________________
બીજો ચિત્રપટ : ચૌદ ગુણસ્થાન
૧૬૫ (ગમન-આગમનસૂચક) બતાડવામાં આવ્યા છે.
આઠમાથી બારમા ગુણસ્થાનોને શ્રેણીના ગુણસ્થાનો કહેવાય છે એટલે ત્યાં તે રીતનો કાઉંસ મૂકવામાં આવ્યો છે. હવે આપણે ક્રમશ: પ્રથમ : મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનના પાંચ પેટાભેદોને જોઈએ.
1A. આપણે પહેલા ચિત્રપટના વિવેચનમાં જોયું છે કે દરેક જીવ સહુથી પ્રથમ અવ્યવહારરાશિની નિગોદમાં હોય ત્યાં જ તેના અનન્તા ભવો થાય. એ વખતે તેનામાં અતિગાઢ એવા મિથ્યાભાવનો (સમ્યફભાવની સૂઝનો સર્વથા અભાવ તે મિથ્યાભાવ) ઉદય હોય. તેને કોઈ પણ પદાર્થની સાચી સૂઝનો પ્રકાશ જરાક પણ ન હોય. આ વાત દર્શાવવા માટે તે Aના ગોળામાં લગભગ પૂરો અંધકાર દર્શાવતો કાળો રંગ બતાવ્યો છે.
હા, હમણાં જ કહ્યું તેમ અહીં દરેક જીવના આઠ રૂચક પ્રદેશો સદા શુદ્ધ રહેતા હોવાથી, તેને દર્શાવતું નાનકડું સફેદ ટપકું દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
આ ગોળામાં જે જીવો છે તે તમામ અવ્યવહારરાશિને લગતા છે. તેમને સૂક્ષ્મ એવી નિગોદ કહેવાય છે.
નિગોદ એટલે વનસ્પતિ.
સૂક્ષ્મ એટલે જેનો મોટો ઢગલો કરાય તો ય આંખોથી ન દેખાય તેવી. (વનસ્પતિ) ચૌદ રાજલોકમાં એવો એકાદ પણ આકાશપ્રદેશ જડશે નહિ જયાં આ નિગોદ ન હોય.
બધુ મળીને નિગોદના અસંખ્ય ગોળા હોય છે. દરેક નિગોદમાં અનન્તા જીવો હોય છે. તે તમામને એકીસાથે શ્વાસોચ્છુવાસ લેવા પડતા હોવાથી અને જુવાન માણસનાં એક શ્વાસોશ્વાસમાં જેટલો સમય જાય તેટલા સમયમાં સાડા સત્તર વખત જન્મ-મરણ થઈ જતા હોવાથી આ જીવોની વેદનાનો કોઈ પાર હોતો નથી.
સૂક્ષ્મ નિગોદના બે પ્રકાર છે. અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદ અને વ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદ. જે અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદના જીવો બાદરનિગોદથી માંડીને પંચેન્દ્રિય માનવ સુધીમાં આવી ગયા તે જીવો જો પાછા સૂક્ષ્મનિગોદમાં જાય તો વ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદના જીવો કહેવાય. જે હજી કદી બહાર નીકળ્યા જ નથી તે અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદ કહેવાય.
જે જાતિભવ્ય જીવો છે તે અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદમાંથી બહાર
