________________
૪૮
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
કર્મ ઉદયમાં આવે છે. પણ જો તે છાંયડામાં જતા રહેવાનો પુરુષાર્થ કરે તો તરત તેને શાતા વેદનીય કર્મ (ઉદીરણાકરણ દ્વારા) ઉદયમાં આવી જાય અને તે સુખની અનુભૂતિ કરે.
પરમાત્મભક્તિ, નમસ્કારમંત્ર વગેરેનો જપ, ગરસેવા વગેરે દ્વારા બેલેન્સમાં ક્યાંય દૂર પડેલા કર્મો ઉદીરણાકરણ દ્વારા ખેંચાઈને ઉદયમાં આવી જાય અને સુખ, શાતા, આનંદ આપે. પેલું અશુભ કર્મ બાજુએ હટી જાય.
અહીં સ્પષ્ટ દેખાય છે કે કર્મોના ઉદયને પુરુષાર્થ દ્વારા ફેરવી શકાય છે.
વળી એક વાત કહું ! તમારે વાંચવાનો ચાર નંબર છે. તેનાં ચશમાં જો તમે આંખે ના ચડાવો તો તમારાથી કશું વાંચી શકાતું નથી. આવી સ્થિતિ ચક્ષુદર્શનાવરણીય કર્મના ઉદયથી થઈ. હવે તમારી વાંચવાની ઇચ્છા થઈ તેથી તમે આંખ ઉપર ચશ્માં લગાડવાનો પુરુષાર્થ કર્યો. ને ઝટ તમે વાંચતા થઈ ગયા. આ વખતે એ થયું કે તમારા તે પુરુષાર્થથી ચક્ષુદર્શનાવરણીય કર્મ હટી ગયું. તેનો તમે ક્ષય કર્યો.
આ વાત બતાડે છે કે કર્મોના ઉદયોને (ભાગ્યને) ફેરવવાની આપણામાં પૂરી તાકાત છે.
પરમાત્મા મહાવીરદેવ જ્યારે ગર્ભમાં હતા ત્યારે તેમણે અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકીને બે કર્મોની સ્થિતિ જોઈ. (૧) પોતાનું ચારિત્ર મોહનીયકર્મ. (૨) માતપિતાનું આયુષ્યકર્મ. આ બે ય કર્મો નિમિત્ત મળે તો તૂટી જાય (સોપક્રમ) તેવાં હતાં. એટલે જો પ્રભુ દીક્ષા લેવા માટે પુરુષાર્થ કરે તો પોતાનું ચારિત્ર મોહનીય કર્મ તૂટી જાય અને તેથી તરત દીક્ષા થાય. આ રીતે દીક્ષા થતાં માતા-પિતાને સખત આઘાત લાગે અને તેથી તેમનું આયુષ્યકર્મ પણ તૂટી જાય. એમ થતાં તેમનું મૃત્યુ થાય. *
પોતાની દીક્ષાના નિમિત્તથી માતાપિતાનું મરણ થઈ જાય તે વાત વિશ્વવત્સલ પ્રભુને માન્ય ન હતી. આથી તેમણે અભિગ્રહ કર્યો કે ગુરુજનો જીવતા હોય ત્યાં સુધી દીક્ષાની વાત કરવી નહિ.
આ બતાડે છે કે ભાગ્ય(કર્મ)ને ફેરવી શકાય છે. ના... નિયતિને બદલી શકાતી નથી. પ્રભુની નિયતિ પહેલેથી જ નિશ્ચિત હતી કે તે માતા-પિતાના જીવનકાળ દરમ્યાન દીક્ષા લઈ શકવાના નથી.
કર્મોના રૂપરંગ, સ્થિતિ, રસ, ક્ષય વગેરેની ઊથલપાથલ કરવાની પ્રક્રિયા અબાધાકાળમાં બને છે એટલે દરેક આત્માએ પોતે કરી નાંખેલા કાળા કામથી
