Book Title: Vividh Vishay Vicharmala Part 03
Author(s): Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005489/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 zrAvikA sAdhvIjI zrAvaka sAdhu jinAlaya jinAgama jinabiMba saMpAdaka pa.pU.AcAryazrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya muni ratnatraya vijaya For Personal & Priyave se w.jainelibrary big Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI goDIjI pArzvanAthAya namaH - pa.pU. sva. AcAryadevezazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. A.zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. Adi zramaNa zramaNInA 2059 nA mAlavADAnagaramAM cAturmAsa praveza prasaMge aSADha suda-7, tA. 6-7-2003, ravivAra For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buddhi-tilaka-ratnazekhara sagurUbhyo namaH pUjya 1008 zrI maNivijayajI kRta vicAramALA kavidha vi (bhAga-3) ( divyAziSa dAtA, sva. AcAryadevazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA. zubhAzIrvAda dAtA kalikuMDa tIrthoddhAraka AcAryadevazrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. preraNAdAtA - parama pUjya yuvAcArya zrImad vijayaratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. punaHsaMpAdanakartA munirAjazrI ratnatraya vijayajI ma.sA. prakAzaka | zrI raMjana vijayajI jaina pustakAlaya mAlavADA, jI. jAlora-343039 (rAja.) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka nAma saMpAdaka prAptisthAna punaHsaMpAdaka prathama AvRtti: kiMmata amadAvAda muMbaI amadAvAda amadAvAda pAlItANA zaMkhezvara mudraka H : 00 : :: 0: : : 0: 0: vividha viSaya vicAramALAbhAga-3 munizrI maNivijyajI ma.sA. munizrI ratnatraya vijayajI ma.sA. saMvata H 2059 naMkala 500 rU. 45-00 pA. zrI pArasa gaMgA jJAna maMdira (rAjendrabhAI) ophIsa H bI-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITala sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380 004 phona (ghara) 2860247 zrI maNIlAla yu. zAha DI.120, sTAra geleksI, lokamAnya tilaka roDa, borIvalI (ve.) muMbai-400 092 phona (gha) 28011469, (o) 28642958, 28931011 zrI jaina prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, kALupura, amadAvAda-380 001 phona : (o) 5356806 sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa. amadAvAda phona H 5356692 : zrI mahAvIra jaina upaNa bhaMDAra zrI pArzvanAtha jaina pustabhaMDAra phuvArAnI pAse, taleTIroDa, pAlItANA-384270 (sau.) jaina bhojana zALApAse, zaMkhezvara, ji. pATaNa phona : 02733-73306 navanIta prinTarsa, (nikuMja zAha) 2733, kuvAvALI poLa, zAhapura, amadAvAda.-1 mobAIla : 98252 61177 phona H 5625326 For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara cho sukRtanA sahabhAgI zrImatI jIvIbahena aMbAcandajI sAgarajI buraDanA 44 AtmazreyArthe = putra khAnamala cunIlAla (C.B.) bAbubhAI tArAcaMda samarathamalA samasta braDa parivAra satyapuratIrtha, sAMcora nivAsI For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA anAdi ananta samaya pasAra thatAM anekavidha paristhitinuM darzana thatA temAM vizeSa samabhAva-satyasvarUpa jANavA mATe samyajJAna nI AvazyakatA savizeSa rahe. samyajJAna prApta karavA mATe jJAnanAM sAdhanonI sAthe sAthe jJAna pratye rUcipaNa atyaMta Avazyaka che. jJAnanAM sAdhanomAM Agama, grantha, caritra tathA Agama-granthane AdhArita pustako paNa hoya. jyAre ApaNe Agama tathA granthonuM jJAna na meLavI zakIe parantu Agama tathA granthane AdhArita lakhelA pustako to sahelAIthI vAMcI zakIe. te hetune lakSamAM rAkhIne pUjaya muktivijayajI (mUlacaMdajI) ma.sA.nAM samudAyanA pUjaya munizrI maNivijayajI mahArAjasAhebe Agama tathA granthonI sahAyatA laIne ghaNI ja mahenata uThAvIne vividha viSaya vicAramALA nAmanA 1 thI 8 bhAga sudhInA pustako ghaNI ja vizALa sAmagrIthI bharapUra taiyAra karelAM che. emAM prathama be bhAgamAM pravacanane upayogI tathA vAMcavAthI paNa bodha thAya tevA bharapUra suMdara dRSTAMto ApelA che. ekathI ATha bhAgo joyA pachI ema lAgyuM ke A sAhitya 40 varSa pahelA bahAra paDeluM tenA pachI apragaTa hatuM. mATe pharIthI saMpAdana karavAnuM mana thayuM. te mATe AcAryadevazrI kArasUrijI ma.sA. samudAyanA paramapUjya AcAryadevazrI municaMdra sUrijI ma.sA. tathA paM. jItubhAInI salAha sUcana prApta thayela. tethI A kAryane turaMta hAtha dharI 1 thI 8 bhAganuM saMpAdana karela. temAM paNa amukaviSayono vizeSa vistAra hato tene saMkSipta karela tathA amuka granthonI mAhitI sAthe munizrIe pragaTa karela che. evI ja rIte 1 thI 8 bhAga saMkSipta vivaraNa tathA granthonI mAhitI sAthe pragaTa karavA mATe munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.no prayAsa saphaLa bane. bhavabhIrU AtmA A eka thI AThe bhAga kramasaravAMcI manana karI jJAnabhAvanAmAM Agala vadhIne sadgatine prApta kare. eja zubhAbhilASA sAthe AcArya ratnAkarasUri For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA vividha viSayono abhUta khajAno eTale vividha viSayavicAramALA | bhAga-1 thI 8 | saMpAdakaH munizrI maNivijayajI punaHsaMpAdakaH pU. munizrI ratnatraya vijayajI jaina dharmanA jJAnano bhaMDAra agAdha che. sarvajJakathita siddhAnto atyanta sUkSma ane sacoTa che. AgamAM atyaMta gaMbhIra ane rahasyAtmaka che. AvI jaina zAsananI bhavyajJAna samRddhi che. paraMtu A samagra jJAnano khajAno saMskRta ane prAkRta bhASAmAM hovAthI tathA gurUgamya hovAthI badhAne mATe sulabha nathI. AvA apUrva jJAna samudrane valovIne tenA sAra rUpe suMdara zailImAM ane saraLabhASAmAM rajU thaela amRta eTale ja vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 ATha bhAgono saMpuTachellA keTalAMka varSothI aprApya hato. tenI AvazyakatA jaNAtA ame AjanA yuga pramANe punaHsaMpAdana karI punaHprakAzita karI rahyA chIe. A graMtho AbAlavRddha sahune upayogI che. pU. sAdhu-sAdhvIjI ma.sA. mATe to A eka abhUta khajAnA svarUpa che. temAM deva-gurU dharmane svarUpa bIjA aneka dhArmika ane vyavahArika viSayono saMgraha che. aneka kathAo ane daSTAMto A graMthamAM ApavAmAM AvyA che. hajAro daSTAMtothI opato A saMpuTa avazya vAMcavA yogya che. ( vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 mAM AvatA viSayonI TUMkI rUparekhA bhAga-1 deva, gurU, dharmanuM svarUpa devapUjA, pUjAnA prakAra, gurUnI vyAkhyA, sugurU-kuguru AdinI vigere carcA, dharmanuM sabheda varNana tathA viSayone For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suMdara rIte spaSTa karanAra 125 thI vadhu adbhUta kathAono saMgraha bhAga-2 zrAvakanuM svarUpa, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi viSayo upara suMdara vivecana, vyavahAra zuddhi ane mAnavabhavanI durlabhatA darzAvatA daSTAMto Adi aneka kathAo yukta. bhAga-3. ekathI cosaTha viSayono saMgraha, jaina dharmanA saMdarbha kozanI garaja sAranAra A adUbhUta graMtha jaina dharmanA moTAbhAganA badhA ja viSayonI vigato A vibhAgamAM Apane maLI raheze. bhAga-4 samyakatva ane mithyAtva nuM svarUpa tathA tenA bheda prabhedo nu daSTAMta sahita varNana sAthe sAthe kulakSaNo, durguNo, durAcAranuM varNana ane tenA tyAga mATenA upAyo, suguNa, sadAcAra, sadharmanuM svarUpa ane tene svIkAravAnA saraLa upAyo. jaina dharmamAM covIza daMDakonuM vizeSa mahattva che. A daMDakonuM ciMtana mananA bhAvone sthira, nirmita ane udAtta banAve che. tenuM suMdara svarUpa sAthe sAthe kaSAyAdija varNana paNa suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. bhAga-6 vyavahArika jIvanane sukhI ane samRddha banAvavA nIti ane sadAcArano mArga ja sarvazreSTha che. te mArge javAnuM sadaSTAMta varNana A vibhAgamAM karavAmAM AvyuM che. purUSa, kALa dAna, atithi nihanava, vrata, batrIsa lakSaNo buddhi, mUrkha, bhakyAbhakSya ane prAyazcita jevA aneka viSayo dRSTAMta sahita varNavavAmAM AvyA che. bhAga-5 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-7 Atmonnatino mArga zuddha dharmano aMgIkAra karavo te che. te mATe AtmAnuM svarUpa, bhAvonuM svarUpa, A vibhAgamAM varNavavAmAM AvyuM che. A graMthamAM 10OO jeTalA vividha viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. bhAga-8 mAnava janmane saphaLa karavA dharmaja eka anupama Azraya che. tathA 8/1 janma sArthaka karanAra niHzreyasa ane abhyadaya prApta kare che. abhyadaya meLavavA mATenA 320 judA judA manohara bhAvonAM upadeza ApavAmAM Avyo che. Ama kula ATha bhAgamAM kula 4000 jeTalA viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. jemaNe vyAkhyAtA banavuM che, jemane jaina dharmanA addabhUta jJAnanI pIchAna karavI che jemane jJAna prApta karavAnI jijJAsA che. jemane judA judA viSayo jANavAnI rUci che te tamAmane A graMthamAMthI navuM rajU jANavA maLaze. evA A addabhUta graMtha saMpuTane ApanA jJAnabhaMDAranuM, gharanuM ane jIvananuM anerU AbhUSaNa banAvavuM rakhe cUkI jatA saMpuTa khalAsa thAya te pahelA saMparka sUtra pAsethI meLavI levAM. A saMpuTanI jUja nakalo ja chApavAmAM AvI che mATe jemane meLavI hoya to prApti sthAna nA saranAme saMparka karavo. Avo addabhuta khajAno prApta karavA Apa vadhu rAha na jozo ! For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. eka prakAra 2. be prakAra 3. traNa prakAra 4. cAra prakAra 5. pAMca prakAra. 6. 7. 8. cha prakAra sAta prakAra ATha prakAra.. 9. nava prakAra 10. dasa prakAra. 11. agyAra prakAra . 12. bAra prakAra 13. tera prakAra 14. cauda prakAra 15. paMdara prakAra. 16. soLa prakAra 17. sattara prakAra 18. aDhAra prakAra 19. ogaNIsa prakAra.. 20. 21. vIsa prakAra ekavIsa prakAra viSayAnukramaNikA For Personal & Private Use Only 2 14 38 46 53 61 69 75 91 93 97 99 106 108 113 115 120 121 124 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. bAvIsa prakAra 23. tevIsa prakAra 24. covIsa prakAra 25. paccIsa prakAra 26. chavvIsa prakAra 27. sattAvIsa prakAra 28. aThThAvIsa prakAra 29. 30. trIsa prakAra 31. ekatrIsa prakAra. 32. batrIsa prakAra.. 33. tetrIsa prakAra . 34. cotrIsa prakAra 35. pAMtrIsa prakAra . 36. chatrIsa prakAra. 37. cosaTha prakAra ogaNatrIsa prakAra. 38. aDasaTha prakAra 39. bottera prakAra 40. corAzI prakAra. 41. aTThAsI prakAra.. 42. so prakAra 43. eka so ATha prakAra.... 44. saMkhyAnA zAstrIya nAma. For Personal & Private Use Only 126 129 131 138 140 143 144 146 148 154 158 164 166 167 168 174 176 177 178 179 180 181 182 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ........ 188 204 45. sAmudrika zAstranI sAmAnya vAto .. 46 zakuna vicAra ................... 47. chIMka vicAra......................... ...... 193 48. garolI paDe teno vicAra 1 lo .............. 49. garolI paDe teno vicAra bIjo ................. 201 50. kADako zarIra upara paDe teno vicAra. .......... 51. karNAvatI nagarI ne siddharAja .... 206 para. amadAvAdanuM khAta muhurta. ........ 53. nadIo keTalI lAMbI ? ..... 54. jamInanA prakAro..................... ........ 55. yuno ane mahAmaMtrIo. ... . 210 pa6. jagatanA mukhya dharmo ane temAM mAnanArAononI saMkhyA. . 57. jagatanA dharmo. ............... 58. jagatanI mukhya jAtI. ....... pa9. vizvanA noMdhapAtra pustakAlaya...... 60. vIsamI sadI ane pustako ....... ........ ....... 210 ........ - 21 2 je .. 2 1 5. For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 prAtaH smaraNIya : pUjyapAda: zrI 1008 mulacaMdajI (mukti vijayajIgaNi) gurUbhyo namaH vividha viSaya vizvAza mALA hajI bhiAga 3 jo jI ( eka prakAra) sabuddhirUpa AtmA eka che. jaDatArUpa anAtmA eka che. jenAthI karma baMdhana karI zakAya che te daMDa eka che. jenAthI karma baMdhana thaI zake nahi te adaMDa eka che. paDu dravyamaya loka eka che. kevaLa alokamaya AkAza eka che. puNyanA nimitta kAraNabhUta sukha eka che. duHkhanA hetubhUta pApa paNa eka che. vastunA svabhAvayukta dharma eka che. svadharmathI bhinna adharma eka che. jenAthI karma baMdhana thAya che te Azrava eka che. jenAthI karma baMdhana rokAya te saMvara eka che. karmane bhogavanArI vedanA eka che. karmano kSaya karanArI nirjarA eka che. For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 caitanya lakSaNa jIva eka che. jaDatA rUpa ajIva eka che. jJAna eka che, darzana eka che, cAritra eka che. baMdha eka che, mokSa eka che, siddha eka che, rasa eka che, gaMdha eka che, sparza eka che, mana eka che, vacana eka che, ane kAyA eka che. be prakAra. samyakatvanA 2 bheda-1 naisargika, 2 upadezaja. jIvanA 2 bheda-1 muktigAmI, 2 saMsArI. saMsArIjIvanA 2 bheda-1 sa, 2 sthAvara. jainamata dharmanA 2 bheda-1 yatidharma, 2 zrAvaka dharma. karma baMdhananA 2 bheda-1 rAgabaMdhana, 2 dveSa baMdhana sUtra-1 naMdIsUtra, 2 anuyogadvAra sUtra. sukhanA 2 bheda-1 AMgika, 2 mAnasika. zaucanA 2 bheda-1 zmazruzauca, 2 kRtika zauca. vacananA 2 bheda-1 svAbhAvika, 2 kRtrima nATakanA 2 bheda-1 tAMDava, 2 bhAva. vamananA 2 bheda-1 kRtrima, 2 svAbhAvika. karmanA 2 bheda-1 aNubhAgakarma-karmarasa, 2 pradezakarma-karmadala. unmAdanA 2 bheda-1 jakSAdikano, 2 mohano unmAda. jIvane duHkhanA 2 bheda-1 mAnasika duHkha-manamAM ciMtA phikara vizeSa, 2 zArIrika duHkha-zarIrane viSe 15 rogAdika pIDA utpanna 2 For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 thAya che. * jIvanI gatinA 2 bheda-1 Rjugati, zarIrane choDIne jIva eka samayamAM samazreNie javAnI gatimAM siddho jAya te, 2 vakragatizarIra choDIne parabhava jato jIva-viSama zreNivALA sthAnamAM (baMdha nAkhelI gatimAM) jAya te. jIvane AyuSya bAMdhavAnA ra bheda-1 sopakramI-ghaNuM AyuSya chatAM upakrama lAgavAthI AyuSya jaldI bhogavAI jAya te ra nirUpakramI-upakramo lAgyA chatAM, nahi maratAM jIva pUrNa AyuSya paralokamAM jAya te. uNodaranA 2 bheda-1 dravya uNodarI, ra bhAva uNodarI dravya uNodarInA 2 bheda-1 upakaraNa uNodarI-vastra pAtra vigere nirdoSa vApare che. ra bhAva uNodarInA '' bheda-1 alpa krodha, 2 alpa zabda, 3 alpakaleza, 4 alpa janma. 1 jIva dravya, ra ajIva dravya, e be prakAranA sarva dravyo che. 1 sUkSma, 2 bAdara, e be prakAranA sarva saMsArI jIvo che. 1 trasa, 2 sthAvara, e be prakAranA sarva saMsArI jIvo che. 1 paryAptA, 2 aparyAptA, e be prakAre sarva saMsArI jIvo che. 1 bhavasiddha, ra abhavasiddha, e be prakAre sarva saMsArI jIvo che. 1 saMsArI, 2 siddha, e be prakAre sarva jIvo che. 1 zarIra sahita, 2 zarIra rahita, e be prakAre sarva jIvo che. 1 iMdriya sahita, 2 iMdriya rahita, e be prakAre sarva jIvo che. 1 veda sahita, ra veda rahita, e be prakAre sarva jIvo che. ( 3 ) bhAga-3 pharmA-2 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 1 kaSAya sahita, 2 kaSAya rahita, e be prakAre sarva jIvo che. 1 kAyA sahita, re kAyA rahita, e be prakAre sarva jIvo che. 1 sayogI, 2 ayogI, e be prakAre sarva jIvo che. 1 lezyA sahita, 2 leDyA rahita, e be prakAre sarva jIvo che. 1 AhArI, 2 aNAhArI, e be prakAre sarva jIvo che. 1 bhASaka-bolanArA, 2 abhASaka-nahi bolanArA, e be prakAre sarva jIvo che. 1 AgArI-gharavALA, 2 anAgArI-ghara vinAnA, e be prakAre sarva jIvo che. 1 saMsAra samApanagA-saMsAramAM rahenArA, 2 asaMsAra samApannagA saMsAramAM nahi rahenArA, e be prakAre sarva jIvo che. 1 sakarmI-karmasahita, 2 akarmI-karmarahita, e be prakAre sarva jIvo che. zraNa prakAra bhuvana traNa-1 svarga, 2 mRtyu, 3 pAtAla. jinamata ratna traNa-1 jJAna, ra darzana 3 cAritra tattva traNa-1 deva, 2 gurU, 3 dharma. kALa traNa-1 atIta, 2 anAgata, 3 vartamAna samakitanA bheda 3-1 dIpaka, 2 rocaka, 3 kAraka. gArava traNa-1 RdvigArava, 2 rasa gArava, 3 zAtA gArava. yoga traNa-1 mAyAzalya, 2 niyANazalya, 3 mithyAtvazalya. virAdhanA traNa-1 jJAnavirAdhanA, 2 darzana virAdhanA, 3 cAritra virAdhanA. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vIrya traNa-1 manavIrya, ra vacanavIrya, 3 kAyavIrya. daMDa traNa-1 manadaMDa, ra vacanadaMDa 3 kAyadaMDa. * veda traNa-1 purUSaveda, 2 strIveda, 3 napuMsakaveda. vanaspatinA traNa bheda-1 saMkhyAtAjIvavALI, 2 asaMkhyAtA jIvavALI, 3 anaMtAjIva yukta. karaNa traNa-1 manakaraNa, 2 vacanakaraNa, 3 kAyakaraNa. gupti traNa-1 managupti, 2 vacanagupti, 3 kAyagupti. sadgati traNa-1 manuSya gati, 2 devagati, 3 siddhigati. * durgati traNa-1 naraka, 2 tiryaMca, 3 nigoda. parigraha traNa-1 karmaparigraha, 2 zarIra parigraha, 3 bAhyabhaMDopagaraNa parigraha parigrahanA traNa nAma-1 sacitta parigraha, 2 acitta parigraha, 3 mizra parigraha 1 virati, avirati, 3 viratAviratI. * 1 paccakhANI, 2 apaccakhANI, 3 paccakhANI apaccakhANI. * 1 saMvarI, 2 asaMvarI, 3 saMvarAsaMvarI. * 1 samyakdRSTI, 2 mithyAdiSTI, 3 samyakramithyAdiSTI. 1 sUma te sarva rAjalokamAM bharelA che, te mAryA mare nahi, ra bAda te lokanA eka dezamAM rahelA che, ane te mAryAmare che. 3 no sUkSma no bAdara, te siddhanA jIvo. 1 trasa-hAlatA cAlatA, 2 sthAvara-cAle nahi te, 3 noTIsa nosthAvara-te siddhanA jIvo. - * 1 paryAptA-paryApti pUrI kare che, 2 aparyAptA-paryApti pUrNa karI For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 na hoya te, 3 no paryApta no aparyAptA te siddhanA jIvo. * 1 bhavasiddhiyA-mokSe jAya te, 2 abhava siddhiyA-kadI paNa mokSa nahi janArA, 3 no bhavasiddhiyA noabhava siddhiyA te siddhanA jIvo. 1 zarIrI, 2 vATe vahetA jIva, 3 azarIrI-siddhanA jIvalokanA 3 bheda-1 urdhvaloka, ra adholoka, 3 tirtho lokadizAnA 3 bheda-1 urdhvadizA, 2 adhodizA, 3 tirtho dizA. manuSya kSetro-1 (paMdara karmabhUmi, 2 (trIza) akarmabhUmi, 3 (chappana) aMtaradvIpa * tiryaMca traNa prakAranA-1 jalacara, 2 sthalacara, 3 khecara. - sAdhunAzAzvata manoratho-1 kayAre huM sUtrabhaNIza? 2 kayAre huM sAdhunI bAra paDimAne vahana karIza? 3 kayAre huM saMkhanA karIza. * strI-1 svakIyA, 2 parakIyA, 3 paNAMganA. zrAvaka-1 jaghanya navakAra gaNanAra, 2 madhyama paDAvazyakanI kriyA karanAra bAravratadhAri sadAcArI, 3 utkRSTa ekAsaNuM karanAra sacittavarjaka brahmacArI. mudrA-1 jina mudrA 2 yoga mudrA, 3 muktAzakti mudrA. * utpAta-1 divya zabda thAya te, ra aMtarIkSa-AkAze tArA paDe te, 3 bhauma-bhUmikaMpAdika thAya te. trikAla pUjA-1 prabhAte vAsa kSepa pUjA, 2 madhyAhane aSTaprakArI pUjA, 3 saMdhyAne viSe dhUpa dIpa pUjA. dAna-1 abhayadAna, ucitadAna, 3 sarvadAna. For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * svarUpa-1 munisvarUpa, 2 catura svarUpa 3 sabhAva svarUpa. gAMdharvavidhi-1 tAra, 2 maMdra, 3 madhya. loka saMsthAna-1 dAna saMsthAna, 2 mAna saMsthAna, 3 devasaMsthAna. bhUmi-1 uccapradezA, 2 nimnapradeza, 3 samapradezA. purUSa-1 uttamA 2 madhyamA 3 adhamA. padArtho-1 dhAtupadArtha, 2 mUlapadArtha, 3 jIvapadArtha. kilbiSideva-1 pahelA bIjA devaloka nIce traNa palyopamanA AyuSyavALA, 2 trIjA cauthA deva loka nIce traNa sAgaropamanA AyuSyavALA, 3 pAMcamA upara ane chaThThA nIce tera sAgaropamanA AyuSyavALA. Agama-1 anAgama-te tIrthakare bhAkhyo te, 2 anaMtara Agama-te gaNadharAdike guMthyo te, 3 paraMparAgama,- te sudharmA svAmI, jaMbusvAmI, pATa paraMparA cAlyo Avela. * vanaspati-1 sUkSma, 2 sAdhAraNa, 3 pratyeka. * bhuvanapatinI parSadA-1 tuMbA - te mAMhelI parSadA ekavAra bolAvavAthI Ave, 2 tuDiDayA - te vacalI parSadA vinA bolAvyA Ave 3 DIDharA - te bAhIralI parSadA, bolAvI aNabolAvI Ave te. * zrAvakanA manoratho-1 huM AraMbha parigraha kayAre choDIza ? zrAvakanA vratone aticAra rahita huM kayAre pALIza ? 3 prAMte saMlekhanA karI samAdhimaraNa huM kayAre ArAdhIza ? * samyakatvanI sahaNA-1 arihaMta siddhane deva pramANe (gaNe) For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jANe, 2 sAdhune gurUpaNe mAne, 3 kSamA dayAne dharma karI mAne. * samyakatvanI draDhatA-1 kinnara devatAnA gIto jema saMpUrNa rAgathI sAMbhaLe tema gurUno upadeza sAMbhaLavAmAM ekAgracitta rAkhe, 2 sudhAtura jIva jema annanI abhilASA dhAraNa kare tema samyakatvanuM pratipAlana karavAnI abhilASA dhAraNa kare, 3 rogI mANasanI davA karI jema tenA AtmAne zAnti utpanna kare, tema gurUmahArAja AcAryanI sevA bhakti praphullita citte karI tene samAdhi upArjana karAve. * samyakatvanI rakSA-1 potAnA dharmane batAvanArA anya darzanI mithyASTi bhAI bAiyone uttara ApI. tenA vacanono niSedha kare, te samyakatvanI rakSA karI kahevAya 2 mithyAtvInA vacano zravaNa karI javAba devAnI zakti na hoya to maunapaNuM dhAraNa kare to samyakatvanI rakSA karI kahevAya, paNa tenA vacane hA jI hA kare to samyakatvanI rakSAno bhaMga karanAra kahevAya, 3 mithyAdaSTinA vacanono pratyuttara na ApI zake to aNabolyo rahI Agho pAcho cAlyo jAya to samakitanI rakSA karanAro kahevAya. * jIva 3 prakAre alpa AyuSya bAMdhe-1 jANI bujIne traNajIvanI hiMsA kare, ra jANI bujIne asatya bole, 3 jANI bujIne sAdhune AdhAkarmI aneSaNIya AhAra pANI Ape. * jIva 3 prakAre azubha dIrgha AyuSya bAMdhe-1 traNajIvanI hiMsA karato, 2 asatya bolato, 3 sAdhu cAritrIyAne azubha AdhAkarmI aneSaNIya anna pAna vastra ApI tenI avahIlanA kare, niMdA kare, e traNa prakAre dAna deto azubhadIrdha AyuSya bAMdhI duHkha dAridraya roga vigere ghaNI azAtA pAme. * jIva-3 prakAre zubha dIghayuSIpaNuM pAme-1 jIvonI hiMsA kare M8) , For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 nahi, 2 asatya bole nahiM, 3 sAdhu cAritriyAne sujato eSaNIya, manane rUcI prIti karanAro, AhArapANI-vastra-pAtra vigere-sanmAna sahita-ApavAthI -AnaMdamAnI ghaNA prakAre sAdhunI sevA kare, to jIva bahu prakAre zAnti meLavI dIrdhAyuSIpaNuM pAme. * sArIgati-1 manuSyagati, 2 devagati, 3 siddhigati. kharAbagati-1 narakagati, 2 tiryaMcagati, 3 azubha manuSyagati. kharAba lezyA-1 kRSNa lezyA, 2 nIla vezyA, 3 kApota lezyA. sArI lezyA-1 tejo vezyA, 2 padha lezyA, 3 zukala legyA. upakAra-1 mAtA pitAno, 2 vidyAdAtAno, 3 gurUno. ArAdhanA-1 jJAnaArAdhanA, ra darzana ArAdhanA, 3 cAritrA ArAdhanA. strI-1 jalacarI, 2 sthalacarI, 3 khecarI. traNa prakAranA jIvone vAcanA ApavI nahi-1 avinItane, 2 rasanA lolupIne, 3 karelA krodhane khamAve nahi tene. traNa prakAranA jIvone vAcanA ApavI-1 paMDitane, 2 saralacittavALAne, 3 gurUnA chidro nahi jonArAne. * traNa kAraNathI nIce bhUmi upara Avela deva jANI zakAya 1 bhUmi upara cAra AMgula uMcA paga rahe tethI, ra AMkhanA miSonamiSa thAya nahi tethI, 3 phulanI mALA karamAya nahi tethI. (manavAMcchita kArya karavAthI) * traNa prakAre devatA zoca kare-1 mAtA pitAno Azrava sevatA For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dekhavAthI, 2 devagati tyAga karI garbhamAM utpanna thavuM paDaze tevuM dekhavAthI, 3 maLamUtramAM upajavuM paDaze tethI. * devatA traNa vastunI vAMchanA kare-1 AryakSetranI, 2 manuSyagatinI, 3 sukula utpattinI. * traNa kAraNe devatAne cha mAsa pahelA cyavavAnA cinho jaNAya1 ratnanA DAbaDA mANavaka sthaMbha jhAMkho dekhe, 2 phulanI mALA jhAMkhI dekhe, 3 tejolezyA maMda thAya. * traNa prakAre devatAne zoca ghaNo thAya-1 bahu vinayavaiyAvacca nahi karavAthI, 2 bahukALa dIkSA nahi pAmavAthI 3 ghaNA sUtra siddhAMta nahi vAMcavAthI. * traNa prakAre devatAne zoca thAya nahi-1 bahu vinaya vaiyAvacce karavAthI, 2 bahukALa dIkSA pAmavAthI, 3 ghaNAsUtra siddhAMto vAMcavAthI. * sthavira-1 vayasthavara-sATha varSanI avasthAvALA, 2 sutrAsthavira-AcAraMga sUyagaDAMgAdi siddhAMtane jANavAvALA, 3 vratasthaviradIkSA lIdhA vIza varSathayA hoya te. * karaNa-1 sAraMbha-manamAM pApa ciMtave te, 2 samAraMbha-pote vacane karI pApa karAve te, 3 AraMbha-chakAya jIvano vadha pote hAthe kare karAve te. * samyakatva sudeva, 2 sugurU, 3 sudharmanI upara zraddhA. * mithyAtva-1 kudeva, 2 kugurU, kudharma upara zraddhA. ratna-1 jJAnaratna, darzanaratna, 3 cAritraratna. * parigraha-1 ATha prakAranA karma te karmaparigraha, 2 zarIra upara 10 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 mamatvabhAva te zarIraparigraha, 3 bhAMDe, upakaraNa vigere upara mamatvabhAva te bhAMDopakaraNa parigraha. * sAmAyika-1 zruta sAmAyika-nirmalajJAnano abhyAsa kare che, ra samakita sAmAyika - zaMkArahita nirmaLa samakita pALe te, 3 dezavirati sAmAyika-aticAra rahita nirmala vrata paccakhANa pALe * traNa prakAranA Idro-1 jJAneMdra te kevala jJAnI, ra darzaneMdra te kSAyika samakitI, 3 cAritredra te yathAkhyAta cAritrI. * traNa prakAre thoDI pRthvI dhruje-1 moTA parvata paDavAthI, ra bhavanapati vyaMtara devatA laDAI-TaMTo karavAthI, 3 bhuvanapati tathA vANa-vyaMtara bhegA thaI tIrthakarane vaMdana karavA jAya tyAre. (ThANAMga sUtra) * traNa prakAre sarvathI pRthvI dhruje-1 samudranuM pANI sakhata uchaLavAthI, 2 jayotiSi vaimAnika devo bhegA thaI yuddha kare tyAre, 3 jyotiSi vaimAnika bhegA thaine tIrthakarane vaMdanA karavA jAya tyAre sarvathI pRthvI dhrUje. * mithyAtvI-1 bhagavaMtanA bolelA vacanothI ochI prarUpaNA kare, 2 bhagavaMtanA prarUpelA vacanothI vadhAre prarUpaNA kare, 3 bhagavaMtanA vacanathI viparIta prarUpaNA kare, te traNe anaMta saMsArI jANavA. * mithyAtva-1 lokanI kriyA kare, saMsAranA kAryo vivAdikanA tathA deva pitRo, kSetrapAlAdikane mAne pUje te, 2 saMzaya mithyAtvadeva, gurU, dharmanA guNo jANe nahi, 3 kukhAvacanika mithyAtvaanyamati yogI, saMnyAsI, tApasAdikano paricaya karI tenI prazaMsA 11. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kare. * pakSo-1 dharmapakSa-te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA, 2 adharmapakSa- caturvidha saMgha vinAnA tamAma jIvo, 3 mizrapakSa-dharma upara thoDI zraddhAvALA manuSyo. * pUrvIyo-1 pUrvAnupUrvI- te prathamathI laine anukrame gaNe che, 2 pazcAnupUrvI -pAchaLathI thaine AgaLa sudhI gaNe te, madhyamAnupUrvIAgaLa pAchaLanA bIjA bhAgone varjI vaccethI gaNe te. * vedanA-1 zItavedanA, 2 uSNavedanA, 3 mizravedanA. * yoni-1 zItayoni, 2 uSNuyoni, 3 mizrayoni. * 1 nArakInI zIta athavA uSNuyoni, ra deva garbhaja manuSya tathA tiryaMcanI mizrayoni, 3 cyAra sthAvara traNa vikaseMdri tathA asaMjJi manuSya tiryaMcanI traNa prakAranI yoni. * yoni-1 sacitta, ra acitta, 3 mizra-nArakI tathA devatAnI acittayoni, bAkI sarva darekanI sacitta acitta mizra yoni. * yoni-1 saMvRtta, 2 vivRtta, 3 saMvRttAtivRtta. * 1 devatA tathA pAMca sthAvaranI, 2 saMvRtta yoni, 3 garbhaja manuSya ane tiryaMcanI traNa yoni DhAMkI ughADI ane saMvRttAvivRtta te kAMika DhAMkI ne kAMIka ughADI. * 1 kUrmayoni sarakhI, 2 zaMkhAvarta, 3 vaMzapatra sarakhI. 