________________
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
થાય તો વળી નવા ચીકણા કર્મો બંધાય. ટૂંકમાં અનુદયવાળા કર્મોને શૌર્યથી ખતમ કરો; ઉદયગત કર્મોને સમાધિથી સહન કરો. પરમાત્મા મહાવીરદેવે પચ્ચીસમા ભવમાં લાખથી વધુ વર્ષ સુધી માસખમણને પારણે માસખમણના તપનું પ્રચંડ શૌર્ય ધારણ કરીને ચિક્કાર કર્મોનો ખાત્મો બોલાવ્યો હતો.
મગધપતિ શ્રેણિકે કારાવાસમાં પડેલા કાતિલ દુ:ખોને સમાધિથી સહન કર્યા હતાં.
ફરી એ વાત યાદ કરીએ કે આત્મા સાથે બંધાતા કર્મમાં જે સ્થિતિબંધ થાય છે. તેમાં અબાધાકાળ + વિપાકકાળ એ રીતનો કુલ સ્થિતિબંધ થાય છે. દા.ત. ૨૦ વર્ષનો સ્થિતિબંધ થયો તો ૮ + ૧૨ = ૨૦ એમ સમજવું. અબાધાકાળના આઠ વર્ષમાં એ કર્મમાં આઠ કરણોના ઝપાટા લાગે. ના. જે નિકાચિત કર્મ હોય છે તેની ઉપર એક પણ ઝપાટો (કરણ) લાગી શકતો નથી. તેને તો જે રીતે બાંધ્યું; તે રીતે જ જરા ય ફેરફાર વિના ભોગવવું જ પડે. હા, જીવ જો ક્ષપકશ્રેણીમાં ચડી જાય તો અપૂર્વકરણ (આઠમા) ગુણસ્થાનના ધ્યાનરૂપી તપ દ્વારા તે નિકાચિત કર્મ ભોગવ્યા વિના નાશ પામી જાય ખરું. આ સિવાય મા ખમણને પારણે મા ખમણ આખી જિંદગી કરાય - તો ય નિકાચિત કર્મોનો નાશ થઈ શકતો નથી.
આવા નિકાચિત કર્મો દર લાખે બે પાંચ જ હોય છે. એટલે તે સિવાયના કર્મોમાં તો તેમના અબાધાકાળ દરમ્યાન જબરદસ્ત ફટકા મારી શકાય, તેમને ખતમ પણ કરી શકાય.
ફળ ભોગવ્યા વિના કર્મક્ષય થાય જ નહિ એ ગીતામાં કણે કરેલી વાત નિકાચિત કર્મો પૂરતી સમજવી. (અથવા પ્રદેશોદયની અપેક્ષાએ સમજવી.)
જૈનધર્મનું કર્મનું તત્ત્વજ્ઞાન એ બાબત નથી શીખવતું કે, “જે કર્મો ઉદયમાં આવે તે ભોગવવા જ પડે.” આ તો રાંડરાંડ કે ડોશીઓનો નિરાશાભર્યો કર્મવાદ છે. જૈનદર્શનનો કર્મવાદ તો પુરુષાર્થવાદમાં પરિણમે છે. તે કહે છે કે કર્મોના અબાધાકાળ દરમ્યાન તમે જો પ્રતિક્રિયા કરો (અશુભ કર્મોને ખતમ કરવાની પ્રતિક્રિયા તપ, પ્રાયશ્ચિત્ત વગેરે ધર્મો છે.) તો તે બાંધેલાં કર્મો પોતાનો વિપાક (પરચો) બતાડ્યા વિના જ ખતમ થાય એટલે કે આકાશમાં પાછાં જતાં રહે. ભાગ્ય ફરે નિયતિ નહિ ?
એક વાત યાદ રાખો કે, નિયતિ ફરતી નથી; ભાગ્ય (કર્મ) ફરી શકે છે. સખ્ત ગરમીમાં ઊભા રહેલા માણસને દુઃખ પડે; તેને અશાતા વેદનીય
