________________
પાંચમો ચિત્રપટ : અઢી દ્વિપ
૨૦૫ અને પૂર્વમાં ગંગા અને સિંધુ નદીઓ ઊભી વહીને બીજા ટુકડા કરે છે. આમ છ ખંડો બને છે.
આ રીતે ઐરાવત ક્ષેત્રમાં પણ વૈતાઢય પર્વત અને રક્તા-રક્તવર્તી એવી બે નદીઓથી છ ખંડ બને છે.
જે ચક્રવર્તી રાજા બને છે તે છ ખંડ જીતે છે જે : વાસુદેવ બને છે તે વૈતાઢયની નીચેના છ ખંડ જીતે છે.
જંબુદ્વીપમાં જેમ એક ભરત, એક ઐરાવત અને એક મહાવિદેહ એવી ત્રણ કર્મભૂમિ છે તેમ છ મહાપર્વતો અને સાત મહાક્ષેત્રો આવેલા છે. જે ચિત્રપટમાં જોઈ શકાય છે.
છ મહાપર્વતો (વર્ષધર પર્વતો): લઘહિમવંત, મહાહિમવંત, નિષધ, નીલવંત, રૂકિમી, શિખરી.
સાત ક્ષેત્રો : ભરત, હિમવંત, હરિવર્ષ, મહાવિદેહ, રમ્ય, હરણ્યવંત, ઐરવત.
દેવો દ્વારા થતાં અપહરણથી રાા દ્વીપની બહાર પણ મનુષ્ય હોઈ શકે, પરન્તુ ત્યાં તેમના જન્મ કે મરણ ન થાય. ત્યાં તો માત્ર તિર્યંચોનો વાસ બધે હોય છે.
વિદ્યાધરો અને ચારણમુનિઓ નન્દીશ્વર દ્વીપ સુધી જાય છે. રા દ્વીપની બહાર જે સૂર્ય-ચન્દ્ર વગેરે જયોતિષ ચક્ર છે તે સ્થિર હોય
જબૂદ્વીપના લઘહિમવંત અને શિખરી પર્વતોમાંથી લવણસમુદ્રમાં જતી આઠ દાઢાઓ છે. તેમાં પ૬ અંતરદ્વીપો આવેલા છે.
જેમ જંબૂદ્વીપમાં ૬ વર્ષધર પર્વતો અને ૭ ક્ષેત્રો છે તેમ તેનાથી બમણા ૧૨ વર્ષધર પર્વતો અને ૧૪ ક્ષેત્રો ધાતકીખંડમાં છે. તેટલા જ પર્વતો (૧૨) અને ક્ષેત્રો (૧૪) પુષ્કરવરાર્ધ દ્વીપમાં છે. આમ રા દ્વીપમાં કુલ ૩૦ વર્ષધર પર્વતો અને ૩૫ ક્ષેત્રો થાય.
વળી, ૫ મહાવિદેહમાં પાંચ મેરુપર્વતની આડી લાઇનમાં ૫ દેવકુર અને ૫ ઉત્તરકુરુ આવેલા છે. લવણસમુદ્રમાં પાતાળકળશો આવ્યા છે તેમાં દર ૧૪ મુહૂર્ત (૧૧ કલાકે) વાયુનો પ્રકોપ થતાં ભરતી આવે છે. અન્ય સમુદ્રોમાં કળશો નથી. ભરતી-ઓટ પણ નથી. લવણસમુદ્રના ચાર પાતાળ કળશોના ઊછળતા. વાયુ દ્વારા આવતી ભરતી એટલી ઉગ્ર હોય છે કે તે આખા જંબૂદ્વીપ ઉપર ફરી વળીને તેને ડુબાડી શકે. પરન્તુ જંબુદ્વીપના માનવોના મોક્ષલક્ષી ધર્મના પ્રભાવે એક લાખ સિત્તેર હજાર વેલંધર દેવો (વેલા = ભરતી) દરેક ભરતીને પાવડાઓ દ્વારા પાછી હટાવીને તેનું જોર ઠંડું પાડી દે છે.
