________________
समाधिमरण]
१०६७, जैन-लक्षणावलो
[समिति
धारण किया जाता है-शान्त किया जाता है, उसे साधनानां समभ्यासीकरणं समारंभः। (त. श्लो. समाधि कहते हैं। ३ गरु आदिकों के कार्य के करने ६-८)। ६. तत्साधनसन्निपातजनितपरितापनादिसे जो चित्त को स्वस्थ-मोक्षमार्ग में स्थित किया लक्षणः समारम्भः। (त. भा. सिद्ध. वृ. ६-६)। जाता है-इसका नाम समाधि है।
१०. साध्यायाः हिसादिक्रियायाः साधनानां समाहारः समाधिमरण-समाधिमरणं रत्नत्रय काग्रतया प्रा- समारम्भः । (भ. प्रा. विजयो.८११)। ११. साणत्यागः । (सा. घ. स्वो. टी. ७-५८)।
ध्याया क्रियायाः साधनानां समाहारः समारम्भः । रत्नत्रय में एकाग्रचित्त होकर जो प्राणों का परि- (चा. सा. पृ. ३९) । १२. xxx हिंसोपकरत्याग किया जाता है उसे समाधिमरण कहते हैं। णार्जनम् समारम्भो xxx॥ (माचा. सा. समानजातीय द्रव्य-पर्याय-द्वे त्रीणि वा चत्वा- ५-१३)। १३. समारम्भः जीवोपमर्दः Xxx रीत्यादिपरमाणपुदगलद्रव्याणि मिलित्वा स्कन्धा अथवा समारम्भः परितापनम् । (प्रश्नव्या. १३) । भवन्तीत्यचेतनस्यापरेणाचेतनेन सम्बन्धात् समान- १४. यस्तु परस्य परितापकरो व्यापारः स समाजातीयो भण्यते । (पंचा. का. जय. वृ. १६)। रम्भः । (व्यव. भा. पी. मलय. वृ. ४६, पृ.१८)। दो, तीन अथवा चार प्रादि परमाणु पुदगल द्रव्य १५. साध्यायाः हिंसादिक्रियायाः साधनानामभ्यासीमिल करके स्कन्ध हो जाते हैं, इस प्रकार एक करणं समारम्भः। (मन. घ. स्वो. टी. ४-२७)। अचेतन से दूसरे प्रचेतन का सम्बन्ध होने पर उनकी १६. प्राणव्यपरोपणादीनाम् उपकरणाभ्यासीकरणं इस अवस्था को समानजातीय द्रव्य-पर्याय कहा समारम्भः कथ्यते । (त. वृत्ति श्रुत. ६-८)। जाता है।
१ दूसरों को सन्ताप करने वाले व्यापार को समा. समानदत्ति-देखो समदत्ति । कूल-जाति-क्रिया- रम्भ कहा जाता है। २ हिसादि क्रिया के साधनों मन्त्रः स्वसमाय सधर्मणे । भू-कन्या-हेम-रत्नाऽश्व-रथ- का अभ्यास करना, इसका नाम समारम्भ है । हस्त्यादि निर्वपेत् ॥ (धर्मसं. श्रा. ६-२०२)। समास-द्वयोर्बहूनां पदानां मीलनं समासः । कुल, जाति, क्रिया और मंत्र; इनसे जो अपने समान (अनुयो. हरि. व. पृ. ७३)। सघर्मा है उसके लिए पथिवी, कन्या, सुवर्ण, रत्न, दो या बहुत से पदों के मिलाने का नाम समास है। घोड़ा, रथ और हाथी मादि को जो दिया जाता है समिताचार-देखो सम्यगाचार । उसे समदत्ति या समानदत्ति कहते हैं।
समिति—१. प्राणिपीडापरिहारार्थ सम्यगयनं समाप्तकल्प-समाप्तकल्पो नाम परिपूर्णसहायः। समितिः। (स. सि. ९-२)। २. सम्यगयनं समि(व्यव. भा. मलय. वृ. ४-१६, पृ. ४)।
तिः। परप्राणिपीडापरिहारेच्छया सम्यगयनं समिपरिपूर्ण सहाय युक्त कल्प को समाप्तकल्प कहते हैं। तिः। (त. वा. ६, २, २)। ३. सम्यक् श्रुतज्ञानसमारम्भ-१.xxx परिदावकदो हवे समा- निरूपितक्रमेण गमनादिषु वृत्तिः समितिः । (भ. रंभो। (भ. प्रा. ८१२)। २. साधनसमभ्यासी- प्रा. विजयो. १६); प्राणिपीडापरिहारादरवतः करणं समारम्भः । (स. सि. ६-८) । ३.xxx सम्यगयनं प्रवृत्तिः समितिः। (भ. प्रा. विजयो. परितापनया भवेत् समारम्भः। (त. भा. ६-६ ११५)। ४. xxx समिदी य पमादवज्जणं उद.)। ४.xxx परितावकारी भवे समा. चेव । (कातिके. ९७)। ५. निश्चयेनानन्तज्ञानादिरंभो। (व्यव. भा. पी. ४६, पृ. १८)। ५. समा- स्वभावे निजात्मनि सम् सम्यक् समस्तरागादिविरभणं नाम तस्स संघटणादिडंडस्स पवत्तणं। (दशव. भावपरित्यागेन तल्लीनतच्चिन्तनतन्मयत्वेन अयनं च. पृ. १४२)। ६. साधनसमभ्यासीकरणं समा- गमनं परिणमनं समितिः । (ब. द्रव्यसं. टी. रम्भः । साध्यायाः क्रियाया: साधनानां समभ्यासी- ३५) । ६. समितिरिति पञ्चानां चेष्टानां तांत्रिकी करणं समाहारः समारम्भः इत्याख्यायते । (त. वा. संज्ञा। अथवा सं सम्यक् प्रशस्ता महत्प्रवचनानु६,८,३) । ७. तत्साधनजनितपरितापकरः समाः सारेण इतिः चेष्टा समितिः Xxx सम्यक्रम्भः। (त. भा. हरि.वृ. ६-६)। ८. क्रियायाः प्रवत्तिलक्षणा समितिः। (योगशा. स्वो. विव. १,
ल. १३८
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org