ અભાવ શક્તિનું કાર્ય માત્ર જીવની અન્ય સમસ્ત ગુણોની પર્યાય પરમાણુમાં પણ
ન ગ . સિદ્ધદશામાં જ જોવા મળે છે. અન્ય દ્રવ્યોની શુદ્ધ એકરૂપ રહેતી નથી. તેથી એ પાંચ દ્રવ્યોમાં તો : પર્યાયો પણ આ રીતે એકસરખી કયારેય હોતી નથી. પરિણામોની વિવિધતા છે. જીવની સંસાર દશામાં : વળી સિદ્ધદશા પ્રગટે ત્યારે જીવનો જે આકાર અને પરિણામોની એકરૂપતા રહેતી નથી એ બધાના : અવગાહન હોય છે તે પછી એક સરખો જ રહે છે. અનુભવની વાત છે. હવે વાત રહી સિદ્ધ દશાની. :
': તેથી સિદ્ધ ભગવંતના બધા પરિણામો સાદિ અનંત
: કાળ સુધી એકરૂપ જ રહે છે. બધા સિદ્ધ પરમાત્માના દરેક પદાર્થના શક્તિરૂપ સામર્થ્યનો વિચાર : આકાર અને અવગાહન અલગ છે એ વાત પહેલા કરીએ ત્યારે અનાદિથી અનંતકાળ સુધીના બધા : નક્કી કરી લીધી છે. પરિણામોને પહોંચી વળવાની શક્તિ લઈએ છીએ. : જીવમાં જયારે શક્તિરૂપ સામર્થ્યનો વિચાર કરીએ : જીવોને અનાદિકાળથી ઈન્દ્રિય સુખ-દુઃખનો છીએ ત્યાં તે બધા પરિણામોને પ્રાપ્ત થાય એવા : અનુભવ છે. તે સંયોગાધીન હોવાથી તે પરિણામ સામર્થ્યની વાત કાયમ રાખીને તેની એક બીજી : એકરૂપ નથી. જીવ નિરંતર સુખી થવા માટે પ્રયત્ન ૩૮
જ્ઞાનતત્વ – પ્રજ્ઞાપન
