________________
૨૫૬
મ કામ અને એકતા સ્થાનોમાં જૈન મુનિએ નિવાસ કરવો જોઈએ, કારણ કે એવા સ્થાનોમાં રહેવાથી સંયમનું યથાક્ત પાલન અને આત્મસાભાધિની પ્રાપ્તિ થાઈ
આવા સ્થાને કે જ્યાં સંયમનિર્વાહને માટે જૈન મુનિઓ સમયે સમયે આવી રહે છે તેને શ્રમણ પાશ્રય પણ કહે છે. અને તે મુનિઓ પાસે જવાવાળા ગૃહસ્થને શ્રમણોપાસક નામથી ઉલ્લેખ કરે છે. - શ્રી ભગવતી સૂત્ર શ. ૮, ઉ. ૫ માં કહ્યું છે કે શ્રમ પાક્યમાં જે કઈ શ્રમણોપાસકે (જૈન ગૃહસ્થે) સામાયિક કરી હેય અને ત્યાં જે તેની કોઈ વસ્તુનું અપહરણ થયું હોય તો તે સામાયિક પછી તે વસ્તુને ત્યાં શોધે છે. તે વસ્તુ એ જ ગૃહસ્થની હય, બીજા કોઈની નહિ, કારણ કે સામાયિકમાં તે ગૃહસ્થને મમત્વનો ત્યાગ નથી.
વર્તમાન સમયમાં જે લોકે પ્રાયઃ એમ કહે છે કે–ચાલે, દર્શન કરવા તથા વ્યાખ્યાન સાંભળવા સાધુના ઉપાશ્રયે કે સ્થાનકે જઈએ ” આવું તેમનું કથન આગમનિર્દિષ્ટ પ્રથાને પ્રતિકૂળ નથી. પરંતુ ન્યાયસંગત અને આગમાનુદિત છે.
એટલે આ આખાય વિવેચનને સાર એ નીકળે કે-જે સ્થાન સાધુના નિવાસ માટેના મુખ્ય ઉદ્દેશથી બનાવવામાં આવ્યું ન હોય તથા જે પૂર્વોક્ત દેથી રહિત હોય તથા જેમાં રહેવાથી ધર્મધ્યાનની વૃદ્ધિ અને કામ–રાગ આદિની નિવૃત્તિમાં સહાયતા ભળે તેમજ સમય સમય પર આવીને સંયમશીલવાળા પરમત્યાગી જૈન મુનિ જ્યાં નિવાસ કરે તે સ્થાનનું નામ ઉપાશ્રય, વસતી કે સ્થાનક છે.
આ પ્રમાણે આગમ દષ્ટિથી તેને દ્રવ્યસ્થાનક કહેવામાં આવે છે તથા તેમાં નિવાસ કરવાવાળા સાધુ દ્રવ્યરૂપથી સ્થાનકવાસી કહેવાય છે.
ભાવસ્થાનક આગમ સંમત નિર્દોષ અને વિશુદ્ધ સ્થાનમાં નિવાસ કરવાવાળા જ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
