Book Title: Pravachansara Piyush Part 1
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
વીતરાગતાની પ્રગટતા થાય છે ત્યારે ૧૩માં : સામેની ભીંતમાં અરીસો હોય તો અરીસામાં પણ ગુણસ્થાને સર્વજ્ઞ દશા પ્રગટે છે. અલ્પજ્ઞ એક સમયે : એવું જ જોવા મળે છે. આ રીતે જ્ઞાનને ચિત્રામણ એક વિષયને જાણે છે માટે અન્ય વિષયો ન . અને ભીંત સાથે સરખાવીને જ્ઞાન અરીસાની જેમ જણાયાનું દુઃખ તેને છે. અજ્ઞાનીની ભૂમિકા અને ' વિશ્વના સમસ્ત જોયાકારોને પોતાની જ્ઞાનની પર્યાય જ્ઞાનીની ભૂમિકાની સરખામણી આ પ્રકારે કરી : વડે જાણી શકે છે તેમ કહેવા માગે છે. અહીં જ્ઞાનની શકાય.
: પર્યાયની જાણવાની શક્તિ દર્શાવવી છે. અજ્ઞાની જ્ઞાની
પરમાત્માની જ્ઞાનની પર્યાયને સર્વજ્ઞદશા, મોહ-રાગ-દ્વેષના પરિણામ અસ્થિરતાના રાગ-દ્વેષ : અતીન્દ્રિય જ્ઞાન, કેવળજ્ઞાન, પરિપૂર્ણ શુદ્ધ જ્ઞાન, અલ્પજ્ઞતા
અલ્પજ્ઞતા
: ક્ષાયિક જ્ઞાન વગેરે અનેક નામ આપવામાં આવે
• છે. તે જ પરમાત્માની પર્યાય છે. અલ્પજ્ઞતા સમયે શેય જ્ઞાયક સંકર દોષ સ્વ-પરનું ભેદજ્ઞાન
• જે વિષય ન જણાય તેનું દુ:ખ હતું. પરમાત્માના પરિણામ શા?
: જ્ઞાનમાં કાંઈ અજાણ્યું નથી તેથી ત્યાં ઔદિયક
: અજ્ઞાન નથી. માટે આકુળતા અને ખેદ નથી. જણાવા પરમાત્માના પરિણામ કેવા હોય છે? :
: લાયક બધું જાણી શકવાનો આનંદ છે. જેવો સ્વભાવ ઉપરોક્ત અજ્ઞાની અને સાધકને જેવા પરિણામ હોય : છે એવી પર્યાય પ્રગટ કર્યાનું સુખ છે. અલ્પજ્ઞતા છે તેના કરતા જાયાંતરરૂપના પરિણામ હોય છે. : દર કરીને સર્વજ્ઞતા પ્રગટ થયાનો નિર્ભેળ આનંદ અહીં જ્ઞાનની પર્યાય કેવી હોય છે તે વાત લીધી છે.
• છે. પરમાત્માને દુ:ખના કારણે થાય એવા અન્ય પરમાત્માને અલ્પજ્ઞ પર્યાયના સ્થાને સર્વજ્ઞ પર્યાયની : પરિણામોનો અભાવ છે માટે પરમાત્માને દુ:ખ પ્રગટતા થાય છે. શબ્દોમાં પ્રથમ વિશ્વના સમસ્ત : નથી. સર્વજ્ઞ દશા તો એકાંતે સુખ સ્વરૂપ જ છે. પદાર્થોના ત્રણ કાળના અનંત પરિણામોની વાત લીધી છે. વિશ્વના પદાર્થો પરમાત્માના જ્ઞાનના જોયો : કેવળજ્ઞાન અને સુખનો વ્યતિરેક શો? છે. તે દરેક પદાર્થની અનંત પર્યાયો તેને અહીં :
હવે કેવળજ્ઞાનનો વિષય કેટલો છે તે કહે જોયાકારો કહ્યા છે. તે પર્યાય અનેક પ્રકારની ; વિધવિધતા લઈને રહેલી છે. તે બધાને એકી સાથે :
: છે. પરમાત્માને સર્વજ્ઞદશા પ્રગટી હોવાથી તે સમસ્ત એક સમયમાં જાણી લેવાનું કેવળજ્ઞાનનું સામર્થ્ય : પદાથોને જાણે છે. કઈ રીતે જાણે છે? “સકળ છે. આ બોલમાં જ્ઞાનની પર્યાયના સામર્થ્યની વાત :
ગીત : ત્રિકાલિક લોકાલોક આકારમાં વ્યાપીને' શબ્દો લેવી છે. તે જ્ઞાનની પર્યાયમાં શું જણાય છે તે આ : દ્વારા જ્ઞાનનું સર્વગતપણું દર્શાવવામાં આવ્યું છે. બોલમાં નથી લેવું. તે વાત ત્રીજા બોલમાં લેશે, : પરમાત્મા વિશ્વથી તદન જુદા રહીને વિશ્વના સમસ્ત
: પદાર્થોને જાણે છે. શેય જ્ઞાયક સંબંધને કારણે જ્ઞાન “ચીતરેલી ભીંતની માફક” આ શબ્દો છે કે જાણે કે સર્વ શેયોમાં વ્યાપી ગયું હોય, સર્વગત અર્થમાં સમજી શકાય. ભીંત ઉપર ભૂત વર્તમાન : થયું હોય, એવું કામ થઈ જાય છે. અહીં જોયો જ્ઞાનમાં અને ભવિષ્ય ત્રણ ચોવીસીના ૭૨ ભગવાન એક : જણાય છે તેમ ન લેતા જ્ઞાન સર્વગત છે એમ કહ્યું. સ્થાનમાં ચીતરી શકાય. ત્રણ કાળના પરિણામો જ્ઞાન શેયના આંગણામાં પેસીને શેયને જાણે તેવું વર્તમાનમાં સાથે ન થાય પરંતુ તેને ભીંતમાં સાથે ; કામ થાય છે. “ફૂટસ્થપણે અત્યંત નિષ્ક્રિય રહ્યું છે' દર્શાવી શકાય. વળી ચીતરેલી ભીંતની : પ્રવચનસાર - પીયૂષ
૧૧૯