1 uttama purUSanI mAtAnI kUrma kAcabAnA jevI, ra cakravartinA zrI ratnanI zaMkhAvarta jevI, 3 bIjA tamAmanI mAtAnI, vaMzapatranA jevI. * dIkSA-1 IhalokanA pratibaMdhathI dIkSA le, ra paralokanA 12 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 pratibaMdhathI dikSA le, 3 bane lokanA pratibaMdhathI dikSA le. * dIkSA-1 tuyAvaiyA, 2 puyAvaIyA, 3 buiyAvaIyA. * dIkSAnA traNa prakAra-1 upAya pavajjA, ra apAya pavanajA, 3 saMghAya pavanajA. * mANaso-1 tAdAtvika-je mANasa kAMipaNa ciMtA karyA sivAya utpanna thayelA artha ane lakSmIno nAza kare che te mANasatArAtvika kahevAya che, je mUlahara- je mANasa potAnA bApadAdAe ekatra karela paisAne anyAyathI bhakSaNa kare che te mANasa mUlahara kahevAya che, 3 kadarya - je mANasa potAnA nokara cAkaradAsone pIDA utpanna karIne tathA pote paNa pIDA pAmIne paisA upArjana kare che paNa temAMthI lavaleza mAtra paNa vyaya karato nathI. te mANasa kadarya kahevAya che. 13 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 ( cAra prakAra che * bhAravAhakanA 4 visAmo-1 DAbAkhaMbhAthI jamaNe pherave ane jamavAthI DAbe pherave, 2 vaDInIti laghunIti karavAne bese tyAre bhAra utAre, 3 vATe jatA rastAmAM yakSAdikanA maMdiramAM vAso rahe, 4 potAne ThekANe jaI bhAra utAre tevI rIte. * zrAvakanA 4 visAmA-1 zrAvaka 12 vrata uccare, 2 zrAvaka sAmAyika dezAvakAza kare, 3 zrAvaka 5-8-14-15-0)) ityAdika kalyANaka tithiye paMcavarSI pauSadha kare, 4 zrAvaka aMtasamaye bhAta pANI paccakhI saMthAro kare. * manuSyarUpI kuMbho-1 madhukuMbha madhuDhAMkaNa, 2 madhukuMbha viSa DhAMkaNa, 3 viSakuMbha madhu DhAMkaNa, 4 viSakuMbha viSaDhAMkaNa * manuSyarUpI puSpo-1 rU5saMpanna ne zIlasaMpanna, 2 zIlasaMpanano zIlasaMpanna, 3 zIlasaMpanna rUpasaMpanna, 4 norUpasaMpanna nozIlasaMpanna. * darzana-1 cakSudarzana, 2 acakSudarzana, 3 avadhidarzana, 4 kevala darzana. * AhAra-1 asana, 2 pAna, 3 khAdima, 4 svAdima * lokapAla-1 pUrve soma, 2 dakSiNe yama, 3 pazcime varUNa, 4 uttare kubera. * strI jAti-1 padminI, 2 citraNI, 3 hastinI, 4 zaMkhaNI. * manuSyonA varga-1 brAhmaNa, ra kSatrIya, 3 vaizya 4 zUdra. veda-1 Rgvada, 2 yajurveda, 3 sAmaveda, 4 arNavaveda. * gati-1 deva, 2 manuSya, 3 tiryaMca, 4 naraka, 14 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * baMdha-1 prakRtibaMdha, 2 sthitibaMdha, 3 anubhAga baMdha, 4 pradeza baMdha. * jina-1 nAmajina -RSabhAdi, 2 sthApanAdina -jina pratimA, 3 dravyajina -atIta anAgata jinanA jIvo, 4 bhAvajinasamavasaraNamAM rahelA. * anarthadaMDa -1 pApopadeza, 2 apadhyAna, 3 saMyukta adhikaraNa, 4 pramAdAcaraNa. * mULa sUtra-1 Avazyaka, 2 dazavaikAlika, 3 piMDaniryukti, 4 uttarAdhyayana. * sukhanA kAraNa-1 yogAbhyAsa kAraNa, 2 abhimAna kAraNa, 3 viSaya kAraNa, 4 mukti kAraNa. * gaMgA-1 sItAgaMgA, ra adhikAgaMgA, 3 cakSugaMgA, 4 bhadragaMgA. * jIvanIkhANa-1 svedajanayukAdi, 2 aMDaja-pakSisarpAdi, 3 jarAyujA-nRgavAdi, 4 ubhijA-vanaspatyAdi. * karma-1 spaSTa, 2 baddha, 3 nidhatta, 4 nikAcita. * buddhi-1 svAbhAvikI, 2 utpAdikI, 3 kArmikI, 4 pariNAmikI. * gIta-1 svaragIta, 2 padagIta, 3 tAla gIta, 4 avadhAna gIta. * vAdya-1 tata-vINA prabhuta, ra dhana-tAlaprabhuta, 3 zuSiravaMzAdika, 4 Anaddha-murajAdika. * jIvanA bheda-1 anAdi-aparyavasita-jIvanI AdI nathI ane 15 ~ For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 aMta nathI abhavyajIva, 2 anAdi saparyavasita-jIvanI Adi nahi paNa aMta che, je bhavyajIva mokSe jAze, 3 sAdi saparyavasita- jIvane samakita Azri Adi che, tema mokSepaNa jAze-je samakitadhAri jIva che te, 4 sAdi-aparyavasita eka jIva Azri siddhanI Adi che, paNa aMta nathI. * abhinayo-1 AMgika, 2 vAcika, 3 AcArya, 4 sAtvika. * aMtakriyA-1 alpakarma-alpavedanA, alpa nirjarA, bahusaMyamI, bahusaMvarI-AdizvarajI bharatezvarajI jANavA, 2 karma ghaNA-vedanA ghaNI, nirjarA ghaNI, saMyama alpa, saMvara alpa-gajasukumAlajI jANavA, 3 karma ghaNA-vedanA ghaNI, nirjarA ghaNI, saMyama vizeSa, saMvara vizeSa-sanakumAra cakravarti jANavA, 4 alpakarma-alpavedanA, alpanirjarA, alpasaMyama, alpasaMvara, marUdevI mAtAjI jANavA. * phUlo-1 eka phula rUpasaMpanna che paNa gaMdhasaMpanna nathI. rohiDAnuM phula, 2 eka phula gaMdhasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathI podINInA phula, 3 eka phula rUpa tathA gaMdhasaMpanna che, mogarA, gulAbanA phula, 4 eka phula rUpa tathA gaMdhasaMpanna nahi, AkaDA dhaMturAnA phula, e cAranA dRSTAMte purUSo cAra jANavA. * purUSa eka purUSa rUpasaMpanna che, paNa zIlasaMpanna nathI brahmadattacakrI peThe, 2 eka purUSa zIlasaMpanna che paNa rUpasaMpanna nathIharikezImuni peThe, 3 eka purUSa rUpasaMpanna che tathA zIlasaMpanna cheAdinAtha bharata peThe, 4 eka purUSa rUpasaMpanna nathI ne zIlasaMpanna nathI-kAlasaurika kasAinA peThe. * jIva narakagatinuM AyuSya bAMdhe-1 mahAAraMbha gharabAra, hATa, havelInA AraMbha kare, ane atyaMta tIvra pariNAme rAtri divasa For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 AraMbha kare, tethI narakagatanuM AyuSya baMdha 2 mahAgraha-potAnA pAse upArjana karela ghaNo parigraha chatAM paNa tene viSe gADha mUcha karI, bIjA parigrahane upArjana karavA mATe vAMchanA kare-icchA kare, manamAM ciMtave ke amuka jIva sukhI che. to tenA jevI mane kayAre sukhavRtti prApta thAya, AvI icchA karanAra narakagatinuM AyuSya bAMdhe che, 3 kuNima AhAreNe mAMsa, madya, madha, mAkhaNa vigere prakAranA kharAba AhAranA karavAthI narakagatinuM AyaSya bAMdhe 4 paceMdriyanA vadhathI nirAparAdhi paMcedriya jIvonI hiMsA jANIbujIne hiMsA karavAthI narakagatinuM AyuSya bAMdhe che. * jIva tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe-1 mAyAe hRdayamAM kapaTa bahu keLave, ane moDhethI mIThuM bahu bole, ra gADhamAyAe-mitranA joDe ghaNI mitrAI karIne, mitrane Thage, moDhethI mIThuM bole, ane tenA pAchaLa niMdA kare, 3 juThA vacane manamAM kapaTa keLavIne juThuM bole, tathA kUDA tolA mApa rAkhe, 4 kUDA tolA mApA-levaDamAM paNa jUdA ane devaDamAM paNa jUdA tolA mApa rAkhe. * jIva manuSyanuM AyuSya bAMdhe-1 devagurUdharma AcAryAdikanA vinaya karavAthI tathA saralapaNuM zAMta prakRti dhAraNakaravAthI, 2 saMtoSavRttidhAraNa karI lobhane tyAga karIne nyAyanItithI vyApAra karavAvALo jIva Arjava mArkavatAthI, 3 tamAma jIvo upara dayA dhAraNakaravAthI, paropakAra karavAthI, duHkhIjIvonA duHkhane dUra karavAnI bhAvanAthI, 4 svalpa kaSAyI-bIjAne nahi ThaganAra pote sArA mArgamAM vartana karanAra ane bIjAne sArA mArgamAM joDanAra sajajanAdikasArA prakAranA mArgAnusArI, tathA dharmAnusArI guNone dhAraNa karI dAna ApanAra IrSyA rahita hovAthI. 17) 17. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 devanuM AyuSya bAMdhe 1 sarAgasaMyamathI-sarAgathI saMyamapALe tathA vastra pATA upakaraNa ziSyAdikanA upara rAga rAkhavAthI 2 saMyamasaMyamathI kAMika saMyama ane kAMika asaMyamapaNuM, virati aviratapaNuM rAkhavAthI, 3 akAma nirjarAthI roSathI niraMtara sudhAtRSAne sahana kare, 4 bAlatapasyAthI-ajJAna tapasyA kaSTa kriyA karavAthI. karmabaMdhana1. prakRtibaMdha- te karmano svabhAva, 2. sthitibaMdha tejeTalI sthitinA karma bAMdhe, teTalIja sthiti sudhI te karmone bhogavavA paDe che, 3. anubhAgabaMdha- te zubha azubha rasa bhogavavo paDe te. 4. pradezabaMdha- nyunAdhika karmanA pradezone grahaNa karI baMdha paDe te. * buddhi1 utpAtikI-te buddhi ApaNA potAnAthIja utpanna thAya, vaineyikI te vinaya karatAM buddhi utpanna thAya, 3 kArmikI te kAma karatAM sArI buddhi utpanna thAya, pAriNAmikI- te vaya pariNamatA buddhi utpanna thAya. AcArya1 colamajITha jevA-pote vairAgyaraMgathI raMgAyelA che, ane bIjAne vairAgya raMgathI raMge che, paravALA jevA- pote vairAgyathI raMgAyelA che, paraMtubIjAne vairAgya raMgacaDAve nahi, M18 ~ For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 3 cUnA jevA pote vairAgyamAM DhIlA che, paraMtu bIjAne vairAgyamAM draDha kare che, khaDI jevA- pote vairAgyamAM kAcA che, ane bIjAne vairAgya utpanna karavAmAM paNa DhIlA che. amulya vastuo 1 sAte dhAtune viSe lokhaMDa amUlya che, 2 paththaramAM hIro amUlya che, vastromAM rU thI banela vastra amUlya che, 4 kASTamAM bAvanAcaMdana amUlya che. 4 cAramAM cAra ghaNA-1 nArakImAM krodha ghaNo, 2 manuSyamAM mAna ghaNo, 3 tiryaMcamAM mAyA ghaNI, 4 devatAmAM lobha ghaNo. ajIrNo-1 jJAnanuM ajIrNa-abhimAna, 2 tapasyAnuM ajIrNakrodha, 3 kAryanuM ajIrNa-vikathA, 4 khAvAnu ajIrNa-vamana. cAra vRkSanA parivAro 1. AMbAnuM vRkSane zAlano parivAra-AdinAthajI tathA bharata cakravarti, 2. AMbAnuM vRkSa ne eraMDAno parivAra-gargAcArya ane tenA ziSyonI peThe, 3. eraMDo vRkSa ne AMbAno parivAra aMgAramardakaAcArya ane tenA ziSyonI peThe, 4. eraMDAnuM vRkSa ne eraMDAno parivAra-kAla saurika kasAI ane tenA parivAranI peThe. megha-1 kSetrane viSe varase paNa akSetrane viSe varase nahi ra akSetre va2se paNa kSetrane viSe varase nahi, 3 kSetre paNa varase ne 19 bhAga-3 pharmA-3 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vavidha viSaya vicAramALA bhAga-3 akSetre paNa varase, 4 kSetre paNa varase nahi ne akSetre paNa varase nahi. evI rIte purUSo-1 supAtrane dAna Ape paNa kupAtrane na Ape. 2 kupAtrane dAna Ape'paNa supAtrane na Ape 3 supAtrane dAna Ape ane kupAtrane paNa Ape, 4 supAtrane paNa na Ape, ane kupAtrane paNa na Ape. evIja rIte bIjA cAra purUSo-1 icchApUrvaka dAna Ape paNa icchArahita na Ape, 2 icchArahita dAna Ape paNa icchAsahita na Ape, 3 icchAsahita cAhanA karato Ape 4 icchA ane anicchAthI paNa na Ape. megho-puSkarAvarta-ekavAra varase jethI dasahajAra varSa sudhI navIna ghAsa, dhAnya pANI potAnI meLe utpanna thayAja kare, te prathama Aro besatA varase, 2 pradhumna-te ekavAra varasavAthI eka hajAra varSa sudhI navIna ghAsa, pANI, anna potAnI meLeja thayA kare, te bIjA ArAmAM vase, 3 jImUta-te ekavAra varase eTale dasa varasa sudhI navIna ghAsa, pANI, anna, potAnI meLe thayAja kare, te trIje cothe Are va2se, 4 jimhamegha-bahuvAra varase to paNa kAMipaNa thAya ja nahi, te pAMcamAM ArAmAM varase. cAra megha jevA purUSo-1 saMyatirAjA-gardabhilla rAjAnI ekajavAra dezanA sAMbhaLIne dIkSA lIdhI te puSkarAvarta megha samAna jANavA, 2 pradezI rAjA kezIgaNadhara mahArAjanI dezanA ekajavAra sAMbhaLI samakita mULa bAra vrata lIdhA te pradyumna megha jevA, 3 zreNika mahArAjA anAthI muninI vANI ekavAra sAMbhalIne samakita pAmyA te jImUta megha jevA 4 pAMcamAM ArAmAM je vAre bodha sAMbhale tyAreja 20 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kAMika pariNAma kuNA thAya, vyAkhyAnamAMthI uThayA pachI kAMija nahi, te jIha megha jevA. * vRkSo-1 vRkSa uMcAne phaLa nIcA-khajUra drAkSa bIjorAdika 2 phaLa uMcAne vRkSa nIcA-nALIyerAdika, 3 vRkSa uMcAne phaLa uMcA tADAdika 4 vRkSa paNa nIce ne phaLa paNa nIcA rIMgaNA Adika. * purUSo-1 purUSa jAtinA uMcA paNa karaNanA nIcA-brahmadatta cakravartInI peThe, ra purUSa jAtinA nIcA paNa karaNinA uMcA harikezI, baLamuninA peThe, 3 purUSa jAtithI paNa uMcAne karaNiyAthI paNa uMcAAdinAtha tathA bharata cakrInA peThe, 4 purUSa jAtinA paNa nIcA ane karaNInA paNa nIcA kAlasIrika kasAInA peThe. * baLa-1 ekane tapasyAnuM baLa che paNa AhAranuM baLa nahi, 2 ekane AhAranuM baLa che, paNa tapasyAnuM baLa nahi, 3 ekane AhAranuM tathA tapasyAnuM bannenuM baLa che, 4 ekane AhAranuM paNa baLa nahi, ne tapasyAnuM paNa baLa nahi. * sAdhuo-1 ratnanA goLA samAna gaNadharadeva, 2 hIrAnA golAsamAna sAdhu nigraMtha, 3 sonAnA goLAsamAna- sAdhulakSaNa yukta upayogI sAdhu, 4 rUpAnA goLAsamAna sAmAnya sAdhu. * dharmiSTha purUSo-1 mAkhaNano goLo tApe mUkavAthI jema gaLI jAya, tema koIka jIva bIjAnA mithyAvacanathI dharmane choDI de, 2 lAkhano goLo tApe mUkavAthI ogaLe nahi, paNa agni AgaLa mUkIye to gaLI jAya, tema koIka jIva purUSanA vacana sAMbhaLI dharmane choDe, paNa gAzI pramukha durvacana sAMbhaLIne dharma choDI de, 3 kATano goLo, tApe mUkavAthI gaLe nahi, temaja agninA pAse mUkavAthI na baLe, paNa agnimAM nAkhavAthI baLI jAya tema koIka jIva vacano For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kahevAthI temaja gALo devAthI paNadharma choDe nahi paraMtu mAravA kuTavAthI dharmane choDI de che. 4 mATIno goLo tApanA pAse mUko to paNa gaLe nahi, ne agnimAM nAkho to paNa nahi gaLatAM ulaTo pAko thAya, tema koika jIva vacana-gALo mAravA kuTavAthI paNa dharmane nahi choDatAM dharmane viSe draDha thAya che, kAmadevAdikanI peThe. * buddhi 1 tIrthakara mahArAjAnI buddhi samudra jevI, ra gaNadharanI buddhi sarovara jevI, 3 uttama sAdhunI buddhi kuvA jevI, 4 sAmAnya sAdhunI buddhi khAbocIyA jevI. * AcAryo-1 AcArya vihAra kare, paNa sabhAne bodha na Ape, 2 AcArya vihAra kare ne sabhAne bodha paNa Ape, 3 AcArya vihAra kare ne sabhAne bodha paNa Ape, 4 AcArya vihAra na kare ne bodha paNa na Ape. * purUSa-1 purUSane dharma upara prema che, paNa dharmane viSe draDhatA nathI, 2 purUSane dharma upara draDhatA che, paNa dharma karavA upara prema nathI. 3 purUSane dharma upara prema paNa che, ne draDhatA paNa che, 4 purUSane dharma upara prema paNa nathI ne draDhatA paNa nathI. * purUSa-1 bIjAne guNa kare paNa abhimAna kare, ra bIjAne guNa kare paNa abhimAna na kare, 3 bIjAne guNa paNa kare ne abhimAna paNa kare, 4 bIjAne guNa paNa na kare ne abhimAna paNa na kare. * purUSa-1 satyavAdi che, paraMtu dayA saMyamAkithI rahita che, 2 saMyamI che paraMtu asatyavAdi che, 3 saMyamI che temaja satyavAdi paNa che, 4 saMyamI paNa nathI ane satyavAdi paNa nathI. * vastro-1 svabhAve ujavaLa che tene nirmalapANIthI dhovAthI te tatkALa ujavaLa thAya che, ra prathamathI meluM che, paraMtu pANIvaDe karI 22 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dhovAthI pAchaLathI ujavaLa thAya che, 3 prathamathI paNa meluM che ne dhoyA pachI paNa meluM ja rahe che, 4 prathamathI na pAchaLathI sarvathA meluM ja hoya che. cAra prakAranA purUSo-1 bAhArathI nhAI dhoine ujavaLa dekhAvamAM thayelA che, paraMtu peTamAM melA che, 2 bAhira melA che, paraMtu peTanA ujavaLa che, 3 bAhira ane peTamAM ujavaLa che, 4 bAhirane peTamAM melAja che. vRkSa ane phaLo-1 vRkSa sarala paNa phala vAMkA, 2 vRkSavAMkA paNa phaLa sarala, 3 vRkSa sarala ne phaLa paNa sarala, 4 vRkSa vAMkA ne phaLa paNa vAMkA. cAra prakAranA purUSo-dekhAvamAM sarala paNa manamAM kuTila vakra, 2 dekhAvamAM kuTila kubja vAmana paNa manamAM sarala, 3 dekhAvamAM sarala ne manamAM paNa sarala, 4 eka purUSa dekhAvamAM paNa vakra ne manamAM paNa vakra. vRkSa ane phaLo-1 AmravRkSane ghaNI jatanAthI ghaNA prakAre saMbhALa karavAthI ghaNA prakAre phaLo Ape, 2 tADavRkSane ghaNI jatanAthI sAcave chatAM phaLa alpa Ape, 3 velaDInI sevA thoDI ka2vAthI phaLa ghaNAM Ape, 4 eka vRkSanI sevA paNa thoDI ne phaLo paNa thoDA. cAra prakAranA purUSo-1 eka purUSa bhagavaMtano mArga ghaNo ArAdhe ne gurUmAhArAjanI bhakti paNa ghaNI kare, ane mukti phaLa meLave-gautama svAminA peThe, 2 eka purUSa eka mArganI sevA ghaNI kare paraMtu phaLa alpa meLave-kulavAlaka sAdhunA peThe, 3 eka purUSa mArga thoDo seve ne phaLa ghaNuM meLave- arjunamALI temaja pradezIrAjAnI peThe, 4 eka purUSa bhagavaMtano mArga svalpa seve ne phaLa paNa svalpaja meLave. 23 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * putro-1 pitAthI adhika-te AdizvarajI, 2 pitAthI hIna-te bharatacakrI, 3 pitA putra banne sarakhA-AdityayazA ane mahAyazA, 4 eka kulAMgAra kaMDarikanA peThe. * evA cAra ziSya-1 eka ziSya gurUthI adhikArasihagirithI vajasvAminI peThe. 2 eka ziSya gurUthI hInA-te bhadrabAhuthI sthUlabhadranI peThe, 3 eka ziSya gurUnA barobara-prabhavasvAmIne zaabhavanI peThe, 4 eka ziSya. gurUne kalaMka lagADanAra-kulavAlaka tathA udAyinemAranAra vineyaratnanI peThe. * krodha upaje-1 potAnI upara krodha upaje, ra paranI upara krodha upaje, 3 potAnA ane paranA upara krodha upaje, 4 vinA kAraNe nAhaka krodha upaje. * krodha 4 prakAre upaje zarIra nimitte krodha upaje, 2 vastranimitte krodha upaje, 3 upakaraNa nimitte krodha upaje 4 kSetra nimitte krodha upaje. * jinakalpI cAra ThekANe bole -1 koI vAnI yAcanA karavI hoya tyAre bole, ra pUchavAne mATe bole, 3 AjJA levAne mATe bole, 4 koIe kAMI pUchavAthI uttara ApavA mATe bole. * paDimA-samAdhi paDimA-te samatAbhAva rAkhe, 2 upadhAna paDimA te tapasyA kare, 3 viveka paDimA- te zarIra tyAga kare, 4 vyutsarga paDimA-te kAusagga kare. * AcArya - 1 eka AcArya vaiyAvacca kare nahi ane karAve nahi, ra eka AcArya vaiyAvacca kare nahi paNa karAve kharA, 3 eka AcArya vaiyAvacca kare paNa karAve nahi, 4 eka AcArya vaiyAvacca kare ne karAve paNa kharA. ( 4) For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * hAthI-1 bhadrajAtinA kalyANakArI, dhairyavaMta, saMgrAma mAMthI khase nahi, utAvaLo cAle, AgaLathI uMcA zarIravALo, pAchaLathI nIcA zarIravALo sarva aMgopAMge zobhita AMkho kAMIka pILI hoya che, pUchaDuM TheTha dharatI sudhI lAMbu hoya che zarada RtumAM tene mada caDe, dAMtavaDe karIne parajIvane mAre, evA guNothI bhadrajAtino hasti jANavo, 2 maMda jAtino-vairyavaMta, utAvaLo cAle, AMkho pILI hoya, puMchaDuM AgaLathI jADuM hoya, cheDe pAtaLuM hoya, nakha keza, cAmaDI jADI hoya, vasaMtaRtumAM mada caDe, suMDhathI saMgrAma kare, parajIvane haNe, 3 mRga jAtino nakha-keza pAtaLA, cAmaDI paNa bahu pAtaLI, ghaNo bIkaNa, laDAimAMthI nAse, hemaMtaRtumAM mada caDe, sarva zarIrathI parajIvane haNe, 4 saMkIrNatAthI e traNe hAthIyomAMthI thoDA thoDA guNovALo hoya, sarva RtumAM mada caDe, Akhe zarIre karIne parajIvane haNe. * cAra jAtanA purUSo-purUSa bhadrajAtino dekhAvamAM zobhanIka, manano kalyANakArI, vairyavALo, ra purUSa maMda jAtino kAma karatAM DhIla ghaNI kare, manamAM ghaNo Dare, pApathI Dare, lokathI paNa Dare, 3 purUSa mRgajAtino manamAM Dare, pApathI Dare, lokathI Dare, 4 purUSa saMkIrNajAtino uparalA traNanA thoDA guNo hoya. * purUSa-1 parane guNa kare potAnuM apamAna kare, ra potAne guNa kare paranuM apamAna kare, 3 parane guNa na kare paNa potAnuM apamAna kare, 4 parane guNa paNa na kare tema potAnuM apamAna paNa na kare. * rogo-1 eka roga dekhAvamAM kharAba paNa vedanA nathI meda, 2 eka roga dekhAvamAM kharAba nahi paNa vedanA ghaNI-kaMThamALa 3 eka roga dekhAvamAM kharAbane vedanA paNa ghaNI-peTa mAthA zULAdika thAya M25 % For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 te, 4 eka roga dekhAvamAM kharAba nahi ne vedanA paNa bahu nahi zunya bhrama. * zeThIyA-1 eka AdaramAna Ape paNa paisA na Ape, 2 ekapaisA Ape paNa AdaramAna na Ape, 3 eka AdaramAna Ape ne paisA paNa Ape 4 eka AdaramAna nahi ne paisA paNa nahi Ape. * vrata-1 siMhanI peThe le ne siMhanA peThe pALa-bharatanI peThe, ra sihanI peThe le ne zIyALanI peThe pALe kaMDarIkanA peThe, 3 ziyALanI peThe le ne siMhanA peThe pALe, 4 zIyALanI peThe le ne zIyALanI peThe pALe kALakAcAryanA kuziSyo. * sneha-1 tRNanI sAdaDInI peThe tuTatA vAra lAge nahi, 2 vAMsanI saLInI sAdaDInI peThe tuTatA thoDI vAra lAge, 3 cAmaDAnI sAdaDInI peThe tuTatA vAra lAge, 4 kamalanI sAdaDInI peThe vizeSa vAra lAge. * cAra jAtanA purUSa-1 eka potAnuM pApa pragaTa kare ane bIjA pAse pApa pragaTa karAve nahi, 2 eka bIjA pAse pApa pragaTa karAve ane pote pApa pragaTa kare nahi, 3 eka potAnuM ane bIjAnuM baneluM pApa pragaTa kare karAve 4 eka potAnuM pApa pragaTa kare nahi ane bIjAnuM pApa pragaTa karAve nahi. * purUSo-1 eka potAnA pApanI nirjarA kare ne bIjAnA pApanI nirjarA karAve nahi-pratyekabuddhanI peThe, ra eka paranA pApa khapAve paNa potAnA pApa khapAve nahi- abhavyanI peThe, 3 eka potAnA tathA paranA bannenA pApa khapAve sAdhunI peThe, 4 eka potAnA tathA paranA bannenA pApa khapAve nahi-mithyAtvI. * devagatinuM AyuSya bAMdhe-1 'udAracittavALo, 2 na 26 ~ For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 susvarakaMThavALo 3 dharmano rAgI, 4 devagurUno rAgI. tiryaMcanuM AyuSyabAMdhe-1 ghaNo ullaMTha, 2 asaMtoSI, 3 mAyAvI, 4 mUrkhanI sevA karanAra kSudhAtura-ALasuM manuSyanI gatinuM AyuSya bAMdhe-1 vinayi 2 nirlobhI 3 dayA-dharma upara prema rAkhanAra, 4 pArakAnA manamAM sAro lAganAra. narakanuM AyuSya bAMdhe-1 krodhI, 2 paMDitAirahita, 3 kaSAyI, 4 kalakalIbhUta-ghaNo kalezI. bhuvanapatimAM jAya-1 krodha kare te, 2 krodhanA sAthe pratibaMdha kare te, 3 nimitta bhAkhe te 4 ihalokane mATe tapazcaryA kare te. nATakIyA deva thAya 1 kumArganIdezanA de, 2 mArgane toDI pADe, 3 vAraMvA2 niyANuM kare, 4 atRptithI bhoga bhogave. kilbiSi deva thAya-1 tIrthaMkaranA avarNa bole, 2 kevaLI prarUpita dharmanA avarNavAda bole, 3 dharmAcAryanA avarNavAda bole, 4 caturvidha saMghanA avarNavAda bole. deva manuSya loke na Ave-1 devatA saMbaMdhi sukhabhogathI talAlIna che tethI, 2 bIjAno rAga sneha tuTavAthI ane devatAnuM nATaka jaghanya dasa divasa, madhyama cha mahinA, utkRSTa dasa hajAra varSa thAya temAM svajanavarganuM AyuSya purUM thai jAya tethI na Ave, 3 manuSya lokanI durgaMdha pAMcaso yojana uMcI uchaLe che tethI 4 cAraso yojana prathama dvitIya Are malamUtra thoDA tethI ane pAMcaso yojana cAre ArAmAM bharata airavate maLamUtra ghaNA tethI. manuSya lokamAM deva Ave-1 tIrthaMkaranA pAMca kalyANake Ave, 2 potAnA upakArI AcArya upAdhyAyane vaMdanA namaskAra karavA ane potAnI Rddhi dekhADavA Ave, 3 tapasvIno mahimA karavAne mATe 27 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 Ave, 4 svajana mitrAdikanA snehathI baMdhAyelo Ave. * lokamAM udyota thAya-1 tIrthakaranA janma kalyANaka vakhate, 2 tIrthakaranI dIkSA vakhate, 3 tIrthakaranA kevaLajJAna vakhate, 4 tIrthakaranA mokSa vakhate. * dharmapAme nahi-1 ahaMkArI, 1 krodhI, 3 rogI, 4 pramAdI. * sajhAya dhyAna na kalpa-1 sUrya udaya pahelAnIne udaya pachInI eka eka ghaDI, 2 sUrya asta thayAnI pahelAnI ne pachInI eka eka ghaDI, 3 madhyAnDa velAye, 4 madhya rAtriye. * cAra mahotsava svAdhyAyamAM vighAta kare-1 iMdra mahotsava, 2 nAga mahotsava, 3 bhUta mahotsava, 4 jakSa mahosava. * mahA paDavA-1 Aso zudi pUnamano, ra kArtika zudi pUnamano, 3 mAgazara zudi pUnamano, 4 caitrazudi pUnamano * lokano madhyabhAga-1 uMce lokano madhyabhAga pAMcamA devaloka sudhI, 2 adholokano madhya bhAga cothI naraka sudhI 3 ticchalokano madhyabhAga merUparvatanA ATha rUcaka pradeza, 4 sarva lokano madhyabhAga pahelI naraka sudhI. * phaLo-1 uparathI kaThaNa ne aMdarathI komaLa nALiyerAdika, 2 bAharathI komaLa ane aMdarathI kaThaNa bora Adika, 3 bAharathI ane aMdarathI komaLa jAyaphaLAdika drAkSAdika, 4 bAharathI ane aMdarathI kaThaNa sopAri Adika. * cAra prakAranA purUSo-1 purUSa-1 purUSa uparathI ghaNA kaThora vacana bole paNa aMtaramAM narama, ra purUSa uparathI mIThA vacana bole paNa aMtaramAM kaThora, 3 eka purUSa uparathI paNa mIThuM bole aMtaramAM 28 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 paNa nirmaLa, 4 eka purUSa uparathI paNa kaThora bole aMtaramAM paNa kaThora. * cAra jAtanA viSa-1 vIMchInuM ardhabharata pramANa, 2 deDakAnuM AkhA bharata pramANa 3 sarpanuM jaMbudvIpa pramANa, 4 manuSyanuM aDhIdvipa pramANa. * cAra kAraNathI nArakInA jIvo manuSyamAM na AvI zake 1 paramAdhAmInA mArathI, 2 kSetravedanAthI, 3 ghaNI azAtA vedanAthI, 4 ghaNA AyuSyathI. * narakamAM cAra prakAre aMdhArU-1 nArakInuM aMdhArU 2 nArakInA jIvanuM aMdhArU, 3 narakavAsanuM aMdhArU, 4 azubha pudagalonuM aMdhArU. * manuSyamAM prakAza-1 caMdramAno prakAza, ra sUryano prakAza, 3 agnino prakAza, 4 maNi ratnano prakAza. * devalokamAM prakAza-1 devalokanI bhUmino prakAza, 2 vimAnano prakAza, 3 devakAMtino prakAza, 4 devanA alaMkArono prakAza. * cAra pramANa-1 Agama pramANa-siddhAMtathI deva-manuSya vigere jANe, 2 anumAna pramANa-jayAM agni hoya tyAM dhUmADo hoya vigere anumAnathI jANe, 3 upamA pramANa-jema gAya jevo rojha che ema upamAthI jANe, 4 pratyakSa pramANa-najare dekhIne jANe. * cAra upamA-1 asati vastune sati upamA, 2 sati vastune asatinI upamA, 3 sati vastune satinI upamA 4 asati vastune asatinI upamA. * jIvane karmasaMyoga-1 dravya saMyoga-je dravyathI jIva karmabAMdhe te dravyathI ja karma bhogave, 2 kSetra saMyoga-je kSetre jIva karma bAMdhe, te kSetrathIja karma bhogave, 3 kAla saMyoga-je kALe karma bAMdhe teja kALe na 29 ) For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karma bhogave, 4 bhAvasaMyoga-jevA pramANathI karma bAMdhe tevAja pramANathI karma bhogave. * nirjarA cAra prakAranI-1 ghaNI vedanA alpa nirjarA sAtamI narakanA jIvane, 2 alpa vedanA mahAnirjarA sAmAnya sAdhune, 3 mahAvedanA mahAnirjarA paDimAdhArI sAdhune, 4 alpa vedanA alpa nirjarA-pAMca anuttara vimAnanA devone. * avadhijJAna upaje-1 bhagavaMte kahyA pramANe parisaha sahana karavAthI avadhijJAna upaje, ra bAra kuLanI gocarI niHspRhapaNe kare to avadhijJAna upaje, 3 cAra vikathA tyAga kare to avadhijJAna upaje, 4 rAtrie dharmajAgaraNa kare to avadhijJAna upaje. * avadhijJaAna na upaje-bhagavaMte kahyA pramANe pariSaha sahana na kare to avadhijJAna na upaje, 2 bAra kuLanI gocarI niHspRhapaNe na kare to avadhijJAna na upaje, 3 cAra vikathA tyAga na kare to avadhijJAna na upaje, 4 rAtriye. dharmajAgaraNa na kare to avadhijJAna na upaje. * cAra ne jItavA bahuja kaThaNa-1 vratomAM brahmacarya pALavuM bahuja kaThaNa 2 ATha karmamAM mohanIyane jItavuM bahuja kaThaNa, 3 pAMca iMdriyamAM raseMdriya jItavI bahuja kaThaNa, 4 traNayogamAM manayoga jItavo bahuja kaThaNa. * cAra pAmavA bahuja durlabha-1 pAMca jJAnamAMkevaLajJAna pAmavuM bahuja durlabha che, ra che vezyAmAM zukalezyA pAmavI mahAdurlabha che, 3 cAra dhyAnamAM dharmadhyAna zukala dhyAna pAmavuM mahAdurlabha che, 4 yuvAna avasthAmAM zIyalapALavuM mahAdurlabha che. * cAra mahA durlabha che-1 laghuvayamAM zIyaLa pAlavuM muzIbata che, M30 - 30. