Abhidhan Rajendra kosha Part 7

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1081

(१०५४) सूरमण्डल अभिधानराजेन्द्रः।
सूरमण्डल योजनसहस्राणि गच्छन्ति, सत उभयमीलने द्वादश योजन- क्षत्रं व्याप्यते तावति व्यवस्थित उदयमानः सूर्यः उपसहस्राणि भवन्ति १२००० , सर्वाभ्यन्तरं मुहर्नमात्रगम्यं लभ्यते, सर्वाभ्यन्तरे च मण्डले दिवसोऽष्टादशमुहुर्नप्रतापक्षेत्रं मुक्त्वा शेष मध्यमे तापक्षेत्रे नवमुहूर्तगम्यप्रमा- माणस्तेषामद्धे नब मुहूर्ताः, एकैकस्मिश्च मुहुर्ते सवाभ्यन्तरे णे पच पच योजनसहस्राणि एकैकेन मुहतेन गच्छनि, मण्डले चार चरन् पञ्च पञ्च योजनसहस्राणि द्वे च योजनशते नतः पश्चानां योजनसहस्राणां नवभिर्गुणने पञ्चचत्वारिं- एकपश्चाशदधिके एकोनत्रिशतं च पणिभागान् योजनस्य शधोजनसहस्राणि भवन्ति ४५००० , सर्वाभ्यन्तरे तु मु- गच्छति , तत एतावन्मुहुर्तगतिपरिमाणं नवभिर्मुहुर्तगुइतभानगम्ये तापक्षत्रे चत्वारि योजनसहस्राणि ४०००, गयते, ततो भवति यथोक्नं इष्टिपथप्राप्तताविषये परिमाणगच्छति, सर्यमीलने एकपरियोजनसहस्राणि, न चैताभ्य- मिति , 'सया रण' मित्यादि, तदा सर्वाभ्यन्तरमण्डलचाभ्यथोपपद्यन्ते, ततः 'तया ण' मित्यादि, तदा सर्वाभ्यन्त- रचरणकाले विवसरात्री तथैव-प्रागिव वक्तव्ये , ते चैवम्रमण्डलचारकाले सर्यबाह्यमण्डलचारकाले चोक्कप्रकारेण 'तया णं उत्तमकटुपले उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते विषसे भपडपि पश्चापि चत्वापि योजनसहस्राणि सूर्य एकैकेन | या, जहरिणया दुवालसमुहुत्ता राई भवा' इति, ‘से निमुहतेन गच्छति, अयोपसंहारः-'एगे एक्माहंसु ' एके स्त्रममाणे' इत्यादि , नतः सर्वाभ्यन्तरान्मण्डलारागुक्तचतुर्था वादिन एवम्-अनन्तरोक्नेन प्रकारेणादः ॥ तदेवं प्रकारेण निक्रामन् सयों नवं संवत्सरमावदानो नवस्य परताधिकप्रतिपत्तीरुपवयं सम्प्रति स्वमतमुपदर्शयति
संवत्सरस्य प्रथमे ऽहोरात्रे 'अमितरानंतरं' ति-सर्वाभ्य. 'वयं पुण ' स्यादि, वयं पुनरुत्पत्रकेवलज्ञानाः केवल
स्तरस्य मण्डलस्यानन्तरं द्वितीय मण्डलमुगसंक्रम्य चार जानेन यथावस्थितं यस्तूपलभ्य एवं-यक्ष्यमायप्रकारेण च
चरति 'ता जया ण' मित्यादि तत्र यदा समिति वाक्यालदामः । तमेय प्रकारमाह-'ता साइरेगाई' इत्यादि, 'ता'
कारे , सर्वाभ्यन्तरानन्तरं द्वितीय मण्डलमुपसंक्रम्य चार इति पूर्वयत् सातिरेकाणि-समधिकानि पञ्च पञ्च योज
चरति तदा पम्य योजनसहस्राणि योजनशते एकमसहस्राणि सूर्य एकैकेन मुहूतेन गन्छति, वह कापि म- বাহাথিঙ্ক শনাল ও পুষ্টিমান স্বাক্সसडले कियताऽधिकेन पञ्च पञ्च योजनसहस्राणि गच्छति,
नस्य ५२५११५ एकैकैन मुहर्तेन गच्छति , तथाहि-प्रततः सर्यमण्डलमाप्तिमपेक्षय सामान्यत उनं सातिरेका
