Abhidhan Rajendra kosha Part 5

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1530

भावणा अभिधानराजेन्द्रः।
भावणा पि गुलमाहात्म्यमाचार्याऽऽदेवर्णयतस्तथा पूर्वमहर्षीणां च द्वितीयवतस्य, तथा प्रदत्तविरतिमात्रैव साध्वीति तृतीयनामोत्कीर्तनं कुर्वतस्तेषामेव च सुरनरेन्द्रपूजाऽऽदिकं कथ. स्य, एवं ब्रह्मचर्यमप्यत्रैव नवगुप्तिगुप्तं धार्यत इति । तथा यतस्तथा चिरंतनचैत्यानि पूजयत इत्येवमादिकां क्रियां परिग्रहविरतिवेदेव साध्वीति, एवं द्वादशाहं तप व शो. कुर्वतस्तवासनावासितस्य दर्शनविशुद्धिर्भवतीत्येषाप्रशस्ता भनं नान्यति, तथा वैराग्यभाषना सांसारिकसुखजुगुप्सादर्शनविषयां भावनेति।
रूपा, एवमप्रमादभावना मद्याऽऽदिप्रमादानां कर्मबन्धोपामानभावनामधिकृत्याऽऽह
दानरूपाणामनासषनरूपा, तथैकाग्रभावना-"एको मे खा. तसं जीवाऽजीवा, णायचा जायणा इई दिट्ठा । सो अप्पा, णाणसणसंजुभो । सेसा मे बाहिरा भाषा, इह कज्जकरणकारग-सिद्धी इह बंधमोक्खो य॥३३॥
सव्वे संजोगलक्खणा॥१॥" इत्यादिका भावनाश्चरणमुप.
गताभरणाश्रिताः इतक्रर्व तपोभावनां वक्ष्ये अमिधास्य बदो य बंधहेऊ, बंधणबंधष्फलं सुकहियं तु।
इति । संसारपवंचो वि य, इहयं कहिओ जिणवरेहिं ॥३३६॥
किह मे हविजऽवंझो, दिवसो किंवा पहू तवं काउं। खाणं भविस्सईए-वमाइया वायणाइयायो य ।
को इह दव्वे जोगो, खेत्ते काले समयभावे ।। ३४०॥ सम्झाए माउत्तो, गुरुकुलवासो य इय णाणे ॥३३७॥
| कथं केन निर्षिकत्यादिना तपसा मम दिवसोऽबन्ध्यो भवे. तत्रज्ञानस्य भावना शानभावना-पवंभूतं मौनीन्द्रंशानं
त्, कतरद्वा तपोऽहं विधातुं प्रभुःशक्तः १, तब कतरसपाक. प्रवचनं यथाऽवस्थिताशेषपदार्थाऽऽविर्भावकमित्येवंरूपति , |
स्मिन् द्रव्याऽऽदी मम निर्वहतीति भावनीयम । तत्र द्रव्ये उ. अनयाच प्रधानमोक्षाचं सम्यक्त्वमाधिगमिकमाविर्भवति।।
त्सर्गतो वल्लचणकाऽऽदिके क्षेत्रे स्निग्धकक्षादौ काले शी. यतस्तवार्थश्रद्धानं सम्यग्दर्शनं, तवं च जीवाजीवाऽऽदयोन
तोष्णाऽऽदौ भावेऽग्लानोऽहमेवंभूतं तपः कर्तुमलमित्येवं द्रव पदार्थ,ते च तत्त्वज्ञानार्थिना सम्यग्नातव्याः, तत्परिक्षान
व्याऽऽदिकं पर्यालोच्य यथाशक्ति तपो विधेयम् । “ शक्लित. मिहवाऽऽहतेप्रवचने रष्टम् उपलब्धमिति,तथेहैवाऽऽहते प्रध चने कार्य परमार्यरूपं मोक्षाऽऽख्यं तथा करणं क्रियासिद्धो प्रः
स्त्यागस्तपसी" (तत्वार्थे-६ अ०२३ सूत्र. दर्शन• इति कृष्टोपकारकं सम्यग्दर्शनशानचरित्राणि,कारकःसाधुःसम्य
वचनादिति। ग्दर्शनाऽऽधनुष्ठाता,क्रियासिद्धिश्चेहैव मोक्षावाप्तिलक्षणा.ता. मेव दर्शयति-बन्धःकर्मबन्धनं तस्मान्मोक्षः कर्मविचटनलक्ष