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 2 vidyamAna bhogono tyAga karI dIkSA levI durlabha che,3 moTA purUSone kSamA karavI muzIbata che, 4 kRpaNane dAna ApavuM muzIbata che. cAra ThekANe kaSAyo vase che-1 kapALe kodhano vAso che, 2 Doke mAnano vAso che, 3 hRdaye mAyAno vAso che, 4 sarva aMge lobhano vAso che. buddhinI cAra vAta-1 jAgatAM co2 nAse, 2 kSamA karatAM kaleza nAse, 3 udyama karatAM dAridraya nAse, 4 bhagavAnanI vANI sAMbhaLatAM pApa nAse. pratibaMdha-1 dravya pratibaMdha-te ziSya vastra pAtra vigereno pratibaMdha, 2 kSetre pratibaMdha-te gAma nagara sthAnano pratibaMdha, 3 kALa pratibaMdha-te samaya Avali muhurta vigereno pratibaMdha, 4 bhAva pratibaMdha-te rAga dveSa kaSAyano pratibaMdha. sukha duHkha vedavuM-1 sukhaduHkha jANe ne vede te cAre gatinA jIva, 2 eka jANe paNa vede nahi-te siddhanA jIva, 3 eka vede paNa jANe nahi asaMnni, 4 eka jANe nahi ne vede nahi ajIva dravya purUSa-1 eka pote parisaha jIte paNa bIjAne jItAve nahijInakalpI, 2 eka bIjAne parisaha jItAve paNa pote jIte nahikaMDarika, 3 eka pote parisaha jIte ne bIjAne jItAve, 4 eka pote jIte nahi ane bIjAne jItAve nahi. purUSa-eka potAnA ne paranA karmano aMta karAve cheAdizvarajI, 2 eka potAnA pharmano aMta kare che paNa bIjAno nahi paDimAdhArI, 3 eka paranA karmano aMta kare paNa potAnA karmano aMta na kare-paDavAi sabhyaSTi, 4 eka potAnA ne paranA karmano aMta 31 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 na karAve pAMcamA ArAnA bhagavAnanI AjJAvirAdhaka sAdhu. * AcArya-1 aMdaranA tathA bahAranA parisaha sahe-deza thakI tathA sarvathakI ArAdhaka, ra eka aMdaranA parisaha jIte paNa bAhiranA sahana kare nahi te dezathakI virAdhaka ane sarvathakI ArAdhaka, 3 eka bAhiranA parisaha sahe ne aMdaranA na rahe te dezathakI ArAdhakane sarvathakI virAdhaka 4 eka aMdara tathA bAhIranA parisaha na jIte te dezathakI tathA sarvathakI virAdhaka. * svalpa-1 ratnanI khANo svalpa, ra satyapurUSo svalpa, 3 kapUravAsita zaMkha svalpa, 4 sUra pramANe upadeza ApanArA svalpa. * kALa-1 carakALa, 2 nimittakALa, 3 maraNakALa, 4 addhA samaya kALa. * purUSo thoDA-1 paranA duHkhe duHkhI thoDA, 2 parano upakAra karanArA thoDA, 3 guNagrAhI loko thoDA 4 nidhana para sneha rAkhanArA thoDA. * ghaNA purUSo- 1 pUrvadizAmAM bhogI ghaNA, ra pazcimadizAmAM zokI ghaNA, 3 uttaradizAmAM yogI ghaNA, 4 dakSiNadizAmAM rogI ghaNA. * devatA duHkha Ape-1 hAsyanA kAraNathI, 2 TreSanA kAraNathI 3 bhayanA kAraNathI 4, parIkSAnA kAraNathI. * AhAranI icchAnA kAraNa-1 uNodarIthI, 2 sudhAlAgyAthI, 3 AhAranI vAta sAMbhaLavAthI, 4 vAraMvAra AhAranI vAta sAMbhaLavAthI. * viSaya abhilASA thAya-1 ghaNA lohImAMsanI puSTi, ra ghaNA M32) 32. For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 mohanIya karmathI 3 viSayanI vAta sAMbhaLavAthI, 4 rAga raMga sAMbhaLavAthI. * parigraha saMjJA utpanna thAya-1 ghaNuM dhana meLavavAthI 2 parigrahanA mohathI, 3 parigrahanI vAta sAMbhaLavAthI, 4 vAraMvAra parigraha saMbhALavAthI. * gaLaNA-1 pRthvInuM gaLaNuM iryAsamiti, 2 mananuM gaLaNuM zubha dhyAna, 3 vacananuM gaLaNuM nirdoSI bhASA, 4 saMsAranuM gaLaNuM jADuM lugaDuM. * AcArya-1 pote bhaNe bIjAne bhaNAve, ra pote bhaNe bIjAne na bhaNAve, 3 bIjAne bhaNAve pote na bhaNe, 4 pote na bhaNe bIjAne na bhaNAve. * sAdhu-1 eka potAnuM bharaNa poSaNa kare bIjAnuM na kare jIna kalpI, 2 eka bIjAnuM bharaNa poSaNa kare potAnuM nahi parama upakArI sAdhu, 3 eka potAnuM tathA paranuM bannenuM bharaNa poSaNa kare sAmAnya sAdhu, 4 eka potAnuM tathA paranu bharaNa poSaNa na kare daridri sAdhu. * duHkha zayyA-1 uMcI nIcI jagyAmAM suvAthI dukha upaje te dravya duHkha zavyA, saMyamamAM doSa lagAve, bhagavaMtanI vANInA upara zaMkA kare, mananA praNAma uMcA nIcA rAkhe te pahelI duHkha zayyA, 2 potAne prApta thayela vastumAM zaMkA na kare, parAI AzA rAkhe, te bIjI duHkha zapyA, 3 deva manuSyanA bhoganI vAMchA kare te trIjI duHkha zayyA, 4 nAvuM dhovuM mela vigerene nahi sahana karI zake, te cothI du:kha zacyA. * dikSA na devI-1 rogI ne, ra vigayanA lolupIne, 3 krodhIne, 4 mAyAvIne ( 33 For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * deva jaNAya-1 AMkhanu maTakuM nahi mAravAthI, ra paDachAyo nahi paDavAthI, 3 puSpa mALA nahi karamAvAthI, 4 jamInathI cAra AMgaLa uMce hovAthI. * dharma-1 dAna dharma-dhanno zAlIbhadra asaMkhya RddhinA bhogI thayA, 2 zIyaladharma-sudarzana zeTha kalAvatI Adi, 3 tapa dharmadraDhaprahArI DhaMDhaNaAdi RSIo mokSe gayA, 4 bhAva dharmaprasannacaMdrarAjarSi, ilAcikumAra, kapilaodakanA ziSya, bharata marUdevAdika. * anuSThAna-1 prIti anuSThAna, 2 bhakti anuSThAna, 3 vacana anuSThAna, 4 asaMga anuSThAna. kriyAnA dUSaNo-1 dagdha kriyA 2 zUnya kriyA, 3 avidhi kriyA 4 atipravarti kriyA. * bharata mahArAjAe banAvelA cAra veda-1 saMsAra darzana veda 2 saMsthApana parAmarza veda, 3 tatvAvabodha veda, 4 vidyAprabodha veda. * gautama-1 iMdrabhUti-gautama gaNadhara zrI mahAvIrasvAmI mahArAjanA ziSya, 2 gautama budha-te bauddhamata bauddhadharmanA calAvanAra judA che, 3 gautamaRSi te vaidikamatamAM judA thayelA che, 4 gautamate taiyAyika matamAM judA thayela che. * mUrkhA-1 rogI chatAM paNa khAvAno lolupI hoya che te mUrkha kahevAya che ra udharasano roga chatAM paNa corI karavAnI TevavALo je hoya che te mUrkha kahevAya che, 3 nidrALu chatAM paNa parastrIne ghare jaI tene sevana kare te mUrkha kahevAya che 4 dhanADhaya chatAM paNa kaleza karanAro mUrkha kahevAya che. * purUSA-1 purUSa jAta-zIlavaMta, zratavaMta, uparata, (34) , 34 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 avijJAtadharma, tene he gautama ! meM deza ArAdhaka kahelo che, je purUSa jAta-zrutavaMta, asIlavaMta, anucarita, vijJAtadharma tene deza virAdhaka kahelo che, 3 purUSa jAta-zrutavaMta, zIlavaMta, uparata, vijJAtadharma, tene sarva ArAdhaka kahelo che, 4 purUSa jAta-azIlavaMta azrutavaMta, anuparata, avijJAtadharma, tene sarva virAdhaka kahelo che. * kathA-1 paMDitothI hetu draSTAMto syAdvAdadhvani yukta, potAno mata je sthApana karAya che te AkSepaNI kathA, 2 pUrvApara virodhatAne dhAraNa karanArA, evA mithyAdraSTiyonA matane sajjano nivAraNa kare te vikSepaNI kathA, 3 zreyanA zravaNamAtra karavAthI, bhavya jIvone mokSanI abhilASA thAya tene vidvAnoe-saMveganI kathA kahelI che. 4 jene viSe saMsAranA bhoga, aMga, sthiti lakSaNanuM, vairAgyanA kAraNabhUta, je varNana karAya che, tene nirvedanI kathA kahelI che. * bhAvanA-1 koIpaNa pApakaro nahi koIpaNa duHkhI thAo nahi, AkhuM jagata pApa ane duHkhathI mukata thAo, evI je bhAvanA hoya che te maitrI bhAvanA kahevAya che, 2 samagra doSono tyAga karI, vastutatvane jonArA jIvonA guNone viSe je pakSapAta karavo, te pramoda bhAvanA kahevAya che, 3 dIna, hIna, duHkhI bhayAkula, jIvitavyanI yAcanA karanArane, sukha utpanna karavAno upAya karavo te kArUNya bhAvanA kahevAya che, 4 pApI krUra niHzaMkapaNe devagurU dharmano niMdaka, ane jepotAnI prazaMsA karato hoya tene viSe upekSA buddhi rAkhavI, te mAdhyastha bhAvanA kahevAya che. * kAma phalIbhUta thAya che-1 uttamane namaskAra karavAthI, kAma phateha thAya che, ra balavaMtanA sAthe bheda karavAthI kAma phateha thAya che, 3 nIcane kAMIka ApavAthI kAma phateha thAya che, 4 barAbarIyA M35 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sAthe parAkrama karavAthI kAma phatteha thAya che. * te cAronA upara cAra draSTAMto-1 eka vakhata eka molA hAthIne khAvAnI eka zIyAlane ghaNA divasathI bhAvanA hatI. tevAmAM tyAM siMha Avyo tene zIyAle vivekathI, temaja bhaktithI, kahyuM ke - A maDaduM tamAre khAvA lAyaka nathI, kAraNa ke, tene bIjAe mArela che. te sAMbhaLI siMha tyAMthI cAlyo gayo. evI rIte siMha uttama hato, tenI sAthe zIyAle viveka ane bhaktithI potAnuM kAma phatteha karyuM. 2 evAmAM vaLI pAcho tyAM vAgha Avyo, tene zIyAle kahyuM ke, A hAthIne mArIne siMha nhAvA gayelo che ane Ane sAcavavA mATe mane rakhavALa tarIke iMDAM rAkhela che, AvI rIte kahevAthI vAgha gayo, evI rIte zIyAle balavaMta sAthe bheda karIne, potAnuM kAma phatteha karyuM, 3 tyAra bAda tyAM citto Avyo tene zIyAle kahyuM ke A vAghanuM bhakSya che, mATe thoDuM tame lyo, ane thoDuM mane Apo. ema kahIne thoDuM tene ApIne ane thoDuM pote laIne cittAne jAto karyo. evI rIte nIcane kAMika ApIne zIyAle potAnuM kAma phatteha karyuM, 4 tyArabAda tyAM zIyAliyA AvyA teone zIyAliyAye evuM parAkrama batAvyuM ke, teo tenAthI bhayabhIta thaIne zIghratAthI tyAMthI cAlyA gayA. evI rIte je samAna hatA, teone zIyAlIyAe potAnuM parAkrama dekhADI tyAMthI hAMkI kADhIne potAnuM kAma phatteha karyuM zrAvakasAdhu caubhaMgI-1 keTalAka hitakArI, paNa paraloka hitakArI nahi, 2 keTalAka zrAvaka paraloka hitakArI, paNa ihaloka hitakArI nahi, 3 keTalAka zrAvaka Ihaloka hitakArI, tathA paraloka hitakArI, 4 keTalAka zrAvaka Ihaloka hitakArI nahi temaja paraloka hitakArI nahi. M36) For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 1 je zrAvaka sAdhune bhakata pAna vastu vastra pAtrAdika Ape che paNa zithilatAne dhAraNa karanArA sAdhune sAraNA na kare, te Ihaloka hitakArI kahevAya, paNa paraloka hitakArI kahevAya nahi. 2 je zrAvaka saMyamane viSe pramAda karanArane sAraNA kare che, paNa bhakta, pAna, vastra, pAtrAdika Apato nathI, te paraloka hitakArI kahevAya, paNa ihaloka hitakArI kahevAya nahi, 3 je zrAvaka sAdhune bhakata, pAna, vastra, pAtrAdika, paNa Ape che temaja tene sAraNA paNa kare che, te ihaloke paNa hitakArI, ane paraloke paNa hitakArI gaNAya che, 4 je zrAvaka, sAdhune bhakata, pAna, vastra, pAtrAdika paNa Ape nahi temaja sAraNA, paNa kare nahi, te Ihaloke paNa hitakArI na kahevAya temaja paraloke paNa hitakArI gaNAya nahi. * kAla vibhAga-1 devakurU, uttarakurUne viSe sarvadA suSamasuSamA kALa, 2 harivarSa ramyapha ne viSe sarvadA suSamA kALa, 3 himavaMta hairavaMtane viSe sarvadA suSamaduSamA kALa 4 videhakSetrane viSe, tathA chappana aMtarapine viSe sarvadA duSamasuSamA kALa. * hiMsA-1 AkuTTI hisAte bhaDathAdika karavAte, 2 diihaMsA, tecaDasathI gADI ghoDA doDAvavA te, 3 kalpahiMsA, te viSaya sevana mATe, goLI mAjama vigere khAvI te, 4 pramAda hiMsA, te pramAdathI hiMsA karavIte. 39 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 pAMca prakAra, * nigraMtha-1 pulAka, 2 bakuza, 3 kuzIla, 4 nigraMtha, pa snAtaka. * abhigama-1 sacittayAga, 2 acitta atyAga 3 eka sADI uttarAsaMgakaraNa 4 cakSusparze aMjalIkaraNa 5 manovRtti ekatra karaNe. * merU-1 sudarzana jaMbudvipamAM, ra vijaya ghAtakI khaMDamAM 3 achala puSkarArdhamAM, 4 maMdira ghAtakIkhaMDe 5 vidyummAlI puSkarAImAM. * zIvamate parva-1 pUrNimA, 2 amAvAsyA, 3 vyatIpAta, 4 vaidhRta, 5 saMkrAMti dina. * jinamateparva-1 aSTamI, 2 caturdazI, 3 pUrNimA, 4 amAvAsyA, pakalyANakanI tithiyo. 0 zarIra-1 audArika, 2 vaikriya, 3 AhAraka, 4 tejasa, 5 kArpaNa. * cAritra-1 sAmAyika, 2 chedopasthApaniya 3 parihAra vizuddhi, 4 sUkSma saMparAya, pa yathAkhyAta. cherAjyAbhiSeka samaye divya-1 chatra, ra cAmara, 3 pUrNakalaza 4 hasti, 5 azva. 8 apAraNe pAMca divya-1 suvarNavRSTi, 2 gaMdhodaka kusumavRSTi, 3 sugaMdhavAsakSepa, 4 devaduMdubhi, ahodAne ahodAnaM. * kAmadevanA bANa-1 draSTi, 2 draSTiprasara, 3 prasareNaratI, 4 ratIthI sarbhAva, pa sabhAvathI sneha, puna-1 unmAda, 2 zoSaNa, 3 tApana, 4 tADana, 5 mohana. dhAtrI-1 majjana, ra maMDana, 3 krIDAkAraka, 4 aMkadhAtri, 5 stanya pAna vA bAla sakhI. 38 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * prabhutvapaNuM-1 nAgarika, 2 daMbha, 3 darzana, 4 iMdriya 5 mAna prabhutva. * mahotsavo-1 dharma mahotsava, 2 dravya mahotsava, 3 kAma mahotsava, 4 parva mahotsava, pa mokSa mahotsava. * rAjyapAlana-1 vakatrItva, 2 AgAmikatuM, 3 zAstra saMskAra, 4 prauDhatA, 5 sArasvata, * namaskAra-1 bhojana, 2 zayane, 3 jAgaraNe, 4 cAlate, 5 bhayavyasane sarva kAryono viSe. * mithyAtva : 1 abhigrahika, 2 anabhigrahika, 3 abhinivezika, 4 saMzayika, 5 anAbhogika 1 mAroja mata rUDo bIjAno kAMI nahi e ApaNA matano kadAgrahane abhigrahika mithyAtva, 2 mithyAzAstra bhaNanArA brAhmaNanI peThe sarva dharma bhalA sarva darzana sArA ityAdika badhA dharmane vakhANe te anabhigrahika mithyAtva. 3 madhyasthamAnI mithyAtvI gopAlAdikanI peThe ahaMkAra karI kAMIka potAno mata thApe kAMIka jinamata thApe gokhA mAhila jamAli nindavanA peThe te abhinivezika mithyAtva, 4 je paramezvaranA bolelA vacana upara saMdeha kare, sAcI khoTI vastuno nizcaya na jANe, sAcA jIvAdika padArthane viSe saMdeha ANe, sAco jUTho na jANe te saMzaya mithyAtva, 5 ekeMdriya pramukha samagra jIvone acetana ajJAna sarvakAla lage kahevuM te anAbhogika mithyAtva. * AcAra-1 jJAnAcAra, darzanAcAra, 3 cAritrAcAra, 4 tapAcAra, 5 vIryAcAra. [39] 39 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * jIva karmabAMdha : 1 AThamada karavAthI, 2 viSaya sevanathI, 3 kaSAyamohanIyathI, 4 niMdA karavAthI, 5 cAra prakAranI vikathA karavAthI. * samakitanA lakSaNo H 1 sama, 2 saMvega, 3 nirveda, 4 anukaMpA, pa AstikayatA. * samakitanA aticAra : 1 samakita upara zaMkA kare, re bIjA dharmanI vAMchA kare, 3 phaLa pratye saMdeha lAve, 4 paradarzananA dharmanI vAMchA kare, 5 paradarzanano saMsavana paricaya kare. * samakitanA duSaNa : 1 prathama mithyAtvIne bolAve, 2 vAraMvAra tenA sAmuM jove, 3 tene pahoMcADavA jAya, 4 vinA prayojane tene sthAnake jAya, pa vinA prayojane vAraMvAra tene sthAnake jAya. * samakitanA bhUSaNa : 1 dharmane viSe caturAI rAkhe, ra jainazAsana dIpAve, 3 sArA sAdhunI sevA kare, 4 dharma thakI calAyamAna thatAne sthira kare, 5 sAdhu sAdharmikonI vaiyAvaccakare. * bhagavAnanA samavasaraNamAM samyagadaSTi pAMca abhigama sAcave-1 sacitta dravya dUra kare, 2 acitta dravya pAse rAkhe, 3 eka paTa vastra mukhanA ADuM rAkhe, 4 banne hAtha joDe, 5 draSTi sanmukha rAkhe. * pAMca abhigama rAjA sAcave-1 chatra, 2 cAmara, 3 mukuTa, 4 kulanI mALA, 5 mukhamAMthI tAMbULa dUra kare. * dhAva mAtA-1 khoLAmAM besADanArI, 2 snAna majjana karAvanArI, 3 vastrAlaMkAra paherAvanArI, 4 stanyapAna karAvanArI, pa ramADanA rI , * nidrA tyAga thAya-1 sukhe karIne, 2 duHkhe karIne, 3 svama 40. For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dekhIne, 4 nidrAkSaya thaye, 5 kSudhA lAgavAthI. * paDikkamaNAM-1 mithyAtvane tyAga karI pApanuM paDikkamaNuM, 2 aviratinuM paDikkamaNuM, 3 kaSAyanuM paDikkamaNuM, 4 pramAdanuM paDikamaNuM, 5 azubhayoganuM paDikkamaNuM. * jIva dharma na pAme-1 ahaMkArathI, 2 krodhathI, 3 rogathI, 4 pramAdathI, 5 ALasathI. * dharmanI parIkSA-1 dharmanI utpatti kayAM? satya vacana bole tyAM, 2 dharmanI sthApanA kayAM ? jyAM kSamA hoya tyAM, 3 dharmanI vRddhi kayAM ? tapa kare dAna Ape tyAM, 4 dharmanI puSTi kayAM ? upasarga Abhe caDatA pariNAma rAkhe tyAM, 5 dharmano vinAza kayAM ? krodha mAna mAyA lobha jora kare tyAM. mithyAtva : 1 laukikamithyAtva gogA kSetrapAlAdikanIIhalokArpe mAnatA kare, tene pUje mAne saMsAranA sarva kArya kare te laukikamithyAtva, ra lokottara mithyAtva-te devagurU dharmane mAnatA pUrvaka seve, 3 kupravacanIka mithyAtva-te yogI sanyAsI ityAdika kutIthiyono mArga seve, te kupravacanIka mithyAtva, 4 uNapasthi mithyAtva te bhagavaMtanI prarUpaNAthakI ochI prarUpaNA kare te, 5 atiskita mithyAtva bhagavaMtanI prarUpaNA karatAM vadhAre prarUpaNA kare * mithyAtva : 1 viparita mithyAtva-bhagavaMtano mArga viparita hIna kahe, 2 akriya mithyAtva kriyA sArI mAne nahi sarva vastunuM nAstikapaNuM hoya, 3 ajANa mithyAtva-te sarvabhAva ulaTApaNAthI jANe, 4 avinaya mithyAtva-te guNavaMtano avinaya kare, 5 AzAtanA mithyAtva te jJAna darzana cAritranI AzAtanA kare. 41 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * pAMca sAdhu vaMdana karavA lAyaka nahi : 1 potAnI svecchAe cAlanAra, 2 saMyama viSedoSa lagADanAra, 3 gRhasthano paricaya kare te, 4 saMyamane pAchaLa mUkanAra, 2 kharAba AcAra sevanAra. * comAsAmAM pAMca kAraNe vihAra thAya : 1 bhayathI, 2 dukALathI, 3 rAjaya bhayathI, 4 pANI AvavAthI karIne pANI pharI vaLyA pahelAthI, 5. anArya parisaha kare tethI comAsAmAM pAMca kAraNe vihAra kare to bAda nahi : 1 jJAna bhaNavA mATe, 2 darzana zuddhi mATe, 3 cAritra rakSaNa mATe, 4 AcAryanI vaiyAvacca mATe, 5 AcAryanA kAna karavAthI sAdhu samudAyanI sAravAra mATe. pAMca iMdriyonA AkAra bAhiranA to aneka prakAra jANavA paNa aMdaranA : 1 zroteMdriyano AkAra-kadaMbanA phula jevo, 2 cakSuiMdriyano AkAra masuranI dALa sarakho, 4 dhANaMdriyano AkAra-atimukataka puSpa jevo, 4 raseMdriyano AkAra-kSarama jevo, 5 sparzendiyano AkAra-nAnA prakArano. * pAMca prakAranA rajoharaNa-1 unano, 2 uMTanI unano, 3 muMjano, 4 tRNano, 5 chAlano. * pAMca prakAranA vastro : 1 unanuM, ra pATanuM, 3 kapAsanuM 4 zaNanuM, 5 AkaDAnA rUnuM. * pAMcanI sAthe AhAra pANI choDI devo : 1 AkArya karI Alove nahi, 2 prAyazcita le nahi, 3 prAyazcita laine rAkhI mUke, 4 prAyazcita purU karI Ape nahi, 5 gurUthI uparavaTa cAle. * eka sAdhuM eka sAdhvI sAthe rahe : 1 duSkALamAM mArgamAM aTavI AvavAthI ekAda be rAtrI rahe to vAMdho nahi, 2 nagaramAM sthAnaka M42) rU 42 For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 nahi maLavAthI temAM rahe to vAMdho nahi, 3 vihAra karatAM sUrya AthamI gayo hoya to nAgakumAra jakSa vigerenA maMdiramAM bhegA rahe to vAMdho nahi, 4 sAdhu sAdhvI vihAra karatAM cora vastra pAtra kheMcI le to bhegA rahevAmAM vAMdho nahi, 5 anArya purUSa upasarga kare to zIyala rAkhavAne mATe bhegA rahe to harakata nahi. * pAMca kAraNe sAdhu sAdhvInI saMbhALa kare to harakata nahi : 1 saMyamathI paDelA manavALAne sthira karavA sArU saMbhALa kare, 2 atyaMta rogathI pIDita hoya tene sthira karavA sArU saMbhALa kare, 3 vAyunA rogathI paravaza hoya to sthira karavA saMbhALa kare, 4 yakSanA paravazapaNAmAM paDI hoya to sthira karavA sArUM saMbhALa kare, 5 putra tathA tenI mAtAe saMyama lIdhela hoya tenI sAravAra kare. * pAMca kAraNe sAdhvIno saMgho kare to bhagavAnanI AjJAne atikramaNa na kare : 1 hAthI suMDhamAM ghAlI sAdhvIne laI jato hoya to pakaDI rAkhavAthI, 2 khADamAM paDI jatI hoya to pakaDI rAkhavAthI, 3 pANimAM DubatI hoya to pakaDI rAkhavAthI, 4 bhramarI AvatI hoya to pakaDI rAkhavAthI, 5 cakI AvatI hoya ne paDatI hoya to pakaDI rAkhavAthI. * pAMca prakAranA prAyazcita : 1 gurU mAsa te trIsa divasanuM, 2 laghumAsa te sattAvIza divasanuM, 3 gurUcaumAsa-te trIsa divasano mAsagaNIne cAra mAsanuM, 4 laghucaumAsa-te sattAvIza divasano mAsa gaNIne cAra mAsanuM, 5 AropaNA te pharIne paMca mahAvrata ucare. * pAMca prakAranI AropaNA - 1 paThaviyA- te ghaNA prAyazcitta mAthe AvelA che, 2 ThaviyA-te ghaNAmAMthI prathamanuM prAyazcita le te, 3 kasiyA-te jeTalA prAyazcita gurU Ape tene akhaMDa paNe pALe, 4 43. For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 akasiNA te gurUe ApelaprAyazcita sarvane khaMDana karI pUro pADe, 5 haDAhaDA te turatano daMDa turata prAyazcita. * pAMca prakAranA mAgaNa-1 rAMka dIna dayAmaNA vacane karI mAge ane jamaNa vakhate Ave te atithi mAgaNa, ra kRpaNa dhana khAya paNa kharca nahi te vinIpaka, 3 brAhmaNa mAgaNa, 4 kutarAnI peThe juma jumI rahIne mAge te, 5 zramaNa guNa rahita vinIpaka. * pAMca prakAranA mAchalA-1 pANInA sAmo cAle, 2 pANInA upara cAle, 3 pANInA paDakhe cAle, 4 pANInA vacce cAle, pa sarva pANImAM cAle. * te draSTAMte sAdhu gocarI pAMca prakAre kare : 1 sanmukha gocarI, ra sthAnakanI pUMThathI, 3 cheDethI 4, madhya vaccethI pa anukrame saghaLA gherathI. * pAMca prakAranA mUrkha: 1 pote bole ne pote hase te, 2 mArgamAM cAlatA khAya te, 3 karelA upakArano gaNa nahi te, 4 gaI vastuno zoka kare te, 5 be vAta karatAM hoya ne tyAM jAya te. * pAMca vidyA bhaNI zake : 1 vinIta, 2 udyamavaMta, 4 nirmaLa buddhivALo, 4 upayogavaMta, 5 AjIvikAvALo. * pAMca prakAre jJAna Ave : 1 sthAnaka sarakhuM hoya, 2 pustaka hoya, 3 avasara dekhIne bhaNe, 4 gurU ziSyamAM rAga hoya, 5 sahAya hoya. * pAMca prakAranI kriyA : 1 viSakriyA, 2 garala kriyA, 3 anuSThAna kriyA 4 tahetu kriyA, 5 amRta kriyA. * pAMca prakAranA vyavahAra : 1 Agama vyavahAra, 2 zruta M440 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vyavahAra, 3 AjJA vyavahAra, 4 dhAraNA vyavahAra, 5 jIta vyavahAra. pAMca prakAranI kSamA : 1 upakAra kSamA, 2 apakAra kSamA, 3 vipAka kSamA, 4 vacana kSamA, 5 dharma kSamA. pAMca IdriyonA nAma : 1 caraparI, 2 acaraparI, 3 gocarI, 4 agocarI, 5 brAhmI. * pAMca prakAranA svAdhyAyo : 1 karaNe-tapa niyama vaMdanAdika anudAnane viSe tatpara, ra vinaya-gurnAdikanA vinayAthe abhyatthAnAdikane viSe niraMtara prayatna zIla rahe, 3 abhinivezasarva prayojanane viSe prajJApanIya, 4 zraddhAna-uttama prakAranI icchA, 5 jinavacane-svAdhyAya karavAne viSe. * loka saMjJA pAMca prakAre - potAnI marajI mujaba AcArone kalpelA hoya che te loka saMjJA kahevAya che : 1 apuriyAne gati nathI, 2 kutarAo yakSa rUpa che, 3 brAhmaNo devo che, 4 kAgaDAo pitRo che, 5 mayUra (mora) nI pAMkhanA vAyuthI garbha rahe che vigere, 450 45 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 cha prAra cheda graMtha : 1 nizItha, 2 mahAnizItha, 3 bRhatkalpa, 4 paMcakalpa, 5 vyavahAra, 6 dazAzrutaskaMdha, * darzanaH 1 jaina, 2 baudha, 3 sAMkhya 4 vaizeSika, 5 naiyAyika, 6 cArvAka. * brAhmaNa karma : 1 yajana, 2 yApana, 3 adhyayana, 4 adhyApana, pa dAna, 6 patigraha. * zrAvaka karma : 1 devapUjA, 2 gurUsevA, 3 sajajhAya, 4 sAmAyika, 5 tapa, 6 dAna. * parvato: 1 himavaMta, 2 mahA himavaMta, 3 niSadha, 4 nIlavaMta, 5 rUkamI, 6 zikharI. * cha vastra sAdhune kalpe : 1 jegiyuM UrNika, 2 bhaMgIya atasImaya, 3 sANiyuM, 4 pAtiyaM, 5 khomiya, 6 akkalUliya, zrI ThANAMge. * bhagavaMta asamartha : 1 bhavya jIvane abhavya karI na zake, 2 abhavya jIvane bhavya karI na zake, 3 jIvane ajIvapaNuM na karI zake, 4 ajIvane jIvapaNuM karI na zake, pa sukhIne duHkhI na karI zake, 6 duHkhIne sukhI karI na zake. * cha prakAre sAdhu muktino ghAta kare : 1 dikSAnA madathI, 2 sUtranA madathI, 3 tapasyAnA madathI, 4 zilpa pustakanA lAbhanA madathI, pa ghaNI parSadAnI pUjAnA madathI, 6 Adara sanmAna satkAranA madathI. * cha kSetramAM manuSyo upaje H 1 jaMbudvipamAM, 2 pUrvadhAtakImAM, (46) For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 3 pazcimadhAtakImAM 4 pUrvapuSkarArdhamAM, 5 pazcima puSkarArdhamAM,6 aMtaridvapamAM. cha rAjAe mallinAtha pAse dikSA lIdhI : 1 iSAgadezano pratibudharAjA, 2 kuNAla dezano rUpI rAjA, 3 aMga dezano caMdrachAparAjA, 4 kAzI dezano zaMkharAjA, 5 kuMja dezano adinazatrurAjA, 6 pAMcAla dezano jItazatrurAjA. mato : 1 jainamAM deva arihaMta gurU nigraMtha, 2 baudhamAM deva baMdha gurU pAdarI, 3 zivamAM deva rUdra gurU yogI, 4 devamAM deva dharma gurU vairAgI, 5 nyAyamAM deva jagatakartA gurU saMnyAsI, 6 mImAMsakamAM deva alakha gurU daraveza. RddhivaMta : 1 tIrthaMkara, 2 kevalI, 3 cakravartI, 4 vAsudeva pa baLadeva, 6 bhAvika AtmA atizayavaMta sAdhu. cha vastu pAmavI durlabha che : 1 manuSyabhava, 2 Aryakula, 3 paMcendriyapaNuM, 4 siddhAMta sAMbhaLavo, 5 zraddhA ApavI, 6 saMyama tapasyA upara baLavIrya phoravavuM. cha kAma karavAnI zakti nahi : 1 jIvane ajIva, 2 ajIvane jIva, 3 52mANuno bheda cheda, 4 eka samayamAM be bhASA bolavI, 5 potAnA karelA karma pote ja bhogavavA 6 lokanI vastu alokamAM na jAya. cha ThekANe kriyA lAge : (1) mithyAtvIne 24 kriyA lAge iryAvahI sivAya, (2) samyagadraSTine 23 kriyA lAge-mithyAtvIkI tathA iryAvahI sivAya (3) zrAvakane 22 kriyA lAge-banne pUrvanI tathA trIjI avirati traNe kriyA sivAya, (4) pramAdI sAdhune 21 kriyA lAge-traNa uparanI cothI prANAtipAtakI e cAra sivAya, (5) 47 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 apramatta sAdhune 2 kriyA lAge mAyAvartIkI sAMparAyikI, (6) vItarAga saMyamavaMtane eka 1 kriyA lAge-iryAvahI kI. * samakitanA AgAra -1 rAjAnA AdezathI, 2 svajana vargAdikanA AdezathI, 3 baLakarI manAvavAthI, 4 devatAnA yogathI, 5 gurU, mAtA pitAdikanA AdezathI, 6 AjIvikAnA nimittathI. e uparokta cha kAraNathI kadAca asaMyatine mAnavA paDe to doSa nahi. * samitinI jayaNA-1 anya tIrthikanA guNagAna na kare, 2 anya tIrthikane vaMde pUje nahi, 3 anya tarthike bolAvyA vinA bole nahi, 3 tenA joDe AlApa saMlApa kare nahi, 5 anya tIrthikane dharma nimitte AhAra pANI na Ape, 6 anyane dharma buddhithI vastra pAtra na Ape. * samakitanI sthApanA-1 jIvAdika nava padArtha ciMtave, 2 karmathI jIvanI utpatti vinAza, 3 AtmA zubha karmanA kartA, 4 potAnA karelA karmano poteja bhokatA, 5 karmane bhogavI mukta thaI zake, 6 mokSa ane mokSano upAya AtmA che. * cha prakAre palImaMtha-1 kuceSTA kutuhala kare te saMyamano palimaMtha, 2 alIka asatya kahe te saMyamano palimaMtha, 3 Agho pAcho thai draSTi pherave te iryAsamitino palimaMtha, 4 gocarIne viSe taNataNATa kare te eSaNA samitino palimaMtha, 5 icchAno rodha na kare te nirlobhipaNAno palimaMtha, 6 tapa karIne niyANuM kare te mokSano palimaMtha. * cha prakAre sarakhuM pApa Ave -1 prANAtipAta seve nahi, ne bIjAne sevavAnuM kahe, 2 mRSAvAda bole nahi ne bIjAne bolavAnuM kahe, 3 adattAdAna le nahi ne bIjAne levAnuM kahe, 4 maithuna seve nahi ne bIjAne sevavAnuM kahe, 5 dAsa nahi ne dAsa sarikho vacana (48) For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vavidha viSaya vicAramALA bhAga-3 kahe tene, 6 napuMsaka nahi ne napuMsaka sarikhA vacana kahe tene. * cha kAraNe sAdhu AhAra na le-1 sudhA vedanI zamAvA mATe, 2 upasarga AvyAthI, 3 brahmacarya rAkhavA mATe, 4 jIvonI dayA pALavA mATe, 5 tapasyA karavA mATe, 6 jAvajIva aNasana karavA mATe, * cha prakAre vAda kare-1 sAmAne pAcho pADavA vAda kare, 2 sAmAnI vAta sAMbhaLIne vAda kare, 3 sAmAne mana gamatA vacana bolIne vAda kare, 4 sabhAne verI gaNIne vAda kare, 5 tenA peTanA aMdara pesIne vAda kare, 6 tenA bhego thaIne vAda kare. cha kAraNe samakita chAMDI mithyAtva Adara-1 arihaMtanA avarNavAda bolavAthI samyakatva chAMDI mithyAtva meLave, 2 arihaMta prarUpita dharmanA avarNavAda bolavAthI samyakatva vamana karI mithyAtva meLave, 3 AcArya upAdhyAyanA avarNavAda bolavAthI samakti vamIne mithyAtvane meLave, 4 caturvidha saMghanA avarNavAda bolavAthI samyakatva vamIne mithyAtva meLave, 5 yakSanA vazathI samyakatva chAMDe ane mithyAtva meLave, 6 mohanA vazathI unmAdapaNAthI samyakatva chAMDI mithyAtvane upArjana kare. * cha prakAre jIva rAga dveSa kare H 1 sAMbhaLavAne mATe, ra dekhavAne mATe, 3 suMghavAne mATe, 4 sparzane mATe, 5 khAvAne mATe, 6 manane mATe. * narakagatimAMthI AvelAnA cha lakSaNo H 1 kALo hoya, 2 kalezI hoya, 3 rogI hoya, 4 atibhayazILa hoya, 6 krodhI hoya. * tiryaMcamAMthI AvelAnA cha lakSaNo H 1 lobhI hoya, 2 kapaTI hoya, 3 jUTho hoya, 4 atikSudhALu hoya, 5 mUrkha hoya, 6 mUrkhanA joDe prIti karanAra hoya. M49) 49 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * manuSyamAMthI AvelAnA cha lakSaNo H 1 subhAgI hoya, ra mIThA vacanavALo hoya, 3 dAtAra hoya, 4 sarala hoya, 5 catura hoya, 6 caturanA sAthe prItivALo hoya. * devagatimAMthI AvelAnA cha lakSaNo H 1 satyavAdi draDhadharmI hoya, ra devagurUno bhakta hoya, 3 dhanavAna hoya, 4 rUpavAna hoya, paMDita hoya, 6 paMDitanA joDe prIti karanAra hoya. * nakAranA cha lakSaNa : 1 AMkho mIMce, 2 ADuM dekhe, uMcuM nIcuM dekhe, 4 jamIna khotaravA lAge, 5 bIjAnA joDe vAta karavA mAMDe, 6 mauna pakaDe-kAma vilaMba kare. * avasarpiNI kALanA cha ArA : 1 suSamasuSamAM, 2 suSamAM, 3 suSamaduSamA, 4 duSamasuSamA, 5 duSamA, 6 duSamaduSamA. * utsarpiNInA cha ArA : 1 duSamaduSamA, 2 duSamA, 3 duSamasuSamA, 4 suSamaduSamAM, 5 suSamAM 6 suSamasuSamA. * cha kAraNe cha kAyanA jIvonI hiMsA kare che : 1 jIvavAne mATe, 2 prazaMsAne mATe, 3 mAnane mATe, 4 pUjAne mATe, 5 janma maraNane mATe, 6 duHkha nivAraNa mATe. * cha prakAre vezyAnA pariNAma H 1 kRSNa lekSAvALAnA hiMsAnA pariNAma hoya, 2 nala lezyAne corI karavAnA pariNAma hoya, 3 kApata lezyAvALAne maithunanA pariNAma hoya, 4 tejo vezyAvALAne tapasyA karavAnA pariNAma hoya, 5 padma lezyAvALAne dAna karavAnA pariNAma hoya, 6 zukala lekSAvALAne mokSe javAnA pariNAma hoya. * cha kAyAnA nAma : 1 iMdithAvara kAya, ra gaMbhIthAvara kAya 3 zIpikAya, 4 sumIkAya, 5 pIyAvacakAya, 6 jaMgamakAya. * SaDu rI-1 ekala AhArI, ra bhUmi saMskArI, 3 pAdacArI, pa0 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 4 zuddhasamyakatvadhArI, 5 brahmacArI, 6 sacittaparihArI, * cha prakAranA mato : 1 jaina matavALA jene karma kahe che, 2 sAMkhya matavALA jene prakRti kahe che, 3 vedAMtiko jene mAyA kahe che, 4 naiyAyika vaizeSika jene adraSTa kahe che, 5 baudha matavALA jene vAsanA kahe che, 6 koI koI, jene izvaranI lIlA kahe che. * aMtaraMga zatruo : 1 kAma parastrI upara duSTa vicAro te kAmazatru kahevAya, 2 krodha-paranA tathA potAnA kaSTano vicAra karyA zivAya, kraudha karavo te krodhazatru kahevAya, 3 lobha satpAtrane viSe dAna ApavuM nahi, ane kAraNa vinA pArakA dhananuM haraNa karavuM te lobhazatru kahevAya, 4 mAnadukha haTha kadAgrahamAM magna thavuM, temaja yukta ayuktano vicAra na karavo te mAnazatru kahevAya, 5 mada-kula, baLa, rUpa, aizvarya, tapa, vidyA Adino mada karavo te madazatru kahevAya, 6 harSa-koIpaNa prakAranA nimitta kAraNa vinA nAhaka bIjAnA jIvone du:kha utpanna karIne tathA zIkAra, jugAra, corI, AdinIca kartavyo karIne, manamAM harSa dhAraNa karavo te harSazatru kahevAya e cha aMtaraMga zatruo AtmAnA kaTTA duzmano che, mATe tenAthI dUra rahevA niraMtara prayatna karavo. * cha prakAranA kalezo ? 1 dvidhaTIka-beghaDIno, 2 prArika eka pahorano, 3 devasika eka divasano, 4 cAturmAsika cAra mAsano, 5 vArSika eka varasano, 6 Ajanmika jIMdagIno. * 1 eka sthALone viSe jamanArAne be ghaDIno kaleza hoya che, 2 eka zadhyAne viSe suI janArane eka pahorano kaleza hoya che, 3 eka gADAmAM bhADu ApIne besIne janArane eka divasano kaleza hoya che, 4 ekameka thaine comAsAnI khetI karanArane cAra mAsano 51 bhAga-3 pharmA-5 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kaleza hoya che, 5 bAre mAsanI khetI sAthe karanArane eka varSano kaleza hoya che, 6 ghaNI dhaNiyANine jIMdagI sudhIno kaleza hoya che. * tIrtha yAtrA vakhate pALavA lAyaka SaTu rI-1 sacittaparihArIkAcuM pANi kAcuM dhAnya. kAcI vanaspati, (phaLaphula vigere) te tamAma aparipakava hoya, sacaitanya hoya tyAM sudhI tevA khAna pAnano tyAga karavo, ra ekalAhArI-eka sthAne besIne niyamita rIte eka vakhata nirvadha, nirdoSI, anna pAnanuMja sevana karavuM, 3 gurUsAthe pAdacArI gurUmahArAjane AgaLa karIne temanI pachavADe vinaya sahita vAhanAdi rahita ughADe page cAlavuM, 4 bhUmi saMthArI-mAMco, palaMga, khATa, pATa, vigerene tyAga karI bhUmi uparaja saMthAro karavo, 5 brahmacaryadhArI-yAtrAnA divasomAM strI purUSoe, viSaya vAsanAno virodha karIne tathA saMtoSapaNuM dhAraNa karIne nirmala zIlanuM pratipAlana karavuM, 6 Avazyaka doyavArI prAtaHkALe tathA sAyaMkALe bane TaMkanA pratikramaNone karIne lAgelA aticArone TALavAno khapa karavo.bIje ThekANe Avazyaka doSa vArIne badale, zuddha samyakatva dhArI kahela che, eTale laukika agara lokottara koI paNa prakAranA mithyAtvanA sevanathI sadaMtara alaga rahevAne prayatna karavo. * manuSya AyuSya bAMdhatI vakhate cha bAMdhaH 1 gati, 2 jAti, 3 avagAhanA, 4 anubhAgarasa, 5 pradeza, 6 AyuSya, M52 para ~ For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sAta prakAra. sAtano saMgraha karavo : 1kIrti, 2 yaza, 3 artha, 4 guNo, 5 sumitra, 6 kaLA, 7 vijJAna. sAtano tyAga karavo H 1 durjana saMga, 2 kukalatra, 3 vezyA, 4 parastrI, 5 asagRha, 6 kuputra, 7 bAlabhAva. sAtane choDavA nahi : 1 kSamA, 2 gurUvinaya, 3 suzIlapaNuM, 4 jJAna, 5 kulakrama, 6 dharma, 7 vinaya. sAta guptadhAraNa karavA : 1 upakAra, 2 gurUvacana, 3 maMtra paravaMcanA, pa duzcarita, 6 nijamarma, 7 parano marma. sAtano vizvAsa na karavo - muMDhano, 2 vyasanAsakatano 3 asatyavAdino, 4 potAnI strIno, 5 pANIno, 6 agnino 7 virUddha putrano. kSetro sAta H 1 bharata, 2 himavaMta, 3 harivarSa, 4 mahAvideha, 5 ramyaka, 6 hairaNyavaMta, 7 airavata. sAta supAtra kSetra-1 jinabhuvana, 2 jinabiMba, 3 jinAgama, 4 sAdhu, 5 sAdhvI, 6 zrAvaka, 7 zrAvikA. sAta vyasana H 1 jugAra,2 mAMsa, madirA, 4 zikAra, 5 vezyA, 6 parastrI, 7 corI. sAta bhaya : 1 ihalokabhaya, 2 paralokabhaya, 3 AdAna bhaya, 4 akasmAtabhaya, 5 AjivikAbhaya, 6 apayazabhaya, 7 maraNabhaya. sAta dvipo H 1 jaMbu, 2 puSkala, 3 kurU 4 kuva 5 sAlI, 6 gomedha, 7 puSkara. samudrasAta : 1 lavaNa, 2 kSIra, 3 dadhi, 4 dhRta 5 ikSu, 53 For Personal & Private Use Only * Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 6 madhu 7 arUNavara, * sAta iti : 1 ativRSTi, 2 anAvRSTi, 3 muSaka, 4 tIDa 5 sUDA, 6 svadezasenA, 7 paradezasenA * senA sAta : 1 hAthI, 2 ghoDA, 3 ratha, 4 pAyadaLa, 5 vRSabha, 6 vartaka, 7 gaMdharva. * niti sAta : 1 rAjayasvAmI, 2 amAtya, 3 deza, 4 durga, 5 bhaMDAra, 6 sainya, 7 maMtra. * punaH sAta : 1 deza, 2 durga, 3 maMtrI, 4 nRpati, 5 mitra, 6 sainya, 7 bhaMDAra. * sAta vidyA : 1 dhavaMtari, dayo, 3 dAsa, 4 kaMsarAjA, 5 agni, 6 nakula, 7 sahadeva. sAte vyAdhi haNanArA. * sAta RSiH 1 gautama, 2 atri, 3 bhAradvAja, 4 vizvAmitra, 5 sasyapA. 