________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
૨૦૪
આમ ર દ્વીપમાં કુલ ૫ ભરત (૧+૨+૨) થાય. ઐરાવત અને મહાવિદેહ પણ ૫, ૫ થાય. - આ પંદર ક્ષેત્રોને કર્મભૂમિ કહેવાય છે. કેમ કે ધર્મરૂપ કર્મ અહીં જ હોય છે. તીર્થંકરદેવો અહીં જ થાય છે. આ સિવાયની રાા દ્વીપની ભૂમિઓને અને અન્ય તમામ દ્વીપ સમુદ્રોને અકર્મભૂમિ કહેવામાં આવે છે.
જંબૂદ્વીપમાં જે મેરુપર્વત છે તેને ફરતા સૂર્ય, ચન્દ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર, અને તારા પ્રદક્ષિણા આપે છે. જંબૂદ્વીપમાં બે સૂર્ય અને બે ચન્દ્ર છે. જે વારાફરતીના રાતદિવસે આપણને જોવા મળે છે.
લવણસમુદ્રના આકાશમાં ૪ સૂર્ય અને ૪ ચન્દ્ર છે.
ધાતકીખંડમાં ૧૨-૧૨ સૂર્ય-ચન્દ્ર છે. કાલોદધિ સમુદ્રના આકાશમાં ૪૨૪૨ સૂર્ય-ચન્દ્ર છે. અર્ધપુષ્કરવદ્વીપમાં ૭૨-૭૨ સૂર્ય-ચન્દ્ર છે. અઢી દ્વીપના કુલ સૂર્ય-ચન્દ્ર ૧૩૨-૧૩૨ છે. આ બધા ચર છે. જ્યારે અઢી સિવાયના દ્વીપ સમુદ્રમાં આખું જયોતિષચક્ર સ્થિર હોય છે. - મેરુપર્વત ઉપર ચાર વનખંડો છે. નીચેથી ઉપર ક્રમશઃ ભદ્રશાલવન, નંદનવન, સોમનસવન અને પંડકવન છે.
પંડકવનમાં ચારે બાજુ શિલા છે. આ શિલા ઉપર તીર્થંકરદેવોના જન્મ કલ્યાણકની ઉજવણી દેવો કરે છે.
રા દ્વીપમાં જઘન્યથી વીસ તીર્થકરો હોય છે. દરેક મહાવિદેહમાં ૪, પાંચ મહાવિદેહમાં ૨૦.
ઉત્કૃષ્ટથી ૧૭૦ તીર્થ કરી હોય છે, મહાવિદેહની ૩૨ વિજયા છે. દરેકમાં ૧ તીર્થકર એક મહાવિદેહમાં ૩૨. પાંચ મહાવિદેહમાં ૩૨ x પ= ૧૬૦. તે વખતે દરેક ભરત અને ઐરાવતમાં ૧-૧ તીર્થંકર હોય છે. એટલે ભરતના ૫ અને ઐરાવતના પ તીર્થંકર થાય. આમ કુલ ૧૬૦+૫+૫= ૧૭૦ તીર્થંકર થાય. પરમાત્મા અજિતનાથ ભગવંતના કાળમાં આ રીતે ૧૭૦ તીર્થકરો વિદ્યમાન હતો. હાલ ૨૦ તીર્થકરો વિદ્યમાન છે. જંબૂદ્વીપના મહાવિદેહમાં વર્તમાનકાળમાં જે ચાર તીર્થંકરો છે તે બાહુ, સુબાહુ, યુગમંધર અને સીમંધર એ નામના છે. તેઓ ૮મી, ૯મી, ૨૪મી અને ૨૫મી વિજયામાં છે. આઠમી વિજયામાં સીમંધર પ્રભુ છે. તેઓ આપણાથી દૂર હોવા છતાં તેમનાં અધિષ્ઠાયક દેવો, પાર્શ્વપ્રભુની જેમ વિશેષ જાગ્રત હોવાથી ભરતક્ષેત્રના ભક્તજનો તેમને વિશેષ ભજે છે. જંબુદ્વીપના ભરત અને ઐરાવત ક્ષેત્રમાં ૬-૬ ખંડ બને છે. જેવું ભરતમાં તેવું બધી બાબતમાં ઐરવતમાં સમજવું. આપણે ભરતના ૬ ખંડ પાડીએ.. - સીધો (અંગ્રેજી) યુ U આકારનો ભરત છે. તેમાં આડો પડેલો વૈતાઢય પર્વત તેના બે ખંડ કરે છે. નીચે દક્ષિણનો ભરત; ઉપર ઉત્તરનો ભરત. પશ્ચિમ
