Abhidhan Rajendra kosha Part 7

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1248

(१२२१) हिंडग
अभिधानराजेन्द्रः। करोति , 'ण य हत्थो' त्ति न च हस्तेन पुरस्तात्परामृश्य यस्मात्पूर्वमप्रत्युपेक्षितायां बसती उडाहो भवति तस्मानिर्मच्छति, यतनवा च 'वेरत्तिभं' कुर्वन्ति । 'चरत्तिो कालो स्प्रत्युपेषय प्रवेष्टव्यम् । 'दीवियम्मि' दीपिते-कथिते शय्या. घेप्पा दौरई पहगणं उबरिं, ततो सज्झानो कीरति, यदि- तराय, यदुताचार्या भागताः, 'पुग्धगय' ति पूर्वगतोवा ताए वेलाए सज्झाओ' उक्त वसतिद्वारम् ।
अप्रत्युपक्षकैः प्रमार्जितः ततः साध्वेव, 'असति' ति पूर्वइदानीं स्थानस्थितहारमुच्यत, तत्राह
गतक्षेत्रप्रत्युतकाभावे, ततः क्षेत्रप्रत्युपेक्षः प्रविश्य सापत्ताण खेत जयणा, काऊणावस्सयं ततो ठवणा।
रविते-प्रमार्जितायां वसतौ, कथं प्रवेणुव्यमित्यत माह
फडफडकैः प्रवेशः कर्तव्यः । 'कहण' ति यो धर्मकथापडणीयपत्तमामग, भद्दगसद्धे य भचियत्ते ॥२३६॥
लब्धिसंपत्रः स पूर्वमेव गत्वा शय्यातराय वसहिधएवं तेषां विहरतां प्राप्तानामभिमतक्षेत्रे 'जयणे' ति यथा मकथां करोति । 'नय उट्ट' तिन चासौ धर्मका कुर्षन् यतना कर्तव्या तथा च वक्ष्यति, 'काउं श्रावस्सकं' कृत्वा उत्तिष्ठति-अभ्युत्थानं करोति,'इयरेसि ' ति ज्येष्ठाचावश्यक प्रतिक्रमणं 'ततो ठवण' ति सतः स्थापना र्याणाम् , माह-किमाचार्यागमने धर्मकथी अभ्युस्थानकक्रियत केषाश्चिकुलानाम् , कानि च तानीत्यत पाह-प्रत्य- रोति उत नेति, प्राचार्य माह-अवश्यमेवाभ्युत्थानमानांकः शासनादेः, प्रान्तः-प्रदानशीलः मामको य एवं चार्याय करोति। बक्ति-'मा मम समणा घरमहंतु' भद्रकश्राद्धौ प्रसिद्धौ'म
यतोऽकरणे एते दोषाःचिति' ति यः साधुभिरागच्छद्भिर्दुःखेनास्त,शोभनं भवति पायरियमणुड्डाणे, पोहावण बाहिरा व ऽदक्खिापा । यद्यते नायान्ति गृहे । एतेषां कुलानां यो विभागः क्रियते
साहयवंदणिजा,प्रणालवतेऽवि मालागे।११२।(भा०) प्रतिषधाप्रतिषेधरूपः स स्थापनेत्युच्यते ।
प्राचार्यागमने सत्यनुत्थाने 'मोहावण 'सिमलना भवति, इदानी भाष्यकार एवां गाथां प्रतिपदं व्याख्यानयमाह
'बाहिर'त्ति लोकाचारस्य बाह्या एत इति ।पश्चानामध्यङ्गलीदारगाहा
मामेका महसरा भवति, 'प्रदक्विराण' तिवाक्षिण्यमबाहिरमामे वुच्छा, उज्जाणे आण वसहिपडिलेहा।
प्येषामाचार्याणां नास्तीत्येवं शय्यातरश्चिन्तयति । 'साहइहरा उगहिअभंडा,वसहीवापाय उडाहो॥१०४॥(भा०) य' ति तेन धर्मकथिनाऽऽचार्याय कथनीय, गदुतायम
स्मदसतिदाता। बंदणिज' त्ति शय्यातरोऽपि धर्मकधिएवं ते बाह्यप्रामे-आसन्नग्रामे पर्युषिताः सन्तोऽभिमतं