6 yamadagni, 7 vaziSTa. * sAta prakAranI kIrti 1 dAnakIrti, 2 puNyakIrti, 3 vidvajana kIrti, 4 vakatRtvakIrti, 5 kAvyakIrti 6 varNana kIrti, 7 zauryakIrti. * sAta prakAranuM uttamapaNuM : 1 priyAlApa, 2 arthabhASaNa, 3 svaparArtha karaNa, 4 avikathana, 5 paradAravarjana, 6 kRtajJatA, 7 paralokaciMtA. * sAtane sutA jagADavA nahi : 1 sarpa, 2 siMha, 3 rAjA. 4 govALa, 5 bALaka, 6 parasthAna, 7 mUrkha. * sAtane sutA jagADavA : 1 tRSita, 2 yudhita, 3 kAryArthI, 4 vidyArthI, 5 gurUpoSaka, 6 bhaMDArI, 7 parvarUcaka. * gRhasthone sAta sthAne mauna: 1 bhojana, 2 vamane, 3 snAne, na 540 54 For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 4 maithune, 5 malamocake, 6 sAmAyike, 7 devArcAmAM. - sAdhune sAta sthAnake mauna paDikkamaNa, 2 gamate, 3 bhojane, 4 paDilehaNe, 5 vaDInItimAM 6 laghunItimAM, 7 grahaNa * labdhi sAta-1 jJAna, ra dAna, 3 bhoga, 4 vijJAna, 5 pAtrasaMgraha 6 nareMdratva. 7 sarvajJatva. * samavidhi bhukti : 1 AhAra bhukti, 2 zrRMgAra bhukti, 3 dravya, 4 kAma, 5 parivAra, 6 aizvarya, 7 prabhutva bhukti. * parasamaye sAtadvipa nAma (zivamata) : 1 jaMbudvipa, 2 rasadvipa, 3 madhyaka, 4 kusa, 5 krauMca, 6 zAlmala, 7 gomaya. * sAta samyakatva : 1 pANI, ra khAro, 3 AchaNa, 4 chAza, pa ghI, 6 tela, 7 cUrNa. * sAdhunA sAta mAraNakSetro : 1 kuziSyo, ra kuzrAvako, 3 caura, 4 agni, pa pANI, 6 mUSaka, 7 ghADapADuM. * naya sAta : 1 naigama jevuM dekhe tevuM bole, 2 saMgraha bhAva jaNAve, 3 vyavahAra loka mArga bole, 4 RjusUtra vizeSa chAMDe, sAmAnya kahe, 5 zabda naya-bhAva jANI bole, 6 samabhirUDha sAmAnya chAMDe, vizeSa kahe 7 evaMbhUta-nizcaya kahe ekeka nayanA bhedo 100 prakAre, evuM 700 prakAre bIje Adeze prakAramaMtare 500 prakAre. * sAtavAra caityavaMdana : 1 paDilehaNe, 2 derAsare, 3 paccakhkhANa pAratA, 4 bhojana pachI, 5 paDikkamaNe, 6 saMthArA vakhate, 7 prabhAte-paDikkamaNe temAMthI zrAvakane 3-5 7 jaghanya madhyama utkRSTa hoya che. * caityavaMdana : 1 jaghanya vaMdana be hAtha joDI mAthe lagAve paMcAMga M55 55 ~ For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 praNAma kare te, 2 arihaMta ceiyANa kahI kAusagga karI thoya kahe te madhyama caityavaMdaNA, 3 pAMce zakrastave agara be zakrastave vizeSa prakAre yathArtha rIte kare te utkRSTa caityavaMdaNA. kuLakara sAta : 1 vimalavAhana 900 dhanuSya dehamAna 2 cakSu khaMta 850 dhanuSya dehamAna, 3 yazamaMta 800 dhanuSya dehamAna 4 abhicaMdra 750 dhanuSya dehamAna 5 prasenajita 700 dhanuSya dehamAna. 6 marUdeva 650 dhanuSya dehamAna, 7 nAbhi para5 dhanuSya dehamAna, * sAta kulakara patni: 1 caMdrayazA, 2 caMdrakAMtA, 3 sarUpA, 4 paDirUpA, 5 cakSukAMtA, 6 zrIkAMtA, 7 mArUdevA. * ceDA mahArAjAnI sAta putriyo : 1 prabhAvatI udAyana rAjAne ApI, 2 padmAvatI dadhivAhana rAjAne ApI, 3 mRgAvatI zatAnIka rAjAne ApI, 4 zivAdevI caMDapradyotana rAjAne ApI, 5 jayeSTA naMdIvardhana rAjAne ApI, 6 sujayeSTA dikSA lIdhI, 7 celaNA zreNika mahArAjAne ApI. * bhaya : 1 Ihaloka bhaya - te potapotAnI jAtivALAthI bhaya dhAraNa kare, jemake devane devano Dara, manuSyane manuSyano Dara tiryaMcane tiryaMcano Dara, nArakIne nArakIno Dara vigere, ra paraloka bhaya te paranAthI bhaya upaje, jemake devathakI manuSyane bhaya, tiryaMcathI manuSyane bhaya, agara paralokanA duHkha sAMbhalIne bhaya utpanna thAya te, 3 AdAnabhaya dhana dhAnyAdika vastu corAdika upADI jaze teno bhaya thAya te 4 akasmAta bhaya vIjaLI raNasaMgrAmAdikanA zabdane sAMbhaLI je 56 For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 bhaya utpanna thAya che, 5 AjIvikAno bhaya, 6 maraNano je bhaya, 7 apayaza bhaya apayazathI bhaya utpanna thAya te. * vinaya : 1 jJAna vinaya, ra darzana vinaya, 3 cAritra vinaya, 4 mana vinaya, pa vacana vinaya, 6 kAya vinaya, 7 lokopacAra vinaya. * sAte nicvo kuziSya : 1jamAlI, ra magunAmA, 3 avaMtI, 4 trirAzI, 5 gAMgila, 6 guhila, 7 goSTAmAhila. * 1 jamAli nindava-ghaNA samaya lAge tyAre kArya utpanna thAya paNa karavA mAMDayo te karyo nahi evI buddhivALo, ra tiSya gupta te chello eka pradezI jIva mAne, asaMkhyAta pradezI jIva mAne nahi, 3 ASADhamati te jIva ajIva nojIva trirAzI mAnanAra. 4 AsamaMta te koNa jANe sAdhu koNa ne devatA koNa, 5 gAMgeya te eka samayamAM be kriyA mAnanAra 6 guhila te jIvakarmano baMdha mAne, abaMdha mAne nahi, 7 goSTAmAhila te kSaNa kSaNa pratye navA jIvo mAne. sukhaH 1 jainadharmanI prApti, 2 sArA zarIravALo, 3 roga rahita zarIra, 4 dharma karanAra, 5 sArA ThekANe rahenAra 6 nirmaLa praNAma, 7 punya karmanA yoge duHkhathI mukta. sAdhu bhASA: 1 thoDuM bole, ra mIThuM madhura bole, 3 vicArIne bole, 4 kAma paDaye bole, 5 niravadya vacana bole, 6 kapaTa rahita bole, 7 sUtra siddhAMtane anusAra bole. * sAMbhaLavAnA sAta prakAra : 1 bolyA vinA sAMbhaLe, 2 huMkAro jIkAro de, 3 iccha, 4 vizeSa Icche, 5 pUche, 6 pramANa kare, 7 nizcaya karIne dhAraNa kare. M57) - 57. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * sarva jIva sAta prakAranA che : 1 ekeMdriya sUkSma, 2 ekaMdrIya bAdara, 3 beiMdriya, 4 te iMdriya, pa cauriMdriya, 6 saMjJI paMceMdriya, 7 asaMjJI paMceMdriya. * sAta prakAranA daMDa : 1 hakkAra, 2 makAra, 3 dhikkAra, 4 vaccethI tiraskAra 5 rokI rAkho, 5 kedakhAnamAM nAkhe, 7 nAka kAna kApe. * paisAnA sAta prakAre bhaya : 1 rAjAno bhaya, 2 corano bhaya, 3 kuTuMbano bhaya, 4 agnino bhaya, 5 pANIno bhaya, 6 bhAgIdArano bhaya, 7 vinAzano bhaya. * padaviyo: 1 AcAryanI, 2 upAdhyAyanI, 3 sthaviranI, 4 pravartakanI, 5 gaNanI, 6 gaNadharanI, 7 gaNAvacchanI. * gocarI : 1 kSIragocarI-AhAra pANI kalpanIya doSa sahita lAve, 2 amRta gocarI yAcanA karyA vinA mAgyA vinA acitta AhAra maLe, 3 madhukara gocarI-bhramaranA peThe pharI svalpa svalpa laI AtmAne tatpara kare, parane pIDA utpanna na kare, 4 rUdra gocarIDarIne lAve, 5 ajagaranI gocarI ekaja gharethI lAve, 5 gau gocarI dareka gharethI thoDuM thoDuM le, 7 gaddhA gocarI ekaja gharethI tamAma le. * kathA : 1 rAjakathA, ra dezakathA, 3 strIkathA, 4 bhaktakathA, 5 jJAna bhedakathA, 6 darzana bhedakathA 7 cAritra bhedakathA. * AyuSya ghaTe : 1 trAsa pAmavAthI, 2 taravAra zastrothI, 3 maMtra taMtranA yogathI, 4 ghaNA AhArathI, 5 zULAdika vedanAthI, 6 sarpAdikathI, 7 potAnA zvAsozvAsa ghaTI javAthI. * duHkho : 1 ghara AMgaNe jhADa, 2 pADosI cADa, 3 ghara AMgaNe 58 For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kuvo, 4 dIkaro jugArI, 5 mAthe devuM ghaNuM, 6 ghaNI kanyA, 7 paMDitanI saMgati nahi. * gADha duSamakALa : 1 megha akALe varase, 2 megha kALe varase nahi, 3 asAdhunI pUjA 4 sAdhunI pUjA nahi, 5 moTAne mAne nahi, 6 manamAM ciMtA ghaNI, 7 vacana ghaNA kharAba sAMbhaLavAthI du:kha. * gADha suSamakALa : 1 kALe megha varase, 2 akALe megha na varase, 3 sAdhunI pUjA, 4 asAdhunI pUjA nahi, 5 putra ziSyo mAbApa gurUno vinaya ghaNo kare samakita meLave, 6 manamAM zAnti ghaNI, 7 vacananI paNa dhaNI zAnti. * zarIranA sAta prakAranA vinaya : 1 jayaNAthI ubho thAya, 2 jayaNAthI bese, 3 jayaNAthI cAle, 4 jayaNAthI bhojana kare, 5 jayaNAthI suve, 6 jayaNAthI bole, 7 jayaNAthI ullaMghana kare. * sarvArtha siddha vimAnanA caMdravAnA sAta gherAvAmAM 253 motIyo eka vacamAM 64 maNanuM motI 1 2 tenI cAre bAju 32 32 maNanA motI 4, 3 tenI cAre bAju 16 16 maNanA motI 4 tenI cAre bAju 8 8 maNanA motI 16, 5 tenI cAre bAju 4 4 maNanA motI 32, 6 tenI cAre bAju 2 2 maNanA motI 64 7 tenI cAre bAju 2 2 maNanA maMtI 128 sarva maLIne 832 sarva maNanA maM tI 253 * svara : 1 SaDaja, ra RSabha, 3 gAMdhAra, 4 masjima, 5 paMcama, 6 paivata, 7 niSAda. * paisAmAM sAta rahelA che : 1 pRthvI, 2 agni, 3 pANI, 59 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 4 devatA, 5 kuTuMba, 6 rAjA, 7 cora. sAta prakAranA gaLaNA zrAvakone rAkhavAnA : 1 jalanuM, 2 khAranuM, 3 AchaNanuM, 4 chAzanuM, pa ghInuM, 6 telanuM, 7 cUrNa (loTa)nuM. zrAvakone sAta prakAranA dhotiyA rAkhavAnA : 1 sAmAyika pratikramaNa karavAnuM, 2 devapujA karavAnuM, 3 bhojana karavAnuM, 4 bajAramAM paherIne pharavAnuM, 5 rAtriye suti vakhate paheravAnuM, 6 vaDInIti (jaMgala) javAnuM, 77 devapUjA vakhate paherIne nhAvAnuM. sAta upAyathI AjIvikA cAle : 1 vyApArathI, 2 vidyAthI, 3 khetIthI, 4 zilpakaLAthI, pa pazu pALavAthI, 6 sevA karavAthI, 7 bhikSA mAMgavAthI. 1 vANiAonI vyApArathI, 2 vaidyonI vaidya vidyArthI, 3 kuTuMbiyonI khetIthI, 4 govALIyAnI pazu pALavAthI, pa citrakAronI citrakaLAthI, 6 sevakonI sevA karavAthI, 7 bhikSukonI bhikSA mAgavAthI. dAna ApatA sAta kAraNo : 1 bhayadAna jo huM dAna nahi ApuM to zrApa deze agara lokone viSe mahArUM kharAba bolaze tevA bhayathI dAna ApavuM te, 2 lobhadAna jo huM dhana ApIza to ihabhava parabhavane viSe mane samRddhi maLaze tevA prakAranA lobhathI dAna ApavuM te, 3 parIkSAdAna A vyakti lobha rahita saMbhaLAya che mATe huM ApuM te le che ke nahi tevA prakAranI parIkSA karavA dAna Ape te, 4 kArUNyadAna jo huM dAna nahi Apu to A bicArAno nirvAha kema thaze evA prakAre kArUNya bhAvathI dAna Ape te, 5 samRddhidAna amuke dAna ApyuM ane huM zuM tenAthI kama kayAM chuM evI rIte huMzA 60 For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 tuMzAthI matsara dharIne dAna Ape te, 6 kIrtidAna-grahaNa karanAranA mukhathI agara bIjAnA mukhathI potAnI prazaMsA sAMbhaLavAnA irAdAthI dAna Ape te, 7 prazcArthidAna jo huM dAna ApIza to jayotiSa nimittAdika kAMIka kaheze evA irAdAthI dAna Ape che. 1 ATha prakAra, * aSTapravacana mAtA-1 iryAsamiti 2. bhASAsamiti, 3. e paNAsamiti 4. AdAbhaMDa mattanikaMvaNAsamiti 5. pAriSThApanikAsamiti 6. managupti 7. vacanagupti 8. kAyagupti. * madasthAna : 1 jAtimada-harikepI, 2 kulade-marici, 3 baLamade- saMbhUti, 4 rUpamade-sanatakumAra, 5 tapamade-kuragaDu, 6 Rddhimade-dazArNabhadra, 7 jJAnamaDe-ghulibhadra, 8 lAbha madasubhUmacakrI. * pUjA: 1 varagaMdhodaka, 2 caMdana, 3 akSata, 4 kusuma, pa naivedya, 6 dIpaka, 7 dhUpa, 8 phula. * piMgala zAstra ATha gaNa : 1 magaNa, 2 nagaNa, 3 bhagaNa, 4 vagaNa, e sArA, pa raMgaNa, sagaNa, 7 tagaNa, 8 jagaNa, e kharAba. * mAMgalika ATha : 1 darpaNa, 2 vardhamAna, phakalasa, 4 matsyayugma, 5 zrIvatsa, 6 svastika, 7 bhadrAsana, 8 naMdAvarta. * kRSNanI paTarANIyo : 1 padmAvatI, 2 gaurI, 3 gaMdhArI, 4 lakSmaNA, 5 susImA, 6 jAMbuvaMtI, 7 satyabhAmA, 8 rUkamaNI. * AcAryanI saMpadA : 1 AcAra, 2 zrata, 3 zarIra, 4 vacana, pa vAMcana, 6 mati, 7 prayoga mati, 8 saMgraha parijJA. (61) * For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * bharatanI pATe ATha ArisA bhuvanamAM kevalI : 1 AdityayazA, 2 mahAyazA, 3 atibala, 4 balibhadra, 5 balavIrya, 6 kAtavIrya. 7 jalavIrya, 8 daMDavIrya. * ATha strIno vizvAsa na rAkhavo : 1 bharatAra parAmukhI, 2 paramukha AlApI, 3 dIrghagoSTI, 4 niraMkuzA, 5 avivekI, 6 vivA , 7 atiduSTA, 8 atikrodhI. * paMDitanA guNo : 1 garva na kare, 2 niSphara bhASA na bole, 3 koIye apriya kahela hoya tene sahana kare, 4 krodhane dhAraNa na kare, 5 lakSaNa rahita paranA kAvya sAMbhaLI muMgo rahe, 6 pArakAnA doSane AcchAdAna kare, 7 pote doSone utpanna na kare, 8 pArakAnI niMdA na kare. * ATha prakArano jaya : 1 zatrujaya, 2 mAnajaya, 3 vAghajaya, 4 AhArajaya, 5 karmajaya, 6 krodhajaya, 7 pAnajaya, 8 bhUmijaya. * bhoga : 1 suMgadha, 2 vastra, 3 vanitA, 4 gIta, 5 tAMbUla, 6 bhojana, 7 AbharaNa, 8 maMdira. * buddhinA guNo H 1 suzruSA, 2 zravaNa, 3 grahaNa, 4 avadhAraNa, 5 uhApoha, 6 arthavijJAna, 7 tatvavina 8 nirikSaNa. * mUrkha : 1 aprastAvajJa, 2 anAtyanya, 3 kuvyasanI, 4 svArthabhraMzI, 5 svamarma prakAzaka, 6 koka vihA rAbhijJa, 7 kupaThita, kubuddhi, 8 kalA rahita * apamAnanA lakSaNo H 1 zuddha guNa rahita, ra zuddha guNI prazaMsA vimukha, 3 svAtma bahumAnIpaNuM, 4 asUyA, 5 para niMdA, 6 para vinaya vikala, 7 kaThorabhASI 8 Atma prazaMsA priyapaNuM. For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * ATha prakAre mauna : 1 vaDInIti vakhate, 2 laghunIti vakhate, 3 maithuna, 4 homa, 5 daMtadhAvane, 6 snAna 7 bhojana, 8 jApe. * AtmA ATha prakAre : 1 dravyAtmA, 2 kapAyAtmA, 3 yogAtmA, 4 upayogAtmA, 5 jJAnAtmA, 6 darzanAtmA, 7 cAritrAtmA, 8 vIryAtmA. * digagaja : 1 airAvaNa iMdradizi, 2 puMDarIka agnikhuNe, 3 vAmana yamadazi, 4 mukuMda nairUtyakhuNe, 5 aMjano varUNadizi, 6 puSpa vAyavyakhuNe, 7 sarvabhoma kubera dizi, 8 supratika izAnakhUNe. * ATha sthAne motI nipaje H 1 gaje, 2 varAhadraSTAyAm, 3 malsi, 4 ahimastake, 5 vaMze, 6 zaMkhe, 7 ghana, 8 zukatau. punaH 1 gajakuMbha, 2 zaMkhamaLe, 3 matsyamukhe, 4 vaMza, 5 varAhadraSTAyAm, 6 sarpa mastake, 7 meghamukhe 8 zuktapuTe. * AThano vizvAsa na karavo H 1 kAma, ra bhujaMgama, 3 jala, 4 javalana, 5 yuvatI, 6 roga, 7 ripu, 8 bhUminAtha. * aSTavidyA nAyikA : 1 vAsaka sajajA, ra vivAhAtkaMThitA, 3 khaMDitA, 4 proSita bhartukA, 5 kalahAMtaritA, 6 abhisArikA, 7 svAdhipatikA, 8 ukA. * ATha prakAranA vAda : 1 vidhivAda, 2 caritAnuvAda, 3 yathAsthitivAda, 4 zeyavAda, 5 heyavAda, 6 upAdeyavAda, 7 vyavahAravAda, 8 nizcayavAda. * ATha prakAranA praNAma : 1 pabhyAm, ra karAbhyAma, 3 jAnubhyAma 4 urasA, 5 zirasA, 6 manasA, 7 vIsA 8 dayA. * gurUvinaya ATha prakAre : 1 gurUdekhI ubhA thavuM, 2 gurU AvatA For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 hoya tyAre sanmukha javuM, 3 gurU dekhI mastake aMjalI karavI, 4 gurUne pote Asana ApavuM, 5 gurU beThA pachI besavuM, 6 gurUne vaMdana karavuM, 7 gurUnI upAsanA karavI, 8 gurU AvatA hoya tyAre sanmukha javuM. * jJAnanA ATha aticAra : 1 kAle bhaNyo nahi, akAle bhaNyo te, 2 vinaya pUrvaka bhaNavuM choDI avinayathI bhaNyo te vinaya aticAra, 3 abahumAne-gurUne abuhumAna karI bhaNyo te, 4 upadhAna tapa karyA vinA bhaNyo te, pa nikhtavaNe bIjA pAse bhaNI bIjAnuM nAma le te, 6 vyaMjana ane akSara kAno mAtra Agho pAcho bhaNe te, 7 artha khoTo kahe che. 8 sUtra artha bane khoTo kahe te aticAra. - darzanAcAranA ATha aticAra : 1 niHkAMkSita-tamAma darzanasArAtema manamAM ciMtave te, 3 nivitiniccha-dAna tapa karI manamAM phaLanI zaMkA kare te, 4 amUDhadraSTi brAhmaNa tapasvI atizaya vaMta dekhI manamAM rAga kare che, pa uvavUha caturvidha saMghanI guNazlAghA nahi kare te, 6 asthirikaraNa abhinava zrAvakane dharmasthira nahi karavA te, 7 vAtsalya svAmIbhAIyonuM vAtsalya nahi kare te, 8 prabhAvanA jaina zAsananI prabhAvanA nahi kare te aticAra. cAritrAcAranA ATha aticAra : 1 zrAvaka pauSadha sAmAyika le tyAre, samiti, 3 gupti e ATha pravacana mAtA nahi pALavAthI aticAra lAge che. - sAdhunA ATha aticAra : 1 zayana, 2 Asana, 3 anna 4 pANI, 5 caitya, 6 vrata, 7 kAya, 8 vaDInIti laghunIti. punaH 1 paDilehaNA, 2 pagajjaNA, 3 bhikhAyariyA, 4 loca, 5 muMjaNA, 6 pATAka ghoNa, 7 spaMDila, 8 Avazyaka vigere, For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 ATha prakAranI pRthvI-sAta naraka 8mI iSAbhArA. AcAryanI ATha saMpadA : 1 AcArasaMpadA, 2 zarIrasaMpadA, 3 sUtrasaMpadA, 4 vacanasaMpadA, 5 vAcanAsaMpadA, 6 matisaMpadA, 7 saMgrahasaMpadA, 8 pariNAmika saMpadA. ATha avaguNe sAdhu ekalo rahe : 1 krodhI hoya, 2 mAnI hoya, 3 mAyAvI hoya, 4 lobhI hoya, 5 kutuhalI hoya, 6 dhUrtahoya, 7 pApamAM rakta hoya, 8 kharAba AcAravALo hoya. ATha guNe sAdhu ekalo rahe H 1 saMyamane viSe draDha, 2 jadhanyathI dasa, ne utkRSTathI caudapUrvI, 3 cAra jJAnano dhaNI, 4 traNa jJAnano dhaNI, 5 kaleza rahita, 6 baLasahita 7 saMtoSI, 8 dhairyavaMta. ATha prakArathI vanaspati utpanna thAya : 1 agrabIja, 2 mUlabIja, 3 skaMdhabIja, 4 paurabIja, 5 bIjarUhA, 6 saMmurcchimAM, 8 vanaspati kAyikA. trasajIvone utpanna thavAnA ATha ThekANA : 1 aMDajA te iMDAthI utpanna thanArA, pakSIyo, 2 koSajA te kothaLIthI utpanna thanArA harita Adika, 3 jarAyujA te jarAthI utpanna thanArA gAya pramukhAdika, 4 2sajA-te rasathI utpanna thanArA calita rasanA jIva, 5 saMsvedajA te parasevAthI utpanna thanArA juM, mAMkaDa vigere, 6 saMmucchimAM te zarada garamIthI utpanna thanArA, 7 ujijatA-te pRthvI toDIne upaje pataMgAdika, 8 upapAtika te nArakInA jIva kuMbhIpAkamAM upaje, devatAo zayyAmAM utpanna thAya. ATha prakAranA anartha daMDo : 1 potAne mATe pApa kare, nAta jAtane mATe pApa kare te, 3 gharahATane mATe pApa kare te, 4 kuTuMba parivArane mATe pApa kare te, 5 maMtrAdika sAdhavAne mATe pApa 5 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kare, 6 bhUtane mATe pApa kare te, 7 jakSane mATe pApa kare te, 8 nAgadevanI pUjAne mATe pApa kare te. * ATha prakAranA AMdhaLA : 1 janmAMdha, 2 rAtri aMdha, 3 divase aMdha, 4 kAma aMdha, 5 krodhaaMdha, 6 mAnaaMdha, 7 mAyAaMdha, 8 lobha aMdha. * ATha prakAre udyama karavo sAro : 1 pUrvanA pApa khapAvavAne mATe, 2 navA pApa upArjana na thAya tene mATe, 3 AgaLa bhaluM vicAravAne mATe, 4 navIna bhaNavAne mATe, 5 navIna ziSyA karavAne mATe, 6 jUnA ziSyane bhaNAvavAne mATe, 7 caturvidha saMghano kaleza maTADavA mATe, 8 tapa saMyamane viSe vIryaskUraNAye mAna karavAne mATe. * ATha jANavA lAyaka: 1 jANe nahi, Adare nahi, pALe nahi te laukika mithyAtva, ra jANe nahi, Adare nahi, pALe te jogI saMnyAsI, 3 jANe nahi, Adare che, paNa pALe nahi, bhadrika bhAvI, 4 jANe nahi, Adare che, pALe che, te agItArtha, 5 jANe che, Adare nahi, pALe nahi, te avirati samyagadaSTI, 6 jANe che, Adare nahi, pALe che, te zrAvaka pramukha, 7 jANe che, Adare che, pALe nahi, te pAsatkAdika, 8 jANe che, Adare che, pALe che, te sArA sAdhu sAdhvIyo. * ATha samajavA lAyaka : 1 krodha samAna jhera nahi, 2 mAna samAna vairI nahi, 3 mAyA samAna bhaya nahi, 4 lobha samAna duHkha nahi, pa saMtoSa samAna sukha nahi, 6 paccakhANa samAna hetu nahi, 7 dayA samAna amRta nahi, 8 satyanA samAna zaraNuM nahi. * ATha vacanono Adara karavoH 1 jJAna bhaNavAno udyama karavo, 2 navA karmone AvatA rokavA, 3 jUnA karmane tapasyA karI nAza For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karavA, 4 nidhana upara sneha rAkhavo, 5 navIna sAdhune jJAna bhaNAvavuM, 6 jJAna bhaNIne vicAravuM, 7 potAnI jAtiomAM kaleza thayo hoya to zAnta karavo, 8 vRddha bALa glAni tapasvInI vaiyAvacca karavI. * ATha karmanA ATha dRSTAMto : 1 jJAnAvaraNIya te ghAMcInA baLadane pATAno draSTAMta, 2 darzanAvaraNIya te rAjAnA dvArapALanuM draSTAMta, 3 vedanIya te madhulita khaDagadhArAno draSTAMta, 4 mohanIya te madirApAnathI madonmatta gAMDA thayelAnuM draSTAMta, 5 AyuSya te heDamAM nAkhelA mANasanuM draSTAMta, 6 nAma te citArAnuM draSTAMta 7 gotra te kuMbhAranA bhAMDanuM draSTAMta, 8 aMtarAya te rAjAnA bhaMDArInuM draSTAMta. * ATha prakAre gAMDo thAyaH 1 strInA pAse bese te, ra bALakane ramADe te, 3 bALakanA joDe mitrAI kare te, 4 bhAMgadArUpIve te, 5 mastaka paga ghase te, 6 vivAhamAM gALo de te, 7 ArisAmAM moTuM juve te, 8 hoLImAM rame te. * ATha prakAranA mitro : 1 janmano mitra mAtA, ra gharano mitra dhana, strI, 3 dehano mitra anna, 4 AtmAno mitra jJAna darzana, cAritra, pa rogIno mitra auSadha, 6 saMgrAmano mitra hAtha, 7 paradezano mitra vidyA 8 aMtakALano mitra paramAtmA. * mahApApI : 1 ApaghAta karanAra, ra vizvAsa ghAta karanAra, 3 guNonI lupta karanAra, 4 gurUdrohI, 5 khoTI sAkSI pUranAra, 6 khoTI salAha ApanAra, 7 hiMsAmAM dharma sthApanAra, 8 vAraMvAra paccakhANa bhAMganAra. * zikSA: 1 bhagavaMtanA jApa pUrvaka pUjA stavanA karavI, 2 gurUnI AjJAmAM rahevuM, 3 dayA pALavI, 4 satya vacana bolavuM, 5 zIyala bhAga-3 pharmA-6 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 pALavuM, 6 saMtoSa rAkhavo, 7 kSamA karavI, 8 parane dago na devo. pramAda : 1 ajJAna, 2 viSaya, 3 viparyAsa, 4 rAga, 5 dveSa 6 smRtibhraMza, 7 yoga duHpraNidhAna, 8 dharmano anAdara. ATha prakAranA AdhAra : 1 bhaya pAmelAne zaraNano AdhAra, 2 pakSIne AkAzano AdhAra, 3 tRSALune pANIno AdhA2, 4 bhUkhyAne bhojanano AdhAra, 5 samudramAM buDatAne pATIyAno AdhAra, 6 catuSpadane sthAnano AdhAra, 7 rogIne auSadhano AdhAra, 8 bhulA paDelAne vAhanano AdhAra. buddhinA ATha guNo H 1 zuzruSA sAMbhalavAnI icchA, 2 zravaNa sAMbhaLavuM, 3 grahaNa-zAstrArthanuM grahaNa karavuM, 4 dhAraNa avismaraNa, 5 uhA-jANela arthanuM avalaMbana karI bIjA tathA prakAranA anya arthAne viSe vitarkaNA karavI, 6 apohaukti ane yukti virUddha artha saMyukta, hiMsAdikathI pAchA pharavuM, athavA uha sAmAnya jJAna, apoha vizeSa jJAna, 7 arthavijJAna uhApoha yogya mohAdikanA saMdeha viparIta vyudAsIna jJAna, 8 tatvajJAna uhApoha vizuddhajJAna, A prakAre nizcayaja che te. ATha zabdo samajavA lAyaka praznottara H 1 prazna paMDita koNa? uttara pApathI Dare te, 2 prazna dAnezvarI koNa ? uttara jIvadayA pALe te, 3 prazna catura koNa ? uttara dharma karaNi kare te, 5 prazna zUravIra koNa ? uttara je iMdriyonuM damana karI jIte te, 6 prazna pUrNa koNa? uttara je paropakAra karavAmAM tatpara hoya te, 7 prazna siMha koNa ? uttara je satyavAdi hoya te, 8 prazna dhanavaMta koNa ? uttara je nirdhana sAthe sneha kare te. 68 For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * zrAvaka kone kahevA ? 1 thoDuM bole tene zrAvaka kahevo, 2 kAma paDe tyAre ja bole tene zrAvaka kahevo, 3 mIThuM bole (dharmanI bAdhA rahita) tene zrAvaka kahevo, 4 caturAIthI bole tene zrAvaka kahevo, pa koI divasa koInA marmanA vacano na bole tene zrAvaka kahevo, 6 ahaMkAra rahita bole tene zrAvaka kahevo, 7 bhagavAnanA vacano sahita sUtra siddhAMtamAM kahyA pramANe bole tene zrAvaka kahevo, 8 sarva jIvane sukha upaje evuM sUtra anusAra vacana bole tene zrAvaka kahevo. nava prakAra, * nava vAsudevaH 1 tripuSTa, 2 dvipRSTa, 3 svayaMbhU,4 purUSottama, 5 purUSasiMha, 6 purUSavarapuMDarIka, 7 datta, 8 lakSmaNa, 9 kRSNa. * nava vAsudevanA pitA : 1 prajApati, 2 brahma, 3 bhadra, 4 soma, pa ziva, 6 mahAzrI, 7 agnizikha, 8 dazaratha, 9 vasudeva. * nava vAsudevanI mAtA : 1 mRgAvatI, 2 padmA, 3 pRthvI, 4 sItA, 5 niyAya, 6 lakSmI, 7 agni, 8 sumitrA, 9 devakI. * nava baladeva : 1 acala, ra vijaya 3 bhadra, 4 zrIprabha, 5 sudarzana, 6 ANaMda, 7 naMdana, 8 pA 9 rAma. * nava baladeva mAtA : 1 bhadrA, 2 subhadrA, 3 suprabhA, 4 sudarzanA, 5 jayA, 6 vijayA, 7 jayaMtA, 8 aparAjitA, 9 rohiNI. * nava prativAsudeva : 1 azvagrIva, 2 tAraka, 3 meraka, 4 mahAkITa, pa nizuMbha, 6 balI 7 alhAda, 8 rAvaNa, 9 jarAsaMgha. * nava vAsudeva nagarI : 1 dvArikAra potanapura, 3 dvArikA, 4 For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dvArikA 5 potanapura, 6 cakrapurI, 7 vANArasI, 8 ayodhyA, 9 dvArikA. . * nava baladeva gati : 8 moze, 1 pAMcame devaloka baLabhadra. * nava vAsudeva gati : 1 sAtamI narake, 2 - 3 - 4 - 5 - 6 chaThThI narake, 7 pAMcamI narake, 8 cothI narake, 9 trIjI narake. 0 nava raso : 1 zrRMgAra, 2 hAsya, 3 karUNA, 4 raudra, 5 vIra 6 bhayAnaka, 7 bIbhatsa, 8 abhUta, 9 zAMta. * brahmacaryanI nava vADa-1 vasahi, 2 kathA, 3 niSadyA, 4 iMdriya, 5 kuDayaMtara, 6 pUrva kriIDita, 7 pANIpa, 8 aIAhAra, 9 vibhUsaNAI. * parasamaye navakhaMDa : 1 bharata, 2 hari, 3 elAva, 4 rAma, 5 harinna, 6 vana, 7 kurUkhaMDa, 8 kidhumAle, 9 irAvadra. che nema rAjImatinA navabhavo : 1 dhanadhanavatI, 2 saudharma, 3 citragatikhecara ratnavatI, 4 mAhedra, 5 aparAjita priyamati, 6 AraNe, 7 zaMkha yazomati, 8 aparAjita vaimAne, 9 nema-rAjImatI. * nava lokAMtika devo H 1 sArasvata, 2 Aditya, 3 varUNa, 4 vanDi, 5 gardita, 6 tuSita, 7 avyAbAdha, 8 Agneya, 9 ariSTa. e nave pAMcamA brahmadevaloke trIje pratare lokAMtika devo ATha sAgaropamanA AyuSyavALA mahA sukhIyA tIrthakarane dikSA kalyANaka jaNAvanArA ekAvanArI hoya che. * nava raiveyaka : 1 sudarzana, 2 supratiSTha, 3 manorama, 4 sarvatobhadra, 5 suvizAla, 6 saumana, 7 prItikara, 8 sauvamanasa, 9 naMdikara. ~ 70 ~ For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * nava vidha gAtrabhoga : 1 sugaMdhaulAdivAsa, 2 sukhAsane, 3 suvasTo, 4 udvartane, 5 udake, 6 vilepane, 7 alaMkAre, 8 bhojane, 9 manohara tulike. * nava vAhana : 1 khara, 2 haya, 3 gaya, 4 mahiSa, 5 jaMbuka, 6 siMha, 7 kAga, 8 mora, 9 haMsa. * nava vAhana phaLa : 1 rAsabe lakSmihAnI, 2 haye dhanalAbha, 3 gaje sukha bahu, 4 mahiSa maraNa, 5 jaMbuka sarva sukhane haraNa kare, 6 siMha pizUna-maraNa 7 kAgaDo nizcaya atyaMta dukhadAI, 8 mora arthalAbhane kare, 9 haMsa sakala prakAranA sukhanI vRddhi kare. * caMdaravA nava : 1 pANiyArA upara, 2 cUlA upara, 3 ghaMTI upara, 4 khADaNI upara, 4 valoNAnI jagyA upara, 6 bhojana sthAne, 7 zayana sthAne, 8 sAmAyikAdika dharma kriyA karavAne sthAne, 9 derAsare. eka vadhAre rAkhavo avasare kAma prasaMgamAM Ave. mahAvIra mahArAjA samaye navajaNe tIrthaMkara gotra bAMdhyuM : 1 zreNika, 2 supArzva, 3 poTila, 4 udAyI, 5 zaMkha, 6 zataka, 7 kaDhAyu, 8 sulasA, 9 revatI. * niyANA nava : 1 dhananuM, 2 rAjAnuM, 3 strInuM, 4 naranuM, pa devanuM, 6 appayyavayAra, 7 appaniyArad, 8 zrAvakanuM 9 daridranuM. * nava prakAre kAyA sukhI : 1 sukhe besavAthI, 2 sukhe suvAthI, 3 maithunathI, 4 sukhe vaDInIti laghunIti, pa sukhe pravAsathI, 6 dAtaNathI, 7 bhojanathI, 8 jalathI, 9 silaka (paisAthI). * nave nArada kayA tIrthakaranA vArAmAM thayA ? te nIce pramANe. 