________________
૩૮
જૈન તત્વ જ્ઞાન સરળ ભાષામાં
આત્માનાં બે સ્વરૂપ જીવ અને શિવ :
કર્મથી યુક્ત આત્મા જીવ કહેવાય. કર્મથી મુક્ત આત્મા શિવ કહેવાય.
જીવ એ આત્માનું નકલી સ્વરૂપ છે. શિવ એ આત્માનું અસલી સ્વરૂપ છે. અસલમાં આત્મા શિવ છે. એટલે કે કર્મ; રાગદ્વેષાદિ દોષોથી મુક્ત છે. તે અજર, અમર છે. અજન્મા છે. તે અદ્ય, અદાહ્ય, અભેદ્ય છે. તે સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ છે.
પણ તેનામાં રાગદ્વેષની પરિણતિઓ ઉત્પન્ન થયા કરતી હોવાથી તે શિવસ્વરૂપ ગુમાવીને જીવના નકલી સ્વરૂપમાં આવ્યો છે. તેથી તેનો પૂર્વોક્ત અસલી સ્વભાવ દબાઈ ગયો છે. હવે તે રાગી, દ્વેષી, મોહી, જન્મ લેનારો, ઘરડો થનારો, મરણ પામનારો બન્યો છે. આ તેનું નકલી સ્વરૂપ એ તેનું જીવ સ્વરૂપ છે, અનાદિકાળથી તે આવું નકલી સ્વરૂપ ધારણ કરીને રહેલો હોવાથી વ્યવહારમાં આ જ તેનું અસલી સ્વરૂપ બની ગયું છે.
જ્ઞાનીઓએ બે પ્રકારના સામાન્ય કહ્યા છે. ઊર્ધ્વતા સામાન્ય અને તિર્યફ સામાન્ય.
ઊર્ધ્વતા સામાન્યથી ઊર્ધ્વમાં રહેલા અનંતા શિવ (સિદ્ધ ભગવંતો) સાથે શિવસ્વરૂપે આપણો આત્મા અભેદસ્વરૂપ છે. જ્યારે તિર્યક્ર સામાન્યથી આપણી તીરછા - ચારે બાજુ - રહેલા કર્મયુક્ત જીવોની સાથે આપણે જે જીવ સ્વરૂપ છે તેનો અભેદ સાધવાનો છે.
આમ સર્વ જીવો (સર્વ જીવ અને સર્વ શિવ) સાથે આપણા આત્માનો અભેદ સાધી શકાય.
“હું શિવ છું. હું જીવ છું.”
હું શિવ છું શિવોડર્દ શિવોડä એવું ધ્યાન ધરવાથી આત્માના વિશુદ્ધ સ્વરૂપની ખુમારી પ્રગટે છે. એ ખુમારીનો લાભ એ મળે કે આત્મા કોઈ ખોટું કામ કરવા હરગિજ તૈયાર ન થાય.
અબજપતિના દીકરાને ધૂળિયા છોકરા સાથે રમતો જોઈને મા તેને ત્યાંથી ઉઠાવી લઈને ખખડાવતી કહે છે, “તને ખબર છે કે તું કોણ છે? તું આ છોકરા જેવો ભિખારી નથી, તું તો અબજપતિ છે. તારાથી આ લોકોની સાથે ધૂળમાં રમાય જ નહિ, એમની સાથે દોસ્તી કરાય જ નહિ.”
પોતાને શિવસ્વરૂપ જોતો આત્મા આવો જ વિચાર કરે કે, “હું શિવ છું. મારાથી રાગાદિ દોષોનું સેવન થાય નહિ. મોહરાજની ગુલામી કરાય
