________________
સાતમો ચિત્રપટ : ગ્રન્થિભેદની પ્રક્યિા
૨૨૯
યોપશમભાવનું સમ્યકત્વ ભવચક્રમાં અસંખ્ય વાર આવે છે અને ચાલી જાય છે. પરંતુ એકવાર પણ જે જીવ સમ્યત્વ પામી જાય છે તેનો સંસાર અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તથી વધુ તો રહી શકતો જ નથી. એ જીવ સમ્યકત્વ ભાવથી પડીને મિથ્યાત્વ ભાવ પામે ત્યારે જગતનાં ભયંકરમાં ભયંકર પાપો કરે તો પણ તેનો સંસાર અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તથી વધી શકતો નથી. આવાં પાપો ન કરનાર પતિત સમ્યકત્વી જીવ તો થોડા કાળમાં જ સંસારનો અંત આણી શકે છે.
મતાંતરો : સમ્યકત્વભાવ પ્રાપ્ત કરવા સંબંધમાં મત-મતાંતર છે.
કર્મગ્રન્થનો અભિપ્રાય એવો છે કે ૧લી જ વાર સમ્યકત્વ પતિત થઈને મિથ્યાત્વ ભાવ પામે પછી પણ ત્યાં રહીને મિથ્યાત્વની ૭૦ કો.કો. સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બાંધી શકે છે, પણ ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધતો નથી.
જ્યારે આ અંગે સિદ્ધાંતનો અભિપ્રાય એવો છે કે સમ્યક્ત્વથી પડેલો જીવ મિથ્યાત્વ ભાવ પ્રાપ્ત કરે ત્યારે ત્યાં રહીને પણ તે ફરી કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પણ બાંધતો નથી,
ગમે તેમ હોય પણ એક અન્તર્મુહૂર્ત માત્ર પણ જે જીવ સમ્યક્ત્વ ભાવને સ્પર્શી જાય છે તેનો સંસાર વધુમાં વધુ અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તથી વધુ હોઈ શકતો નથી. વળી સમ્યકત્વ ભાવવાળો મનુષ્ય જો તે ભાવ પ્રાપ્ત કરવા પહેલાં કોઈ ગતિના આયુષ્યને નિશ્ચિત (નિકાચિત) ન કરી ચૂક્યો હોય અને સમ્યક્ત્વ ભાવમાં જ આયુષ્યનો બંધ કરે તો નિયમતઃ વૈમાનિક દેવલોકનું જ આયુષ્ય બાંધે, પરંતુ મનુષ્યાદિ ગતિ ન બાંધે. હા, સમ્યક્ત્વ ભાવવર્તી તેવો દેવ આયુષ્ય બાંધે તો તો મનુષ્ય આયુ જ બાંધે કેમ કે દેવ મરીને દેવ થઈ શકતો નથી.
આપણે સમ્યક્ત પ્રાપ્તિનો જે ક્રમ કહ્યો છે તે કર્મગ્રન્થના અભિપ્રાય છે. જ્યારે સિદ્ધાંતમાં તો કહ્યું છે કે, કોઈ અનાદિ મિથ્યાત્વી જીવ તેવા પ્રકારના વિશિષ્ટ અધ્યવસાયાદિને પ્રાપ્ત કરીને પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ (અનિવૃત્તિકરણ દ્વારા નથી કહ્યું) અપૂર્વકરણ દ્વારા જ ત્રણ પૂંજ કરીને તેમાં સર્વથા શુદ્ધ કરેલા સમ્યક્ત્વ મોહનીય કર્મના પૂંજને ભોગવતો ઔપથમિક સમ્યક્ત પામ્યા વિના જ પ્રથમતઃ ક્ષાયોપથમિક સમ્યકત્વ પામે તો કોઈ અન્ય જીવ યથાપ્રવૃત્તિકરણાદિ ૩ કરણના ક્રમે અંતરકરણમાં પ્રથમ સમયે જ પથમિક સ.ત્વ