1 agnizamanArada, zrI zreyAMsanAthanA vArAmAM, ra suzarmAnArada, zrI vAsupUjaya svAmInA vArAmAM, 3 zivazarmAnArada, 71 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 zrI vimalanAthajInA vArAmAM, 4 urNazarmAnArada, zrI anaMtanAthajInA vArAmAM, 5 zikhinArada, zrI dharmanAthajInA vArAmAM, 6 zikhaMDInArada, tato aMtare, 7 rUdranArada, tadanaMtare, 8 brahmAnArada, tadanaMtare, 9 rUdranArada, zrI neminAthajInA vArAmAM e uparokta sarvenArado brahmacaryanA pratApe svarge gayA che, ekAvatArI che, teo mAnuSya janma pAmIne , dIkSA laIne kevaLajJAna upArjana karIne mokSe jaze, paraMtu, AThamo brahmA nAmano nArada devalokathI cyavIne, malla nAmanA tIrthaMkara thaine mokSe jaze. nava prakAranA niyANA : 1 rAjAnuM huM bhavAMtarane viSerAjA thAuM, evI prArthanA karavI te prathama niyANuM, 2 dhananuM bahu vyApAravALA rAjayavaDe karI saryuM, hu bhavAMtare samRddhi mAna gRhastha thAuM, evuM niyANuM karavuM te bIju niyANuM, 3 strInuM purUSane vividha prakAranuM duHkha dekhIne bhavAMtare hu strI thAuM, evuM niyANuM karavuM te trIjuM niyANuM 4 purUSanuM strIyonuM paravazapaNuM dekhIne huM purUSa thAuM evI prArthanA karavIte cothuM niyANuM, 5 devanuM manuSyonA viSayo azuciya che mATe deva thavAne mATe bahuja prArthanA karavI te pAMcamu niyANuM, 6 Atma para pravicAra-je devatAo sva paradevadevIne sevana karavAne viSe, ane svavikurvita devadevIne sevana karavAne viSe, Asakata hoya che, te bahuratA kahevAya che, je devatAo, svayameva deva agara devIpaNAnI vidurvaNA karIne sevana kare che, paNa bIjuM nahi, te svaratA tenA viSaye prArthanA karI niyANuM bAMdhe che, te chaThuM niyANa kahevAya che, 7 arakata viSaya virakata je devatAo che, te arakta che, te saMbaMdhi prArthanA kare, te sAtamuM niyANuM kahevAya che, 8 e traNe prakAranA devo "huM sAdhune dAna ApavAvALo zrAvaka thAuM, evI 72 For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 prArthanA kare, te AThamuM niyANuM kahevAya che, 9 vrata levAnI AkAMkSAthI huM daridri thAuM AvI je AkAMkSA karavI te navamuM niyANu kahevAya. uparokta niyANAmAMthI 6 niyANA bAMdhavAvALAne durlabha bodhi thAya che. * AvatI covIzInA nava vAsudevanA nAmo : 1 naMdasena, 2 naMdamitra, 3 dIrghabAhu, 4 mahAbAhu 5 AbhAbaLa, 6 mahAbaLa, 7 balabhadra 8 dvipRSTa, 9 tripRSTha. AvatI covizInA nava prati vAsudevanA nAmo : 1 vAlaka, ra lohajaMga, 3 vajajaMga, 4 kezarI, 5 aparAjita, 6 alhAda, 7 bhImasena, 8 mahAbhImasena, 9 sugrIva. * AvatI covIzInA nava baLadevanA nAmo : 1 jaya, 2 vijaya, 3 bhadra, 4 suprabha, 5 sudarzana, 6 ANaMda, 7 naMdana, 8 rAma, 9 saMkarSaNa. * pApazAstro : 1 utpAta zAstra, ra nimitta zAstra, 3 maMtrazAstra 4 mAtaMga zAstra, 5 vaidyaka zAstra, 6 kalA zAstra, 7 AbharaNa zAstra, 8 ajJAna zAstra 9 mithyAtva pravacanazAstra. * parigraho : 1 dhana, ra dhAnya, 3 rU5, 4 sonu, 5 kSetra, 6 vAstu, 7 dvipada, 8 catuSpada, 9 ku.... * nava prakAranA pratyenIko-zatruo : 1 AcAryano, ra upAdhyAyano 3 virano, 4 kulano, pa gaNano, 6 saMghano, 7 jJAnano, 8 darzanano 9 cAritrano. * roga utpanna thAya: 1 ghaNo AhAra karavAthI, 2 ajIrNa chatAM khAvAthI, 3 ghaNI nidrA karavAthI, 4 ghaNuM jAgavAthI, 5 vaDInIti rokavAthI 6 laghunIti rokavAthI, 7 ghaNuM doDavAthI, 8 kharAba M730 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 AsanathI 9 viSaya sevanathI. jANakAra : 1 kALano jANakA2, 2 baLano jANakA2, 3 khedano jANakAra, 4 saMyamajAtrAno jANakAra, 5 avasarano jANakA2, 6 vinayano jANakA2, 7 svamatano jANakAra, 8 parastrIno jANakAra, 9 abhimatano jANakAra. nava prakAranA ghaNA : 1 rajaputane krodha dhaNo, 2 kSatriyanemAna ghaNuM, 3 gaNikAne mAyA ghaNI, 4 brAhmaNane lobha ghaNo, 5 mitrane rAga tathA hetu ghaNo, 6 zokayane dveSa ghaNo, 7 jugArIne zoka ghaNo, 8 kAyarane bhaya ghaNo, 9 corane ciMtA ghaNI. nava moTI padavIo H 1. tIrthaMkaranI, 2. cakravartInI 3. vAsudevanI, 4. baLadevanI, 5. kevalInI, 6. sAdhunI, 7. zrAvakanI 8. samakitinI, 9. mAMDalIka rAjAnI nava nArado : : 1 bhIma 84 lAkha varSa AyuSya 80 dhanuSya zarIra. 2 mahAbhIma 72 lAkha varSa AyuSya 70 dhanuSya zarIra. 3 rUdra 60 lAkha varSa AyuSya 60 dhanuSya zarIra. 4 mahArUpa 30 lAkha varSa AyuSya 50 dhanuSya zarIra pa kALa 10 lAkha varSa AyuSya 45 dhanuSya zarIra. 6 mahAkAla, 65 hajAra varSa AyuSya 24 dhanuSya zarIra. 7 caturmukha, 32 hajAra varSa AyuSya 40 dhanuSya zarIra. 8 nayaramukha 12 hajAra varSa AyuSya 16 dhanuSya zarIra. 9 unnatamukha 1hajAra varSa AyuSya 8 dhanuSya zarIra. zIyalanI vADo : 1 strI pazu napuMsaka rahita evA sthAnamAM vAsa kare, 2 strInA pAse sarAgapaNe kathAvArtA kare nahi, 3 strI 24 For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 je Asane beThI hoya te Asane purUSa be ghaDI bese nahi, ane purUSane Asane strI traNa pohora bese nahi, 4 strInA aMgopAMga sarAgapaNe jove nahi, 5 jayAM strI purUSa sutA hoya, tathA kAma kriDAnI vAto karatA hoya tyAM bhIMta pramukhane AMtare rahe nahi, 6 strInA sAthe pUrve bhogavelA bhogone saMbhAre nahi, 7 vikAra karanAra hovAthI sarasa snigdha AhAra choDI de, 8 nirasa AhAra paNa vadhAre kare nahi, 9 zarIranI zobhA vigere kare nahi. | dasa prakAra. | * dasa draSTAMte mAnava bhava duSkara : 1 cUllaga, 2 pAsaka, 3 dhanne, 4 jUye, 5 payaNeya, 6 sumiNa, 7 cakkaya, 7 carma, 9 yuga, 10 paramANu. * dasa paccakhakhANa : 1 navakArazI, ra porasI, 3 sADhaporasI, 4 purimudra, 5 ekAsaNuM, 6 nivI, 7 ekaThANa, 8 ekadattI, 9 AyaMbIla, 10 upavAsa. * dazAha : 1samudravijaya, 2 akSobha, 3 stimita, 4 sAgara, pa himavaMta, 6 acalo, 7 dharaNa, 8 puraNa, 9 abhicaMdra, 10 vasudeva. * saMjJA daza : 1 AhAra, 2 bhaya, 3 parigraha, 4 maithuna, 5 krodha, 6 mAna, 7 mAyA, 8 lobha, 9 ogha, 10 loka. ekeMdriyane dasasaMjJA. * parasamaya dasa avatAra : 1 samatsaya 2 kacchapa, 3 varAha, 4 narasiMha 5 vAna, 6 pazurAma, 7 zrIrAma, 8 kRSNa, 9 bauddha, 10 kalaMkI. nma 35 75 ~ For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * jinabhuvane dasa moTI AzAtanA TALavI : 1 taMbola, 2 pANI, 3 bhojana, 4 vAhana, 5 strIbhoga, 6 zayana, 7 dhRta 8 laghunIti, 9 vaDInIti, 10 thuMka. * dasa payanAH 1 causaraNa, 2 caMda, 3 Aura, 4 mahAparinnA 5 bhattaparinnA, 6 taMdula veyAliya, 7 gaNivijajA, 8 saMthAraga 9 maraNa, 10 devendra. * dasa prakAranA mithyAtvaH 1 adharmo dharmasaMjJA, 2 dharme adharmasaMjJA 3 asAdhumAM sAdhusaMjJA, 4 sAdhumAM asAdhusaMjJA 5 mArgamAM unmArgasaMjJA, 6 unmArgamAM mArgasaMjJA, 7 jIvamAM ajIvasaMjJA, 8 ajIvamAM jIvasaMjJA, 9 amukatamAM muktasaMjJA, 10 muktamAM amuktasaMjJA. * vigaya dasaH 1 dudha, 2 dahIM, 3 ghI, 4 tela, 5 goLa sAkara, 6 pakavAna miThAI, 7 magha, 8 mAMsa, 9 madha, 10 mAkhaNa. * dasa pramoda : 1 jJAne, 2 dAne, 3 khale, 4 rAjaye, " vinode, 6 vaira vigrahe, 7 zauryuM, 8 dharme, 9 tape 10 saukhe. * dasa vidha saMgraha : 1 zAstra saMgraha, 2 satyapurUSa saMgraha, 3 dhana saMgraha, 4 strI saMgraha, 5 dharma saMgraha, 6 catuSpada saMgraha 7 vAhana saMgraha 8 kalA saMgraha, 9 pAtra saMgraha, 10 subhASita saMgraha. * strIyone dasa purUSo anISTa lAge : 1 kRtaghna, 2 nirlaja, 3 abhimAnI, 4 asaMbaddha pralApI, 5 saMkucitazAyI, 6 niSphara, 7 kRpaNa, 8 zaucahIna, 9 surata anabhijJa, 10 mUrkha * dasa bhakita karavA lAyaka : 1 ariMhata 2 siddha, 3 caitya, 4 zrata, pa dharma, 6 sAdhuvarga, 7 AcArya, 8 upAdhyAya, 9 samyakatva, 10 pravacana. M 76 - For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * dasa prakAranA zauca : 1 zAstra zauca, 2 mRttikA zauca, 3 nakha zauca, 4 maLazauca, 5 jalazauca, 6 Atapazauca, 7 satyazauca, 8 brahmazauca, 9 vastra zauca, 10 bhavizauca. * dasa prakAre gurUtva : 1 vaMza, ra jJAne, 3 dAna, 4 satve, 5 pakSe, 6 zaurye, 7 bale, 8 jaye, 9 saMtAne, 10 sadguNe-aizcaryuM. * dasa vidha bala : 1 pairyabaLa, 2 buddhibaLa, 3 avadhAraNa baLa, 4 abhyAsa baLa, 5 zarIra baLa, 6 deva baLa, 7 maMtra baLa, 8 sAhasa baLa, 9 dAtR baLa, 10 parivAra baLa. * strInA dasa nAma : 1 mahilA, 2 pramadA, 3 yoSitA, 4 lalitA, 5 vanitA, rAmA, 7 suMdarI, 8 kAmA, 9 ramaNI, 10 nArI. * dhIja : 1 jala, 2 agni, 3 ghaTa, 4 koza, 5 viSa, 6 bhASA, 7 taMdulA, 8 phalo, 9 tulA, 10 sutasparza. * paranI pIDAne na jANe : 1 cora, 2 mAgaNa, 3 durjana, 4 vipra, 5 vaidya, 6 paroNA, 7 nAcanAra, 8 dhUrta, 9 rAjA 10. cillakA (bhATacAraNa). jIivanI dasa dazA 1 bAladazAmAM jIva avyakta paNe sukha duHkha na jANI zake, 2 vidyA dazAmAM jIva varasa sudhI vidyAbhyAsa kare, 3 maMdadazAmAM jIva kAma bhogane viSe tatpara raho, 4 baladazAmAM jIva potAnuM balavaMtapaNuM dekhADe vijJAna vAMche, 5 prajJAdazAmAM jIva artha kuTuMbanI ciMtA kare, draSTi baLaghaTe, 6 hAyanI dasAmAM jIva kAmabhogathI hIna thAya, bAhubala tuTe, 7 paMcAviya dazAmAM jIva rogothakI vyApta thAya, 77 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 8 pAzmArA dasAmAM jIva zarIrathI name deha nabaLo paDe, 9 sanmukha dazAmAM jIva zarIra baLathI tadana kSINa thAya, 10 zAyinI dazAmAM jIva suI rahe hAle cAle nahi mare. * dasabola strIne prApta na thAya: 1 arihaMtapada, 2 cakravartIpada, 3 vAsudevapada, 4 baladevapada, 5 saMbhinnazrota, 6 cAraNalabdhi, 7 pUrvadharalabdhi 8 pulAka labdhi, 9 AhAraka labdhi, 10 gaNadharapada. * dasa prakAranI siddhi : 1 karma, 2 zilpa, 3 vidyA, 4 maMtra, pa yoga, 6 Agama, 7 artha yukta, 8 abhiprAya, 9 tapa, 10 karmakSaya siddha. * vidvAna : 1 cAturya, ra koka, 3 kalaha, 4 kathA, 4 Agama, 6 subhASita, 7 tArkika, 8 vidgaNa 9 kovida, 10 vaidyaka. * samakitanI daza prakAranI rUcI : 1 niHsaMkarUcI, 2 upadeza rUcI, 3 anyarUcI, 4 sUtrarUcI, 5 bIjarUcI, 6 abhigamarUcI 7 vistArarUcI, 8 kriyArUcI, 9 saMkSeparUcI, 10 dharmarUcI. * yatidharma dasa prakAre : 1 khetI kSamA-krodhane TALe, ra mRdava mRdutA komaLapaNuM abhimAna ne TALavApaNuM, 3 ajjava Arjava saralapaNuM mAyA tyAga karavApaNuM, 4 mukti-mukti sarvathA prakAre lobha tyAga, 5 tana-tapa-12 bhede tapa karavo anazana uNodarIyAdi 6 prakAre bAma tapa, ane prAyazcitta vinayAdi 6 prakAre abhyatara tapa, 6 saMyama 17 prakAre pALavuM, 7 sacca-satya vacana bolavuM, 8 zauca je kriyA karatA karma na lAge tevA kAma karavA, 9 akiMcana pAse kAMipaNa rAkhavuM nahi, 10 brahmacarya-zuddha zIyalanuM pratipAlana karavuM. * vIranA dasa zrAvaka-1 ANaMda 2 kAmadeva, 3 culanIpiyA 4 (78) 78 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 suradeva, pa cullazataka, 6 kuMDakolika, 7 saddAlaputra, 8 mahAzataka, 9 naMdinI priya, 10 tetali pitA. * daza zrAvakanI strIyo - 1 zivAnaMdA, 2 bhadrA 3 zAmA 4 dhanyA, 5 bahulA, 6 puSpA, 7 agnimitrA, 8 revatI, 9 azvinI, 10 phalganI * daza zrAvakanA nagaro : 1 vANijayagAma, 2 caMpA, 3 kAzI 4 kAzI, 5 AlaMbhikA, 6 kAMDilyapura, 7 polAsa, 8 rAjagRhI, 9 zrAvasti, 10 zrAvati. * dase zrAvakanA utpattinA vimAno : 1 arUNe, ra arUNAbe, 3 arUNaprabhe, 4 arUNakAMte, 5 siddha, 6 arUNadhvaje, 7 rUpe 8 vaDaze, 9 gave, 10 gAle. * jIvanA pariNAma : 1 gati pariNAma, 2 iMdriya pariNAma, 3 kaSAya pariNAma, 4 vezyA pariNAma, 5 joga pariNAma, 6 upayoga pariNAma, 7 jJAna pariNAma, 8 darzana pariNAma, 9 cAritra pariNAma, 10 veda pariNAma. * ajIvanA dasa pariNAma : 1 gati pariNAma, 2 baMdhana pariNAma, 3 saMsthAna pariNAma 4 varNa pariNAma, 5 gaMdha pariNAma, 6 rasa pariNAma, 7 sparza pariNAma, 8 agurulaghu pariNAma, 9 zabda pariNAma, 10 bheda pariNAma. * nArakIne dasa kharAba : 1 kharAba zabda, 2 kharAba rUpa, 3 kharAba gaMdha, 4 kharAba rasa, 5 kharAba sparza, 6 kharAba gati, 7 kharAba buddhi, 8 kharAba bala, 9 kharAba vIrya, 10 kharAba uThANa karma. * dasa prakAranI saMjJA : 1 AhAra saMjJA, 2 bhaya saMjJA, 3 maithuna 96 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 saMjJA, 4 parigraha saMjJA, 5 krodha saMjJA, 6 mAna saMjJA, 7 mAyA saMjJA, 8 lobha saMjJA, loka saMjJA, 10 odha saMjJA. nArakInA jIvone dasa prakAranI sakhata vedanA : 1 anaMtI bhUkha, 2 anaMtI tRSA, 3 anaMtI zIta, 4 anaMtI uSNatA, 5 anaMto roga, 6 anaMto zoka, 7 anaMto bhaya, 8 anaMto dAha 9 anaMtI kharaja, 10 anaMtI paravazatA. dasa prakAre cittanI zAnti H 1 jaina dharma karavAnI rUci thAya, 2 jAti smaraNa jJAnathI rUcI thAya, 3 teja bhave mokSe jAya tevuM mahAna svapra dekhIne rUcI thAya, 4 devatAne dekhavAthI, 5 avadhijJAna utpanna thavAthI,6 avadhi darzana utpanna thavAthI, 7 mana:paryava jJAna utpanna thavAthI, 8 kevaLajJAna utpanna thavAthI, 9 kevaLa darzana utpanna thavAthI, 10 kevaLI maraNe maravAthI. dasa prakAranA dAna : 1 anukaMpA dAna - te duHkhI durbaLane dAna Ape, 2 saMgraha dAna-te ekatra karIne dAna Ape, 3 bhayadAna te Darano mAryo dAna Ape, 4 karUNA dAna te zokathI dAna Ape, 5 lajjA dAna te lajjAnA vazathI dAna Ape, 6 garva dAna te ahaMkArathI bhATa cAraNanedAna Ape, 7 dharma dAna-te supAtra sAdhune dAna Ape, 8 adharma dAna te je dAna devAthI adharma thAya tevuM dAna Ape, 9 kAhIdAna te kyAMika kyAika rahIne Ape, 10 kathana dAna te kAMika lene kAMika de te dAna. jJAna vRddhinA dasa nakSatro : 1 mRgazira, 2 ArdrA, 3 puSpa, 4 pUrvAbhAdrapada, 5 pUrvAzADhA, 6 pUrvAphAlgunI, 7 mULa, 8 azleSA, 9 hasta 10 citrA. cothA ArAmAM dasa sArA H 1 sAro zabda, 2 sArUM rUpa, 80 For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 3 sAro rasa, 4 sAro gaMdha, 5 sAro sparza, 6 sArI buddhi 7 sArI gati, 8 sArA karma 9 sArA balavIrya, 10 sAruM parAkrama. * dasa prakAre pratyAkhyAna kare : 1 anAgata bhaviSyakALanuM ra adakAMta kAlavartatA, 3 koTisahita koTisahita, 4 niyavaMta nizcayekarI, 5 sAgAre AgAra sahita, 6 anAgAra-AcAra sahita, 7 pramANakRta-kavalatapa pramANatapa, 8 niravazeSa sarva tapa kare, 9 saMketikaMgaThasI muThasI Adi 10 addhA-porasI sADha porisI. * dasa prakAre doSo utpanna kare - 1 darpa-te kAmakriDAne mATe, 2 pramAda te pramAdathI, 3 anAbhogika - te ajANapaNAthI, 4Ature te rogane kAraNathI, 5 Apattine ApadA AvavAthI, 6 zaMkAthIzaMkA karavAthI, 7 prakveSathI te dveSa karavAthI, 8 sahasA te akasmAtathI, 9 bhayathI te DarathI, 10 vIsamA te ziSya praziSyAdikanA mATe. * jIva pApa Alovato dasa prakAre duSaNa lagAve : 1 A kaMpitA pote kaMpAyamAna thato ne gurUne kaMpAvato Alove, 2 anumAnathI anumAna bAMdhIne Alove, 3 diTha tedIThodITho Alove, 4 chatra te chAno chAno Alove, 5 zabdAkula te utAvaLo utAvaLo Alove, 6 sUkSma te nAnA doSo Alove, 7 bAda te moTo doSo Alove, 8 bahujana te ghaNA pAse Alove, 9 avyakata te ajANyA kane Alove, 10 tasavI te potAnA samAna prAyazcittiyA pAse Alove. * dasa prakAre guNInA pAse Alove : 1 jAtisaMpanna jAtivaMta pAse Alove, 2 kula saMpana kulavaMta pAse Alove, 3 vinayasaMpanna vinayavaMta pAse Alove, 4 jJAnasaMpanna jJAnavaMta pAse Alove, 5 darzana saMpanna darzanavaMta pAse Alove, 6 cAritra saMpanna cAritrAvaMta pAse Alove, 7 kSamA saMpanna kSamAvaMta pAse Alove, (81 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 8 dAMta saMpanna iMdriyonA damana karavA pAse Alove, 9 amAyI mAyA rahita pAse Alove, 10 apazcAtApI AlovyA pachI pazcAtApana kare. dasa ThekANe dasa vAnA hoya : 1 ghaNo krodha be strInA bhartA 2ne ghara madhye hoya, 2 ghaNuM mAna rajapUtane hoya, 3 ghaNI mAyA bhekha dhArIne hoya, 4 ghaNo lobha brAhmaNane hoya, pa ghaNo zoka jugArIne hoya, 6 ghaNI ciMtA coranI mAne hoya, 7 ghaNuM kapaTa vezyAne hoya, 8 ghaNuM satya samakita dRSTinehoya, 9 ghaNI nidrA-dharma sthAnake hoya, 10 ghaNo saMtoSa sAdhune hoya. dasa prakAranA sukho H 1 nirogI deha, 2 lAMbu AyuSya 3 kAma ghaNo, 4 bhoga sukha, 5 alpa tRSNA, 6 ghaNo saMtoSa, 7 anuttara vimAnanuM sukha, 8 sAdhunuM sukha, 9 siddhinuM sukha, 10 gharamAM Rddhi ghaNI. dasa prakAre buddhi varSa : 1 dIrgha AyuSya ane nirmala buddhi hoya tenI buddhi vadhe, 2 vinayavaMta purUSanI buddhi vadhe, 3 udyama karanAranI buddhi vadhe, 4 iMdriyone damana karanAranI buddhi vadhe, 5 zatru upara aMtaraMga rAga karanAranI buddhi vadhe,6 kaThaNa kAryamAM sAvadhAna thAya tenI buddhi vadhe, 7 zaMkA rahita hoya tenI buddhi vadhe, 8 gurUnI prazaMsA kare tenI buddhi vadhe, 9 mUrkhapaNAthI alaga rahe tenI buddhi vadhe, 10 dharmanA upara draDhatA rAkhe tenI buddhi vadhe. dasa kAraNathI dIkSA le : 1 potAnI icchAthI dIkSA le, 2 roSathI dIkSA le, 3 vRddhA avasthAthI dIkSA le, 4 jAtismaraNa jJAnathI dIkSA le-mRgAputranI peThe, pa tRSNAthI dIkSA le kapilanI peThe, 6 gurU upadezathI dIkSA le-AdinAthanA 98 putronI peThe, 7 devatA 02 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 AyuSya thoDuM che ema kahevAthI dIkSA le, 8 mohathI dIkSA lebhRgupurohitanA peThe, 9 roga utpanna thavAthI dIkSA le anAthInI peThe, 10 koI mAne nahi tyAre dIkSA le-tetalIsutanI peThe. * dasa prakAranA sthavira : 1 grAma vira, ra nagara sthavira, 3 deza vira, 4 kuLa sthavira, 5 ghara sthavira, 6 gaNi sthavira, 7 saMgha vira, 8 vayasthavira, 9 zruta sthavira, 10 vrata dIkSA vira. * dasa prakAranA dharmaH 1 grAma dharma, 2 nagara dharma, 3 deza dharma, 4 AzaMkiya dharma, 5 pAkhaMDa dharma, 6 kula dharma, 7. gaNa dharma, 8. jJAna dharma, 9. darzana dharma, 10 cAritra dharma. * dasanA sAthe vAda na karavoH 1 rAjA sAthe, 2 dhanavaMta sAthe, 3 balavaMta sAthe, 4 pUrNapakSavALA sAthe, 5 krodhi sAthe, 6 nIca sAthe,7 tapasvI sAthe, 8 jUThA bolA sAthe, 9 mAtA pitA sAthe, 10 gurU gurUNI sAthe. * dasa prakAranA zastroH 1 agni, 2 pANI, 3 lUNa, 4 khaTAi, 5 cIkaTa, 6 khAra, 7 mana, 8 vacana, 9 kAyA, 10 avirati zastra. * dasa prakAre zubha karma upArjana kare : 1 zuddha mana samyakatva pALe te zubha karma bAMdhe, 2 mana vacana kAyAnA yogone rUMdhe te zubha karma bAMdhe, 3 iMdriya noiMdriyane dame te zubha karmane bAMdhe, 4 kSamA kare te zubha karma bAMdhe, 5 vaiyAvacca kare te zubha karma bAMdhe, 6 vairAgya vAsanA dhAraNa kare te zubha karma bAMdhe, 7 dAna zIyala tapa bhAvanA bhAve te zubha karma bAMdhe, 8 samabhAve varte te zubha karmane bAMdhe, 9 siddhAMtanuM zravaNa kare te zubha karma bAMdhe, 10 dharmadhyAna ane zukaladhyAna dhAraNa kare te zubha karma bAMdhe. 83. bhAga-3 pharmA-7 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * dasa prakAre sArA karma upArjana karI sArI gati meLave : 1 tapasyA karIne niyANuM na bAMdhe to tAmasItApasanI peThe, ra samakita zuddha pALato zreNikarAjAnA peThe, 3 traNe yogo sthira rAkhe to rathanemi rAjImatinI peThe 4 kSamA dhAraNa kare to gaja sukumALanI peThe, 5 paMcaMdriya vaza kare to dhannA aNagAranI peThe, 6 svachaMdapaNuM tyAga kare to selaka rAjavinI peThe, 7 mAyA rahita saMyama pALe to gautamasvAmInI peThe, 8 koI dveSI dharmathI DagAvatA na Dage to kAmadeva zrAvakanI peThe 9 siddhAMtanI temaja zAsananI prabhAvanA kare to kezIkumAranI peThe, 10 vrata paccakhkhANa cokhuM pALe to varanAga naTavAnI peThe. * jIvane dasa maLavA durlabha che H 1 manuSya janma, 2 Arya kSetra, 3 ciMdriya paTupaNuM 4 uttamakuLa, 5 dIrgha AyuSya, 6 nirogI zarIra, 7 saddagurUno yoga, 8 siddhAMta zravaNa, 9 devagurU dharmanI upara zraddhA, 10 tapa saMyamamAM balavIrya phoravavuM. * puNyavaMta dasa vastu pAme : 1 ghaNo parivAra, ra ghaNI lakSmI, 3 ghaNo svajana varga, 4 uMca gotra 5 gaura varNa, 6 nirogI zarIra, 7 nirmala buddhi, 8 vinayIpaNuM 9 baLavaMtapaNuM, 10 yazasvIpaNuM. * sAdhu sevA karavAthI dasa maLe : 1 sUra saMbhaLAya, 2 jJAna prApta thAya, 3 vinaya Ave, 4 paccakhkhANa udaya Ave, pa saMyama udaya Ave, 6 tapasyA udaya Ave, 7 navA karma rokAya, 8 junA karma nirjara, 9 pApa kriyA rahitapaNuM thAya, 10 mukti maLe. * dasa prakAranA zabdoH 1 kaMkaNa-te ghaMTano, 2 TaMkaNa te jhAlarano, 3 lukho-te kamADano, 4 bhinna-te dehano, 5 jajjara-te khokharA Dholano, 6 lAMbo dIrgha-te gAjavAno, 7 nAno te vINAno 8 gaMbhIra 84. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 -te zaMkhano, 9 komaLa-te sUkSma kaMThano 10 khikhiNa-te ghugharAno agara ghoDAnA haNahaNATano. * dasa prakAranA mAna 1 jAtimAna, 2 kulamAna, 3 baLamAna 4 rUpamAna, 5 tapamAna, 6 lAbhamAna, 7 sUtra mAna, 8 ThakurAi mAna, 9 deva pAse Ave teno mAna, 10 lakSmIno mAna. * dasa guNothI zrAvaka jaNAyaH 1 jIvA jIvAdika tatvane jANe, 2 dharma karatAM devonI sahAyanI vAMchA na kare, 3 koTI deva calAyamAna kare to cAle nahi, 4 bhagavaMtanA vacana upara zaMkA na kare, 5 bhagavaMtanA vacananeja artha paramArtha jANe bIjA saMsAranA tamAma kAryane anartha jANe, 6 dharmano raMga asthimajAmAM lAge, 7 eka mAsamAM pAMca pauSadha kare, 8 sphaTika ratnanA peThe nirmala evA bhagavaMtanI sevA pUjA kare, 9 apritithI upaje tevAnA gharane viSe na jANe, 10 sAdhu sAdhvIne AhAra pANI auSadha vastrAdikanuM dAna bhaktithI kare. * dasa bole gADha duSama kALa : 1 akAle varase megha, 2 kALe megha varase nahi, 3 paramAtmAnI pUjA nahi, 4 mithyAdraSTinI pUjA, 5 asAdhunI sevA, 6 sAdhunI sevA nahi, 7 vaDIla vargano vinaya nahi, 8 manamAnyo upadeza, 9 samakitanI hAnI mithyAtvanI vRddhi, 10 zabda rUpa rasa gaMdha sparzamAM vRddhipaNuM. * dasa prakAre gADha suSamakALa : 1 kAle megha varase, 2 akAle varase nahi, 3 paramAtmAnI pUjA, 4 mithyAdraSTinI pUjA nahi, 5 sAdhunI sevA, 6 asAdhunI sevA nahi, 7 vaDIlano vinaya, 8 satya upadeza, 9 samyakatvanI vRddhi mithyAtva tyAga 01 zabda rUpa rasa gaMdha sparzano bahiSkAra. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dasa prakAre vaiyAvacca-1 tIrthaMkaranI, 2 gaNadharanI, 3 AcAryanI, 4 upAdhyAyanI, 5 sthaviranI, 6 tapasvInI, 7 glAnanI, 8 navadIkSitanI, 9 saMghanI, 10 sAdharmikanI. * dasa prakAre gurU bhakti-1 gurU Ave tyAre ubho thAya, ra Asana nimaMtraNA kare, 3 Asana pAtharI Ape, 4 temanA guNo gAya, 5 gurU AvyA hAtha joDI ubho thAya, 6 satkAra kare, 7 sanmAna kare, 8 gurU Ave to sAmo jAya, 9 AvyA pachI bhakti kare, 10 gurU jAya tyAre mUkavA jAya. * dasa jANavA lAyaka : 1 eka vALano agra bhAga AkAzAstikAyanI asaMkhyAtI zreNine avagAhIne rahe che, 2 eka eka zreNimAM asaMkhyAtA pratara che, 3 eka eka pratire asaMkhyAtA nigodanA goLA che, 4 eka ekagoLe asaMkhyAtA zarIra che, 5 eka eka zarIre anaMtA jIvo che, 6 eka eka jIve asaMkhyAta pradeza che, 7 eka eka pradeze anaMtI karmavargaNA che, 8 eka eka vargaNAmAM anaMtA paramANu che, 9 eka eka paramANamAM anaMtA varNa-gaMdha-rasa sparzanA paryAya che. 10 eka eka paryAye, anaMtA kevaLInA paryAya che. * bhaviSyamAM dasa prakAre zrAvaka zoca kare : 1 paramAtmAnA darzana vaMdana pUjA stavanAdika na kare. 2 sAdhu AvyAthI vyAkhyAnAdika sAMbhaLe nahi, 3 sAdhu AvyAthI AhArapANI AdhAkarmI Ape, 4 sAmAyika pratikramaNa pauSadha kare nahi, 5 bhaNavAnI chatI jogavAI bhaNe nahi, 6 sAdharmikabhAInI bhakti kare nahi, 7 samyakatvane upArjana kare nahi, 8 dharmajAgaraNa kare nahi, 9 pApanA mArgane tyAga kare nahi, 10 sAdhu AvyAthI vinaya bhakti kare nahi. 86 For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * dasa praznanA uttara prazna : 1 lavaNa samudra taravo sulabha, paNa saMsAra samudra taravo duSkara kema ? uttara lavaNa samudramAM pANI ghaNuM che saMsAra samudramAM moharUpI pANI che tethI tarI zake nahi, ra lavaNa samudramAM pANInA kallolo ghaNA che, tema saMsAra samudramAM sneharUpI kallolo ghaNA che, 3 lavaNa samudramAM pavana ghaNo che, saMsAra samudramAM mithyAtvarUpI pavana ghaNo che, 4 lavaNa samudramAM kAdava ghaNo che, saMsAramAM rAga dveSarUpI kAdava ghaNo che, 5 lavaNa samudramAM jaLamay. Ao ghaNA che, saMsAra samudramAM pAkhaMDa matarUpI kirADA ghaNA che, 6 lavaNa samudramAM moTA parvato che, saMsAra samudramAM ATha karmarUpI kalazo che. 8 lavaNa samudramAM matsya kacchapa-magarAdika ghaNA che, tema saMsAra samudramAM kuTuMba parivArarUpI masyAdiko ghaNAja che, 9 lavaNasamudramAM chIpo zaMkhAdika ghaNA che, temaja saMsArasamudramAM kugurU kudharma kuzAstrarUpI chIpalA zaMkhalA ghaNA che 10 lavaNa samudramAM pANIno pravAha ghaNo ja che, temaja saMsAra samudramAM karma kaSAyano haTha kadAgraha ghaNoja che, tethI saMsAra samudra tarI zake nahi. e uparokata kAraNathI lavaNa samudra taravo duSkara che, paraMtu kadAca devatAnI sahAyathI tarI zake, tevIja rIte bhagavAnanI pUjAthI, sAdhunI sevAthI, siddhAMta zravaNathI, jJAna darzana cAritrathI dustara evA paNa saMsArasAgarane tarI zakAya che. * dasa prakAranA dAna : 1 AdAna, 2 garvadAna, 3 , saMgrahadAna 4 bhayadAna, 5 anukaMpAdAna, 6 lajjAdAna, upakRtadAna 9 adharmadAna, 9 dharmArthadAna, 10 abhayArthadAna. * dasa prakAre devagatimAM jAyaH 1 deva gurU dharmanI bhakti karanAra, 2 gaI vastuno zoka nahi karanAra, 3 zubha dhyAnano karanAra, 4 zuddha samyakatva pALanAra, 5 vairAgyane dhAraNa karanAra, 6 dharmadhyAna 87. For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karanAra, 7 vrata paccakhkhANa karanAra 8 alpa kaSAyI, 9 dAna ApanAra, 10 ajJAna tapa kaSTa karanAra. * deva gatithI manuSyamAM AvelA dasa vastu pAme: 1 dhana dhAnya kSetra vastu hiraNya rUpya kupyAdika dvipada catuSpadAdika, ra mitra, 3 svajana varga, 4 ucagotra, 5 nirogI zarIra, 6 suMdara rUpa, 7 sArI buddhi 8 uttama vinaya, 9 balavaMta, 10 yazavaMta. jaMbudvipanA dasa bolo : 1 jaMbudvipanA 190 khaMDavA bharata jevA, 2 tene yojana pramANanA kare to 790 kroDa pa6 lAkha, 94 hajAra 150 yojana 1// gAu 1pA dhanuSya jhAjherA thAya, 3 jaMbudvipamAM vAsA 7 tathA 10 che, 4 jaMbudvipamAM parvata 269 zAzvatA che, 5 phUTa jaMbudvipamAM 467 tathA para5 phUTa che, 6 jaMbudvipamAM tIrtha 102 che, 7 jaMbudvipamAM 16 draho zAzvatA che, 10 jaMbudvipamAM 14 lAkha pa6 hajAra nadIyo che. dasa saMgano tyAga karavo : 1 pAsasthAno, 2 osannAno, 3 kusIliyAno, 4 sarakatano,5 svachaMdIno, 6 nindavano 7 haThI kadAgrahIno, 8 anIti karanArano, 9 anya mArgIyono, 10 vAmana mArgIyono. * dasa vacane mokSa maLe: 1 paramAtmAnI pUjA sevAthI, 2 sAdhunA mukhathI bhagavAnanI vANI sAMbhaLavAthI, 3 zuddha bhAve satpAtrane dAna devAthI, 4 uttama prakAranA dhyAna karavAthI 5 zIyalanuM pratipAlana karavAthI, 6 bhajana rAkhavAthI 7 mana vaza karavAthI, 8 dehane damana karavAthI, 9 gama khAvAthI, 10 pApamArgane tyAga karI zAMtarasanuM pAna karavAthI. dasa prakAranA mahA pApI : 1 potAnA AtmAno ghAtI, 2 na 88 For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vizvAsaghAtI, 3 tIrthakara bhaktine oLavanAro, 4 hiMsA karanAro, 5 kUDI sAkSI pUranAro, 6 pArakAnA guNane oLavanAro, 7 saTTo karanAro, 8 vanaspati kapAvanAro, 9 taLAvanI pALa toDanAro, 10 garbha hatyA karAvanAro. * dasa vadhAryAM vadhe ghaTADayA ghaTe : 1 AhAra, ra paiso, 3 viSaya, 4 zoka, 5 bhaya,6 ramata, 7 krodha, 8 hAsya, 9 nidrA, 10 mAna. * jJAnInA dasa lakSaNo H 1 krodha rahita, re vairAgyavata, 3 jItendriya, 4 kSamAvaMta, 5 dayAvaMta, 6 nirlobhI, 7 dAtAra, 8 bhayarahita, 9 zoka saMtApa rahita, 10 sarvajana priya. * dasa prakAranI samAcArI : 1 bhikSA, 2 prArthanA, 3 iryApathikI, 4 AlocanA, 5 bhojanavidhi, 6 mAtraka zuddhi, 7 vihAra, 8 caMDila, 9 Avazyaka. * dasa prakAranI samAcArI : 1 icchAkAra, 2 mithyAkAra. 3 tathAkAra, 4 AvazyakI, 5 naiSebikI, 6 pRcchanA, 7 atipachA, 8 chaMdanA, 9 nimaMtraNA, 10 upasaMpata. bhojanane mATe munine je prArthanA karavAmAM Ave che te AThamI chaMdanA samAcArI jANavI, ane muni jayAre grahaNa na kare tyAre navamI nimaMtraNA jANavI, tathA jayAre rAtri divasa cakranA peThe niraMtara bhamyA kare, tethI cakravAla samAcArI jANavI, potAnA gacchane choDIne, jJAna, darzana, cAritrAnA lAbhanA mATe je bahuzrutapAse javAya te upasaMpata samAcArI jANavI. * dasa prakAranI ArAdhanA : 1 sarva aticAra Alove te, 2 vrata uccareta, 3 sarvajIvone khamAve te, 4 potAnA AtmAne 18 pApasthAnothI vosirAve che, 5 cAra zaraNA grahaNa kare che, ( 89 89 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 gamanAgamana duSkRtyonI gaNA kare te, 7 jaina maMdirAdika je kAMi satkRtyo karelA hoya tenuM anumodana kare te, 8 zubha bhAvanA bhAve te, 9 aNasaNa kare che, agara traNa ke cAra AhArano tyAga kare te 10. namaskAra maMtranuM smaraNa kare te. * dasa prakAranA satya vacano-1 janapada satya je dezamAM je vastu je nAmathI bolAtI hoya te, 2 saMmata satya jema ke kAdavathI deDakA sevAla kamala pramukha thAya che, paraMtu kamalane paMka kahe che, 3 sthApanA satya je pratimAM jenI hoya te nAmathI bolAve. 