________________
બીજો ચિત્રપટ : ચૌદ ગુણસ્થાન
૧૬૯
જ જાય. પણ એક વાર ઉપશમ સમકિત પામ્યા બાદ જીવ ક્ષયોપશમ સમતિ પામે અને તેમાંથી પડે તો તે ત્રીજા ગુણસ્થાનને સ્પર્શીને પડી શકે અને હવે જો એને ક્ષયોપશમ સમ્યક્ત્વ પામવાનું હોય તો પહેલેથી ત્રીજે ગુણસ્થાને થઈને ચોથા ગુણસ્થાને જઈ શકે,
પહેલા ગુણસ્થાનેથી ચોથા ગુણસ્થાને જનારો જીવ જો ત્રીજા મિશ્ર ગુણસ્થાને આવે તો તેને જિનોક્ત તત્ત્વ પ્રત્યે અરુચિ હતી તે દૂર થાય છે. રુચિ તો હતી જ નહિ,
ચોથા ગુણસ્થાનેથી પહેલા ગુણસ્થાને જનારો જીવ જો ત્રીજા મિશ્ર ગુણસ્થાને આવે તો તેને જિનોક્ત તત્ત્વ પ્રત્યે જે રુચિ હતી તે દૂર થાય છે. અરુચિ તો હતી જ નહિ. એટલે જ એમ કહેવાય કે ત્રીજા મિશ્ર ગુણસ્થાને જિનોક્ત તત્ત્વ પ્રત્યે ન રુચિ હોય, ન અરુચિ. એ જ રીતે અહીં સંસાર પ્રત્યે પણ જીવની ન રુચિન અરુચિની સ્થિતિ હોય,
આ ગુણસ્થાનનો કાળ એક જ અન્તર્મુહૂર્તનો હોય છે. ત્યારબાદ પોતાના પરિણામ અનુસારે જીવ પહેલે કે ચોથે ગુણસ્થાને જતો રહે છે.
ચોથું : અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ ગુણસ્થાન
જીવનો જૈનસંઘમાં કે જૈનશાસનમાં પ્રવેશ આ ગુણસ્થાનથી થાય છે. જે જીવ આ ગુણસ્થાનેથી ગબડે છે તે જૈનસંઘ અથવા જૈનશાસનમાંથી આપમેળે રદ થાય છે.
જે ચાર કષાયો છે તેમાંના ચાર અનન્તાનુબન્ધી કષાયોનો હ્રાસ (ક્ષયોપશમ વગેરે) થાય ત્યારે જીવને સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય છે. એ વખતે જીવ ચોથા ગુણસ્થાને આવે છે.
આ ગુણસ્થાને રહેલા જીવોને તત્ત્વત્રયી (સુદેવ, સુગુરુ, સુધર્મ) અને રત્નત્રયી (સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્ર) ઉપર અવિહડ શ્રદ્ધા હોય છે. એના અંતરમાં એક વાત જડબેસલાક બેસી ગઈ હોય છે કે, સાચા છે વીતરાગ, સાચી છે વાણી. આધાર છે આજ્ઞા, બાકી ધૂળધાણી.
આ જીવોમાં શ્રદ્ધા અપાર હોય છે. પરન્તુ આચરણ થઈ શકતું નથી. તેનું કારણ અપ્રત્યાખ્યાનીય, પ્રત્યાખ્યાનીય અને સંજ્વલન કષાયનો ઉદય
