Book Title: Pravachansara Piyush Part 1
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America

View full book text
Previous | Next

Page 78
________________ - - ગાથા - ૪૨ : માન્યતા-મિથ્યાત્વને કરે છે. મિથ્યાત્વના કારણે જો શેય અર્થે પરિણમે જ્ઞાતા. ન ક્ષાયિક જ્ઞાન છે. : અજ્ઞાનીને પરમાં (શરીરમાં) હુંપણું અને પારદ્રવ્યોમાં તે કર્મને જ અનુભવે છે એમ જિનદેવો કહે. ૪૨. * કર્તાપણા અને ભોક્તાપણાની માન્યતા છે. અજ્ઞાની : ખરેખર માત્ર જોયાકાર જ્ઞાનને નથી ભોગવતો પણ જ્ઞાતા જો ડ્રેય પદાર્થરૂપે પરિણમતો હોય તો કે તેની સાથોસાથ પોતાના મોહ-રાગ-દ્વેષ ભાવોને તેને ક્ષાયિક જ્ઞાન નથી જ. જિનેન્દ્રોએ તેને : પણ ભોગવે છે. કર્મને જ અનુભવનાર કહ્યો છે. જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીના પરિણામોની જાત જ આચાર્યદેવ આ ગાથામાં શેયાર્થ પરિણમનની : જુદી છે. જ્ઞાની જ્ઞાતાભાવે વિશ્વનો ઉદાસીન સાક્ષી વાત કરે છે તેથી જોયાર્થ પરિણમન શું છે તે પહેલા : રહે છે જયારે અજ્ઞાની અભિપ્રાયમાં પરદ્રવ્યનો કર્તા સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ. • ભોક્તા થાય છે. પરના કર્તાપણાના ભાવને કરોતિ દ્રવ્યાર્થિક નય શબ્દનો આપણને ખ્યાલ જ : ક્રિયા કહે છે જયારે સાક્ષીભાવને જ્ઞપ્તિ ક્રિયા કહે છે. દ્રવ્ય જ જેનું અર્થ અર્થાત પ્રયોજન છે તે દ્રવ્યાર્થિક. : છે. જે કરે છે તે જાણતો નથી અને જે જાણે છે તે તે રીતે શેયાર્થ એટલે શેય જ જેનું અર્થ અર્થાત : કરતો નથી. આ રીતે જ્ઞાતાપણાને અને કર્તાપણાને પ્રયોજન છે તે. અજ્ઞાની જીવ પોતાને જાણતો નથી. : વિરોધ છે. મોહ-રાગ-દ્વેષના ભાવો એ કરોતિ ક્રિયા તેણે દેહમાં હુંપણું રાખ્યું છે અને પાંચ ઈન્દ્રિયોના : છે. સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થતાં જ્ઞાતાપણાની. વિષયોમાં હિતબુદ્ધિ રાખી છે. આ રીતે તેને : અકતોપણાની, શરૂઆત થાય છે જે પરમાત્મદશા અજ્ઞાનચેતના વર્તે છે. તે જીવ ભોગવટા પ્રધાની : પ્રગટતા પૂરી થાય છે. પરમાત્મા સંપૂર્ણ જ્ઞાતા છે. હોવાથી તેની પ્રવૃત્તિ બાહ્ય વિષયોને ભોગવવા તરફ : - સંપૂર્ણ અકર્તા છે. જયાં સુધી અજ્ઞાન છે ત્યાં સુધી જ ચાલે છે. તેને શેયલુબ્ધ વેપાર પણ કહેવામાં : : જીવના પરિણામમાં મોહ-રાગ-દ્વેષના વિભાવ આવે છે. ખરેખર તો તેના માટે પરદ્રવ્યો જોય પણ • ભાવો છે. જયારે જ્ઞાની થાય છે ત્યારે મિથ્યાત્વ નથી નથી તેને માટે તો પરદ્રવ્યો ભોગ-ઉપભોગની ; પરંતુ માત્ર અસ્થિરતાના રાગ અને દ્વેષના ભાવો : છે. આ બધા ભાવોને આચાર્યદેવ શેયાર્થ સામગ્રી જ છે. : પરિણમનરૂપે દર્શાવે છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે અજ્ઞાની જીવ પણ . અજ્ઞાની જીવ અલ્પજ્ઞ છે. એક સમયે એક પરદ્રવ્યથી અત્યંત ભિન્ન જ છે. તે પરથી જુદો રહીને વિષયને રહાન : વિષયને જાણે છે. અનાદિ કાળથી તેણે અનંત જ પરને જાણે છે. પરશેયને જાણતા જ્ઞાનની પર્યાય • પદાર્થોને જાણ્યા છે પરંતુ તેણે કયારેય પોતાના શેયાકાર થાય છે. જીવ પોતાની એકરૂપ જ્ઞાનની : * શુદ્ધાત્માને જાણ્યો નથી એ દર્શાવે છે કે અજ્ઞાનીને પર્યાયને કરે છે અને જોય જ્ઞાયક સંબંધથી થયેલી : પોતાના જ્ઞાયક સ્વભાવ પ્રત્યે અનંતાનુબંધીનો ક્રોધ શેયાકાર જ્ઞાનની પર્યાયને ભોગવે છે. શેયાકાર : વર્તે છે. જીવ જ્ઞાયક છે માટે જ્ઞાન એક જ એનું કાર્ય અવસ્થાને ભોગવતા જાણે કે શેયો જ ભોગવાયા : છે. જીવ પરમાં કાંઈ કરી શકતો જ નથી એ નક્કર હોય એવું કાર્ય થાય છે કારણકે શેયના આકારો : વાસ્તવિકતા છે. યુક્તિથી તેનો નિર્ણય પણ થઈ અને શેયાકાર જ્ઞાનનું વર્ણન એક સરખું જ છે. આથી : શકે છે પરંતુ આમ હોવા છતાં તે શેયાર્થ પરિણમન પોતે પોતાના જ પરિણામને કરતો અને ભોગવતો : છોડતો નથી પોતાનો ભ્રમ ભાંગતો નથી એ એક હોવા છતાં હું પરદ્રવ્યોને ભોગવું છું એવી ખોટી : મોટું આશ્ચર્ય છે. ૭૮ જ્ઞાનત – પ્રજ્ઞાપન

Loading...

Page Navigation
1 ... 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172