4 nAmasatya jema kulavardhana nAma che, paNa janmyo tyArathI ja kuLano nAza thato hoya, topaNa nAmasatya che, 5 rUpasatya guNothI bhraSTa hoya, to paNa sAdhunA veSavALAne sAdhu kahevo te rUpasatya gaNAya, 6 pratitasatya te madhyamAnI apekSAye anAmikA AMgalIne nAnI kahevI, 7 vyavahArasatya jema parvata baLe che, rasto cAle che, 8 bhAvasatya jema popaTamAM pAMca raMga che, to paNa lIlAraMgano kahevAya che, 9 upayogasatya jema daMDanA yogathI daMDI kahevo, 10 upamAsatya jema mukha caMdramAM samAna che. * dasa prakAranA asatya vacano H 1 krodhathI, 2 mAnathI, 3 mAyAthI, 4 lobhathI, 5 rAgathI, 6 zveSathI, 7 hAsyathI, 8 bhayathI, 9 vikathAthI, 10 jIvahiMsA thAya tevA vacano bolavAthI * dasa prakAranA mizra vacano : 1 utpannamizra te jema khabara vinA kahevuM ke Aje A gAmamAM dasa bALako janmyA che, ra vigata mizra te jema khabara vinA kahevuM ke Aje A gAmamAM dasa bALako maraNa pAmyA che, 3 utpanna vigata mizra te jema khabara vinA kahevuM ke A gAmamAM dasa mANasa janmyA che, ne dasa mANasa maraNa pAmyA For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 che, 4 jIvamizra te jIva ajIvanI rAzIne kahevuM ke A jIva che, 5 ajIvamizra te annanA DhagalAne kahevuM ke A ajIva che, 6 jIvAjIva mizra jIva ajIva banenA mATe mizra bhASA bolavI te, 7 anaMta mizra mUla Adi avayavomAM keTalIka jagyAye anaMta jIva che, ane koIka jagyAye, pratyeka jIva che, tene pratyeka vanaspati kahevI te, 8 pratyeka mizra-pratyeka jIvone anaMtakAya kahevA te, 9 addhA mizra te be ghaDI tApa caDayA pachI kahevuM ke, divasa ugyo che, 10 addhA mizra te eka ghaDI rAtri gaI hoya topaNa kahevuM ke, divasano udaya che. acAra prakAra vIranA 11 gaNadharo : 1 iMdrabhUti, 2 agnibhUti, 3 vAyubhUti 4 vyakta, 5 sudharmA, 6 maDita, 7 mauryaputra, 8 akaMpita, 9 acalabhrAtA, 10 metArya, 11 prabhAsa. * parasamaye rUdra : 1 bhedyarUdra, 2 achagharUdra 3 amara rUdra, 4 akabarUdra 5 avinAzarUdra 6 tripAtharUdra 7 sadyarUdra, 8 vAmarUdra, 9 athorarUdra 10 tatparUbarUdra, 11 izAnarUdra. rUdrANI : 1 zrIkAMtA, 2 upazamazrI, 3 padmalatA, 4 gaMgA, 5 tAsasurA, 6 sujasazrI, 7 varNazrI 8 raMbhA, 9 padmA, 10 gacarI, 11 gaMgA. jinamate 11 rUdro 1 bhIma RSabhatIrthe, ra jitazatru ajitanAthatIrthe, 3 udyota suvidhItIrtha, 4 zAmala zItala tIrthe, 5 supratiSTha zreyAMsatIrthe, 6 acalo vAsupUjayatIrthe, 7 puMDarIka vimalatIrthe, 8 ajitaghara-anaMtatIrthe, 9 ajitanAtha-dharmatIrtha, 10 - 91 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 peDhAla zAMtinAthatIrthe, 11 suvatavIrItIrthe. te 11nI gati : 1 sAtamI narake, ra sAtamI narake, 3 chaThI narake, 4 chaThI narake, 5 chaThI narake, 6 chaThI narake, 7 chaThI narake 8 pAMcamI narake, 9 cothI narake, 10 cothI narake 11 trIjI narake. 11 durlabha : 1 mAnavabhava, 2 AryakSetra, 3 uttamajAti. 4 uttamakula, 5 rUpa, 6 Arogya 7 dIrghaAyuSya 8 nirmala buddhi, 9 samaNugaha (siddhAMta zravaNa avadhAraNA) 10 zraddhA, 11 saMyama. jANavA lAyaka : 1 dharmanuM jANapaNuM hoya to jIvadayA pALe, 2 jJAnIpaNuM hoya to thoDuM bole, 3 buddhivaMta hoya to sabhA jIte, 4 sAdhunI saMgati hoya to saMtoSI thAya, 5 vairAgya hoya to pAMce iMdriyone dame, 6 sutrA siddhAMta sAMbhaLe to dharmane viSe caDatA pariNAma thAya, 7 jIva dayA pALe to nirbhaya thAya, 8 moha matsara tyAga kare to devatAne pUjanIka thAya, 9 nyAya mArgamAM cAle to yaza mAna upArjana kare, 10 sarva jIvane khamAve to bhaviSyamAM sukha zAMti bhogave, 11 tIrthaMkaranI bhakti pUjA kare, AjJApALe, tenA mArgamAM cAle. tenA vacano na utthApe to mokSa meLave. * jANavA lAyaka : 1 vidhivAda-te vItarAge kahyA pramANeja karavuM te, 2 caritAnuvAda te nAma laIne kahevuM ke amuke Ama kaheluM che te, 3 sthitavAda te jagatamAM je padArtho rahelA hoya tema kahevA te, 4 heyavAda te tyAga karavA lAyaka hoya te, pa zeyavAda te je jANavA lAyaka hoya te, 6 upAdeyavAda te je AdaravA lAyaka hoya te, 7 dharmapakSa te samyaga draSTi sAdhu tathA zrAvakano mArga te, 8 adharmapakSa te mithyAtvIpaNuM dharmipaNuM chAMDe te, 9 mizrapakSa te cAritra Azri virati aviratino mArga Adare te, 10 vyavahAra pakSa te bAhya 92. For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 lokanA mArgane dekhe paNa kumArgano tyAga kare, 11 nizcayavAda te kevalIye kahelo. * dharmarUpI kalpa vRkSanA - 1 samakitarUpI mULa, 2 dhIraja rUpI kaMda, 3 vinayarUpI vedikA cokI, 4 yazarUpI bIja, 5 pAMca mahAvratarUpI saMgha, 6 bhAvanArUpI DALIyo, 7 jJAna dhyAnarUpI chAla, 8 aneka guNarUpI kuMpaLA, 9 zIyalarUpI kula, 10 upayogarUpI sugaMdha 11 mokSarUpI phaLa. * jJAna vadhe: 1 udyama kare to, ra nidrA tyAga kare to, 3 alpa AhAra kare to, 4 thoDu bole to, 5 paMDitano saMga kare to, 6 vinaya kare to, 7 kapaTarahita tapa kare to, 8 saMsArane asAra jANe to, 9 bhaNelAnI pucha paracha gaNatrI kare to, 10 jJAnInA pAse bhaNe to, 11 iMdriyonA viSayane tyAge to. | bAra prakAra zrAvakanA 12 vrato : 1 pUla prANAtipAta viramaNa, 2 sthUla mRSAvAda viramaNa, 3 sthUla adattAdAna viramaNa 4 svadArA saMtoSa parastrIAdika tyAga, 5 parigraha pramANa, 6 divrata, 7 bhogopabhoga, 8 anarthadaMDa parihAra, 9 sAmAyika, 10 desAvakAzika, 11 pauSadha, 12 atithisaMvibhAga. * avirati : 1 pRthvI, 2 apa, 3 tela, 4 vAu, 5 vanaspati 6 trasa, 7 ekeMdri, 8 beiMdriya, 9 iMdri, 10 cauridri, 11 pacaMdri, 12 mana. * upayoga 1 matijJAna, 2 zrutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 mana : paryavajJAna, 5 kevalajJAna, 6 mati ajJAna, 7 zruta ajJAna, 8 93 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vibhaMga ajJAna, 9 cakSu darzana, 10 acakSu darzana 11 avadhi darzana, 12 kevaLa darzana. * jina mate 12 cakravartIyo : 1 bharata, 2 sagara, 3 madhavA 4 sanaskumAra, 5 zAMti, 6 kuMtha, 7 ara, 8 subhUma, 9 pama, 10 hariNa, 11 vijaya, 12 brahmadatta. cakrI utpannatIrtha samaya : 1 bharata RSabhatIrthe, 2 sagara ajitatIrthe, 3 madhavA dharma zAMti maLe, 4 sanakumAra, 5 zAMti, 6 kuMthu, 7 ara, e traNe tirthaMkara cakrI, 8 subhUma ara mallitIrthe, 9 padma munisuvrata tIrthe, 10 haripeNa namitIrthe, 11 vijaya neminemitirthe, 12 brahmadatta, nema pArzva madhyatIrthe. cakravartinI gati : 12 brahmadatta tathA 8 subhUma sAtamI narake; 3 madhavA, 4 sanakumAra trIje sanaskumAra devaloke bAkInA ATha 12-5-6-7 9-10-11 mokSe gayA che. 12 bheda tapanA 1 anazana, 2 unodarI, 3 vRttisaMkSepa, 4 rasa tyAga. 5 kAya kaleza, 6 saMlInatA, e 6 bAhya bheda, 7 prAyazcita, 8 vinaya 9 vaiyAvacca, 10 sajhAya, 11 dhyAna, 12 kAyotsarga, e 6 atyaMtara tapanA bheda. upAMga : 1 uvavAI, 2 rAyapasaNI, 3 jIvAbhigama, 4 pannavaNA, 5 caMdapannati, 6 sUrapannati, 7 jaMbudvipapannati 8 niryAvalIkA, 9 kalpAvataMsikA, 10 puSkriyA, 11 puSkacUliyA, 12 viSNudazA. * bhAvanA : 1 anitya bhAvanA, 2 azaraNa, 3 bhavasvarUpa, 4 ekatva, 5 anyatva, 6 azuci, 7 Azrava, 8 saMvara, 9 nirjarA, 10 lokasvarUpa, 11 bodhi durlabhatA, 12 dharmabhAvanA. For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * sarasvatInA nAma : 1 bhAratI, 2 sarasvatI, 3 zAradA, 4 haMsagAminI, 5 vizvavikhyAtA, 6 vAghezvarI, 7 kumArI, 8 brahmacAriNI, 9 paMDita mAtA, 10 brahmaputrI, 11 brahmANI, 12 varadA. * parasamaye, 12 tilakaH 1 lalATe kezava, 2 udare nArAyaNa, 3 hRdaye mAdhava, 4kaMTharUpe goviMda, 5 dakSiNa udare viSNu, 6 jamaNI bAhu viSe madhusUdana, 7 kaMThadeze trivikRma, 8 vAma kukSine viSe vAmana, 9 vAge bAhuzrIdhara, 10 kaMdhare RSikeza, 11 udare padmanAbha, 12 kaMThe dAmodara. * vAMjitrAnA nAmaH 1 taMtrI, 2 mRdaMga, 3 mardala, 4 jallabharI, 5 kaMsAla, 6 kIhalA, 7 huDukkI, 8 tiSilI, 9 vaMza, 10 zaMkha, 11 paNavo, 12 bherI. * bAra prakAranA upayoga-pa jJAna, 3 ajJAna, 4 darzana bAra prakAre sAMbhogika eka mAMDaLI : 1 vastrAdika le de, 2 sUtra siddhAMta bhaNe bhaNAve, 3 AhAra pANI le de, 4 arasaparasa namaskAra kare, 5 ziSyAdika Ape, 6 nimaMtraNA kare, 7 arasaparasa ubhA thAya, 8 arasaparasa guNagrAma kare, 9 arasaparasa vaiyAvacca kare, 10 bhegA sAthe bese, 11 ekaAsane bese, 12 arasaparasa kathA vArtA kahe. * bAra prakAre kharAba mana : 1 pApa karmamAM mana joDe, ra azubha kriyAmAM mana joDe, 3 kaThora kAmamAM mana joDe, 4 kharAba kAmamAM mana joDe, 5 kalezavALA kAmamAM mana joDe, 6 niMdya kAmamAM mana joDe, 7 AzravanA kAmamAM mana joDe, 8 chedananA kAmamAM mana joDe, 9 bhedananA kAmamAM mana joDe, 10 udvega karanAra kAmamAM mana joDe, 95. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMbara 7 6 = da m 0 vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 11 parane saMtApa karanAra kAmamAM mana joDe, 12 sarvajIvanA ghAtanA kAmamAM mana joDe. bAra cakravartIyonA dehamAna tathA AyuSyo. nAma dehamAna dhanuSya pramANa AyuSya 1 bharata pa00 84 lAkha pUrva. sagara 4pa0 72 lAkha pUrva. maghavA 40 5 lAkha varSa. sanakumAra 3lA 3 lAkha varSa zAnti 8 lAkha varSa kuMthu 35 95 hajAra varSa. ara 30 84 hajAra varSa subhUma 60 hajAra varSa mahApA 20 30 hajAra varSa. 10 haripeNa 10 hajAra varSa 11 jaya 3 hajAra varSa 12 brahmadatta 700 so varSa * bAra prakAranA vyavahAra vacano : 1 AmaMtraNa karavuM te he bhagavana! 2 AjJApanA-te Ama karo, A vastu lAvo, 3 yAcanA te A vastu Apazo ? 4 pRcchanA te A gAma javAno rasto kayo che ? 5 prajJApanA te dharmanuM svarUpa A pramANe che 6 pratyAkhyAnI te Ama karavuM ane kahyuM nahi, 7 icchAnuMloma te yathAsukha, 8 anabhigrahita te te vAtanI mane khabara nathI, 9 abhigrahita te te vAtanI mane khabara che, 10 saMzaya te tenuM svarUpa ema kahevAya? 0 1 15 96. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 11 spaSTa te pragaTa artha kahevo, 12 aspaSTa apragaTa artha kahevo. * AcArAMgAdika jaina zAstrone viSe 12 kuLanI gocarI kahelI che : 1 uccakulANivA, ArakSaka eTale koTavALa kuLa, 2 bhoga kulANivA, rAjAone pUjanIka, 3 rAInna kulANivA, mitra sthAne sthApana karelA, 4 kSatriya kulANivA, grAsavAlA, 5 ikhAga kulANivA, RSabhadeva vaMziya, 6 harivaMza kulANivA, harivaMza kSetro yugaliyAno vaMza, 7 esIya kulANivA, rAjA senApati zeTha naMda jevA govALa, paNa sutikAdika karma karavAvALA nahi, 8 vesIya kulArivA, vaizya varNakakula, 9 gaMDAga kulANivA, gaMDAkanA pitA je pramoda ghoSaka, 10 kodAga kulANivA, vAIkI sutAra, 11 gAmarakSaka kulANivA, 12 vokasAliya kulANivA, taMtuvAya, je rezamI paTakulAdi kare te paTavA saLagI pramukha. tera prakAra | * sAdhune comAsu karavA lAyaka 13 kSetraguNo : 1 kAdavarahita bhUmi, 2 samUcchima jIvanI utpatti alpa hoya, 3 thaMDila bAhiralI bhUmi prAsuka-upadrava rahita, 3 upAzraya strI, pazu, paMDaka rahita, pa gorasa takrAdika vizeSa, 6 jaina maMdira yukta zrAvaka zrAvikA ghaNA hoya ke jyAM sAdhuno koI parAbhava na karI zake, 7 vaidyAdika ghaNA hoya, 8 auSadha prAsuka male, 9 gRhasthanA ghara dhanadhAnya kuTuMbAdikathI bharapUra bharelA hoya 10 rAjA dharmiSTha sAdhu bhakta hoya, 11 pAkhaMDI anyaliMgI sAdhune tiraskAra karI na zake, 12 bhikSA sulabha, 13 sajajhAya dhyAna niraMtara thAya. * 13 kAThIyA: 1 Alasya, 2 moha, 3 avajJA, 4 stabdha, 97 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 5 krodha, 6 pramAda, 7 kRpaNa, 8 bhaya, 9 zoka, 10 ajJAna, 11 vyAkSepa, 12 kutUhala, 13 ramaNa. * kriyA : 1 athakriyA, ra anarthI kriyA, 3 hiMsAtyakriyA, 4 akasmAtakriyA, 5 draSTiviparyAsakriyA, 6 mRSAvAdarUpamRSAkriyA, 7 adattAdAnakriyA, 8 adhyAtmakriyA, 9 jAtyAdi parihalanamAnakriyA, 10 amitrakriyA, 11 svamAyAkriyA, 12 lobhakriyA, 13 iryApathikIkriyA. * 13 samAcArI samAna che : 1 tapagaccha, 2 sAMDerAgaccha, 3 caudazIyAgaccha, 4 kamaLakalasAgaccha, 5 caMdragaccha, 6 koTIgaccha, 7 katAkaparAgaccha, 8 koriTagaccha, 9 malladhArigaccha, 10 citroDAgaccha, 11 kakasUriyAgaccha, 12 vaDagaccha, 13 osavAlagaccha. * jANavA lAyaka: 1 janamanI rUcI maraNanI ciMtA, 2 saMyoganI rUcI viyoganI ciMtA, 3 zAtAnI rUcI azAtAnI ciMtA, 4 saMpattinI rUcI, ApattinI ciMtA, pa harSanI rUcI zokanI ciMtA, 6 zIyalanI rUcI kusIlanI ciMtA, 7 jJAnanI rUcI ajJAnanI ciMtA, 8 samyakatvanI rUcI, mithyAtvanI ciMtA 9 saMyamanI rUcI asaMyamanI ciMtA, 10 tapasyAnI rUcI krodhanI ciMtA, 11 vivekanI rUcI abhimAnanI ciMtA 12 snehanI rUcI mAyAnI ciMtA 13 saMtoSanI rUcI, lobhanI ciMtA. nirbhAgIne : 1 devanI pUjAbhakti nahi, 2 sAdhunI vaiyAvacca nahi, 3 dharmamAM zraddhA nahi, 4 vidyAmAM buddhi nahi, 5 lakSmImAM dhanavaMta nahi, 6 dAnamAMdAtAra nahi, 7 jAtimAM nirmaLa nahi, 8 zuravIra nahi, 9 rUpavaMta nahi, 10 paMDita nahi, 11 bahuzruti nahi, M980 98 For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 12 tapasvi nahI, 13 samyakavasahita nahIM. * 13 prakAranA purUSoH 1 brahma purUSa vaizyA strI, aMbukhA 2 vaizya purUSa, kSatriyA strI, mAgadha, 3 vaizya purUSa, brAhma strI, vaideha, 4 zudra purUSa, niSAda strI, kukakuraka, 5 kSatriya purUSa, zudra strI, ugra, 6 kSatriya purUSa, brahma strI, sUta, 7 ugra purUSa kSattA strI, zvapAka, 8 brAhmaNa purUSa zuddhi strIniSAda, 9 zudra purUSa kSatriya strI, kSata, 10 videha purUSa kSattA strI, vaiNava, 11 zudra purUSa vaizyA strI, ayogavam, 12 zudra purUSa brAhma strI, cAMDAla, 13 niSAda purUSa, aMbajhI strI, vAzudrA strI, bukkasa. cauda prakAra.] * svapno : 1 gaja, 2 vRSabha, 3 siMha, 4 zrIdevI, 5 puSpamALA, 6 caMdra, 7 sUrya, 8 dhvajA, 9 kuMbha, 10 padma sarovara, 11 sAgara, 12 vimAna, 13 ratnarAzi, 14 agnizikhA. * jIvane aMtaraMga 14 gAMTha : 1 mithyAtva, ra strIveda, 3 purUSaveda, 4 napuMsakaveda, 5 hAsya, 6 rati, 7 arati, 8 bhaya, 9 zoka, 10 jugupsA, 11 krodha, 12 mAna, 13 mAyA, 14 lobha. * gRhasthanA 14 niyama : 1 sacitta, 2 dabU, 3 vigaI, 4 vAhaNa, 5 taMbola, 6 vaF, 7 kusuma, 8 vAhana, 9 sayaNa, 10 vilavaNa, 11 khaMbha, 12 disi, 13 nhANa, 14 bhatta. * cakravartInA 14 ratno: 1 carma, 2 maNi, 3 kAMkaNI, 4 chatra, pa daMDa, 6 asi, 7 cakra, 8 gaja, 9 azva, 10 strI, 11 senApati, 12 gAthApati, 13 purohita, 14 vArdhakI cauda ratnanI utpattinA sthAno H 1 cakra khaDaga chatra daMDa EE bhAga-3 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 AyudhazALAmAM utpanna thAya, carma maNi kAMkaNI cakrinA bhaMDAramAM nidhAna senApati gAthApati purohita ane vArdhakI nija rupamAM nagare strI ratna rAjakule, hasti azva vaitADhaya tale, temA 7 paMcendriya, 7 ekeMdriya. * zivamate, 14 ratna : 1 lakhI, 2 haya, 3 gaya, 4 ghamuda, 5 surA, 6 sasta, 7 zaMkha, 8 gAya, 9 visa, 10 amiya 11 dhanaMtari, 12 devAMgaNA, 13 sirivaccha, 14 pArije. * laukika, 14 ratno : 1 kSetra, ra vastu, 3 dhana, 4 dhAnya, pa saMcaya, 6 mitra, 7 jJAti, 8 saMjoga, 9 jANa, 10 sayaNa, 11 AsaNa, 12 dAsa, 13 dAsa, 14 kRSNa. * 14 vidyA : 1 zikSA, 2 kalpa, 3 vyAkaraNa, 4 chaMda, 5 jyotiSa, 6 nirUkti, 7 Rveda, 8 sAmaveda, 9 artha veda, 10 mImAMsaka, 11 AnviSika, 12 tarkavidyA, 13 dharmazAstra, 14 purANa. * jinamate bhoja rAjAnI 14 vidyA : 1 prathama vidyA caturveda SaN aMgajJAtA, 2 dvitIya vidyA SaDradarzana zastrajJAtA, 3 tRtIyA bhUlokAdika AkAza megha jJAna jJAtA, 4 caturthI caturlakSa jyotiSaphaLagraMtha gaNita cUDAmaNijJAtA, 5 paMcamI gItAMgavAditra belAkha, 24 hajAra yoga ratnAvalI jJAtA, 6 chaThI batriza daMDAyuddha paricaya jJAtA 7 sAtamI kAmazAstra kaMdarpa dIptana, 84 AsanaguNa vibheda jJAtA, 8 aSTa mahAsiddhi divya auSadharasa rasAMgaTikA siddhajJAtA, 9 navamI 7 hajAra gArUDamaMtrajJAtA, 11 bhayaMkara johana mohana vazIkaraNa uccATana agnisthaMbha ajAyabaMdha aNIbaMdha A kAzautpatana adrazIkaraNajJAtA, 12 bAramI 72 kaLAjJAtA, 13 mI (100) For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 auSadhapacana tailAdirasa rasAMga-vaidyakakalA jJAtA, 14 caudamI dayA, dharma,guNa, pAtra-apAtra vicArajJAtA. * 14 rAja pramANa- eka deva saudharma devalokathI krIDAye karI hajArabhAra loDhAno goLo eka sarva baLathakI bhUmi upara mUke te 6 mAse 6 divase 6 prahare 6 muhurta 6 ghaDIye 6 paLe pRthvI upara Ave tyAre 1 rAja thAyatevA 14 rAja jANavA. * caudarAja maryAdA 7 rAja sAta narakanA 8 saudharma 9 mAheMdra 10 lAtake 11 sahastrAre 12 ayyate 13 navagreveyake 14 caramavimAna siddhazilA. * 14 guNaThANA : 1 mithyAdraSTi, 2 sAsvAdana, 3 mizra 4 avirati samyakadraSTi 5 dezavirati, 6 sarvavirati, (pramata saMyata,) 7 apramattasaMyama, apUrvakaraNa, 9 anivRtti, 10 sUkSmasaMparAya, 11 upazAMtamoha, 1ra kSINamoha, 13 sayogIkevalI, 14 ayogIkevalI. * zrAvako 14 samAna : 1 mRta 2, calaNI, 3 mahiSa, 4 haMza, 5 zuka svabhAvI, 6 mArjara, 7 kaMka, 8 mazaka 9 aja, 10 jalokA tulya, 11 zacidrakuMbha, 12 pazu 13 sarpa, 14 zilopamAyukta. 1 mRta sukumAlatvAn sukhe karI bhedabhAva lAyaka, 2 cAlaNI sArano tyAga karI asArane grahaNa kare tevA, 3 mahiSa thoDuM pANi pIve kaluSita ghaNuM kare tevA, 4 haMsa dudha pANIne judA pADe tevA, 5 zuka-kaSAyI bhakSaNa kare miSTane tyAga kare tevA, 6 mArjara-bhUmi upara nAkhI dudha pIve tevA, 7 kaMka-kAMkasI kezanA peThe vivaraNa karavAvALA tevA 8 mazaka caTakadAtA caTako bhare tevA, 9 aja taTasthajaLapAthI bokaDA jevA tevA, 10 jaLokA peThe rUdhira pAna 101 ~ 101 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karetevA, 11 sachidra ghaDo, thoDu jala tyAga kare tevA, 12 pazu viveka vikala tevA, 13 sarpa-dudha pAna viSa kare tevA, 14 zilA-pANImAM rahela zilA upara bese pANIlepa na thAya tevA. teja prakAre 14 1 salachaNa, 2 kuDaga, 3 cAlaNI, 4 paripUNagapa, 5 haMsa, 6 mahiSa, 7 meSa, 8 mazaka, jaloka, 12 birAlI, 11 jAhaga, 12 go, 13 bherI, 14 AbhirI. * manuSyanA cauda guNo : 1 AtmakalyANa karavAno arthI, 2 komaLa hRdayano, 3 deva gurU dharmano premI, 4 guNagrAhI, 5 iMdriyone damanAra, 6 satyavAdi hoya, 7 asatyano niMdaka, 8 niSkapaTI hoya, 9 nItivaMta hoya, 10 vivekavaMta hoya, 11 buddhivaMta hoya, 12 sthira cittavALo hoya, 13 satya dharmano Icchaka hoya, 14 himmatano bahAdura hoya. jaMbudvipamAM 14 moTI nadIyo H 1 gaMgA, 2 siMdhu, 3 rohitA, 4 rohitAMsA,5 harikAMtA, 6 harisalilA, 7 sItA, 8 sItAdA, 9 narakAMtA, 10 nArIkAMtA, 11 sovanakulA, 12 rUpakulA, 13 raktA, 14 raktavatI. e sarvane 14 lAkha pa6 hajAra nadIyono parivAra che. * avinIta : 1 niraMtara krodha kare te, 2 vAraMvAra krodha kare che, 3 mitranI sAthe mitratA toDe te, 4 sUtra bhaNIne mada kare che, 5 potAnA avaguNa pArakAne mAthe nAkhe te, 6 mitra upara krodha kare te, 7 mitranI pAchaLa niMdA kare te 8 nizcayabhASA bole te, 9 droha karanAra hoya te, 10 ahaMkArI hoya te, 11 koInA bhego nahi bhaLe te, 12 aprIti karanAra hoya te, 13 lobhI hoya te, 14 viSayano lAlacu hoya te. 102) * 102 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * cauda prakAre zAtA vedanIya bAMdhe : 1 tIrthakarano pUjanIka hoya to, 2 sAdhune mAnanAra hoya to, 3 satyapAtrane harSathI dAna ApanAra hoya to 4 sUtra siddhAMta sAMbhaLanAra hoya to, 5 dharmopadeza ApanAra hoya to, 6 vrata paccakhANa zuddha pALanAra hoya to, 7 pAMce iMdriyone vaza karanAra hoya to zIyala pAlanAra hoya to, 11 jJAnI hoya to, 12 anukaMpAvALo hoyato, 13 kSamAzIla hoya to. * uttama purUSanA cauda lakSaNo H 1 subuddhivaMta, 2 suzIlavaMta, 3 saMtoSI, 4 satsaMgI, 5 satyavacanI, 6 susajjana, 7 sapurUSa, 8 saMmelaka, 9 sulakSaNI, 10 sulaja, 11 sukulIna, 12 guNavaMta, 13 guNajJa, 14 gaMbhIra. * jJAnanA cauda aticAra : 1 jaMvAIddha sUtra artha AghApAchA bhaNyA, ra vacceAmelIyaM upayoga rahitapaNe bhaNyA, 3 hiNambara hIna akSara bhaNyA, 4 accakakhara adhika akSara bhaNyA, 5 payahiNa pada ochA bhaNyA, 6 vinaya hiNe vinayarahitapaNe bhaNyA, 7 jogahiNe yoga sthira karyA vinA bhaNyA, 8 ghosahINuM zuddha uccAra vinA bhaNyA, 9 suTaDudinaM sArU jJAna avinIta ApyuM, 10 duThuM paDichiyaM avanItapaNe jJAna lIdhuM, 11 akAle kao sajjAo akAle sajAya dhyAna karyuM, 12 kAle na kao sajjAo kALe sajajAya dhyAna na karyuM, 13 asajjAye sajjAyaM asakkAya mAM bhaNyA, 14 sajjAye na sarjAyuM - sajajAyamAM bhaNyA nahi. * vakatAnA cauda guNo : 1 praznavyAkaraNane viSe kahelo soLa bolano jANakAra hoya, 2 zAstranA vicAro jANanAra, 3 vANImAM miThAzavALo, 4 satya bolanAra, pa sAMbhaLanAranA saMzaya dUra karanAra, 103 For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 6 aneka zAstranA vicAro jANanAra, 3 vANImAM miThAzavALo, 4 satya bolanAra, 5 sAMbhaLanAranA saMzaya dUra karanAra, 6 aneka zAstrono jANakA2, 7 arthano vistAra karanAra temaja saMkoca karI jANanAra, 8 vyAkaraNa rahita hoya paNa apazabda nahi bolanAra, 9 vacanathI sabhAne rijavanAra, 10 buddhithI navIna tarko karanAra hoya, 11 upayogayukta hoya, 12 abhimAna rahita hoya, 13 dharmavaMta hoya, 14 saMtoSavaMta hoya. zrotAnA cauda guNo : 1 bhaktivaMta hoya, 2 mIThAbolA, 3 garvarahita, 4 buddhivaMta, 5 sAMbhaLavA upara rUcIvALA, 6 ekAgracitte sAMbhaLanA2, 7 jevA akSaramAM sAMbhaLe tevA akSaramAM bole, 8 prazna karanAra, 9 ghaNA zAsra sAMbhaLavAthI tenA rahasya jANanAra, 10 dharmanA kAryamAM ALasa nahi karanA2, 11 dharma sAMbhaLatA nidrA nahi karanAra, 12 dAtArapaNAnA guNavALo hoya, 13 jenA pAse dharma sAMbhaLe tenA pachavADe guNa gAnAra, 14 koInI niMdA nahi karanAra temaja koInA joDe vAdavivAda karanAra na hoya. cauda prakAre devagatimAM upaje : 1 asaMyata bhavyajadhanyathI bhuvanapatimAM ane utkRSTathI uparalI navapraiveyakamAM upaje, 2 avirAdhaka sAdhu - jaghanyathI prathama devaloke, utkRSTathI sarvArthasiddhavimAne (pAMca anuttare) upaje, 3 virAdhaka sAdhu jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI pahele devaloke, utkRSTathI bArame devalAke upaje, 5 virAdhaka zrAvaka-janyathI bhuvana patimAM, utkRSTatAthI jayotiSimAM upaje, 6 bAla tapasvI jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI jyotiSimAM upaje, 7 kutuhalIyo sAdhu jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI pahele devaloke upaje, 8 tridaMDI parivrAjaka 104 For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jaghanyathI bhuvanapatimAM, utkRSTathI pAMcame devaloke upaje, 9 abhiyogI sAdhu jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI bArameM devaloke upaje. 10 AjIvikA mati gozALA jaghanyathI saudharme utkRSTathI bArameM devaloke upaje. 11 svaliMga sAdhu darzanathI vinaSTa thayelA jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI uparalI greveyakamAM, 12 nintavajamAlijaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI chaThe devaloke kikviSi devapaNe, 13 asaMnni tiryaMca janyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI vANavyaMtaramAM upaje, 14 saMjJItiryaMca, jaghanyathI bhuvanapatimAM utkRSTathI AThamAM sahastrAra devalokamAM upaje. saMmUcchima jIvane utpanna thavAnA 14 sthAno H 1 purISa (viSTAmAM) 2 mutramAM, 3 moDhAnA thuMkamAM, 4 nAkanA melamAM, 5 pittamAM 6 vIryamAM, 7 vIryarUdhiranA saMgamAM, 8 vamanamAM, 9 rAdha (parUmAM). 10 vIryapudgala-alaga nIkaLe temAM, 11 jIva rahita kalevaramAM, 12 strI purUSanA samAgamamAM, 13 nagaranI morI (khALamAM), 14 sarva azuci sthAnamAM. 105 For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 paMdara prakAra * baMdhanaH 1 udArika udArika baMdhana, 2 udArika tejasa saMbaMdhana, 3 udArika kArpaNa baMdhana, 4 vaikiya vaikriya baMdhana, 5 vaikriya tejasabaMdhana, 6 vaikriya kArpaNa baMdhana, 7 AhAraka AhAraka baMdhana, 8 AhAraka tejasa baMdhana, 9 AhAraka kArpaNa baMdhana, 10 udArika tejasa kArmaNa baMdhana, 11 vaikriya tejasa kArpaNa baMdhana, 12 AhAraka tejasa kArpaNa baMdhana 13 kArpaNa kArpaNa baMdhana, 14 tejasa tejasa baMdhana, 15 kArpaNa tejasa baMdhana. * 15 yogo: 1 satya manoyoga, 2 asatya manoyoga, 3 ubhaya manoyoga, 4 anubhaya manoyoga, 5 satya vacana yoga, 6 asatya vacana yoga, 7 ubhaya vacana yoga, 8 anubhaya vacana yoga, 9 udArika kAyayoga, 10 udArika mizrakAyayoga, 11 AhAraka kAyayoga, 12 AhAraka mizakAyayoga, 13 vaikiya kAyayoga, 14 vaikriya mizrakAyayoga, 15 kArpaNa kAyayoga. * 15 karmabhUmi - 5 bharata, 5 airAvata, 5 mahAvideha 15 bhede vaiyAvacca : 1 atyaMta bAla, 2 durbala, 3 glAna, 4 vRddha, pakSapaka, 6 pravartaka, 7 AcArya, 8 upAdhyAya, 9 ziSya, 10 sAdharmi, 11 tapasvI, 12 kula, 13 gaNa, 14 saMgha, 15 caityArthe. * siddhanA 15 bheda : 1 jinasiddha arihaMtadeva, ra ajinasiddha puMDarIka gaNadharAdika, 3 tIrthasiddha gaNadharA, 4 atIrthasiddha mArUdevA, 5 gRhaligosiddha bharata, 6 anya liMgasiddha valkalaciri, 7 sAdhuliMge siddha svaliMga siddha, 8 siligesiddha caMdanA pramukha, 9 naralige siddha (106 ~ For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 goyamAdi, 10 napuMsakaliMge siddha gAMgeyapramukhA, 11 pratyeka svayaMbuddha karakuMDu Adi, 12 svayaMbuddha kapilAdi, 13 gurUbodhita gurUthI bodha pAmela, 14 eka samaye eka sidhyA, 15 eka samaye aneka sidhyA. 15 paramAdhAmi devo : 1 aMba, 2 aMbariSa, 3 zAma, 4 zabala, 5 raudra, 6 uparaudra, 7 kAla, 8 mahAkAla, 9 asipatra, 10 dhanu, 11 kuMbhI, 12 vAluka, 13 vaitaraNI, 14 kharasvara, 15 mahAghoSa. paMdara karmAdAna : 1 iMgAlakarma, luhAra kuMbhAra vigerenuM bhaThThIkAma, 2 vanakarma, vana kapAvavuM vigere, 3 zakaTakarma, gADIgADA banAvI vecavA te, 4 bhATakakarma, gADIgADA vigere bhADe ApavA te, 5 phoTikakarma, khANa pRthvI vigere khodAvavA te. 6 daMtavANijya, hAthIdAMta kasturI vigereno vepAra, 7 lAkhavANijya, lAkha gaLI vigereno vyApAra, 8 2savANijya, madya madha vigereno vyApAra 9, viSavANijya, somala vigereno vyApA2, 10 kezavANijya, pazuonA vALano vyApAra, 11 yaMtrapIlanakarma, dhANI vigere yaMtrano vyApAra, 12 nirvAMchanakarma, prANiyonA aMga chedavA, jemake godhalA vigere karavAno vyApAra, 13 davagdhidAvaNiyA, agni saLagAvI dAha melavo, 14 saraHzoSaNakarma, nadItaLAva vigerene soSaNa karavAno vyApA2, 15 asatI poSaNIyA manuSyo tathA hiMsaka pazuono vyApAra, strIyo tathA kutarA vigereno vyApAra, paMdara prakAre vinayavaMta : 1 laghutAvALo, 2 capaLatA rahita, 3 mAyA kapaTa rahita, 4 kutuhala rahita, 5 kaThaNa vacana rahita, 6 devagurUnI niMdA rahita, 7 jJAnamada rahita, 8 mitratA rahita, 9 107 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 mitra pratye krodha rahita, 10 mamatva rahita 11 lajjAvaMta, 12 gukheMdriya, 13 vinayavaMta, 14 devagurU bhakta, 15 sajjana soLa prAra. )) samudra vijayanA 16 putro : 1 mahAnemi, 2 sarvanemi, 3 draDhanemi, 4 sunemi, 5 arahA ariSTanemi, 6 rathanemi, 7 jayasena, 8 mahAsena, 9 tejasena, 10 jayamegha, 11 citraka, 12 goyama, 13 phalyu, 14 vikSo, 15 mahAratha, 16 zubhanaMdI. * 16 mahArogo : 1 kAza, 2 zvAsa, 3 javara, 4 bhagaMdara, 5 dAha, 6 kukSizULa, 7 harasa, 8 ajIrNa, 9 draSTi, 10 pRSTibhUla, 11 arocaka, 12 kaMDu, 13 jalodarA, 14 zIrSavedanA, 15 karNavedanA, 16 kuSTa ityAdi. * 16 bhedo vyaMtaronAH 1 pizAca, 2 bhUta, 3 jakSa, 4 rAkSasa, 5 kinnara, 6 DiMpurUSa, 7 mahoraga, 8 AThagaMdharvA, 9 aNapanI, 10 paNapanI, 11 IsIvAdi, 12 bhUtavAdi, 13 kaMdI, 14 mahAkaMdI, 15 kophaMDI, 16 padaga. * 16 devIyo : 1 rohiNI, 2 prajJapti, 3 vajazRMkhalA, 4 vajaMkuzA, 5 cakezvarI, 6 naradattA, 7 kAlI, 8 mahAkAlI, 9 gaurI, 10 gaMdhArI, 11 mahAjavAlA, 12 mAnavI, 13 vairoTayA, 14 achutA, 14 mAnasI, 16 mahAmAnasI. * 16 zRMgArA : 1 kuramuMDana, 2 snAna, 3 cArUcIvara, 4 tilaka, 5 zarIre sugaMdhi padArthalepa, 6 kAne kuMDala, 7 mudrikA, 8 mukuTa, 9 pagemojaDIyo, 10 hAthamAM khaDaga, 11 paTaMbara, 12 kammaramAM chUrI, 13 vidyAvinodImukha, 14 tAMbUla, 15 zIlavaMta 108 For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 matI, 16 caturatA ityAdi e purUSanA. * 16 zRMgAro strInA : 1 majjana, 2 cIvara, 3 aMjana, 4 tilaka, 5 seMtho, 6 caMdanAkhola, 7 kAMkaNa, 8 kuMDala, 9 kaMcuo, 10 TaMkAvalI, 11 taMbola, 12 kaTImekhalA, 13 nupUra, 14 caturatA, 15 hRdayamAM motino hAra, 16 nAkamAM motI hIro cUnI. 16 svapno caMdragupta dekhelA H 1 kalpavRkSa zAkhAbhAMgI rAjAo dikSA nahi leze, 2 caMdracalaNI samAna-jinamate chidro ghaNA matamatAMtaro nIkaLaze, 3 bhUta nATaka-loko kugurUnI sevA karaze, 4 bAraphaNo sarpadekhyo - 12 varSano dukALa paDaze, pa devavimAna pAchu pharyuM - cAraNazramaNa labdhi nonAza, 6 ukaraDe kamalanI utpatti-nIca jAtimAM dharma raheze, 7 khadyota jyoti dekhI-jina prabhAva thoDo raheze, 8 suku sarovara dakSiNa dizAmAM pANI je dizAmAM jina kalyANaka te sthAne dharma, viccheda 9 sonAnI thALImAM veLu-uttama lakSmI nIca ghare jaze, 10 hAthI upara vAMdaro caDayo nIca lokone uttama loko praNAma karaze, 11 samudra maryAdA mUkI rAjAo adharmiyo thaze, 12 kALA hAthIyo paraspara juje sAdhuo arasaparasa kaleza karaze, 13 rathe vAcharaDA joDelA-laghu cAritra leze, 14 ratna kAmala dekhI-saMyama nirmala nahi, 15 rAjaputra baLade caDayo -rAjAo mithyAtvIyo thaze, 16 sUrya akAle asta thayo-kevaLajJAna gayuM. * 16 saMjJA : 1 AhAra, 2 bhaya, 3 parigraha, 4 krodha, 5 mAna, 6 mAyA, 7 lobha, 8 maithuna, 9 loka, 10 ogha 11 hAsya, 12 rati, 13 arati, 14 bhaya, 15 zoka, 16 adharma. * 16 dUSaNo, strInA : 1 piMgAkSI, 2 kUpagaLA, 3 kharapurUSa 109 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 raktA, 4 skUlacaMghA, pa urvekezI, 6 rUkSAkSI, 7 vakranAzA, 8 nAnAdAMta, 9 kALA hoTha, 10 kALutALavuM 11 kALI jIbha, 12 zuSka aMga, 13 saMganamrA, 14 sUkSmakucayugA, 15 vAmanA 15 atidIrdhA e lakSaNavALI kanyA varjavI. * 16 prakAranA saMskAro : 1 garbhAdhAna, 2 puMsavana, 3 janma 4 caMdrArthadarzana, 5 kSIrAsana, 6 SaSTi pUjana, 7 zUci karaNa 8 nAma karaNa, 9 anna prAzana, 10 karNavedana, 11 kezavana, 12 upanayana, 13 vidyAraMbha, 14 vivAha, 15 vratAropa, 16 aMtakarma. 