________________
सूक्ष्मसाम्पराय] ११७१, जेन-लक्षणावली
[सूक्ष्म सूक्ष्म (चा. सा. 'भिमुखस्तोक') मोहबीजस्य तत एव यस्यासो सुक्ष्मसापरायः । (गो. जी. जी. प्र ६०) । परिप्राप्तान्वर्थसूक्ष्मसाम्परायशुद्धिसंय तस्य सूक्ष्मसांप- १६ अतीव सूक्ष्म लोभो यस्मिन् चारित्रे तत्सूक्ष्मरायचारित्रमाख्यायते । (त. वा. ६, १८, ६)। सांपराय चारित्रम् । (त. वृत्ति श्रुत. ६-१८) । ६. सपर्येति संसारमेभिरिति सपराय: क्रोधादयः, १ जिस चारित्र में अतिशय सूक्ष्म कषाय का लोभांशावशेषतया सूक्ष्मः संपरायो यति सूक्ष्मसप- अस्तित्व रहता है उसे सूक्ष्मसाम्परायचारित्र कहते रायः । (अनुयो. हरि. वृ. पृ. १०४) । ७. सूक्ष्म- हैं। २, ३ लोभ की सूक्ष्मता के वेदन करने वाले त्वेन कषायाणां शमनात क्षपणात्तथा। स्यात सक्षम
उपशामक अथवा क्षपक को सूक्ष्मसापराय या सूक्ष्मसाम्परायो हि सुक्ष्मलोभोदयानुगः ।। (त. सा. २, साम्परायसंयत कहा जाता है। वह यथाख्यात. २७); कषायेषु प्रशान्तेषु प्रक्षीणेष्वखिलेषु वा। संयम से कुछ हो हीन होता है। स्थात् सूक्ष्मसाम्पराया व्यं सूक्ष्मलोभवतो यतेः ।।
सूक्ष्मसाम्परायकृष्टि- बादरसांपराइयकिट्टीहितो (त. सा. ६-४८) । ८. जह कोसुंभववत्थं होइ
अणतगुणहाणीए परिणमियलोभसं जलणाणुभागस्सा. सया सुहमरायसंजुत्तं । एवं सुहुमकसानो सुहमस
वटाणं सुहुमसापराइयकिट्टीणं लक्षणमवहारेयव्वं । रानो त्ति णिद्दिट्ठो। (भावसं. २ ६५४) । ६
(जयध.-कषायपा. १ ८६२ टि.)। लोभसंज्वलनः सूक्ष्मः शमं यत्र प्रपद्यते । क्षयं वा
संज्वलनलोभकषाय के अनुभाग को बादरसाम्पसंयतः सूक्ष्मः संपरायः स कथ्यते ॥ (पंचसं. प्रमित.
रायिक कृष्टियों से अनन्तगुणित हानि के रूप से १-४३१: वर्तते सक्षमलोभे यः शमरे क्षपके गुणं । परिणमित कर अत्यन्त सूक्ष्म या मन्द अनुभाग के स सूक्ष्मसाम्परायाख्यः संयमः सूक्ष्मलोभतः ।। (पंच
रूप से प्रवस्थित करने को सक्षमसाम्परायकृष्टि सं.अमित. १-२४२)। १०. सूक्ष्मपरमात्मतत्त्व
कहते हैं। भावनाबलेन सथमक्लिष्ट [कृष्टि ] गतलोभ कषाय
सूक्ष्मसाम्पराय गुणस्थान --- देखो सूक्ष्मसाम्प राय। स्योपशामका: क्षपकाश्च दशमगुणस्थानवतिनः । (बृ. द्रव्यसं. टी. १३); सूक्ष्मातीन्द्रियनिजशुद्धात्म
सूक्ष्मसाम्परायचारित्र-देखो सूक्ष्म साम्पराय । सवित्तिबलेन सूक्ष्मलोभाभिधानसाम्परायस्य कषा- सूक्ष्मसांपरायसंयत - देखो सूक्ष्मसाम्पराय । यस्थ यत्र निरवशेषोपशमनं क्षपणं वा तत्सूक्ष्मसांप- सक्ष्मसूक्ष्म-- १. असंयुक्तास्त्वसंबद्धा एक काः पररायचारित्रम् । (ब. द्रव्यसं. टी. ३५)। ११. सूक्ष्मो- माणवः । तेषां नाम समुद्दिष्टं सूक्ष्मसूक्ष्म तु तद्ऽल्पः सांपरायः कषायोऽस्मिन्निति संयमः । स्यात् बुधैः ।। (वरांगच. २६-२२) । २. सूक्ष्मसूक्ष्मोऽगुसूक्ष्मसापरायसामायिकद्वितयात्मक: ।। (प्राचा. सा. रेकः स्याददृश्योऽस्पृश्य (जम्बू. 'श्यो दृश्य') एव ५-१४६)। १२. लोभाभिधः सम्परायः सूक्ष्मः च। (म. पु. २४-१५०; जम्बू. च. ३-४६) । किट्टीकृतो यतः । स सूक्ष्मसम्परायः स्यात् क्षएकः ३. अत्यन्तसूक्ष्माः कर्मवर्गणाभ्योऽधो द्वयणुस्कन्धः शमकोऽपि च ॥ (योगशा. स्बो. विव. १-१६, पृ. पर्यन्ताः सूक्ष्मसूक्ष्मा इति । (पंचा. का. अमृत. वृ. ११२)। १३. सक्ष्मसम्परायं चतुर्थ चारित्रम्, तत्र ७६)। ४. ये चात्यन्तसूक्ष्मत्वेन कर्मवर्गणातीतास्ते सम्पर्येति संसारमनेनेति सम्परायः कषायोदयः, सूक्ष्मसूक्ष्मा: । (पंचा. का. जय. व. ७६) । ५. परसक्ष्मो लोभांशावशेषः सम्परायो यत्र तत् सूक्ष्मसम्प- माणुः सूक्ष्मसूक्ष्मम्, यत् सर्वावधिविषय तत् सूक्ष्मरायम् । (प्राव. नि. मलय. व. ११४, पृ. १२२)। सूक्ष्मम् । (गो. जी. जी प्र. ६०३, कातिके. टी. १४. रागेण यथाख्यातचारित्रप्रतिबन्धिना कषायरंज- २०६)। नेन सह वर्तते यः स सरागः विशुद्धिपरिणामः, सूक्ष्मः १ जो परमाणु संयोग व सम्बन्ध से रहित एक-एक सूक्ष्मकृष्टयनुभागोदयसहचरितः स रागो यस्य असो हैं उन्हें सूक्ष्मसूक्ष्म कहा जाता है। ३ कर्मवर्गणा सूक्ष्मसरागः सूक्ष्मसाम्परायः। (गो. जी. म. प्र. स्कन्धों के नीचे द्वयगुक पर्यन्त जो अतिशय सूक्ष्म ५८); यथास्यातचारित्रात्किचिदून: अलक्ष्यसूक्ष्म- स्कन्ध हैं उन्हें सूक्ष्मसूक्ष्म कहते हैं। ५ परमाणु सूक्ष्म रागकलंकितत्वेन सूक्ष्मसापरायः । (गो. जो. म. प्र. सूक्ष्म है, जो सर्वावधि का विषय है उसे सूक्ष्म ६०)। १५. सूक्ष्मः कृष्टिगतः सांपरायो लोभ कषायो कहते हैं।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org