Book Title: Pravachansara Piyush Part 1
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
ગાથા - ૬૧
અર્થાત્ કેવળજ્ઞાન સર્વગતરૂપે સદાય એમ જ રહેશે. પરમાત્માને જ્ઞપ્તિ પરિવર્તનનો અભાવ છે એમ : અર્થાન્તગત છે જ્ઞાન, લોકાલોકવિસ્તૃત દૃષ્ટિ છે; કહેવા માગે છે. અલ્પજ્ઞને તો રાગ અનુસાર : છે નષ્ટ સર્વ અનિષ્ટ ને જે ઈષ્ટ તે સૌ પ્રાપ્ત છે. ૬૧ વિષયની પસંદગી કરીને જ્ઞપ્તિ પરિવર્તન હોય છે. તેથી તેને દુઃખ છે. પરમાત્માને આખું વિશ્વ એકી સાથે જણાય છે. તેથી તેને ઔયિક અજ્ઞાન નથી માટે આકુળતા નથી. વળી તેને જ્ઞપ્તિ પરિવર્તન નથી માટે આકુળતા નથી. દુ:ખ નથી માટે સુખ છે.
:
આ રીતે પરમાત્માને કેવળજ્ઞાનની સાથે અનંતસુખ છે એમ દર્શાવ્યું છે.
દર્શનાવરણીય કર્મના અભાવથી અનંતદર્શન જ્ઞાનાવરણીય કર્મના અભાવથી અનંતજ્ઞાન વીર્યંતરાય કર્મના અભાવથી અનંતવીર્ય મોહનીય કર્મના અભાવથી વીતરાગતા ચારેય ઘાતિકર્મોના અભાવથી અનંત સુખ
મોહ-રાગ-દ્વેષ
શેયજ્ઞાયક સંક૨ દોષ
અલ્પજ્ઞતા
જ્ઞપ્તિ પરિવર્તન
૧૨૦
રાગ-દ્વેષ
અલ્પજ્ઞતા જ્ઞપ્તિ પરિવર્તન
સમ્યગ્દર્શન
વીતરાગતા
સર્વજ્ઞતા
અનંતસુખ
અનંતવીર્ય
અનંતદર્શન
જ્ઞપ્તિ પરિવર્તનનો
અભાવ
અજ્ઞાન
દશા
સાધક
દશા
પરમાત્મ
દશા
જ્ઞાન પદાર્થોના પારને પામેલું છે અને દર્શન લોકાલોકમાં વિસ્તૃત છે; સર્વ અનિષ્ટ નાશ પામ્યું છે અને જે ઈષ્ટ છે તે સર્વ પ્રાપ્ત થયું છે. (તેથી કેવળ અર્થાત્ કેવળજ્ઞાન સુખ સ્વરૂપ છે)
આ ગાથામાં ચાર ઘાતિ કર્મોનો અભાવ થતાં અનંત સુખની પ્રગટતા થાય છે તેમ દર્શાવવા માગે છે. આ ગાથામાં સ્વભાવ પ્રતિઘાતને દુ:ખના કારણરૂપે સ્પષ્ટ જણાવે છે. જેવું શક્તિરૂપ સામર્થ્ય છે તેવું પ્રગટ ન થાય એ દુઃખનું કારણ છે. સ્વભાવ સર્વજ્ઞ અને પર્યાય અલ્પજ્ઞ કેટલો મોટો તફાવત! પરંતુ આપણને તે દુઃખરૂપે ખ્યાલમાં નથી આવતું. તેથી આચાર્યદેવ એ વાત સ્પષ્ટ કરે છે. એકેન્દ્રિયની સરખામણીમાં સંક્ષી પ્રાણીને જ્ઞાનનો ઉઘાડ ઘણો છે. જીવ સંશી થાય ત્યારે અન્ય એકેન્દ્રિયાદિ જીવની સાથે પોતાની સરખામણી કરે છે. પોતાને જ્ઞાનનો ઘણો વિકાસ છે એમ માને છે. બાળક મોટું થાય ત્યારે તેના જ્ઞાનનો વિકાસ થાય છે એવો બધાને અનુભવ થાય છે. કોઈને અનેક વિષયોનું ઘણું જ્ઞાન જોવા મળે છે. ત્યાં તેને કેટલું બધું જ્ઞાન છે એવું અધધધ થાય છે. મારું જ્ઞાન અવાયેલું છે એવું એને કયાંય લાગતું નથી.
તેની સામે સર્વોચ્ચ ક્ષયોપશમ જ્ઞાનના ઘણી એવા ગણધરદેવને એમ થાય છે કે કયાં પરમાત્માનું કેવળજ્ઞાન અને કયાં મારું અલ્પજ્ઞાન. અજ્ઞાનીને જ્ઞાનનો ઉઘાડ દેખાય છે પરંતુ આવરણનો ખ્યાલ આવતો નથી. તેથી તેને સાચા અર્થમાં તે સ્વભાવ પ્રતિઘાત દુઃખરૂપે અનુભવમાં આવતું નથી. સ્વભાવ પ્રતિઘાત દુઃખનું કારણ છે એવું આચાર્યદેવ આપણને સમજાવવા માગે છે. તેના તરફ આપણું જ્ઞાનતત્ત્વ
પ્રજ્ઞાપન
-
