________________
૧૩૮
જૈન ધર્મ અને એક્તા મુક્તિમાં બાધક થતું નથી.
બાહ્ય વેષ ગમે તે હોય પણ ભાવથી જેને જેના દર્શન પરિણમે તે આત્મા મુક્તિને અધિકારી છે.
આમ પંદર ભેદે સિદ્ધ કહ્યા કારણ કે રાગદ્વેષ અને અજ્ઞાન જેના ગયા તેનું ગમે તે વે, ગમે તે જગ્યાએ અને ગમે તે લિંગે કલ્યાણ થાય છે.
આવી સુંદર અનેકાંતવાદની વાત આ ભેદોમાંથી જાણુવાની મળે છે. વેતાંબર તથા દિગંબર માન્ય
તત્વાર્થ સૂત્રમાં બાર બાબતે વડે સિદ્ધની વિશેષ વિચારણા કરી છે તે આ પ્રમાણે
ક્ષેત્ર, કાળ, ગતિ, લિંગ, તીર્થ, ચારિત્ર, પ્રત્યેક બુદ્ધ બેધિત, જ્ઞાન, અવગાહના, અંતર, સંખ્યા અને અલ્પ બહુ એ બાર બાબત વડે સિદ્ધ છે ચિંતવવા. (છેલ્લું સરો).
ટીકાકારનું વિવરણ સિદ્ધ થયા પછી સિદ્ધના જીવમાં કઈ ખાસ પ્રકારને ભેદ નથી હતો, પરંતુ ભૂતકાળની દષ્ટિએ તેઓના ભેદ વિચારી શકાય. અને તે દરેક બાબતમાં યથાસંભવ ભૂત અને વર્તમાન દષ્ટિ લાગુ પાડીને જ વિચારણા કરવી. ૧. ક્ષેત્ર–એટલે સ્થાન, જડ્યા. વર્તમાન ભાવની દષ્ટિએ બધાને
સિદ્ધ થવાનું સ્થાન એક જ સિદ્ધક્ષેત્ર અથત આત્મપ્રદેશ અથવા આકાશ પ્રદેશ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
