________________
૬૭
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
(૩) સ્વાર્થભાવમાંથી પરાર્થભાવમાં ખેંચી જાઓ.
આત્માને પોતાના પરલોકની ચિંતા તો હોવી જ જોઈએ; પરંતુ પોતાના આશ્રિતો-ભક્તો, શિષ્યો કે સંતાનો-ના પરલોકની પણ ચિન્તા હોવી જોઈએ. તેઓ પણ દુર્ગતિમાં ચાલી જાય તેવું જીવન જો જીવતા હોય તો અત્યન્ત આઘાત લાગવો જોઈએ.
સીરકદંબક પાઠકને જ્યારે ખબર પડી કે, પોતાનો દીકરો નારકે જવાનો છે ત્યારે તેને આઘાત લાગ્યો. તેણે સંસાર ત્યાગીને ભગવા પહેરી લીધા.
મહામાત્ય ચાણક્યના પિતાનું નામ ચણક હતું. બાળ ચાણક્યનો એક દાંત જે રીતે દાઢમાંથી વધી રહ્યો હતો તે જોઈને કોકે કહ્યું, “આ છોકરો ભવિષ્યમાં મહાનુ રાજા થશે.” આ વાક્ય સાંભળતાંની સાથે પિતા ચણકે કાનસથી તે દાંત ઘસી નાંખ્યો. પછી પૂછ્યું, “બોલો હવે મારો દીકરો શું થશે ?”
જવાબ મળ્યો, “કોઈ રાજાનો મહામાત્ય.” પછી ચણકને પૂછવામાં આવ્યું કે તેમણે શા માટે દાંત ઘસી નાંખ્યો ?
ચણકે કહ્યું, “રાજેશ્વરી તે નરકેશ્વરી. રાજા થાય એ નરકે જાય. મને એ મંજૂર નથી !”
પરમાત્મા મહાવીરદેવના પરમભક્ત રાજવીનો દીકરો રાજકુમાર મણિરથ સાતે ય વ્યસનોથી ચકચૂર હતો. એના આઘાતથી રાજા ખૂબ ઉદ્વિગ્ન રહેતા. પણ જ્યારે તેમણે દેવાધિદેવને મણિરથની ગતિ વિશે પ્રશ્ન પૂછ્યો ત્યારે પ્રભુએ કહ્યું, “મણિરથ આ જ ભવે મોક્ષમાં જશે. તેના જીવનપરિવર્તનને હવે પળોની જ વાર છે.” આ સાંભળીને પિતાએ હાશકારો અનુભવ્યો હતો.
વડોદરાના ધર્માત્માનો દીકરો નવમા ધોરણ સુધી પિતાની સાથે ભાવથી અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરતો. પણ મેકોલે શિક્ષણની ઝેરી અસર થઈ. દસમા ધોરણમાં આવતાં જ એક દી તેણે પિતાની સાથે પૂજા કરવા જવાની ના તો પાડી પણ સાથે એમ કહ્યું કે, “મને મંદિરમાં પથરો બેઠેલો દેખાય છે. હું એની પૂજા નહિ કરું.” ' આ શબ્દો બાપ માટે જીવલેણ નીવડ્યા. છ માસમાં જ આઘાતથી મૃત્યુ થઈ ગયું. બાપાનું મનોમન એક જ રટણ ચાલ્યા કર્યું, “શું મારા જતાં ઘરમાંથી ધર્મ પણ સદંતર જતો રહેશે ?”
જે જગતની સૌથી વહાલી ચીજ ગણાય છે તેની દુર્ગતિ થવાની કલ્પનાથી જ વડીલો ધ્રૂજી ઊઠવા જોઈએ. એવું એક પણ વલણ કે વર્તન ન હોવું
