________________
૮૨૮
દસ પ્રકારના એષણાદોષો
હવે ગવેષણાના દસ દોષો કહેવાય છે -
(૧) શંકિત દોષ - આધાકર્મ વગેરે દોષોની શંકા હોતે છતે પિંડ ગ્રહણ ક૨વામાં એટલે શંકિત પિંડ ગ્રહણ કરવામાં શંકિત દોષ થાય છે. એના ચાર ભાંગા છે. તે આ પ્રમાણે - (૧) ગ્રહણ કરતી વખતે શંકા હોય અને વાપરતી વખતે શંકા હોય. (૨) ગ્રહણ કરતી વખતે શંકા ન હોય અને વાપરતી વખતે શંકા હોય. (૩) ગ્રહણ કરતી વખતે શંકા હોય અને વાપરતી વખતે શંકા ન હોય. (૪) ગ્રહણ કરતી વખતે શંકા ન હોય અને વાપરતી વખતે શંકા ન હોય.
(૨) પ્રક્ષિત દોષ - સચિત્ત-અચિત્ત મહુડા વગેરે વસ્તુઓના યોગથી ચોપડેલું એવું ક્ષિત બે પ્રકારનું હોય છે. સચિત્તથી લેપાયેલ હાથ વગેરે તે પ્રક્ષિત છે.
(૩) નિક્ષિપ્ત દોષ - ત્રસસ્થાવર જીવો ઉપર મૂકેલું અચિત્ત પણ નિક્ષિપ્ત છે. બેઇન્દ્રિય વગેરે ત્રસ છે. એકેન્દ્રિય એ સ્થાવર છે.
–
(૪) પિહિત દોષ - સચિત્ત-અચિત્તથી ઢાંકેલું તે પિહિત. એમાં ચાર ભાંગા છે - (૧) સચિત્તથી ચિત્ત ઢાંકેલું હોય. (૨) અચિત્તથી ચિત્ત ઢાંકેલું હોય. (૩) સચિત્તથી અચિત્ત ઢાંકેલું હોય. (૪) અચિત્તથી અચિત્ત ઢાંકેલું હોય. તેમાં ત્રણ ભાંગા અશુદ્ધ છે. ચોથા ભાંગામાં ભારે-હલકાના ચાર ભાંગા છે. તે પિંડવિશુદ્ધિમાંથી જાણવા. ગ્રન્થનો ગૌરવ થવાથી અહીં લખ્યા નથી.
(૫) સંહત દોષ - ભાજનમાં રહેલ માટી, પાણી, ફોતરા વગેરે આપવા માટે અયોગ્ય વસ્તુ કે આપવા નહીં ઇચ્છાયેલ વસ્તુ વાટકી વગેરે વાસણમાંથી પૃથ્વીકાય વગેરે ઉ૫૨ ખાલી કરીને જ તે ખાલી થયેલ વાસણથી વહોરાવે તે સંહત દોષ.
(૬) દાયક દોષ - આવા પ્રકારના દાયક વડે અપાયેલું હોય તે દાયક દોષ -
(૧) નિગડિત - લોઢાના પગના બંધન વગેરેથી બંધાયેલ.
(૨) કાંપતો - જેનું શરીર કંપતું હોય તે.
(૩) પાદુકારૂઢ - લાકડા વગેરેના પગરખા પહેરેલ.
(૪) બાળક - બાળક એટલે સમજણ વિનાનો અથવા છઠ્ઠીનું ધાવણ પીતો હોય તે.
(૫) સ્થવિર - સીત્તેર વર્ષની ઉપરની ઉંમરનો ઘરડો.
(૬) અંધ - દષ્ટિ વિનાનો.
