________________
૧૯૨
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
ખોટા દૂષણો બતાવી વિન કરનાર, વધ-બંધનથી પ્રાણીને ચેતનારહિત કરવા, છેદન-ભેદનથી ઈદ્રિયોનો નાશ કરવો. છતી શક્તિ ગોપવવી.
જિનનામકર્મની વિશિષ્ટતા તીર્થંકર દેવોના તારક આત્માઓ છેલ્લેથી ત્રીજા ભવે ‘સવિ જીવ કરું શાસનરસી રૂપ સર્વ જીવો પ્રત્યેની ટોચ કરુણાભાવનાના પ્રભાવે જિનનામકર્મની નિકાચના કરે છે. આનો ઉદય થતાં તેઓ છેલ્લા ભવે તીર્થંકર પરમાત્મા બને છે. આ જિનનામકર્મ એ અઘાતી કર્મ છે. નામકર્મનો પેટાભેદ છે.
તારકોની સાધના ઉગ્ર હોય તો ય ચારેય ઘાતી કર્મોનો સર્વથા નાશ કરવાનો સફળ પુરુષાર્થ કરે છે. પણ એ વખતે અઘાતી કર્મોનો નાશ કરતા નથી. જાણે કે તેમને તે ખૂબ નમાલા લાગે છે. નડતરભૂત લાગતા નથી માટે તેમને પુરુષાર્થના સપાટામાં લેતા નથી.
આ તો માત્ર અસત્કલ્પના છે. પરંતુ એ વાત તો નક્કી છે કે તીર્થંકરનામકર્મનો નાશ નથી થતો તે આપણા માટે અતિ સારું ગણાય. જો તેનો નાશ થઈ જાત તો એ કૃતકૃત્ય બનેલો આત્મા આપણને દેશનાદાન કરત નહિ. આપણો મોક્ષ થાત નહિ. ઓલું તીર્થંકર નામકર્મ છે જ એવું કે તે દેશનાદાન કર્યા વિના ખપે તેમ નથી. તેને ખપાવવા માટેનો માર્ગ બીજો કોઈ છે જ નહિ. આમ હોવાથી જ કૃતકૃત્ય થયેલા તારકો સમવસરણમાં બેસીને દેશના આપે છે.
જીવોને દેશના દઈને મોક્ષ પમાડવાની બુદ્ધિ એ કરુણા નામનો રાગભાવ છે. વીતરાગને તે રાગભાવ ક્યાંથી સંભવે ? એટલે તેઓ દેશના આપે જ નહિ; પરન્તુ તીર્થકર નામકર્મ જ તેમને દેશનાદાન કરાવીને પોતે ખપે છે. પોતાનું આ કર્મ ખપાવવા માટે તેમને દેશનાદાન કરવું જ પડે. તેમ થતાં અગણિત જીવો મોક્ષ પામી જાય.
આયુષ્ય કર્મ અંગે સમજવા જેવું કુલ આઠ કર્મો છે. તેમાં ચાર કર્મો ઘાતી છે અને ચાર કર્મો અઘાતી છે.
ચાર અઘાતી કર્મોમાં આયુષ્ય કર્મ છે. આ એક જ એવું કર્મ છે જેનો બંધ સમગ્ર જીવનકાળમાં એક જ વાર જીવ કરે છે. તે વખતે જે બંધ થાય છે તે ‘નિકાચિત’ હોય છે. એટલે કે તેમાં કોઈ પણ સ્થિતિમાં ફેરફાર થતો નથી. [બાકીના સાત કર્મો જીવનકાળના દરેક સમયે બંધાય.]
