Jain Tattvagyan Saral Bhasha ma

Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan

Page 207

૧૯૦
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં અશાતાના હેતુઓ : શાતા વેદનીયથી વિપરીત, તે આ પ્રમાણે :ગુઓની અવજ્ઞા, ક્રોધીપણું, કૃપણતા, નિર્દયતા, ધર્મકાર્યોમાં પ્રમાદ, જાનવરો પર અધિક બોજ લાદવ, જાનવરોના અવયવો છેદવા, જાનવરોને માર મારવો, માંકણ-વાંદા, ઉધઈ વિ.નો નાશ કરવા દવાઓ છાંટવી, પોતાને કે બીજાને દુઃખ, શોક, સંતાપ, વધ, આજંદ વગેરે કરવા-કરાવવાથી આર્તધ્યાન-રૌદ્રધ્યાન, અશુભ પરિણામથી અશાતાનો બંધ થાય છે..
દર્શનમોહનીયના હેતુઓ : ઉન્માર્ગદેશના=સંસારનાં કારણોને મોક્ષમાર્ગ તરીકે કહેવા વગેરે, માર્ગનાશ, દેવદ્રવ્યહરણ, તીર્થકરોની નિંદા, સાધુ-સાધ્વીની નિંદા, જિનબિંબ-મંદિરની નિંદા, જિનશાસનની હિલના-નિંદા વગેરે દ્વારા દર્શનમોહનીયકર્મનો બંધ થાય છે.
ચારિત્રમોહનીયના હેતુઓ : સાધુઓની નિંદા, ધર્મમાં જોડાતા વગેરેને વિદ્ગકરણ, અલ્પ પણ વ્રતવાળાની બીજી અવિરતિની નિંદા, અન્યને કષાયનોકષાયની ઉદીરણા તથા એવું વાતાવરણ સર્જવું, પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયોમાં ગૃદ્ધિ-આસક્તિ કરવી,
નોકષાયના બંધ હેતુઓ : (૧) હાસ્ય મોહનીય- ઠઠ્ઠા-મશ્કરી, વિદુષક જેવી ચેષ્ટા, હસવું-હસાવવું, (૨) રતિમોહનીય- જુદા જુદા દેશો જોવાની ઉત્કંઠા, વિચિત્ર કામક્રીડા, ખેલ કરવા, હર્ષ-આનંદ, બીજાના મનનું વશીકરણ. (૩) અરતિ મોહનીય- ઈર્ષા, ઉદ્વેગ, હાયવોય, પાપ કરવાનો સ્વભાવ, બીજાના સુખનો નાશ, અકુશળ કાર્યોને ઉત્તેજન. (૪) શોક મોહનીય - શોક કરવોકરાવવો, રુદન, કલ્પાંત. (૫) ભય મોહનીય-ભય પામે, બીજાને કરાવે, ત્રાસ વર્તાવવો, દયારહિત-જૂર બનવું, (૬) જુગુપ્સા મોહનીય : ચર્તુવિધ સંઘની નિંદા, ધૃણા, સફાઈનો મોહ, બાહ્ય મેલ મેં બીજાની ભૂલ પર ધૃણા, દુગંછા, (૭) સ્ત્રી વેદ - ઈર્ષા, ખેદ, વિષયમાં આસક્તિ, અતિશય વક્રતા, પરદારામાં લંપટતા, (૮) પુરુષ વેદ- સ્વદારા સંતોષ, ઇર્ષારહિત પણું, અલ્પ કપાયતા, સરળ સ્વભાવ, (૯) નપુંસક વેદ : સ્ત્રી-પુરુષ સંબંધી કામ સેવન, તીવ્ર કષાય, તીવ્ર કામ, સતી સ્ત્રીના શીલનો ભંગ.
(૧) નરકાયુના હેતુઓ : પંચેન્દ્રિયની હત્યા, ઘણા આરંભ અને પરિગ્રહ, ગર્ભપાત કરાવવો, રાત્રિ ભોજન-માંસભોજન, વૈરવિરોધની સ્થિરતા, રૌદ્રધ્યાન, મિથ્યાત્વ- અનંતાનુબંધી કષાય, કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત લેશ્યા, અસત્ય બોલવું, પરના ધન-ધાન્યની ચોરી, વારંવાર મૈથુન, ઇન્દ્રિયની પરવશતા.