________________
ત્રીજે ચિત્રપટ : અટકર્મ
૧૮૯
આપે કે દુઃખ ન આપે.
જિનશાસનમાં સુખ એવી કોઈ સારી ચીજ માનવામાં આવી નથી કે દુઃખ એવું કાંઈ ખરાબ ગણાયું નથી કે તેમને પામવા માટે કે કાઢવા માટે માનવ-જીવન હોમી નાંખવું પડે.
પામવા જેવા ગુણો છે, સુખ નહિ. કાઢવા જેવા દોષો છે, દુઃખો નથી.
સુખ અને દુઃખ તો જો (ક્રમશઃ) વિરાગ અને સમાધિપૂર્વક ભોગવાય તો તેઓ આત્માના ઉપકારક બને છે.
સુખનો ચાહ નહિ, ગુણોનો ચાહ જોઈએ. દુ:ખ પ્રત્યે ધિક્કાર નહિ, દોષો પ્રત્યે ધિક્કાર થવો જોઈએ.
આ જૈન-દર્શનનું હાર્દ છે. આમાં જીવન જીવવાની કલા (The Art of living) સમાયેલી છે.
કર્મબંધના વિવિધ હેતુઓ જ્ઞાનાવરણીય તથા દર્શનાવરણીય કર્મબંધના હેતુઓ આ પ્રમાણે છે.
આચાર્યાદિનો અવિનય કરવો, અકાળે ભણવું, કાળે ન ભણવું, શાસ્ત્ર નિષિદ્ધ સ્થાનોમાં અધ્યયનાદિ કરવાં, પુસ્તકનાં પાનાં ફેરવવામાં કે પોસ્ટલ ટિકિટ ચોંટાડવામાં ઘૂંકનો ઉપયોગ કરવો, એંઠા મોંએ બોલવું, પુસ્તક જમીન ઉપર મૂકવું, તેને ઓશીકું બનાવવું, પુસ્તકનો ટેકો, પુસ્તકને પૂંઠ, પુસ્તક પાસે રાખી પેશાબ વગેરે કરવું, સ્ત્રીઓને માસિક ધર્મના ૩ દિવસ સુધી પુસ્તક ભણવું-વાંચવું-લખવું વગેરે, છાપા વગેરેના કાગળમાં અશુચિ કરવી, તેમાં ખાવું, જોડા બાંધવા, ચવાણું, મીઠાઈ, મસાલા વગેરેના પડીકા બાંધવા અને ફટાકડા ફોડતાં અક્ષરવાળા કાગળ બાળવા વગેરે - ઉપરોક્ત કારણો ઉપરાંત દર્શનગુણને ધારણ કરનારાનો ઉપઘાત તથા દર્શનના સાધનરૂપ આંખ, કાન, નાક આદિ ઇન્દ્રિયોના નાશથી દર્શનાવરણ કર્મનો બંધ થાય છે.
શાતા વેદનીય બંધના હેતુઓ : ગુરુભક્તિ, મનથી શુભ સંકલ્પ, હૃદયથી બહુમાન, વચનથી સ્તુતિ આદિ, કાયાથી સેવા, ક્ષમા, સમભાવે સહન કરવું, સર્વ જીવો ઉપર કરુણા, અણુવ્રતો-મહાવ્રતોનું પાલન, સાધુસમાચારીરૂપ યોગનું પાલન, કષાયવિજય, સુપાત્રમાં ભક્તિથી, દાન, ગરીબ વગેરેને અનુકંપા દાન, ભયવાળાને અભયદાન, ધર્મદઢતા, અકામ નિર્જરા, વ્રતાદિમાં દોષ ન લાગવા દેવા, બાલતપ, દયા, અજ્ઞાનથી કષ્ટસહન વગેરેથી શાતાનો બંધ થાય છે.
