________________
આત્મા કર્મનો ક્ત છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
૫૩
કર્યા બદલ શ્રેણિકે એટલી બધી તીવ્ર ખુશાલી માણી કે તે વખતે જ તેનો નારકનો આયુબંધ નિકાચિત થઈ ગયો. પૂર્વના બ્રાહ્મણના ભવે તરબુચની છાલ અખંડપણે ઉતારીને તેની ભારેથી ભારે પ્રશંસા કરીને બંધક મુનિના જીવે નિકાચિત પાપ બાંધતા બંધક મુનિના ભવે દેહની ચામડી ઉતરડાઈ. - રસબંધના આ પ્રકરણનો સાર એ છે કે પાપ કરવું જ પડે તો રસથી તો નહિ જ કરવું. ધર્મમાં શેઠિયા બનવું, ખૂબ રસથી ધર્મ કરવો. પાપમાં વેઠિયા બનવું. સાવ ઉદાસીનપણે જ પાપ કરવું.
તન્દુલીઆ મત્સ્ય માત્ર ૪૮ મિનિટના આયુષ્યમાં હિંસાના વિચારોનું પાપ અતિરસથી કર્યું તો તે સાતમી નારકમાં ગયો.
અશુભ કર્મો કરતાં તીવ્ર રસ આવે એટલે નિશ્ચિતપણે દુર્ગતિ થાય.
અનન્તાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાનીય, પ્રત્યાખ્યાનીય અને સંજવલન - એમ ચાર પ્રકારના રાગાદિના રસ હોય છે. તેમાં અનન્તાનુબન્ધીના ઘરનો અતિતીવ્ર રસ (પાપપ્રશંસારૂપ) જ જીવને દુર્ગતિમાં ધકેલવાને સમર્થ છે. બાકીના રસો સાથે પાપ કરનાર જીવની દુર્ગતિ થવાની શક્યતા હોતી નથી.
જે નિષ્ફર પરિણામ હોય છે કે જેમાં પાપની પ્રશંસા હોય છે તે અનન્તાનુબંધીના ઘરના રસથી જ શક્ય છે. જે આત્મા પાપો વારંવાર કરે છે પણ તેમાં રસ બહુ ઓછો છે; ઊલટો ધ્રુજારી છે તે આત્મા નિયમથી સમ્યગદષ્ટિ કહેવાય. પાપો કરવા છતાં તેની દુર્ગતિ તો ન જ થાય પણ તે વૈમાનિક દેવલોકનો ઉચ્ચ કક્ષાનો દેવ જ થાય.
નિષ્ફર પરિણામવાળા જીવને ભોગસુખ અત્યન્ત મીઠું લાગે. તેના કારણે સુખ ભોગવતી વખતે તેની ખૂબ પ્રશંસા કરે. આવી પ્રશંસા એ જ મિથ્યાત્વશલ્ય નામનું અઢારમું પાપ છે. આ પાપ જેની સાથે જોડાય તે જં હિંસા વગેરે સત્તર પાપોથી જીવની દુર્ગતિ થાય.
જેમને પોતાનાથી થતાં પાપકર્મમાં અતિ તીવ્ર રસ હતો તે બધાં - મમ્મણ શેઠ, બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તી, સુબૂમ ચક્રવર્તી, કંડરિક મુનિ, તન્દુલીઓ મત્સ્ય, રાજગૃહી નગરીના બે ભિખારીઓ, વિનયરન વગેરે સાતમી નારકે ગયા. કોણિક, કરમતી વગેરે છઠ્ઠી નારકે ગયા.
સુમંગલ આચાર્ય મ્યુચ્છ દેશમાં માંસાહારી રાજકુમાર થયા. મંગુ આચાર્ય ગટરનું ભૂત થયા. નયશીલસૂરિ ઝેરી સાપ થયા.
બધી વાતનો બોધ એ છે કે પાપકર્મ કરતાં વેઠ ઉતારવી : રસ રેડવો નહિ.
