________________
જૈન તત્ત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
હજી એક વાત કરું. આ સંસાર-સુખનો ભોગવટો આસક્તિ કરાવી જ દેતો હોય છે. તેથી તીવ્ર અશુભ કર્મબંધ થાય છે. એના પરિણામે ભયાનક દુઃખો અને કારમી દુર્ગતિઓ ભેટવાં જ પડે છે.
૧૦૮
ક્ષણનું સુખ. મણનું પાપ. ટનનું દુઃખ. શે સુખ-ભોગ પરવડે ? અને સૌથી મહત્ત્વની વાત કે કરુણાસાગર દેવાધિદેવ તીર્થંકર પરમાત્માની અનેક આશાઓને પગલૂછણિયું કર્યા સિવાય તો ભોગાનંદ કે કામાનંદ માણી શકાય જ નહિ. કૃતજ્ઞ આત્માઓને આ વાત જરાય પરવડે તેમ નથી.
સુખના કાતિલ ભોગવટાને લીધે તો આ જીવનો સંસાર અનંત બન્યો. હાય ! અનંતા ઓઘા-મુહપત્તિ એણે જ નિષ્ફળ કર્યા. શત્રુંજય તીર્થ, મન્ત્રાધિરાજ નવકાર, સંતોની દેશના બધું - એણે જ નિષ્ફળ કર્યું.
જો સંસારના ભૂંડા સ્વરૂપનું બરોબર ભાન થઈ જાય તો, એક પણ વસ્તુ ઉપર મોહ થાય નહિ. સર્વત્ર અનાસક્તિ બની રહે. કહ્યું છે,
ज्ञाते तत्त्वे कः संसारः ।
એટલે ભલે કદાચ મોક્ષના સ્વચ્છ, સ્વાધીન અને શાશ્વત સુખની અનુભૂતિ ન હોય અને તેથી તેના તરફ પ્રેમ સીધો ન જાગે પણ જો એ વિચાર કરાય કે મોક્ષનો વિરોધી જે સંસાર છે તે તો સુખમય મળે તો ય ખરાબ છે અને ખતરનાક છે. એમાં તો ન જ રહેવાય.”
ગાંધીજીને ચર્ચિલે પૂછ્યું કે “તમે સ્વરાજ માંગો છો પણ તમને રાજ કરતાં તો આવડતું નથી. પછી શું કરશો ?’’
ગાંધીજીએ કહ્યું, “રાજ કરતા નહિ આવડે તો કાગડા-કૂતરાના મોતે મરીશું, પણ તમે તો જાઓ જ. તમારી ગુલામી તો હવે નહિ જ જોઈએ. Quit India" આ જ રીતે આપણે બોલીએ કે મોક્ષનું, સુખ ભલે અમને ન સમજાતું હોય કે તેટલું મહાન છે ? પણ અમને એ વાતની અનુભવથી ચોક્કસ ખબર પડી છે કે આ સંસાર તો સાવ અસાર છે. નગુણો છે : નકામો છે. અહીં તો ન જ રહેવાય. Quit sansar
જ્ઞાનીઓ કહે છે કે, “હે જીવ ! જો તું અનંતા ભવોમાં ચાલી ચાલીને થાકી ગયો હોય, જો તને અનંતવાર જન્મી જન્મીને કંટાળો આવી ગયો હોય, જો હું અનંત મોતની વેદનાથી પરેશાન થયો હોય તો હવે કાયમ માટે એક જ સ્થાને બેસી જા. ત્યાં નહિ ચાલવાનું, નહિ મરવાનું, નહિ જન્મવાનું. એ સ્થાનનું નામ છે, મોક્ષ.”
બ્રહ્મ સત્યં છે ? ખબર નથી.
