________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
અભિમાન જવાથી પરદોષદર્શન અને સ્વગુણદર્શન નામના દોષોના સૈન્યના બે રાજાઓ મરે એટલે છત્રભંગ થાય તેમ થતાં બાકીના તમામ દોષોના સૈન્યમાં નાસભાગ થાય.
જો તમે આ દોષોને જડમૂળથી ઉખેડવા માંગતા હો, જો તમે ગુણોના રાજા - સ્વદોષદર્શન અને પરગુણદર્શન - નો તમારા હૃદયના સિંહાસને અભિષેક કરવા માંગતા હો તો દોષોના જન્મદાતા પાપાનુબંધોને નબળા પાડી દો. ગુણોના જનેતા પુણ્યાનુબંધોને તગડા કરી દો.
છ પદાર્થોની કાતિલ વિરાધના શી રીતે પાપાનુબંધો તૈયાર થતા હશે ? તગડા બનતા હશે ? તે અંગે હવે વિગતથી વાત કરું,
અનંતા કાળના આપણા ભૂતકાળમાં આપણે છમાંથી કોઈ પણ એકાદ, બે વગેરે પદાર્થોની કાતિલ વિરાધના - હાંસી, મશ્કરી, આશાતના, અવિધિ વગેરે-કરેલી છે. એટલું જ નહિ પણ તેનું વારંવાર સેવન કરીને તેને ‘સંસ્કાર' બનાવી દીધા છે. તેનું ક્યારે ય પ્રાયશ્ચિત્ત ન કરવાની કાતિલ ભૂલ કરી બેઠા છીએ. પ્રાયશ્ચિત્ત કે પશ્ચાત્તાપ લગીરે ન થાય તેમાં આત્માનાં નિષ્ફર પરિણામો કારણ છે. નિષ્ફર પરિણતિનું બીજું નામ મિથ્યાત્વ છે. ધર્મ પામવામાં તો કોમળ પરિણતિ હોવી જોઈએ.
છે પદાર્થો છે; તત્ત્વત્રયી અને રત્નત્રયી.
પૂરી નિષ્ફરતા હોય અને વારંવાર તે દોષ સેવાતો હોય, તેનો લેશ પણ પશ્ચાત્તાપ ન હોય ત્યારે તે દોષ આત્માનો સંસ્કાર બની જાય છે.
છૂટો પડેલો ખડીસાકરનો ગાંગડો પાણીમાં નાંખી, દેતાં જે રીતે પાણીના ટીપે-ટીપામાં એકરસ બને છે; જે રીતે કાપડના તાકામાં મૂકેલી કસ્તૂરી કે ડુંગળીની વાસ કાપડના તાણા-તાણામાં એકાકાર બને છે તે રીતે આત્માના અસંખ્યપ્રદેશોમાં વારંવારનો વિચાર-સંસ્કાર બનીને વ્યાપી જાય છે.
અનુબંધ એટલે સંસ્કાર આ સંસ્કાર એ જ અનુબંધ.
અશુભ સંસ્કાર એ પાપાનુબંધ. , શુભ સંસ્કાર એ પુણ્યાનુબંધ. વિરાધનાઓ એ ભૂતડીઓ છે તો વિરાધનાઓમાંથી તૈયાર થયેલો