नेवं बायो-वन्दनीया प्राचार्याः । एवमुक्त यदि असी बक्षेत्र प्राप्य तावदतिष्ठन्ते । 'उजाणे ठाणं' ति उद्याने
दनं करोति ततः माध्वेव . अथ न करोति ततः 'प्रतावस्थान प्रास्थां कुर्वन्ति । 'वसहिपडिलेह' ति पुन
णालवतेऽवि ' तस्मिन् शय्यातरेऽनालपत्यपि प्राचार्येणाचसनिप्रत्युपेक्षकाः प्रेष्यन्ते । इहरा उ' ति यदि प्रत्युपक्षका तसतर्न प्रेष्यन्ते ततः गृहीतभाण्डाः-गृहीतोप
लापकः कर्तव्यः , यदुत कीरशा यूयम् । करणा वसतिव्याघाते सति निवर्तन्ते ततश्च उडाहा भष
अथाचार्य बालपनं न करोति तत पते दोषाःनि-उपघात इत्यर्थः।
(भा०) वुड्डा निरोक्यारा, अग्गहणं लोग जत्तवोच्छेभो। तत्र च प्रविशतां शकुनापशकुननिरूपणायाह
तम्हा खलु पालवणं,सयमेव उ तत्थ धम्मकहा।११३॥ मइल कुचेले अभं-गिएलए साण खुज बडभे य ।
तथाहि-एत प्राचार्यास्तथा निरुपकारा-उपकारमपि न
बहु मन्यन्ते, 'अग्गहणं' ति अनादारोऽस्याचार्यस्यमा प्रएए उअप्पसस्था,हवंति खिचाउ निंताणं ॥१०॥(भा०)
ति, 'अलोगजत्त' ति लोकयात्राबाद्याः ‘बोच्छेभो' ति नारी पीवरगम्भा, वडकुमारी य कटुभारो य।
व्यवच्छेदो वसतेरम्यद्रव्यस्य वा, तस्मात्सल्वालपना ककासायवत्थ कुचं-धरा य कजं न साहेति॥१०६।। (मा.) र्सव्या, स्वयमेव च तत्र धर्मकथा कर्तव्याऽऽचार्येणेति । चक्कयरम्मि भमाडो, भुस्खा मारो य पंडुरंगम्मि। वसहिफलं धम्मकहा, कहणमलद्धी उ सीस वावारे । तच्चभिरुहिरपडणं,घोडियमसिए धुवं मरणं।१०७ (भा०)
पच्छा अइंति वसहि, तत्थ य भुजो इमा जयणा ।११४॥
धर्मकथां कुर्वन् वसतः फलं कथयति , ' कहणमलजी जंबृष चास मउरे, भारदाए तहेव नउले ।
उ' यदा तु पुनराचार्यस्य धर्मशालब्धिन भवति तदा दमणमेव पसत्थं,पयाहिणे सव्यसंपत्ती॥१०८॥ (110)
'सीस यावारि' ति शिष्य ब्याणरयति-निपुकके धर्मकथानदीतूरं पुण्ण-स्स दंसणं संखपडसहो य ।
कथने, शिष्य च धर्मकथायां व्यापार्य पश्चादाचार्याःप्र
विशन्ति बसतिम् , तत्र च बसतो भूयः-पुनः स्यं यतभिंगारछत्तचामर, घयप्पडाया पसत्थाई ॥१०६ (भा०)
ना वक्ष्यमाणलक्षणा कर्तव्या। समणं संजयं दंत, सुमणं मोयगा दहिं ।
(माध्यम्)मीणं घंटं पडागं च,सिद्धमत्थं विभागरे।।११०॥ (भा०) पडिलेहण संथारग, भायरिए तिमि सेस उ कमेण । एता निगदसिद्धा
विंटिउक्खेवणया, पविसह ताहे य धम्मकही ॥११॥ तम्हा पडिलहिनदी-वियम्मि पुवगय असइ सारविए।। तत्र च वसती प्रविष्टाः सम्तः पात्रका प्रत्यपक्षणां फड़यफडपसो,कहणान य उद इयरेसिं ॥११॥(भा०)। कुर्वम्ति, संस्थापकग्रहणं च क्रियते , तत प्राचार्यस्य प्रयः