16 prakAre paramAdhAmiyAe karelI vedanA narakane viSe 1 tapAveluM sIsuM pAya che, 2 tapAvelI loDhAnI puttalI sAthe AliMgana karAve che, 3 charAnA samAna tIkSNa pAMdaDAvALA zAlmalIvRkSanA upara caDAve che, 4 loDhAnA ghaNothI kuTe che, 5 vAMsalAthI zarIrane choleche, 6 cAMdA upara khAra chAMTe che, 7 unA telanI kaDAImAM taLe che, 8 bhAlAonI aNI para caDAve che, 9 bhaThThImAM bhuMje che, 10 ghANImAM pIle che, 11 karavatathI vahere che, 12 siMhanA rUpathI cIre che, 13 tapAvelI veLamAM loTAve che, 14 taravAronA vanamAM pesAre che, 15 vaitaraNImAM boLe che, 16 kuMbhIpAkamAM pacAve che, evI rIte aneka vedanAthI nArakInA jIvo pAMcaso pAMcaso yojana uMcA uchaLI nIce paDatA nArInA jIvone pazu pakSi, vAgha, vagere toDIphoDI khAya che. * 16 sAdhAraNa : 1 kavacitkApita, 2 sama, 3 ApatuM, 4 raudra, 5 samana, 6 prasanna, 7 mukhasthAna, 8 suvRtti, 9 , 10 madhya, 11 vilaMbita, 12 gurUtva, 13 prAMjalitva, 14 supramANe, 15 karazuddha, 16 nirdoSa. * 16nI pAlanA rAjA kare : 1 zavyApAlaka, 2 vAIla rakSaka, M110 110 - For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 3 gAtrarakSaka, 4 sthAnarakSaka, pa mAtu, 6 mAlI, 7 mahirSa, 8 vAkI, 9 sUpakRtu, 10 jayotivittA, 11 vaidyaka, 12 tAMbUlika, 13 vilAsanInI vAmo, 14 zukazakSikA, 15 chatrADhaya, 16 AcAryaka. * sUyagaDAMganA soLa adhyayana : 1 svasamaya parasamaya adhyayana, 2 vaitAliya adhyayana, 3 upasargaparijJA adhyayana, 4 IsthiparijJA adhyayana, 5 nara,vibhatti adhyayana, 6 vIrathuI adhyayana, 7 kuzila paribhAsiyA adhyayana, 8 sakAmaakAmavIrya adhyayana, 9 dharma adhyayana, 10 samAdhi adhyayana, 11 mokSamArga adhyayana, 12 samosaraNa adhyayana, 13 jathAtatha adhyayana, 14 graMtha adhyayana, 15 jamati adhyayana, 16 gAhAadhyayana * sola prakAranA sukho: 1 kAyAnirogI, ra gharamAM zoka nahi, 3 guNavaMtano saMga, 4 potAnI strI kabaje, 5 mAthe devuM nahi, 6 nirbhayasthAna, 7 gAma javAnuM nahi, 8 mIThuM pANI, 9 putra suputra, 10 ghare saMpatti, 11 vizALacitta, 12 dharmanA sAthe mitra-misAI, 13 paMDitapaNuM, 14 pauSadhazALAmAM javuM te, 15 kevaLajJAna, 16 mokSasukha. * zIyalanA soLa guNo : 1 zuddhazIyala pAle to kalaMka lAge nahi, 2 zuddhazIyaLa pALe to satyadharma meLave, 3 zuddha zIyala pALe to lokamAM yaza pAme, 4 zuddhazIla pALe to devaloka jAya, 5 zuddhazIyaLa pALe to devone pUjanIka thAya, 6 zuddhazIyaLa pALe to rUpasaMpatti pAme, 7 zudhdhazIyaLa pALe to sarpaphulanI mAlA thAya, 8 zuddhazILa pALe to agni zitala pANI thAya, 9 zuddhazIyaLa pALe to viSa amRta thAya, 10 zuddha zIyaLa pALe to siMha haraNa thAya, 111 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 11 zuddhazIyaLa pALe to duSTa hAthI bakarI thAya, 12 zuddhazIyaLa pALe to Apatti saMpatti thAya, 13 zuddhazIyaLa pALe to samudra khAbocIyuM thAya, 14 zuddhazIyaLa pALe to moTo parvata kAMkaro thAya, 15 zuddhazIyaLa pALe to to kAmaNa TumaNa lAge nahi, 16 zuddhazIyaLa pALe to saMsArasAgara tarI jAya. * soLa vicAravA lAyaka: 1 pAMkha vinAno suDo-mana, 2 maraNa vinAno muvo-niMdA, 3 hiMsA pAna vinAnuM vRkSa, 4 tRSNA-pALa vinAnuM sarovara, 5 krodha-agni vinAno agni, 6 pApa-khAra vinAno kSAra, 7 dharmapyAra vinAno pyAro, 8 vAdala-chAyA vinAnuM vRkSa, 9 vidyA-dravya vinAnI mAyA, 10 rAga-baMdhana vinAnuM baMdhana, 11 niMdA-daMDa vinAno daMDa, 12 parigraha-dukha vinAnuM naraka, 13 saMtoSa-vinA sukhanuM sukha 14 strI-vinAkedakhAne kedakhAnuM, 15 viveka-vinA mAne mAna, 16 sAdhu-dhana vinAnuM dAna. * soLa prakAranA duHkho: 1 gharamAM caNe kuvo, ra dIkaro jugArI, 3 gharaAgaLa jhADa, 4 pADozI cADIyo, 5 veThayo ghaNI, 6 niradhana dhaNI, 7 kuLamAM kaleza, 8 kamANI paradeza, 9 kharAba bola, 10 ghaNI dIkarIyo rAMDela, 11 anyAyI rAjA, 12 zarIre nahi sAjA, 13 laMpaTapaNuM, 14 gharanI strI dagAbAja, 15 mAthe raNa, 16 vastAra ghaNo. (112) 112 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 T sattara praznara 17 prakArI pUjA : 1 nIra, 2 caMdana, 3 cUrNa, 4 vastra, 5 puSpa, 6 mALA, 7 varNa, 8 puSpageha, 9 kusuma, 10 vilepana, 11 AbharaNa, 12 maMgaLa, 13 dhUpa, 14 dhvaja, 15 gItagAna, 16 nATaya, 17 vAjIMtra. 1 surabhI gaMdhodake pratimAjIne snAtra prakSAlana kare, 2 caMdana, kesara mIlAvI pratimAjIne nava aMge tilaka kare, 3 cUrNa-sugaMdhi dravya tathA kuMkumAdikathI vAsakSepa pUjA kare, 4 pratimAjIne uttamottama vastra paherAve, 5 vikasvara zuddha sugaMdhi puSpa pratimAjIne caDAve, 6 uttama prakAranA puSpothI guMthelI mALA pratimAjIne caDAve, 7 pAMca varNavALA phulanI pratimAjIne AMgI race, 9 phulagRhanI racanAtmaka 9 pAMca prakAranA puSpano Dhagalo kare, pratimAjI pAse, 10 kapUra selhArasa, kRSnAgurU dravyothI pratimAne vilepana kare, 11 mukuTa, kuMDaLa, kaMdoro, kaDA, kaMThI, bAjubaMdha, cinhAdika dhAraNa kare, (paherAve), 12 pAMca varNovALA akhaMDita akSatavaDe karI aSTamaMgaLa Alekhe, 13 agara kRSnAgurU, Adi sugaMdhavara dhUpa ukheve, 14 dhvajAnuM AropaNa kare dhvajA caDAve, 15 uttararAgavaDe karI pratimAjI AgaLa AlApa sahita gItagAna kare, 16 pratimAjI pAse nAnA prakAre nATAraMbha kare, 17 vividha prakAranA zaMkha paNava bherI vAjIMtro vagADe, * saMyamanA 17 bhedo : 5 AzravaviramaNa, 5 iMdriyanigraha, 4 kaSAyajaya, 3 daMDa virati. * zAstro : 1 buddhizAstra, 2 chaMdazAstra, 3 alaMkArazAstra, 4 kAvya, 5 nATaka, 6 vAda. 7 vidyA, 8 vAstu 9 vijJAna, 10 kalA, 113) For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 11 kRtazAstra 12 kalpa, 13 zikSA, 14 lakSaNa, 15 purANa, 16 maMtra, 17 siddhAMta. * bhAva zrAvakanA 17 lakSaNo: 1 strIthI vairAgya, 2 iMdriyothI vairAgya, 3 dhanathI vairAgya, 4 saMsArathI vairAgya, 5 viSayathI vairAgya 6 AraMbhasvarUpa jJAna, 7 gharano duHkharUpa anubhava, 8 gADarIyA pravAhano tyAga, 9 samyapha darzana dhAraNA, 10 dharmamAM agresarapaNuM AgamAnusAra dharmamAM pravartamAna, 11 dAnAdikamAM yathAzakti pravartanA, 12 vidhimArgamAM pravartanA, 13 madhyastha vRtti, 14 arakatadaSTi, 15 asaMbaddha, 16 parahitArthe artha kAmano tyAgI, 17 vezyAvRttiye gharavAsa. * sattara prakAre saMyama : 1 pRthvIkAya saMyama, 2 apakAya saMyama, 3 teukAya saMyama, 4 vAukAya saMyama, 5 vanaspatikAya saMyama 6 beiMdriya saMyama, 7 te iMdriya saMyama, 8 cauriMdriya saMyama, 9 paceMdriya saMyama, 10 prekSayajovuM saMyama, 11 upekSaya upekSA karavI saMyama, 1ra pramArjana saMyama, 13 apahatya paraThavavuM saMyama, 14 mana saMyama, 15 vacanasaMyama, 16 kAya saMyama, 17 upakaraNa saMyama. * jJAnAvaraNiya karma bAMdhavAnA 17 prakAra : 1 jJAnanI AzAtanA kare, 2 jJAnI sAdhunI AzAtanA kare, 3 jJAna jJAnanA upakaraNa pustaka vigerenI AzAtanA kare, 4 jJAna bhaNelAne oLave, jenA pAse bhaNelo hoya tene utthApe, 5 jJAna tathA jJAnano mULathI vinAza kare, 6 jJAnajJAnI pratye praSi matsara dhare, 7 jJAnIne bhaNatAM gaNatAM aMtarAya kare, tathA annapANIno aMtarAya kare, 8 jJAna, tathA jJAnIne utthApe, 9 jJAna tathA jJAnIno avarNavAda bole, 10 AcArya upAdhyAyano avarNavAda bole, avinaya kare, 11 akAle 114 For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sajhAyadhyAnakare, 12 kALe sajhAyadhyAna na kare, 13 jIvonI hiMsAkare, 14 jUThuM bole, 15 corI kare, 16 kuzIliyApaNuM dhAraNa kare, 17 rAtribhojanAdika karma kare. [( aDhAra prAra.] * 18 rAjya upaMgo H 1 dvArapAla, ra purohita, 3 balIpati, 4 bhAMDAgArika, 5 vyavasAyika, 6 pradaSTAvara, 7 hastarakSa, 8 pradhAna, 9 zikSako, 10 samIpaththo, 11 nayakRtu, 12 putra, 13 daMDI, 14 vinayI, 15 gaDharakSaka, 17 gRhapati, 17 pRcchaya, 18 zUra. * 18 varNa : 1 kaMdoI, 2 kAThI, 3 kuMbhAra, 4 mAlI, 5 mardanIyA, 6 sUtradhAra, 7 maisAIta, 8 taMbolI, 9 sonAra, 10 ghAMcI, 11 chIpo, 12 luhAra, 13 camAra, 14 mocI, 15 sai, 16 kalhAra, 18 kaivartaka 18 kuSTa : 1 dAda, 2 dabhUtaha, 3 pAma, 4 seta,5 paragata, 6 bahirI, 7 bhalita, 8 tiliyA, 9 khajajI, 10 sAma, 11 vimacI, 12 bhaMbhara, 13 kATaNa, 14 meghanAda, 15 gacarma, 16 maMDala, 17 uMbara, 18 uMbarI. * pauSadhanA 18 doSo TALavA : 1 pauSadhamAM vrata vinAnA bIjA zrAvakanuM pANI pIvuM nahi, 2 pauSadha nimitte sarasa AhAra levo nahi, 3 ataravAraNAne divase vividha prakAranI sAmagrI meLavavI nahi, 4 posahamAM Agale divase deha nimitte zobhA karavI nahi, 5 posaha nimitte vastro dhovarAvavA nahi, 6 posaha nimitte AbhUSaNa ghaDAvavA nahi ne posahamAM AbhUSaNa peharavA nahi, 7 posaha nimitte vastraraMgAvavA nahi, 8 posahamAM zarIra uparathI mela 115 bhAga-3 pharmo-9 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 utAravo nahi, 9 posahamAM akAle zayana karavuM nahi. nidrA levI nahi, rAtrine viSe bIje pahore saMthArA porisI bhaNAvavI ne nidrA karavI, 10 posahamAMhe sArI ke naThArI sTI saMbaMdhI kathA karavI nahi, 11 posahamAMhe AhArane sAro naThAro kahevo nahi, 12 posahamAM sArI ke naThArI rAjakathA ke yuddhakathA karavI nahi, 13 posahamAM deza kathA karavI nahi, 14 posahamAM pUMjayA pramAyA vinA vaDInIti laghunIti paraThavavI nahi, 15 posahamAMhe koInI niMdA karavI nahi, 16 posahamAM (vagara posAtI) mAtA pitA bhAI putra strI vigere sabaMdhIyo sAthe vArtAkaravI nahi, 17 posahamAM cora saMbaMdhI vAta karavI nahi, 18 posahamAMhe strInA aMgopAMgo nirakhIne jovA nahi. e aDhAre doSa posahamAMhe avazya tyajavA lAyaka che. * 18 vyAkaraNa : 1 IMdrapANI, 2 jainaMdra, 3 zAkaTAyana, 4 vAmana, pa cAMdra, 6 sarasvatI kaMThAbharaNa, 7 buddhisAgara, 8 vizrAMta vidyAdhara, 9 bhImasena, 10 kAlApaka, 11 muSTi vyAkaraNa, 12 ziva, 13 gauDa, 14 naMdI, 15 jayotvala, 16 sArasvata, 17 siddhahaima, 18 jayahema. * 18 dUSaNa : 1 ajJAna, 2 krodha, 3 mada, 4 mAna, 5 mAyA, 6 lobha, 7 rati, 8 arati, 9 nidrA, 10 zoka, 11 alika vacana, 12 corI, 13 matsara, 14 bhaya, 15 prANivadha, 16 prema, 17 kriIDA prasaMga, 18 hAsya. * 18 purANa : 1 bhAgavata purANa, 2 bhaviSyottara purANa, 3 matsya purANa, 4 mArkaMDeya purANa, 5 viSNu purANa, 6 varAha purANa, 7 vAmana purANa, 8 brahmAMDa purANa, 9 brahmavaivarta purANa, 10 padma purANa, 11 ziva purANa, 12 nArada purANa, 13 skaMda purANa, 14 M116) For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 agneya purANa, 15 kUrma purANa, 16 garUDa purANa, 18 mAnavI smRti : 1 mAnavI smRti, 2 AtreyI smRti, 3 vaizravI, 4 hAritI, pa yAjJavalkI, 6 aMgirA, 7 zanaizvarI, 8 yamI, 9 ApastaMbI, 10 sAMvartakI, 11 kAtyAyanI, 12 bRhaspati, 13 pArAzarI, 14 zaMkhilakhitA, 15 dAkSI, 16 gautamI, 17 zAMta tapI, 18 vaiziSTI. 18 dikSA lAyaka nahi : 1 bAla-cAra pAMca varSano bAlaka, 2 vRddha cauthI avasthA vALo, 3 kalIba kAmAbhilASI, 4 jaDDo ati sthUla, 5 vyAdhito rogAkAMta, 6 caura-rAjya nigraha bhayathI pIDAvALo, 7 rAjAno aparAdhI, 8 unmatta bhUta vAtAdikathI vikala, 9 adarzano mithyAbhilASI, 10 dAsa mUlyakrIta, 11 duSTa duSTAtmA, 12 mUDha kRtyAkRtya vicAra rahita, 13 RNArTa-sarva lokone devAvALo, 14 bhuMgIka nIca jAti agara brahmahatyAdi nIca karma karanAra, 15 kArUkaaMtyaja avidagdha dravya gRhaNakarI mAsa paryaMta sevA karanAra, 16 vrataka-vastra bhojanAdi maMtyena dAsAbhAva pAmela, 17 mAtA pitAye rajA nahi ApavAthI balAtkAre dikSAlevAne icchanAra. 18 apaMga. 18 bhAra vanaspati : 4 bhAra apuSpitA, 8 bhAra puSpitA, 6 bhAra velaDIyo iti. abrahmacaryanA aDhAra bheda-audArika maithuna sevana AzrIne 1 mana, 2 vacana, 3 kAyA e traNe karI sevavuM, sevarAvavuM, ane anumodana ka2vuM, 9 bhAMgA thAya che, teja prakAre vaikriya maithuna saMbaMdhi 9 bhAMgA thavAthI aDhAra bheda thAya che. 117 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 - sAdhunA aDhAra prakAranA AcAra : 1 dayA, 2 satya 3 acaurya, 4 brahmacarya, 5 aparigraha, 6 pRthvI dayA, 7 apakAya dayA, 8 teukAya dayA, 9 vAukAya dayA, 10 vanaspatikAya dayA, 11 trasakAya dayA, 12 rAtribhojana tyAga, 13 akalpanIya vastu tyAga, 14 gRhasthanuM bhojana tyAga, 15 gRhasthane ghara vasavuM tyAga, 16 palaMga taLAI tyAga, 17 snAna tyAga, 18 zarIra zobhA tyAga. * calAyamAna cittane aDhAra prakAre sAdhusthira kare : 1 AjIvikAnuM kaSTa ghaNuM, 2 viSayasukha madhubiMdu samAna che, 3 viSaya sevanamAM rogonI utpattI ghaNIja che, 4 sAdhupaNA svalpaja duHkha che ne svalpa kALa rahenArU chuM, pa sAdhupaNuM choDe lokamAM hAMsI thaze, 6 vamana karela viSayane pharIthI grahaNa na karAya, 7 kugatino baMdha paDaze, 8 pharIthI samyakatva zuddha dharma hAthamAM nahi Ave, 9 roga AvavAthI koI sAra nahi kare, 10 gRhasthAvAsa ciMtAthI bharelo che. 11 kaSTa rahita dIkSA che, ne saMsAravAsa kaSTa sahita che, 12 saMsAra baMdhana che, dIkSA mokSarUpa che, 13 pApI saMsAra che, cAritra pApa rahita che, 14 kAma bhoganuM sukha sAmAnya svalpaja che, 15 punya pApanuM phaLa pratyakSa che, 16 manuSyonA AyuSya pANInA parapoTA jevA che, 17 saMsAramAM kevaLa pApakarma ghaNAja che, 18 tethI anaMta saMsAravRddhi pAmaze, anaMtA duHkho bhogavyA vinA chUTako nahi thAya. * 18 prakAranI lipIyo : 1 haMsalipI, 2 bhUtalipI, 3 yakSalipI, 4 rAkSasalipI, 5 yAvanIlipI, turkIlipI, 7 kirIlipI, 8 drAviDIlipI, 9 seMghavIlipI, 10 mAlavIlipI, 11 naDIlipI, 12 nAgarIlipI, 13 lATalipI, 14 phArasIlipI, 15 animittilipI, 16 cANAkkIlipI, 17 mULadevalipI, 18 uDIlipI. (118 ~ 118 For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * deza videzanA bhedathI bIjI aneka lipIyo kahelI che ? 1 lATI, ra cauDI, 3 DAhalI, 4 kAnaDI, 5 gaurjarI, 6 soraThI, 7 marAThI, 8 koMkaNI, 9 kharasANI, 10 mAgadhI, 11 sihalI, 12 hADI, 13 kIrI, 14 hamIrI, 15 paratiri, 16 masI, 17 mAlavI, 18 mahAyodhi. * aDhAra prakAranA karo (dANo) : 1 dANa, 2 puchI, 3 hala, 4mabha, 5 bhAga, 6 bheTa, 7 talAkSa, 8 varyApana, 9 malavaraka, 10 vala, 11 laMbA, 12 cArikA, 13 gaDha, 14 vADI, 15 chatra, 16 AlahaNa, 17 ghoTaka, 18 kumArAdi sukhabhakSikA. * Avazyaka sUtre paNa : 1 go, 2 mahisu, 3 uTha, 4 sUrNa, pa chagalINe, 6 tattopaMta, 7 palAla, 8 bhUsa, 9 kaThaMgAra, 10 sIuM, 11 bara, 12 jaMghAe, 13 bali, 14 bhadra kare, 15 ghae, 16 came, 17 cullagakare, 18 bhaNie. * aDhAra hajAra zIlAMgaratha-dazavidha yatidharma, pRthvIkAya, apUkAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya, beiMdriya, te iMdriya, cauridriya, paMceMdriya, ajIva, e dasane dase guNavAthI, 100 thAya, 100 ne pAMca iMdriyothe guNavAthI 500 thAya, 500 ne cAra saMjJAthe guNavAthI 2000 thAya, 2000 ne mana vacana kAyAye guNavAthI 6000 thAya, 6000ne karavuM karAvavuM anumodana karavuM e traNe guNavAthI 18000 thAya. M119 119 For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 oigaNIza prakAra * kAussagnanA 19 doSa : 1 ghoTakadoSa ghoDAnI peThe eka page ubho rahe, 2 latAdoSa baLadanI peThe zarIra pherave, 3 thaMbhadoSa thAMbhalA bhIMtano kAussagnamAM Teko de, 4 mAladoSabhIMtane mAthe lagADI ubho rahe, 5 udhIdoSa - aMguThA upara bIjo paga rAkhe, 6 nigaDadoSa paga pahoLA rAkhe, 7 zabarIdoSa strInA peThe guhasthAna upara hAtha rAkhe, 8 khalINa doSa ghoDAnI lagAmanA peThe caravaLo rAkhe, 9 vadhudoSa navI vahunA peThe nIcuM moDhuM rAkhe, 10 laMbutaradoSa nAbhi upara ne DhIMcaNanI nIce vastra rAkhe, 11 stanadoSa strInA peThe mAthu halAve, 17 mUkadoSa muMgAnI peThe huM huM karyA kare, 18 madirAdoSa dArUDIyAnI peThe baDabaDATa kare, 19 pRSpadoSa vAMdarAnA peThe moDhuM halAvI jayAM tyAM dekhyA kare. * jJAtAsUtranA ogaNIza adhyayano : 1 mRgAputra adhyayana, ra dhannA sArthavAha adhyayana, 3 moralInA iMDAnuM adhyayana, 4 kAcabAnuM adhyayana, thAvastrAputranuM adhyayana, 6 tuMbaDInuM adhyayana, 7 rohiNInuM adhyayana, 8 mallinAthanuM adhyayana, 9 jinaRSi jinapAlanuM adhyayana, 10 caMdramAnu adhyayana, 11 davadaMtaRSinuM adhyayana, 12 subuddhi pradhAnanuM adhyayana, 13 naMda maNikAranuM adhyayana, 14 tetalI putranuM adhyayana, 15 naMdIvana phaLanuM adhyayana, 16 draupadInuM adhyayana, 17 kAlIdIpaka ghoDAnuM adhyayana, 18 susumA mA dArikAnuM adhyayana, 19 puMDarIkanuM adhyayana. 120) 1ra0 For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vIza prakAra * rakta strInA 20 guNo : 1 artha paisAne viSe nirapekSI, 2. darzane prasannA, 3 darzane rAjI, 4 nahi bolAve kheda kare, 5 sakhIjana pAse guNagAnArI, 6 doSo ne DhAMkanArI, 7 sanmukha rahenArI, 8 pAchaLa sunArI, 9 prathama uThanArI, 10 mitrone pUjanArI, 11 zatru upara dveSa karanArI, 12 paradeza bhartAra jAya to dumanavAlI, 13 prathama mukha dhAraNa karanArI, 14 prathama Aligana karanArI, 15 prathama cuMbanakaranArI, 16 samAna sukha duHkha jonArI, 17 snehavALI 18 hitArthe, 19 saMbhogArthI, 20 sukha ApanArI. * vRddha cANakaye 20 guNo siMhathI 1, kukuTathI 4, vAyasathI 5, thAnathI 6, rAsabhathI 3, bagalAthI 1, kula 20. * 20 viharamAna : 1 sImaMdhara, yugamaMdhara, 3 bAhu, 4 subAhu, e cAra tIrthaMkara sudarzana merUne cAre pAse che, pa sujAta, 6 svayaMprabha, 7 RSabhAnana, 8 anaMtavIrya, e cAra tIrthaMkara pUrva ghAtakIkhaMDe vijaya merUne cAre pAse che, 9 sura, 10 vizALa, 11 vajadhara, 12 caMdrAnana, 13 zazI bAhu, 14 bhujaMga, 15 Izvara, 15 nemi, 17 vIrasena, 18 mahAbhadra, 19 devajasA, 20 anaMtavIrya. sUraprabhAdi-4 cAra tIrthakara pazcimaghAtakI khaMDe acalamerUne cAre pAse che. evuM 8 thI 12. caMdrabAhu Adi-4 tIrthakara, ra pUrva puSkarArdha maMdira merUne cAre pAse che, enaM. 12 thI 16. vIrasenAdi - 4 tIrthakara pazcima puSkaraI vidyummAlI merUne cAre pAse, che, evuM 16 thI 20. M121) For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * vaza viharamAnanA vijyo: 1 puSkalAvijaya. ra vapra vijaya, 3 vaccha vijaya, 4 nalinAvatI vijaya, 5 puSkalA, 6 vapra, 7 vaccha, 8 nalinAvati, 9 puSkalA, 10 vapra, 11 vaccha, 12 nalinAvati, 13 puSkalA, 14 vapra, 15 vaccha, 16 nalinAvati, 17 puSkalA, 18 vama, 19 vaccha, 20 nalinAvati. * 20 viharamAnanI nagarIyo : 1 puMDarikiNI, 2 vijayA, 3 susImA, 4 ayodhyA, pa puMDarikiNI, 6 vijayA, 7 susImA, 8 ayodhyA, 9 puMDarikiNI, 10 vijayA, 11 susImA, 12 ayodhyA, 13 puMDarikiNI, 14 vijayA, 15 susImA, 16 ayodhyA, 17 puMDarikiNI, 18 vijayA, 19 susImAM, 20 ayodhyA * 20 viharamAnanA pitA : 1 zreyAMsa, 2 sudraDha, 3 sugrIva, 4 nisaDha, 5 devasena, 6 mitrabhU , 7 kirtirAja 8 megharAja, 9 vijaya, 10 zrInAga, 11 pahmaratha, 12 vAlmika, 13 devanaMda, 14 mahAbala, 15 gajasena, 16 vararAja, 17 bhUmipAla, 18 devarAja, 19 sarvabhUti, 20 rAjapALa. * 20 viharamAnanI mAtAo-1 satyakI, 2 sutArA, 3 vijayA, 4bhUnaMdA, 5 sanA, 6 sumaMgalA, 7 vIrasenA, 8 maMgaLA, 9 vijayA, 10 bhadrA, 11 sarasvatI, 12 padmAvatI, 13, reNukA, 14 mahimA, 15 jazA, 16 senA, 17 bhAnumatI, 18 ucA, 19 gaMgA, 20 kAninikA. * 20 viharamAnanI strIo-1 rUkimaNI, ra, priyamaMgalA, 3 mohInI, 4 kiM.SA, 5 jayasenA, 6, priyasenA, 7 jayAvatI, vijayAvatI, 9 naMdisenA, 10 vimalA, 11 vijayA, 12 lIlAvatI, 13 sugaMdhA, 14 gaMdhasenA, 15 bhadrAvatI, 16 mohInI, 17 rAjasenA, 18 surikAMtA, 19 padmAvatI, 20 ratnamALA. 122 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * 20 viharamAnanA lAMcchano-1 vRSabha, 2 hasti, 3 hariNa, 4 markaTa, 5 sUrya, 6 caMdra, 7 siMha, 8 hasti, 9 caMdra, 10 sUrya, 11 zaMkha, 12 vRSabha, 13 padma, 14 padma, 15 caMdra, 16 sUrya, 17 vRSabha, 18 hasti, 19 caMdra, 20 svastika. vize prakAranA doSo-1 doDAdoDa cAle, 2 gurUne pUchyA vinA cAle, 3 kyAMIka paMje paga kyAMka mAMDe, 4 maryAdAthI adhika pATapATalA vApare, 5 gurUnA sAmo bole, 6 bahuzrutano ghAta ciMta, 7 moTAnI sAmo bole, 8 vAraMvAra krodha kare, 9 guNavaMtanI pAchaLa avaguNa bole, 10 nizcaya vacana bole, 11 kaleza utpanna kare, 12 zAnta thayelA kalezane pharI jagAve, 13 akALe sajajhAyadhyAna kare, 14 saMcitta raja upara pUMjyA pramAdaryA vinA bese uThe, 15 pohora rAtri gayA pachI lAMbe svare bole, 16 vAraMvAra tIrthomAM kaleza kare ne sarva prANIyono ghAta ciMtave, 17 asabhya bole, 18 chakAyanA jIvone haNe, 19 savArano AhAra sAMja sudhI khAya, 20 doSita AhAra kare. * vaza prakAre darzanAvaNiya karma bAMdhe-1 cakSunuM kharAba kare, 2 samyakatva dhArI sAdhunuM kharAba kare, 3 kAna AMkha nAka kApe, 4 pustakanI AzAtanA kare, 5 bIjA pAse huM bhaNyo chuM, ema kahe sAcAne oLave, 6 cakSuno mULathI nAza kare, 7 bIjA samakiti pratye apriti rAkhe, 8 sAdhu sAdhvIne AhAra pANIAdikano aMtarAya kare, bhaNatAM aMtarAya kare. 9 samyakatvadhArInI AzAtanA ghaNI kare, 10 samyakatvadhArInA duSaNo kADhe, 11 kAna kAtare, 12 AMkho phoDe, 13 nAka kApe, 14 jIbha chede, 15 jIvanI hIMsA kare 16 asatya bole, 17 corI kare, 18 kUzIla Acare, 19 parigrahanuM pramANa nahi kare, 20 rAtribhojanano tyAga nahi kare. 123 For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (ekvIza prakAra, * 21 prakArI pUjA-1 nIra, 2 caMdana, 3 bhUSaNa, 4 pUSpa, 6 vAsa, 7 dhUpa, 8 dIpaka, 9 phUla, 10 naivedya, 11 taMdula, 12 patra, 13 pugI, 14 vAri, 15 vastra, 16 chatra, 17 cAmara, 18 vAjIMtrI, 19 nATaka, 20 stuti, 21 koSavRddhi * zatruMjyanA 21 nAmo : 1 zatruMjaya ra puMDarikagiri 3 siddhakSetrI 4 vimalAcala 5 suragiri 6 mahAgiri 7 puNyArAzi 8 zrIpadagiri 9 indraprakAza 10 mahAtIrtha 12 draDhagiri 13 muktinilayagiri 14 puSpadaMtagiri 15 mahApadmagiri 16 pRthvIpIThagiri 17 subhadragiri 18 kailAsagiri 19 kadaMbagiri 20 ujajavalagiri 21 sarvakAmadAyaka giri (vidyAprAbhUta) * zrAvakanA 21 guNo : 1 azudra, 2 rUpavaMta, 3 prakRtisaumya, 4 lokapriya, 5 akura, 6 bhIrU, 7 azaTha, 8 sudAkSiNyavAnuM, 9 lajajAlu, 10 dayAlu, 11 madhyastha saumyadraSTi, 12 guNarAgI, 13 satkatha, 14 supayukta, 15 sudIrghadarzI, 16 vizeSajJa, 17 vRddhAnuga, 18 vinIta, 19 kRtajJa, 20 parahitArthakArI, 21 labdhalakSa. * virakata strInA 21 guNo : 1 vAMkumukha kare, 2 moTuM pramArja, 3 besI rahe, 4 prathama sUve, 5 pAchaLa uThe, 6 parAmukhe suve, 7 vacana mAne nahi, 8 mitronA upara dveSa kare, 9 zatrunA upara rAga kare tene pUje, 10 kaheluM rUce nahi, 11 kAMI kahevAthI krodha kare, 12 bAhAragAma javAthI rAjI thAya, 13 dhaNInA duSkRtanuM smaraNa kare, 14 sukRtane visAre, 15 ApeluM mAne nahi. 16 doSone pragaTa kare, 17 guNone DhAMke, 18 sAmuna juve, 19 duHkhane viSe coracitta 124 For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vALI thAya, 20 pratikula bole, 21 saMbhoga vAMche nahi. ekavIza mahAna doSo : 1 hastakarma kare, 2 maithuna seve, 3 rAtribhojana kare, 4 AdhAkarmI AhAra le, 5 rAjapiMDa AhAra le, 6 betAlIza doSita AhAra le, 7 vAraMvAra paccakhkhANa bhAMge, 8 cha mAsamAM bIje jAya to. 9 eka mAsamAM traNa nadI utare to, 10 eka mAsamAM traNa mAyA sthAna kare to, 11 zayyAtarano AhAra le to, 12 jANI bujI prANAtipAta seve to 13 jANI bujI mRSAvAda bole to, 14 jANI bujI adattAdAna le to, 15 sacitta upara bese to 16 kAcI mATI upara besIne hAle cAle to, 17 iMDALo jALA sahita pATa pATalA vApare to, 18 mULakaMda skaMdhatvacA zAkhA pallava phula phaLa bIja harIt vApare to, 19 eka varSamAM dasa nadI utare to, 20 eka varSamAM dasa dasa mAyA sthAnaka seve to, 21 sacitta vastuthI jenA hAtha, paga kharaDAyelA hoya tenA hAthathI AhArapANI vigere le to. zrAvakanA ekavIza guNo : 1 navatatvano jANa, 2 dharma karaNimAM tatpara, 3 dharmamAM nizvala, 4 dharmamAM zaMkArahita, 5 sUtranA arthano nirNayaka2nA2, 6 asthihADapIMjImAM dharmiSTha, 7 AyuSya asthira che, dharma sthira che evI ciMtavanA karanAra, 8 sphaTikaratnanA samAna nirmala kuDa kapaTa varjita, 9 niraMtara gharanA bAraNA ughADA rAkhanAra, 10 eka mAsamAM pAMca pauSadha karanAra, 11 jyAM jAya tyAM aprItinuM kAraNa na thAya, 12 lIdhelA vratone nirmalapaNe pALanA2, 13 munine zuddha vastu pAtra annAdikanuM dAna ApanAra, 14 dharmano upadeza karanAra, 15 sadA traNa manoratha ciMtavanA2, 16 niraMtara pAMce tIrthanA gaNagrAma karanAra, 17 navA navA sUtra 125 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sAMbhaLanAra, 18 navIna dharma upArjana karanArane sahAyadenAra, 19 bane vakhatanA paDikkamaNA karanAra, 20 sarva jIvanA para maitrI bhAvanA dhAraNa karanAra, 21 zakti anusAra tapasyA karI, bhaNavA gaNavAmAM udyama karanAra. * 21 prakAranA kanISTa zrAvako : 1 cADIkaranAra, 2 corI karanAra, 3 chaLa karanAra, 4 adharma karanAra, 5 adhamapaNuM karanAra, 6 avinaya karanAra, 7 adhika bolanAra, 8 anAcArI, 9 anyAyI, 10 adhIro, 11 adhUro, 12 niHsnehi 13 kulakSaNI, 14 kubolo, 15 kupAtra, 16 kuDAbolo, 17 kuzIliyo, 17 kuzAsana, 19 kulapaMpaNa, 20 bhuMDo, 21 bhUta jevo. bAvIza prAra.] 22 dezo : 1 aMga, 2 naMga, 3 kaliMga, 4 gauDa, 5 coDa, 6 karNATa, 7 lATa, 8 saurASTra, 9 kAzmIra, 10 sauvIra, 11 AbhIra, 12 cINa, 13 mahAcINa, 14 gurjara, 15 baMgAla, 16 zrImAla, 17. nepAla, 18 jahAla, 19 kauzala, 20 mAlava, 21 siMhala 22 marusthala, * 22 abhakSya : 1 madirA 2 mAMsa 3 madha 4 mAkhaNa 5 barapha 6 karA 7 jhera 8 mATI 9 boLa athANu 10 rAtribhojana 11 dvidala 12 calitarasa 13 bahubIja 14 beMgaNa 15 tucchaphaLa 16 ajANyAphaLa 17 vaDanAM TeTA 18 uMbarAnA TeTA 19 kALA uMbarA 20 pIpaLAnA TeTA 21 plekSanI TeTI 22 anaMtakAya * 22 lakSaNa : 1 svargalakSaNa, 2 pAtAla lakSaNa, 3 tanulakSaNa, 4 vidyA, 5 vastu, 6 vinoda, 7 vAda, 8 kalA, 9 gIta, 10 126 For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vaidya, 11 nRtya, 12 rUpa, 13 dharma, 14 artha, 15 kAma, 16 mokSa, 17 deza, 18 pAtra, 19 jyotiSa, 20 pakSi, 21 sarvalakSaNa, 22 vRddhilakSaNa. * 22 pariSaha : 1 sudhA, 2 tRSA, 3 zIta, 4 uSNa, 5 DAMsa, 6 vastra, 7 arati, 8 strI, 9 bhikSA (gocarI) 10 zayyA, 11 Akroza, 12 vadha, 13 yAcanA, 14 alAbha, 15 roga, 16 tRNasparza, 17 maLa, 18 satkAra, 19 prajJA, 20 ajJAna, 21 samyakatva 22 naiSelikI. * mahAna purve bAvIza padArtho maLe : 1 suThAma, 2 sugAma, 3 sujAta, 4 subhrAta, 5 sutAta, 6 7 suvAta, 8 sukula, 9 subaLa, 10 sustrI, 11 suputra, 12 supAtro, 13 sukSetra, 14 sudAna, 15 sumAna, 16 surUpa, 17 suvidyA, 18 sudeva 19 sugara, 20 sudharma, 21 suveSa, 22 sudeza. * bAvIzanA sAthe vAda karavo nahi : 1 dhanavaMta sAthe, 2 baLavaMta sAthe, 3 bohoLA kuTuMbI sAthe, 4 tapasvI sAthe 5 nIcanA sAthe, 6 abhimAnI sAthe, 7 gurUnA sAthe, 8 sthaviranA sAthe, 9 coranA sAthe, 10 jugArInA sAthe, 11 rogInA sAthe, 12 krodhInA sAthe, 13 asatyavAdInA sAthe, 14 kusaMgati karanAra sAthe, 15 zItalezyAvALA sAthe, 16 tejalezyAvALA sAthe, 16 mukhamIThApeTanA kapaTI sAthe, 17 rAjA sAthe, 18 dAnezvarI sAthe, 19 jJAnI sAthe, 20 vezyA sAthe. 21 strInA sAthe, 22 bALakanA sAthe. * bAvIza prakAranA anAcAriyo : 1 rAtrie potAnA pAse auSadha rAkhe te gRhastha samAna kahevAya te anAcArI jANavo 2 gRhasthanA pAse je koI sAdhu zarIra caMpAve, te sAdhu anAcArI, 3 je koI sAdhu gRhastha pAsethI oDhavA le te sAdhu anAcArI suyagaDAMga M127) * 127 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 9 meM adhyayane, 4 je koI sAdhu kAkaDI, tarabuca, khaDabuca, bIjA phaLa vanaspati le, cholelI vanaspati vigere le te anAcArI, pannavaNA tathA dazAzrutaskaMdhe, 5 je koI sAdhusAdhvI, sAthe vihAra kare te AjJAbahAra ThANAMgasUtre huM je koI sAdhusAdhvIno lAvelo AhAra kare, te anAcArI, AcArAMga sUtre, 7 je sAdhu gocarI jAya tyAre agara bahAra jAya tyAre bhAra upakaraNa pITha pATIyA, gRhasthone bhalAvIne jAya to AjJA bahAra dazavaikAlika 7 meM adhyayane, 9 je koI sAdhu purUSa vinA strIne bodha Ape te anAcArI bhagavatI sUtre, 10 je koI sAdhu be aDhI gAu uparAMta AhAra pANI laI jAya to anAcArI, bhagavatI tathA uttarAdhyayanA sUtro, 11 je koI sAdhu paiso tathA dhAtu rAkhe te anAcArI praznavyAkaraNamAM, 12 je koI sAdhu lugaDA dhove dhovarAve snAna kare te cAritrathI durAcArI suyagaDAMga adhyayana 7, 13 je koI sAdhu morapIchI rAkhe te anAcArI, praznavyAkaraNamAM 14 ne koI sAdhu mAthu dhove, tela sugaMdha attara lagAve te anAcArI, dazavaikAlika 6 adhyayane, 15 je koI sAdhu nityapiMDa le te pAsandho, Avazyaka cUrNimAM, 15 zayyAtarano piMDa je sAdhu le te pAsandho, Avazyaka cUrNimAM, 17 je koI sAdhu ekalo vihAra kare te pAsattho upadezamALAmAM, 18 je koI sAdhu cauda upakaraNathI adhika rAkhe te pAsandho, nizitha cUrNimAM, 19 je koI sAdhu pustaka lakhAve te pAsantho, pravacana sArodvAramAM, 20 je koI sAdhu zeSa kALamAM mAsa uparAMta rahe te pAsatyo, karNikA tathA AcAraMga sUtramAM, 21 je sAdhu celA celI zrAvaka zrAvikA ghaNo parivAra rAkhe te pAsantho, upadezamALAmAM, 22 je koI sAdhu pustaka pAnA pAtro upakaraNo ghaNA rAkhe te pAsantho, nizithacUrNimAM. 