________________
પ્રકરણ ત્રીજુ.
જ્યારે તે સ્થળે ચણેલી દેવળામાં પાદુકાઓને પધરાવવામાં આવતી ત્યારે ચેત્યને અર્થ પાદુકા સમેત દેવળી કે માત્ર પાદુકા થયે.
જ્યારે તે સ્થળે ભવ્ય મોટું દેવાલય ચણવામાં આવતું અને તેમાં મૂર્તિઓ પધરાવવામાં આવતી ત્યારે ચિત્યને અર્થ દેવાલય કે મૂર્તિ છે.
પરંતુ જ્યારે ચિતાદાહ સિવાયના સ્થળાંતરે દેવાલ ચણાયાં કે તેમાં મૂતિઓ સ્થપાઈ ત્યારે ચૈત્યને અર્થે રૂઢ થયે.”—પાનું ૧૧૯-૧૨૦.
“જે પૈત્યે માત્ર યાદગીરી માટે હતાં તે પછીથી પૂજાવા લાગ્યાં. ક્રમે ક્રમે તે સ્થળે દેવકુલિકાઓ થવા લાગી, તેમાં ચરણપાદુકાઓ સ્થપાવા લાગી અને પછી ભક્તોની હોંશથી તે જ જગ્યાએ મેટાં મોટાં દેવાલયે અને મોટી મોટી મુતિએ પણ વિરાજવા લાગી. આ સ્થિતિ આટલેથી જ ન અટકી, પણ હવે તે ગામેગામ અને એક ગામમાં પણ શેરીએ શેરીએ તેવાં અનેક દેવાલો બંધાઈ ગયા છે અને બંધાતાં જાય છે.”—પાનું ૧૧૮.
હું આગળના એક પ્રમાણમાં જણાવી ગયો છું કે આપણા પૂર્વજોએ ચિત્યોને પૂજવા માટે નહિ પણ તે તે મરનાર મહાપુરુષની યાદગીરી રાખવા માટે બનાવ્યાં હતાંપરંતુ પાછળથી તેની પૂજા શરૂ થઈ હતી અને તે આજ સુધી પણ ચાલી આવી છે.
જે ભાઈ એક પદાર્થના વિકાસક્રમને ઇતિહાસ સમજી શકે છે તે જ ભાઈ ઉપરની બાબતોને સહજમાં સમજી શકશે. પરંતુ જે હજાઈના મનમાં વર્તમાન ધર્મ, તેના વર્તમાન નિયમો અને તેમાં પરાપૂર્વથી પેસી ગયેલી કેટલીક અસંગત રૂઢિઓ તથા વર્તમાન મતિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
