________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
છઠ્ઠા-સાતમા ગુણસ્થાનનું ચારિત્ર સરાગ છે. અહીં ભલે સંસારના પદાર્થો ઉપર અપ્રશસ્ત રાગ નથી, પરન્તુ દેવાદિ પ્રત્યે, ધર્મ પ્રત્યે, સાધર્મિકો પ્રત્યે તો ખૂબ પ્રશસ્ત રાગ છે જ.
આ રાગ હોય તો જ અપ્રશસ્ત રાગ છેટો રહે એટલે એની જરૂર પણ ખરી જ. ગમે તેમ પણ પ્રશસ્ત રાગ હોવાના કારણે આ છઠ્ઠા ગુણસ્થાનેથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી નથી. ગમે તેટલું ઊંચું સંયમ પળાય પણ સરાગતાને લીધે પુણ્યબંધ થયા વિના રહે નહિ. આ પુણ્યને ખપાવવા માટે નિયમથી વૈમાનિક દેવ થવું પડે. ચોથા ગુણસ્થાનથી આયુષ્યનો બંધ માત્ર વૈમાનિક
દેવગતિનો પડે.
૧૭૬
બેશક, આગળ વધેલો જીવ ૧૧મા ગુણસ્થાનથી વીતરાગ સંયમમાં આવી જાય તેથી તે નિશ્ચિતપણે મોક્ષમાં જાય. હાલમાં આપણા ભરતક્ષેત્રમાંથી મોક્ષ પામવાની આશા આપણે રાખી શકતા નથી.
આપણે તો જોરદાર સાધના કરીને પાપક્ષય કરવાનો. તે વખતે સરાગતાથી જે પુણ્યબંધ થઈ જાય તેનો ક્ષય દેવલોકે જઈને - અનાસક્તિભાવથી ભોગ ભોગવીને કરી દેવાનો,
પછી બેડો પાર થાય. જે મનુષ્યભવ મળે તેમાં મુનિ થઈને, સાધના કરીને, વીતરાગ સંયમ પ્રાપ્ત કરીને મોક્ષમાં પહોંચી જવાનું.
પ્રમત્ત ગુણસ્થાન અંગે સવાલ થાય કે જો તે ગુણસ્થાન ઉપર બે ઘડીથી વધુ સમય રોકાઈ શકાતું ન હોય અને જો સાતમા ગુણસ્થાને તે જીવ ન જઈ શક્યો તો તે શું નીચેના ગુણસ્થાને જતો રહે ? બીજુ ઊંઘમાં શી રીતે દર ઘડીએ સાતમા ગુણસ્થાનની અપ્રમત્તભાવની ઝલક આવતી હશે ?'
આનો જવાબ એ છે કે બે ઘડીએ પણ જે જીવ છઢેથી સાતમે ન ગયો તો તેણે નીચે ગબડી જ જવું પડે.
નિદ્રાના સમયમાં મહાત્માઓને દર બે ઘડીમાં એકાદ વાર અપ્રમત્તભાવની ઝલક આવે જ. દા.ત. એવું સુંદર સ્વપ્ન આવે જેમાં અપ્રમત્તભાવ આવે. સાધુની નિદ્રા શ્વાન જેવી જાગ્રત નિદ્રા હોય એટલે ક્યારેક એવા સારા વિચારો જાગ્રત થાય જે તેમને સાતમા ગુણસ્થાને મૂકી દે.
ઊંઘમાં પડખું ફેરવતા પૂંજવા-પ્રમાર્જવાના અધ્યવસાય એવા ઊંચા જાગે કે તેમાં સાતમુ ગુણસ્થાન આવી જાય.
