________________
- चोथु दृष्टांत- कोई एक द्विजपुत्र काशी भणवा गयो. काशीमां तेने केटलाक पंडितो मळ्या. तेओए तेने सलाह आपी के – 'तुं प्रथम व्याकरण भणजे अने पछी तने न्यायना अभ्यासमां सुगमतां थशे.' ते द्विजपुत्रे जवाब आप्यो के- 'ना, हुं तो प्रथम न्याय ज भणीश, मारे तो सिद्धांतनो अभ्यास करी तेना पारगामी बनवू छे.' ते पंडितोए ते भोळा द्विजपुत्रने समजाव्यो के – 'भला माणस ! व्याकरण विना न्याय भणीश तो छारनालीपण जेवूनकामुंथशे. व्याकरण विना शब्दोच्चार पण स्पष्ट नहिं थाय अने विद्वानोनी सभामां हांसी थशे.' छतां पण ते कदाग्रही द्विजपुत्रे पोतानो हठाग्रह छोड्यो नहिं अने अभ्यास शरू को. न्यायनो अभ्यास करतां बार वर्ष व्यतीत थई गया. एवामां पंडितोनी सभा भराई. द्विजपुत्र पण पोतानुं पांडित्य दर्शाववाना हेतुथी त्यां गयो. पंडितोए तेनी परीक्षा निमित्ते तेने का के– 'पंडितशेखर ! मंगळाचरण करो.' द्विजपुत्र लक्षपत्री न्याय भण्यो हतो पण व्याकरण- ठेकाणु न हतुं. तेना मनमां थोडो वसवसो उत्पन्न थयो के व्याकरणनां अभ्यास विना हुं मंगळाचरण केवी रीते करीश? छतां समग्र हिंमत एकठी करीने तेणे मंगलाचरणनी शरूआत करतां का के "शब्दरि..." आ “शब्दरि" शब्द सांभळतां ज समग्र विद्वत्सभा हसवा लागी. पंडितोए ते द्विजपुत्रने “शब्दरि" शुंछे ते समजाववा का त्यारे ते बोल्यो के–'अर्थरि, कर्तरि विगेरे शब्दोनी माफक ‘शब्दरि' पण हशे तेम मानीने बोल्यो छु.' तेनो आवो खुलासो सांभळी सभाने विशेष हास्य आव्यु अने तेनो तिरस्कार करी सभामांथी काढी मूक्यो. आ कथानो उपनय एवो छ के - बार बार वर्ष सुधी श्रम करवा छतां व्याकरणना अभ्यास विना ते द्विजपुत्रनो श्रम वृथा गयो तेम कोई पण साधु भ्रष्टाचारी गच्छमां रही गमे तेटलो श्रम करे तो पण ते कदी फळदायक बने नहिं.
पांचमुं दृष्टांत- कोई एक माणसे मकान तैयार कराववा मांड्युं पण जल्दी तैयार कराववानी आशाए एम ने एम-पाया विना चणाववा मांड्यु, थयुं एवं के मकान थोडं तैयार थाय अने तरत ज पड़ी जाय. आवी रीते त्रण-चार वखत बनवाथी तेणे कोई एक सज्जननी सलाह लीधी. सज्जने का के– 'पहेला पाया खोदावी, तेने मजबूत करो अने पछी ते पर मकान चणावो.' ते माणसे तेवी रीते करतां तेनुं इच्छित पार पड्यु. कथानो उपनय एवो छे के-सारा पाया विना जेम मकान टकी शके नहिं तेम सुविहित-सदाचारी गच्छ सिवाय चारित्र टकी शके नहिं.
छ→ दृष्टांत - कोई एक गृहस्थे पोतानी दासीने का के —'आपणा आवासना त्रीजे मजले लींपण करी आवजे.' त्रीजो माळ वपराश वगरनो हतो तेथी त्यां धूळना ढग जाम्या हता. ते मूर्ख दासीए धूळने साफ कर्या वगर ज ते पर लींपण कर्यु परंतु बन्यु एवं के लींपण सुकाई गयु के तरत ज धूळनी साथोसाथ लीपणना पोपड़ेपोपड़ा उखड़ी गया अने लींपण निरर्थक बन्यु. आ कथानो उपनय एवो छे के - लींपण ते व्रत, धूळ ते भ्रष्ट गच्छ अने दासी ते साधु. जेम धूळना योगथी लींपण नाश पाम्युं तेम भ्रष्टाचारी गच्छना सहवासथी साधुनुं चारित्र नाश पामे छे.
सातमुंदृष्टांत-कोई एक मूर्ख जलरहित पत्थरवाळी भूमिमां कमळ रोपवा लाग्यो. तेने बीजा सज्जन माणसे का - ‘भाई ! पत्थरवाळी भूमिमां कदी कमळ नऊगे.' पेला मूर्ख माणसे हठपूर्वक
श्रीगच्छाचार–पयन्ना-८