________________
૨૫૯
ભાગ ૨ પ્રકરણ ૧૨ અત્યંત કઠિન છે. તેને પ્રાપ્ત કરવાવાળા આત્માઓને માટે કોઈ પ્રકારનું કોઈ કર્તવ્ય બાકી રહેતું નથી. તેઓ સંસારની જન્મમરણપરંપરાને અંત કરીને સદાને માટે કૃતકૃત્ય થઈ જાય છે. આ મેક્ષનું બીજું નામ સિહસ્થાન અથવા સિદ્ધોની નિવાસભૂમિ એવું નામ પણ છે.
એટલે એ મોક્ષરૂપ સ્થાનમાં નિવાસ કરવાવાળા સિદ્ધ ભગવાનને જ યથાર્થરૂપથી સ્થાનક્વાસી કહી શકાય કે માની શકાય. તે પછી સર્વેત્કૃષ્ટ કેવલ્ય વિભૂતિ દ્વારા પરમ પુનીત જીવનમુક્ત સ્થાનમાં નિવાસ કરવાવાળા તીર્થકર તથા અન્ય કેવળી સ્થાનકવાસી છે. ત્યાર પછી મેક્ષસ્થાનને પ્રાપ્ત કરવાની તીવ્ર અભિલાષા રાખવાવાળા જૈન મુનિ વિશુદ્ધ ભાવથી સંયમરૂપ સ્થાનમાં વાસ કરવાથી તેમ જ ભાવ સંયમને પિોષક નિર્દોષ સ્થાનક, ઉપાશ્રય, વસતી આદિમાં નિવાસ કરવાવાળા જૈન મુનિને સ્થાનકવાસી કહેવામાં આવે છે.
આ પ્રમાણે સિદ્ધોથી માંડીને વર્તમાન જૈન મુનિઓ સુધી સર્વ સ્થાનકવાસી છે. એમાં શંકાને સ્થાન નથી.
પ્રત્યેક શબ્દના અર્થ નિર્દેશમાં દ્રવ્ય તથા ભાવ બંનેને ગ્રહણ કરવામાં આવે છે અને તે પ્રમાણે ગ્રહણ કરવાં જ જોઈએ. નહિતર શબ્દાર્થ અધૂરે રહી જાય. એટલા માટે કોઈ પણ શબ્દને અર્થ કરવા ટાણે દ્રવ્ય તથા ભાવ બન્નેને સન્મુખ રાખવા જોઈએ અને તે પ્રમાણે ઉપર સ્થાનકવાસી શબ્દના અર્થમાં બતાવવામાં આવ્યું છે.
એ જ રીતે જૈન પરંપરામાં ઉપલબ્ધ થતા દિગંબર અને શ્વેતાંબર શબ્દો પણ દ્રવ્ય તથા ભાવ બંનેને લઇને પ્રવૃત્ત થયેલ છે.
દ્રવ્યથી દિગંબર તે છે કે જેના શરીર પર કઈ વસ્ત્ર નથી. અને ભાવથી દિગંબર તેમને મનાય છે કે જેઓ અંતરથી સર્વથા નગ્ન છે, જેમના આત્મા કર્મરૂપ વસ્ત્રથી સર્વથા રહિત છે. . .
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