स्मिन् सर्वाभ्यन्तरानन्तरे द्वितीय मण्डले परिरयपरिमाणं गीति, एवमुक्ने भगवान् गौतमस्थामी स्थशिष्याणां रूप- त्रीणि योजनलक्षणानि पञ्चदश सहस्राणि शतमेकं व्यवहा. राषषोधनाय भूयः पृच्छति-'तरथे' स्यादि, तत्र' एवंवि- रतःपरिपूर्ण सप्तोसर निश्वयमतनत कियिम्यनम् ३१५१ भायाममस्तरोदितायां यस्तुव्यवस्थायां को हेनु:-का उ- ०७, ततोऽस्य प्रागुनयुक्तियशात् पापा भागो हियते लब्ध पपत्तिरिति यत् , भगवान् पर्वमानस्थामी माह-'ता। यथोक्रमत्र मण्डले मुहूर्तगतिपरिमाणम् , मथया-पूर्वमयप्रयम' मित्यादि वंच जम्बूद्वीपवाक्यं पूर्वयत्स्वयं परिपू- लपरिरयपरिमाणावस्य मण्डलस्य परिरयपरिमाणे व्यवहा. से परिभावनीयम् , ' ता जया ण ' मियादि, तत्र यदा रतः परिपूर्णान्यष्टावश योजनानि बर्षम्ते, निश्चयतः किश्चि. सूर्यः सर्याभ्यन्तरं मलमुपसंक्रम्य चारं चरति तदा লালি , ছায়ানা স্ব স্বলতানা আমার লম্বা पच पच योजनसहस्राणि वे योजनशते एकपश्चा- प्रधादश पटिभागा योजनस्य, ते प्राननमण्डलगतमुहर्स शवधिक एकोनत्रिंशतं च पष्टिभागान् योजनस्य ५२५१ गतिपरिमाणेऽधिकत्येन प्रक्षिष्यम्ते, ततो भवति यथोक्त
एकैकेन मासेन गच्छति, कथमेतदवसीयते इति चे- मत्र मण्डले मुहुर्तगतिपरिमाणमिति , अत्रापि रष्टिपथप्रान. उच्यते-दाभ्यां सूर्याभ्यामेकं मण्डलमेकेनाहोरा- सताविषयं परिमाणमाह-'तया ण' मित्यादि सदा-सर्वाप्रेण परिसमाप्यते, अहोरात्रश्च त्रिशमुहर्सप्रमाणः । प्र- भ्यन्तरानन्तरद्वितीयमण्डलचरकाले रगतस्य मनुष्यस्य तिसूर्य चाहोगत्रगणने परमार्थतो द्वाभ्यामहोगत्राभ्यां म- जातायेकवचनम् इहगताना मनुष्याणां मप्तचत्वारिंशता राडल परिभ्रमणतः परिसमाप्यते, द्वयोश्चाहोरात्रप्रमाण-। योजनसहरकोनाशीत्यधिकेन योजनशतेन सप्तपञ्चाशता योमहर्ताः परिभवन्ति, ततो मण्डलपरिरयस्य पश्या भार्ग पष्टिभागैरकं च पष्टिभागमेकपटिधा विस्था तस्य सत्कैरेको हारयेत् , भागलब्धं भवति तन्मुहूर्तगतिप्रमाणं, तत्र सर्वा- नविंशत्या चूर्णिकाभागः सूर्यश्चक्षुःस्पर्शमागच्छति, तथाहिभ्यन्तरे मराउल परिरयप्रमाणं त्रीणि लक्षाणि पादशसहस्रा- अस्मिन् मराउले मुहुर्तगतिपरिमाणं पश्च योजनसहस्राणिणि नवाशीत्यधिकानि ३१५०८६ अस्य पएघा भागे हते लब्धं द्वे शते एकपश्चाशदधिके सप्तचत्वारिंशच षष्टिभागा योजनयथोक्त मुहर्तगतिपरिमाणनिति । अत्रास्मिन् सर्वाभ्यन्तर स्य ५२५१४४ दिवसोऽयादशमुहु प्रमाणो द्वाभ्यां मुहुर्समण्डले कियति क्षेत्रे व्यवस्थित उदयमानः सूर्य इहगता- कपष्टिभागाभ्यामूनस्तस्यार्द्ध नव मुहुर्ता एकेन पकष्टमां मनुष्याणां चाँचरमायातीति प्रभावकाशमाशङ्कया- भागेन हीनाः, ततः सकलैकपाटभागकरणार्थ नव महा ह-'तया स्म' मित्यादि, तवा-सर्वाभ्यन्तरमण्डलचारचरण- एकषष्ठया गुण्यन्ते , गुणयित्वा च तत पर्फ रूपमपनीयते, काले उदयमानः सर्य बहगतस्य मनुष्यस्य, अत्र जाता- जातानि पञ्चशतान्यवत्वारिंशदधिकानि ५४८ , ततोऽस्य येकवचनं, ततोऽयमर्थः-बहनतानाम-भरतक्षेत्रगतानां म- द्वितीयस्य मण्डलस्य यत्परिरयपरिमाणं त्रीणि लक्षाणि पनुष्याणां सप्तचत्वारिंशता योजनसहर्वाभ्यां विषाभ्यां ञ्चदश सहस्राणि शतमेकं सप्तोत्तरमिति ३१५१०७.तत्पश्चभिः त्रिषधिकाभ्यां योजमशताभ्यामेकविंशत्या च पष्ट्रिभात शनैरवाचत्वारिंशनधिकैगुण्यते, ततो जात एककः सप्तको
योजनस्य च स्पर्श'हब्य'ति-शीप्रमागच्छति का अत्रो द्विकः षटुः सप्तकोऽष्टकः पटुखिका पटुः १७२६७७६३६, पपचितिचे उच्यत-सह दिवसस्थान यावन्माणं ततो योजनानयनार्थमेकषः पप्पा गुगिणताया पावान्