उच्छाहपालणाए, इति तवे संजमे य संघयो । णोऽसावपीहैव,नान्यत्र शाक्याऽऽदिकप्रवचने भवतीति,इत्येवं वेग्गेऽणिच्चादि, होइ चरित्ते इहं पगयं ॥ ३४१ ।। कानं भावयतो शानभावना भवतीति । तथा बद्धोऽष्टप्रकारका तथा अनशनाऽऽदिके तपस्यनिगृहितबलवीर्येणोत्साहक. मपुतलः प्रतिप्रदेशमवन्धो जीवः, तथा बन्धहेतवो मिथ्या र्तव्यो, गृहीतस्य च प्रतिपालनं कर्तव्यमिति । उक्तं चत्वाविरतिप्रमादकपाययोगाः, तथा बन्धनमटप्रकारकर्मवर्ग: "तित्थयरो चउनाणी, सुरमहियो सिझियब्वयधुवम्मि । णारूपं तत्फल चतुर्गतिसंसारपर्यटनसातासाताऽखनुभवन. अणिमूहियबलविरिओ, सवस्थामेसु उज्जमा॥१॥ अपमिति,एतत्सर्वमत्रैव सुकथितम् अन्यद्वा यत्किञ्चित् सुभा. किं पुण अवसेसहि. दुक्खक्खयकारणा सुविहिपहि। षितं तदिहैव प्रवचने अभिहितमिति शानभावना । तथा वि. होइन उज्जमियब्वं, सपञ्चवायम्मि माणुस्से"॥२॥ चित्रसंसारप्रपञ्चोऽत्रैव जिनेन्द्रैः कथित इति ॥ तथा शान मम इत्येवं तपसि भावना विधेया । एवं संयमे इन्द्रियनोइन्द्रिय. विशिष्टतरंभविष्यतीति शानभावना विधेया,मानमभ्यसनी. निग्रहरूपे,तथा संहनने वर्षेभाऽऽदिके तपोनिर्वाहनासमर्थे ययमित्यर्थः। श्रादिग्रहणादेकाग्रचित्तताऽऽदयो गुणा भवन्ती
भावना विधेयेति । वैराग्यभावना त्वनित्यत्वाऽऽदिभावनामति,तथैतदपिशाने भावनीयं,यथा-"जं अन्नाणी कम्मं खवेइ" पा तदुक्रमइस्यादि, तथैभिश्च कारणैनिमभ्यसनीय , तद्यथा-मानसं- " भावयितव्यमनित्य-त्वमशरणत्वं तथैकताऽन्यत्वे । ग्रहार्थ निर्जरार्थम् अव्यवच्छित्त्यर्थ स्वाध्यायामित्यादि , अशुचित्वं संसारः, कर्माऽऽश्रवसंघरविधिश्च ॥१॥ तथा शानभावनया नित्यं गुरुकुलवासो भवति । तथा चोक्तम्
निर्जरणलोकविस्तर-धर्मस्खाख्याततवचिन्ता च । "णाणस्स होइ भागी, थिरयरो दंसणे चरित्ते य । धन्ना बोधेः सुदुर्लभत्वं, च भावना द्वादश विशुद्धाः"॥२॥ श्रावकहाए, बुरुकुलवासं न मुंचंति ॥१॥" इत्यादिका शा.
इत्यादिका अनेकप्रकारा भावना भवन्तीति । भाचा. २ रविषया भावना भवतीति ।
• श्रु० ३ ०। चारित्रभावनामधिकृत्याह- .
(३) भावनापरिसंख्यानम्साहुमहिंसाधम्मो, सच्चमदत्तबिरंई य बंभं च ।
पढममणिच १ मसरणं २, साहुपरिग्गहविरई, साहु तवो वारसंगो य ॥ ३३८ ।।
संसारो ३ एगया य ४ अमचं ५। वेगमप्पमायो, एगत्ता भावणा य परिसंगं ।
असुइत्तं ६ पासव ७संइय चरणमणुगताओ, भणिया एत्तो तवो वोच्छं ।३३६।
वरोंय तह निजरा ६ नवमा ।। ७६ ।। साधुशोभनोऽहिंसाऽऽदिलक्षणो धर्म इति प्रथमवतभावना। लोगसहावो १० घोहियतथा सत्यमास्मिन्नवाईते प्रवचने साधु शोभनं नान्यति । दुल्लहा ११ धम्मसाहो अरहा १२ ।