128 For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 trevIza prakAra 23 urdhvaloka -12 devaloka, 9 traiveyaka, pAMca anuttara vaimAna 1, siddhikSetra 1. pAMca iMdrinA 23 viSayo-sparzedriyanA 8-1 haLavo, 2 bhAre, 3 kharabacaDo, 4 suMvALo, 5 cINo, 6 lUkho, 7 unho, 8 TADho, raseMdriyanA 5-1 khAro, 2 khATo, 3 tIkho, 4 mITho, 5 kasAyelo, dhrANeMdriyanA 2-1 surabhi gaMdha, 2 durabhigaMdha, cakSuiMdriyanA 5-1 rAto. 2 pILo, 3 nIlo, 4 dhoLo, 5 kALo, zroteMdriyanA 31 jIvazabda, 2 ajIvazabda, 3 mizrazabda, evaM 23. 23 prakAranI strIyo ayogyA-gamana karavA lAyaka nahi-1 gurUnI strI, 2 svAminI strI 3 mitranI strI, 4 ziSyanI strI, 5 svajanavarganI strI 6 potAnI putrI, 7 mAtRjAtinI putrI, 8 saMbaMdhinI strI, 9 kumArI 10 anyaliMginI 11 zaraNAgati strI, 12 varNAdhika strI, 13 pUjayA strI 14 sadoSA strI, 15 bahulobhI strI 16 bahugrAmAMtara pharanArI strI, 17 anizrita strI, 18 samAcAravAlI strI, 19 rajasvalA caMcalA strI, 20 azaucI, strI, 21 kautukapriyA strI azaucI, 20 hInavarNA strI, 21 kautukapriyA strI, 22 nibaddhA strI 23 anISTA strI. covIza tIrthaMkaranA trevIza AMtarA : 1 pahelAne bIjA vacce, 50 lAkha koTI sAgaropamanuM AMtarU, 2 bIjAne trIjA tIrthaMkara vacce, 30 lAkha koTI sAgaropamanuM AMtarU 3 trIjAne cothA tIrthaMkara vacce, 10 lAkha koTI sAgaropamanuM AMtarU, 4 cothAne pAMcamA tIrthaMkara vacce, 9 lAkha koTI sAgaropamanuM AMtarU, 5 pAMcamA ne chaThA tIrthaMkara 129 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vacce 90 hajAra koTIsAgaropamanuM AMtarU, 6 chaThAne sAtamAM tIrthaMkara vacce 9 hajAra koTI sAgaropamanuM AMtarU, 7 sAtamA ne AThamA tIrthaMkara vacce 9 so koTI sAgaropamanuM AMtarU 8 AThamA ne navamA tIrthaMkara vacce 90 koTI sAgaropamanuM AMtarU, 9 navamA ne dasamAM tIrthakara vacce 9 koTI sAgaropamanuM AMtarU, 10 dasamA ne agyAramAM tIrthakara vacce 1 koTI sAgaropamamAM 66 lAkha ra6 hajAra varSa uNA AMtarU, 11 agyAramA ne bAramA tIrthaMkara vacce 64 sAgaropamanuM AMtarU, 12 bAramA ne teramA tIrthaMkara vacce, 30 sAgaropamanuM AMtarU, 13 teramA ne caudamA tIrthaMkara vacce 9 sAgaropamanuM AMtarU, 14 caudamA ne paMdaramA tIrthaMkara vacce, 4 sAgaropamanuM AMtarU, 15 paMdaramA ne solamAM tIrthakara vacce poNo palyopamanyuna 3 sAgaropamanuM AMtarU, 16 soLamA ne sattaramA tIrthaMkara vacce aDadhA palyopamanuM AMtarU 17 sattarane aDhAramA tIrthaMkara vacce palyopamano cotho bhAga eka hajAra koTI varSa nyU, AMtarU, 18 aDhAramA ne ogaNIzamAM tIrthakara vacce eka hajAra koTI varSanuM AMtarU, 19 ogaNIzamA ne vIsamA tIrthaMkara vacce, pa4 lAkha varSanuM AMtarU, 20 vazamA ne ekavIsamAM tIrthaMkara vacce 6 lAkha varSanuM AMtarU, 21 ekavIzamA ne bAvIsamA tIrthaMkara vacce 15 lAkha varSanuM AMtarU, 22 bAvIzamA ne tevIsamA tIrthaMkara vacce 83 hajAra 750 varSanuM AMtaruM, ra3 tevIzamA ne covIzamA tIrthaMkara vacce, 250 varSanuM AMtarUM. eka koTI sAgaropamamAM 42000 hajAra varSa jUna. * bhAva pUjA trevIsa prakAre : 1 karUNA bhAva ne havaNa, ra jinagaNe te jala, 3 yatanA te snAna, 4 aMguccho te (namRtA) zarIra M130) 130 For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 luMchaNuM, 5 bhakti te kezara, 6 zraddhA te vaMdana, 7 dhyAna teraMgarola, 8 tilaka te zuddhabhAva, 9 samAdhi te pakhAla, 10 dharma te aMgaluMchaNA, 11 sadbhAva te AbharaNa, 12 navavidha brahmacarya te nava aMgapUjA, 13 vizuddha paMcAcAra te phulapagara, 14 jJAna te dIpaka, 15 nayonuM ciMtavana te dhRtapUra, 16 tatva te vizALa pAtra, 17 saMvarabhAva te dhUpa, 18 joga te kRSNAgurU, 19 anubhava te zuddha vAsakSepa, 20 aSTamada tyAga, te aSTamaMgaLa 21 satya te ghaMTa, 22 sudharma te AratI maMgaLa dIvo, 23 nizalyapaNuM te tilaka. dravya pUjA te bhAva pUjAnA nimitta bhUta che, dravya pUjA zivAya bhAva pUjAnI prApti thavI durlabha che, mATe prathama dravya pUjAthI ane pachI bhAva pUjAthI paramAtmAnuM pUjana karanAra jIva svalpa samayamAM muktine meLave che. covIza prAra covIza tIrthaMkara mahArAjano garbhakALa : nAma mAsa. di. nAma mAsa di. 1 AdinAthajI 9 4 13 vimalanAthajI 8 21 2 ajItanAthajI, 8 25 14 anaMtanAthajI 9 6 3 saMbhavanAthajI, 9 6 15 dharmanAthajI, 8 26 4 abhinaMdana svAmI 8 28 16 zAntinAthajI, 9 6 5 sumatinAthajI, 9 6 17 kuMthunAthajI, 9 5 6 padmaprabhujI, 9 6 18 aranAthajI, 9 7 supArzvanAthajI, 9 19 19 mallinAthajI, 9 7 8 caMdraprabhujI, 9 7 20 munisuvratasvAmI, 9 9 suvidhinAthajI, 8 26 21 naminAthajI, 9 8 131 131 bhAga-3 phamo-1) For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 10 zItalanAthajI, 9 6 22 nemanAthajI, 9 8 11 zreyAMsanAthajI, 9 6 23 pArzvanAthajI, 9 6 12 vAsupUjayajI 8 20 24 mahAvIrasvAmI, 9 hI. * coviza tIrthakaronA bhavo : 1 AdinAthajInA 13 bhavo, 2 zAntinAthajInA 22 bhavo, 3 naminAthajInA 9 bhavo, 4 nemarAjImatinA 9 bhavo, 5 pArzvanAthajInA 10 bhavo, 6 mahAvIrasvAminA 27 bhavo, 7 bAkInA 18 aDhAra tIrthakaronA 33 bhavo. * atIta covizIH kevalajJAnI, 2 nirvANI, 3 sAgaranAtha, 4 mahAyaza, 5 vimalanAtha, 6 sarvAnubhUti, 7 zrIdharanAtha, 8 zrIdattanAtha, 9 zrIdAmodaranAtha, 10 sutejonAtha, 11 zrI svAmInAtha, 12 munisuvratasvAmI, 13 sumatinAtha, 14 zivagatinAtha, 15 astAganAtha, 16 nemItharanAtha, 17 anilanAtha, 18 yazodharanAtha, 19 kRtArthanAtha, 20 svAmInAtha, 21 zuddhamatinAtha, 22 zivaMkaranAtha, 23 aMdananAtha, 24 saMpratinAtha. * anAgata covisI : 1 padmanAbha, 2 suradeva, 3 supArzvanAtha, 4 svayaMprabhA, pa sarvAnubhUti, 6 devazrutanAtha, 7 udayanAtha, 8 peDhAlanAtha, 9 pokilanAtha, 10 zatakIrti, 11 suvratanAtha, 12 amamanAtha, 13 niSkaSAyanAtha, 14 nipulAkanAtha, 15 nirmamanAtha, 16 citragupta, 17 samAdhinAtha, 18 saMvaranAtha, 19 yazodharanAtha, 20 vijayanAtha, 21 mallanAtha, 22 devanAtha, 23 anaMtavIrya, 24 bhadrakRtanAtha. * vartamAna covizInA pitAnA nAmo : 1 nAbhirAjA, 2 M132) 132 For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jitazatru, 3 jitAri, 4 saMvara, 5 megha, 6 ghara, 7 pratiSTha, 8 mahAsena, 9 sugrIva, 10 draDharatha, 11 viSNu, 12 vasupUjaya, 13 kRtavarmA, 14 siMhasena, 15 bhAnu, 16 vizvasena, 17 su2, 18 sudarzana, 19 kuMbha, 20 sumitra, 21 vijaya, 22 samudravijaya, 23 azvasena, 24 siddhArtha. vartamAna covizInA mAtAnA nAmo H 1 marUdevI, 2 vijayA, 3 senA, 4 siddhArthA, 5 maMgalA, 6 susImA, 7 pRthvI 8 lakSmaNA, 9 rAmA, 10 naMdA, 11 viSNu, 12 jayA, 13 zyAmA, 14 suyazA, 15 suvratA, 16 acirA, 17 zrI 18 devI, 19 prabhAvatI, 20 padmA, 21 vaprA, 22 zivA, 23 vAmA, 24 trizalA. coviza tIrthaMkaronA yakSo : 1 gomukha, 2 mahAyakSa, 3 trimukha, 4 yakSeza, pa tuMbarU, 6 kusuma, 7 mAtaMga, 8 vijaya, 9 ajita, 10 brahmA, 11 manuja, 12 sukumAra,13 pamukha 14 pAtAla, 15 kinnara, 16 garUDa, 17 gaMdharva, 18 pakSedra, 19 kUbera, 20 varUNa, 21 bhukuTI, 22 gomedha, 23 pArzva, 24 mAtaMga. vizeSamA yakSezaH (izvara), yakSeTa (manuja-izvara-manujezvara), pArtha (vAmanaH) coviza tIrthaMkaranI zAsana devIo : 1 cakrezvarI (apraticakrA) 2 ajitA (ajitabalA) 3 duritAri, 4 kAlI, 5 mahAkAlI, 6 acyutA, 7 zAMtA, 8 javALA, (bhakuTI) 9 sutArikA (sutArA), 10 azokA, 11 zrIvatsA (mAnavI), 12 caMDA (pravarA), 13 vijayA, 14 aMkuzA, 15 kaMdarpa (pannA-prajJapti) 16 nirvANI (nirvANA), 17 acyutA (balA), 18 dhAraNI (dharaNapriyA), 19 vairoTayA, 20 achuptA) (naradattA-dattA), 21 gAMdhArI, 22 aMbA) 133 For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 aMbikA) ra3 padmAvatI, 24 siddhAyikA. * coviza tIrthakaranA lAMchano : 1 vRSabha ra gaja, 3 azva, 4 plavaga, 5 kroMca, 6 anja, 7 svastika, 8 zazI, 9 makara, 10 zrIvatsa, 11 khagI, 12 mahiSa, 13 zakara, 14 zyana, 15 vaja, 16 mRga, 17 chAga, 18 naMdAvarta, 19 ghaTa, 20 kurma, 21 nIlotpala, 22 zaMkha, ra3 phaNI, 24 siMha. covisa tIrthaMkaranA dehamAna : 1 500 dha, 2-45dha, 3400 dha, 4-350 dha, pa-300 dha, 6-250 dha, 7-200 dha, 8150dha, 9-100 dha, 10-90 dha, 11-80 dha, 12-70 dha, 1360 dha, 14-50 dha, 15-45 dha, 16-40 dha, 17-3pa dha, 1830 dha, 19-25 dha, 20-20 dha, 21-15 dha, 22-10 dha, 239 hAtha, 24-7 hAtha. 24 tIrthakaromAM keTalA gAdidharo hatA - 12 vAsupujayajI, 19 mallinAthajI, 22 nemanAthajI, 23 pArzvanAthajI, 24 mahAvIrasvAmI. e pAMce rAjagAdI grahaNa karelI nathI. bAkInA 19 rAjyagAdIdhara hatA. tiththo gAliya payagno, 23 tIrthakaro pUrve mAMDalIka rAjA hatA RSabhadeva cakravartI hatA. * cAritra pALatA 24 bola sadA pALavA : 1 pAMca samiti traNa guti sadA pAlavI, 2 devagurUnI AzAtanA TALavI, 3 zIta uSNatA sahevI, 4 ekAMtamAM rahevuM, 5 ughADe page cAlavuM, loca karAvavo, 7 niraMtara eka bhakta karavuM, 8 bhUmizayana karavuM, 9 AyaMbilano tapa karavo, 10 yogoddhahana tapa karavo, 11 bAvIza parisaha sahevA, 12 rAtrie caturvidha AhAra tyAga karavo, 13 pramAdano parihAra karavo, 14 apratibaddha vihAra karavo, 15 paraghara M134) 134 ~ For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 AhAra pANI prAsuka vohAravA javuM, 16 asaMmaMjasa vANI bolavI nahi, 17 lokonA vacano sahana karavA, 18 eka ThekANe rahevuM nahi, 19 kSamAdhAraNa karavI, 20 bevAra paDilehaNa karavI, 1 gurUnA vacana sahana karavA, 22 niraMttara siddhAMta bhaNavA, 23 gurUkula vAse vasavuM, 24 paMcamahAvrata pAlavA. coviza prakAranA zaurya-1 zAstra zaurya, 2 pratApa zaurya, sthAna zaurya, 4 udyama, 5 udAtta zaurya, 6 teja zaurya, 7 saMgrAma zaurya, 8 pratipatra zaurya, 6 teja zaurya, 7 saMgrAma zaurya, 8 pratipatna zaurya, 9 kula zaurya, 10 viveka zaurya, 11 udbhava zaurya, 12 vidyA zaurya, 13 saubhAgya zaurya, 14 kirti zaurya, 15 vAsa zaurya, 16 dAna zaurya, 17 vAda zaurya, 18 tapa zaurya, 19 buddhi zaurya, 20 vAka zaurya, 21 mauna zaurya, 22 satya zaurya, 23 jJAna zaurya, 24 maMtra zaurya. asatI strInA 24 lakSaNo : 1 bAraNAmAM besanArI, 2 puMzcalI, 3 saMginI, 4 goSTajA, 5 rAjamArga AzritA, 6 patiaSiNI, 7 patikalahakAriNI, 8 mRtavaMdhyA, 9 janasaMkula sthAyinI, 10 vinoda kAriNI, 11 bahu devatArginI, 12 bhogArthinI, 13 atimAninI. 14 tyakatalajajA, 15 paraprItiratA, 16 vRddha chatA caMcalA, 17 rAtrie bhramaNazIlA, 18 khoTo tapa karavAvALI 19 pAkhaMDI lajjA karavAvALI, 20 niyaMttara hAsya karavAvALI, 21 proSitabhartRkA 22 bahu bhASiNI, 23 lobhAnvitA, 24 krIDA naSTacaryA. coviza daMDaka : 1 sAta nArakIno, 10 dasa bhuvanapatinA 5 sthAvaranA pAMca, 3 vikalendriyanA traNa, 1 tiryaMcapaMcendriyano, 1 135 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 manuSyano, 1 vANavyaMtarano 1 jyotiSino, 1 vaimAnikano. * covisa prakAra jANavA lAyaka : 1 bhaNavAgaNavAmAM ALasa kare to jJAnanI hAni, (bahusUtrI adhyayananI sAkSI ) 2 sAdhu sAdhvInA darzana na kare to samyakatvanI hAni, (somila brAhmaNanI sAkSi) 3 kAle paDikkamaNuM na kare to vrata pratyAkhyAnanI hAni, (uttarAdhyAna sUrAnI sAkSI, 29 meM adhyayana) 4 sAdhusAdhvI anyoanya vaiyAvacca na kare to, tIrthanI hAni (ThANAMgasUtranI sAkSI) 5 sArA AcAra tathA tapasyA karavAno cora hoya to, devAdikanI uMcI padavInI hAni (bhagavatI pAMcamA adhyayane bIje udeze) 6 kAThinyapaNuM tathA kAluSyapaNuM rAkhe, to zItalatAnI hAni, (samavAyAMga sUtranI sAkSI) 7 jayaNArahita cAle to jIvadayAnI hAni, uttarAdhyana 24 adhyayanI sAkSI) 8 tana, dhana, yovana, rUpAdikano mada kare to sArA karmanI hAni, (pannavaNA sUtranI sAkSI, 9 moTAno vinaya na kare to tIrthaMkaranI AjJAnI hAni, (vyavahArasUtranI sAkSI ) 10 kUDakapaTa mAyA prapaMca kare to yazakIrtinI hAni, (AcArAMgasUtranI sAkSI,) 11 pAchalI rAtrie dharmajAgaraNa na kare to dharmadhyAnanI hAni, (nizitha sUtranI sAkSI, 12 kaleza krodhAdika kaSAya kare to sneha bhAvanI hAni, ceDA koNikanI peThe. (bhagavatIsUtrI sAkSI ) 13 zoka, saMtApa, ciMtA, ucATa, saMkalpa, vikalpa, mAyA yukta mana kare to buddhinI hAni, (bhagu purohitanI sAkSI, 14 strIno mohI-icchuka ne gAnatAnano rasIyo hoya, tene brahmacaryano toTo (uttarAdhyAyanasUtranI sAkSI,) 15 sAdhu sAdhvI zrAvaka-zrAvikA, arasaparasa prema na rAkhe to jaina dharmamAM hAni, zaMkha puSkalanA peThe (bhagavatI sAkSI) 16 supAtrane M136 136 For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 utsAhathI dAna na Ape to punyaprakRtinI hAni, (kapilAdAsInI sAkSI), 17 grAmAnugrAma sAdhu vihAra kare nahi to dharmakathAnI hAni, (selakarAjarSinI sAkSI) 18 iMdriyone jIte nahi, jJAna bhaNe nahi, dharma kare nahi. tene jaina zAsanamAM unnatinI hAni, (samAcArInI sAkSI,) 19 vrata pratyAkhyAnamAM doSo lagAve, AlocanA na le, niMde nahi, tapasyA na kare, prAyazcita na le, tenA mokSanA sukhanI hAni, (pArzvanAthajInI rapa6 sAdhvInI sAkSI) 20 arihaMtanA arihaMta bhASita dharmanA, arihaMtanI mUrtinA pAMca tIrthAdikanA avarNavAda bole tene satya dharmanI prAptinI hAni (ThANAMgasUtranI sAkSI,) 21 sadgurUnuM vacana mAne nahi to uMcI gatinI hAni, (brahmadatta cakravartinI sAkSI) 22 deva gurUnI AjJA ullaMghana kare to tene ArAdhakapaNAnI hAni, (sukumAlikA skaMdaka vigere sAkSI,) 23 bhagavAnanA vacano utthApe anya vacana kahe to samyakatva sadgatinI hAni (jamAlInI sAkSI ) 24 tIrthaMkara mahArAjanI pratimA, tenA vacana, teno mArga, tenuM tIrtha vigere utthApana kare to anaMtakALa sudhI sukhanI hAni, (aneka sUtra siddhAMto sAkSI) 137) 139 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya. vicAramALA bhAga-3 pacIza prAra * rapa kriyA : 1 zarIre karI je vyApArarUpa kriyA karIe te kAyikakriyA, 2 ukhala mUzala ghaMTI pramukha adhikaraNa meLavI mUkIye te adhikaraNa kriyA, 3 jIva ajIva upara je pradveSa karIye te prASikI kriyA, 4 svajIva parajIva upara je tApa karIye te pAritApinI kriyA, 5 kRSikarmAdika je mAhA AraMbha karIye te AraMbhikI kriyA, 6 kaNAdikano je saMgraha parigraha karIye te pArigrANikI kriyA, 7 mAyA kapaTa prapaMca karI paravacanathI je jIviye te mAyApratyikIkiyA, 8 siddhAMtanA vacanane potAnI buddhithI je vadhAre ochA karIye te mithyAdarzana pratyikI kriyA, 9 jIva ajIva saMbaMdhi je nivRtti pratyAkhyAna na karIye te pratyAkhyAnikI kriyA, 10 je gavAdika dekhI prazaMsA karIye athavA jovA jaiye te draSTikI kriyA, 11 hAthathI jIva ajIva pharasI rAgadveSa karIye te pRSTikI kriyA, 12 jIva ajIva Azri karma bAMdhiye te prAtitIkI kriyA, 13 ApaNI vastu dekhI koI loka vakhANe harSa kare athavA ghI tela pANI pramukha bhAjanamAM jIva paDe te sAmaMtopanipAtikI kriyA, 14 rAjAdikane Adeza yaMtra zAstrane AkarSaNe karI nIpaje te naizastrakI kriyA, 15 thAna sicANA mUkI sasalAdikane mArIye agara ajIva zastrAdike mArIye te svahastakI kriyA, 16 svecchAe jIva ajIvane Adeza karavAthI agara jIva ajIva haNAvIye te AjJApanikI kriyA, 17 duSTa buddhithI zastravaDe karI jIva ajIvane vidAraNa karIye karAvIye te vidAriNIkI kriyA, 18 anAbhoge zUnya citte aNazodhye aNajje koI vastu letA mUkatA pApa lAge te anAbhogikI kriyA, 19 je Ihaloka 138 For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 paraloka virUddha karma karIye te aNavataMkha pratyayikIkIyA, 20 anya kuMbhAraluvAra vaNakara pAse karAvIye te anyAyaprayogIkI kriyA, 21 ATha karmane meLave karI je kriyA nIpaje te sAmudAyikI kriyA, 22 mAyA lobha Azrine kare te premikI kriyA, ra3 krodha mAna dveSe karI je kare te draSikI kriyA, 24 mArge jatA AvatAM je lAge te iryAvahika kriyA, 2 mana vacana kAyAnA virUpa vyApAra karI lAge te prayogikI kriyA. * pAMca mahAvratanI 25 bhAvanA : 1 prANAtipAtinI 5 bhAvanA 1 IryAsamiti, 2 bhASA samiti, 3 eSaNA samiti, 4 AdAnabhaMDamatasamiti, 5 uccArapAsavaNa samiti, 2 mRSAvAdanI 5 bhAvanA : 1 vicArIne bolavuM, 2 krodha, 3 lobha, 4 bhaya 5 hAsya na karavuM. 3 adattAdAnanI AjJA mAge, 3 pITha pATa phalaka mATe vRkSa na chede, 4 sAhAraNa piMDa adatta na lAge tema kare, 5 sAdharmino vinayakare, 4 maithunanI 5 bhAvanA : 1 strI pazu paMDaka rahita-sthAnaka seve, 2 strIyomAM kathA na kare 3 strInA, aMgopAMga na jove, 4 pUrvanA kAma bhogane na ciMtave, 5 puSTaAhAra na lya, 5 parigrahanI pa bhAvanA, 5 - iMdriyo vaza kare : 1 bhalu suNI rAga na kare, burU suNI dveSa na kare, 2 cakSuvaza, 3 prANavaza, 4 jIbhavaza, pa sparzavaza, iti 25. paramAtmAnA 25 nAma 1 ardhana, 2 jina, 3 pAraMgata, 4 trikAlavit, 5 kSINASTakarmA, 6 parameSTI, 7 adhIzvara, 8 zaMbhu, 9 svayaMbhU, 10 bhagavAna, 11 jagabhu, 12 tIrthakara, 13 devAdhideva 14 jinezvare, 15 syAdvAdi 16 abhapada, 17 sAva (sArvIya) 18 sarvajJa 19 sarvadarzI 20 kevalI, 21 devAdhideva, 22 M139 ~ ~ 139 For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 bodhida, 23 purUSottama, 24 vItarAga, 25 Apta. * pacIza prakAranA sthAno : 1 prAsAda, vihAra, 3 harpa, 4 hastizAlA, 5 azvazAlA, 6 koSTAgAra, 7 bhUmigRha, 8 dharmazAlA, 9 dAnazAlA, 10 sabhAzAlA, 11 Ayudha zALA, 12 snAnagRha, 13 alaMkAra sabhA, 14 nAyakagraha, 15 zankAra, 16 pANIzALA, 17 krIDAgraha, 18 bhojanazALA, 19 zAntigraha, 20 apavarakacaMdra, ra1 sUtikAgraha, rara gauzAlA, 23 pAkazAlA, 24 pAThazALA, 25 maThazALA. chivvIza prakAra.] * 26 prakAranI gAthAjAti : 1 lakSmI, 2 kIrti, 3 kAMti, 4 gaMgA, 5 gorI, 6 taraMgiNI, 7 tArA, 8 siddhi, 9 zraddhi, 10 buddhi, 11 gaMdharvI 12 kinnarI, 13 jayotsanA 14 mAlA, 15 bAlA, 16 haMsI, 17 vINA, 18 vANI, 19 kuraMgiNI, 20 zoNi, 21 lIlA, 22 lalitA 23 raMbhA, 24 baMbhANI, 25 bhArgavI 26 meghA. * 26. jANavA lAyaka : 1 ghaNA jIvonI utpatti zAthI thAya uttara pUrve ghaNA matsAdikanA AhArAdikane karavAthI, ra jIvane jJAna udaya zAthI nahi Ave ? uttara-pUrve pote bhaNyo nahi, bIjAne bhaNavAno aMtarAya karavAthI, 3 jIva kALo kubaDo dekhAvamAM kema hoya ? uttara-pUrvabhavane viSe rUpano mada karavAthI, 4 A jIvane apayaza kema utpanna thAya ? uttara sAsu sasarAdika aneka lokonA avarNavAda bolI tene saMtApa vAthI, 5 jIvane juThA kalaMko zAthI Ave ? uttarapUrvabhave vAraMvAra kaleza karavAthI, tathA bIjAne jUThA kalaMka ApavAthI, M1400 140 For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 6 A jIvanuM boleluM vacana koIne kema game nahi? uttara pUrve potAnuM vacana sthApana karavAthI, ane sAmAnuM vacana utthApana karavAthI, 7 A jIvane kIrtinI prazaMsA kema maLe nahi? uttara-pUrve jAtino ahaMkAra karavAthI, 8 jIvane bahu krodha zA kAraNathI utpanna thAya che ? uttara-pUrve bahuja lobha karelo che te kAraNathI, 9 A jIvane saMsAranuM paribhramaNa kema maTayuM nahi ? uttara devagurU dharmanI pUjA prazaMsAnI ghaNI virAdhanA karI tethI, 10 jIvane deza paradeza jAtA lAbha kema maLato nathI? uttara-pUrve pote dAna karela nathI, ne detAne vArela che, aMtarAya bAMdhavAthI, 11 A jIva pAMca iMdriyothI hIna kema thayo ? uttara-pUrvabhave gAjara mULAkAMdA zakarIyA veMgaNa Adi anaMtakAya abhakSya vastuno AhAra karavAthI, 12 jIva purUSa thaIne strInA jevA AcaraNavALo kema thAya che ? uttara-pUrve ghaNIja mAyA karI kapaTa keLavavAthI, 13 jIva paMcedriyano viyogI kema thAya che ? uttara pUrvabhave ghaNI vanaspatinuM chedana bhedana karavAthI, 14 A jIvane ghaNI nidrA Ave tenuM zuM kAraNa? uttara-pApa karmanA udayathI, ghaNA prakAranA dArU Adikano tathA bhAMga vigereno naso karavAthI, 15 A jIvanuM zarIra sArU nahi rahe tenuM zuM kAraNa ? uttara-pUrve ghaNA jIvono saMhAra karelo che tethI, 16 jIva lulo pAMgaLo muMgo ThuMTho kema thAya ? uttara-pUrvabhave jIvone bahuja kuTayA pITayA hoya tethI, 17 jIvane roSa ghaNo Ave che tenuM zuM kAraNa? uttara-pUrvabhave kAcA kuMpalAne ghaNA prakAre toDavA phoDavAthI, 18 jIvane tapasyA udaya nahi Ave tenuM zuM kAraNa? uttara-pUrvabhave pote tapasyA karI nahi, ane bIjAne karavA nahi dIdhI te aMtarAyathI, 19 jIvane putra strI dhana kAMipaNa maLatA nathI, ne maLe to gamatA nathI tenuM zuM kAraNa 141 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 ? uttara-pUrvabhave dAna zIyala tapa bhAvanA cAra prakArano dharma nahi pALavAthI 20 jIvane zikSA sArI na lAge tenuM zuM kAraNa ? uttarapUrvabhave ArtadhyAna raudradhyAnakaravAthI, ra1 jIvane yuvAna avasthAmAM dayAnA pariNAma nahi thAya, tenuM zuM kAraNa ? uttara-ghaNA prakAranA melA maMtrataMtrAdika pUrva bhava karavAthI, 22 yuvAna avasthAmAM vidhavApaNuM prApta thAya tenuM zuM kAraNa? uttarapUrvabhave zIyalane khaMDana karavAthI tathA ghaNA vRkSone jaDa mULamAMthI ukheDI nAkhavAthI, 23 jIvane ghara kuTuMbanuM sukha nahi tenuM zuM kAraNa? uttara-pazupakSiyonA bALabaccAne dudha pAna stanyapAna karavA nahi Apela, aMtarAya bAMdhela tethI, 24 jIvakANo kema thayo ? uttara-pUrva-bhave ghaNA phaLa phulone vIMdhavAthI rapa jIva AMdhaLo kema thayo ? uttara-pUrvabhave dekhatA chatAM paNa dhAnyamAM jIvone pIlI nAkhyA tethI, 26 jIva duHkhIyo aputriyo kema thayo ? uttara-pUrvabhave bahuja kharAba thaI aNadIThI aNasAMbhalI lokonI juThI vAto karI sAMbhaLIne. 142 142 For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sattAvIza prakAra. nakSatro 27-1 azvinI, 2 bharaNI, 3 kRttikA, 4 rohiNI, 5 mRgazIrSa, 6 AdrA, 7 punarvasu, 8 puSya, 9 azleSA 10 maghA, 11 pUrvAphAlgunI, 12 uttarAphAlgunI, 13 hasta, 14 citrA, 15 svAti, 16 vizAkhA, 17 anurAdhA, 18 jayeSTA, 19 mULa, 20 pUrvASADhA, 21 uttarASADhA, 22 zravaNa (abhijita), 23 dhaniSTA 24 zatatArA 25 pUrvAbhAdrapada 26 uttarA bhAdrapada, 27 revatI. yogo 27-1-vikuMbha, 2 prItiyoga, 3 AyuSyamAna, 4 saubhAgya (saumya), 5 zobhana, 6 atigaMDa, 7 sukarmA, 8 dhRti, 9 zULa, 10 gaMDa, 11 vRddhi, 12 dhruva, 13 vyAghAta, 14 harSaNa, 15 vaja, 16 siddhi, 17 vyatiyAta, 18 varIyAn, 19 parIgha, 20 ziva, 21 siddha, 22 sAdhva, 23 zubha, 24 zukala, 25 brahmA, 26 aidra, 27 vadhRti. sAdhunA 27 guNo : 1 prANAtipAta, 2 mRSAvAda, 3 adattAdAna, 4 maithuna, pa parigraha, 6 rAtribhojana e chane tyAga karavA rUpa 6 vrata, 7 pRthvI, 8 apa, 9 teu, 10 vAu, 11 vanaspati, 12 trasakAya e cha kAyanI rakSA karavA rUpa 6 vrata, 13 sparzedriya, 14 2seMdriya, 15 ghrANeMdriya, 16 cakSuiMdriya, 17 zroteMdriya, 18 lobha e chano nigraha karavo, 19 kSamA, 20 bhAvanA zuddhi, 21 paDilehaNa karavAmAM zuddhi, 22 saMyamayoga yukta rahevuM, 23 akuzaLa mana, 24 akuzaLa vacana 25 akuzala kAyAno saMrodha karavo, 26 zItAdika pIDAne sahana karavI, 27 maraNAMta upasarga sahana karavI. iti 27 guNo. 143 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * 27 vakArathI zobhita nagara : 1 vApI, 2 vapra, 3 vihAra, 4 varNa, 5 vanitA, 6 vAgnI, 7 vana, 8 vATikA, 9 vaidya, 10 brahmaNa, 11 vezma, 12 vAdi, 13 vibudhA, 14 vezyA, 15 vaNipha, 16 vAhinI, 17 vidyA, 18 vIra, 19 viveka, 20 vitta, 21 vinaya, 22 vAcaMyama, 23 vallikA, 24 vastra, 25 vAraNa, ra6 vAji 27 vesara aiThThAvIza prakAra.) mohanIya karmanI 28 prakRti : 1 anaMtAnubaMdhi krodha, ra anaMtAnubaMdhimAna, 3 anaMtAnubaMdhimAyA, 4 anaMtAnubaMdhi lobha, pa apratyAkhyAnI krodha, 6 apratyAkhyAnI mAna, 7 apratyAkhyAnI mAyA, 8 apratyAkhyAnI lobha, 9 pratyAkhyAnI krodha, 10 pratyAkhyAnI mAna, 11 pratyAkhyAnI mAyA, 12 pratyAkhyAnI lobha, 13,14,15,16 saMjavalana krodha, mAna mAyA lobha, 17 hAsya, 18 rati, 19 arati, 20 bhaya, 21 zoka, 22 jugupsA, 23 strIveda, 24 purUSaveda, 25 napuMsakaveda, 26 samyakatvamohanIya, 27 mizramohanIya, 28 mithyAtvamohanIya (28). 28 aMtaraddhipa-himavaMta parvatane 4 dADhA che eka eka dADhe 77 kSetro che -1 egorakha, 2 AbhISika, 3 vaibhASiga, 4 lAMgulIka, 5 Adarzamukha, 6 khaMDamukha, 7 gomukha, 8 hayakarNa, 9 gajakarNa, 10 zukalakarNa, 11 gokarNa, 12 azvamukha, 13 hastimukha, 14 siMhamukha, 15 vyAvra mukha, 16 azvakarNa, 17 hayakarNa 18 AkarSa 19 prAvarNa, 20 ulkAmukha, 21 meghamukha, 22 vipumukha, 23 vidyudaMta, 24 dhanadaMta, 25 laSTadaMta, 26 gUDhadaMta, 27 zuddhadaMta, 28. (144) 144 For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 28 labdhi : 1 zarIra sparze roga jAya te AmosahI, 2 viSTA thakI sarva roga jAya auSadha sadeza te viSposahI, 3 zleSmathakI sarva roga maTe te khelosahI, 4 zarIranA mala thakI sarva roga jAya te jallo sahI, 5 sarva zarIra aMga avayava mahauSadha sarakhA te sarvoSadhi, 6 eka avayave sarva iMdriyo dekhe te saMbhinnazrota, 7 bAdarajIvarUpa padArtha dekhe te avadhijJAnI, 8 garbhaja paMceMdriyanA manogata bhAva jANe tenA be bheda : 1 Rjumati, 2 vipulamati, aDhIdvipamAM sAmAnya manogata bhAva jANe je ghaDo ciMtavyo te Rjumati 9 aDhIdvipamAM vizeSa manogata bhAva jANe je ghaDo ciMtavyo pATalIpurano, sonAno amuka TAime ghaDelo vigere vipulamati, 10 AkAzagAminI zakti te cAraNalabdhi, 11 sApa Ape to temaja thAya te AziviSa, 12 cakravartinA kSIrabhojananA jevo svAda Ape sarasa rasavatI kare tema kevalI sarva kahe te kevalajJAnI, 13 gaNadharanA rUpa kare, te gaNadhara pada 14 pUrvadharanA rUpa kare, te pUrvadhara 15 arihaMtanA rUpa saMpadA kare te arihaMtapada 16 cakravartinI Rddhi kare te cakravartIpada 17 vAsudevanI Rddhi kare te vAsudevapada 18 baLadevanI Rddhi kare te baLadevapada 19 peTamAM jIva vinAza na pAme te koSTabuddhi 20 eka pada bhaye ghaNuM zruta AvaDe te padAnusAra, 21 eka pada sAMbhaLavAthI ghaNo artha jANe te bIjabuddhi 22 potAne AhAre eka lAkha mANasa jamADe prathama pote na jame te akSaNamahAnasI, ra3 saMdeha upaje navuM zarIra karI bhagavAnane puche te AhAraka, 24 zItala kare te zItalezyA, 25 nAnA moTA rUpa kare te vaikriya, 26 bAle te tejalezyA, 27 cakravartInA sainyane cUre te pulAka, 28 amRtAziva. M145) , 145 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 aThayAvIza prakAranI upamA H 1 sUryanI upamA, 2 agninI upamA, 3 samudranI upamA, 4 devatAomAM idra moTo, 5 parvatomAM merUparvata moTo, 6 laMbAImAM niSadharpavata moTo, 7 goLa parvatamAM rUcakaparvata moTo, 8 vRkSamAM kalpavRkSa mAhAna, 9 vanamAM naMdanavana, 10 zabdamAM meghazabda, 11 graha nakSatromAM caMdra, 12 sugaMdhamAM bAvanAcaMdana. 13 samudramAM svayaMbhUramaNa, 14 nAgakumA2mAM dharaNeMdra, 15 rasamAM zelaDIno rasa, 16 hastimAM airAvata, 17 siMhamAM kesarisiMha, 18 nadImAM gaMgA, 19 paMkhImAM garUDa 20 yuddhamAM vAsudeva, 21 phulomAM kamaLa, 22 dAnamAM abhayadAna. 23 rAjAmAM cakravartI, 24 bhASAmAM satyabhASA pApa rahita, 25 tapasyAmAM zIyala tapasyA, 26 devanI sthitimAM sarvArthasiddha 27 sabhAmAM sudharmA, 28 dharmamAM mukti moTI, tema bhagavaMta tamAmamAM moTA che. ogaNatrIza prakAra. 29 bheda pApa zrutanA : 1 nimittazAstradivya, 2 svara, 3 aMtarikSa, 4 bhauma, 5 aMga, 6 vyaMjana, 7 utpAta, 8 lakSaNa, e AThane sUtra vRtti vArtikathI traNa gaNA karavAthI, 24 bheda thAya, 25 gAMdharva, 26 nATaya, 27 vAstu, vidyA, 28 Ayurveda, 29 dhanurveda. 29 dvAro 1 nAma 2 lezyA, 3 zarI2, 4 avagAhanA, 5 saMghayaNa, 6 saMjJA, 7 saMThANa, 8 kaSAya, 9 IMdriya 10 samuddAta, 11 draSTi, 12 darzana, 13 jJAna, 14 yoga, 15 upayoga, 16 jIvane upajavAnA kAla saMkhyAnuM dvA2, 18 AyudvA2, 19 paryAptadvA2, 20 AhAradvAra, 21 gatAgatidvAra, 22 vedadvA2, 23 bhuvanadvAra, 146 For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 24 prANadvAra, 25 saMpadAdvAra, 26 dharmadvAra, 27 yonidvAra, 28 kulakoTIdvAra, 29 alpabahutvadvAra. ogaNatrIza prakAranA mUrkhAo : 1 bhukha lAgyA vinA khAya te mUrkha, 2 ajIrNa chatAM khAya te mUrkha, 3 ghaNI nidrA kare te mUrkha, 4 ghaNuM cAle te mUrkha, 5 ghaNIvAra sudhI paga upara bhAradaine bese te mUrkha, 6 vaDInIti laghunItinI Teva choDe te mUrkha, 7 nIcanA mastaka upara paga mUkIne suve te mUrkha, 8 AkhI rAtrI strInA sAthe viSaya sevana kare te mUrkha, 9 soLa varSanI ummara thayA vinA maithuna seve te mUrkha, 10 vRddhA avasthAmAM pANigrahaNa kare paraNe te mUrkha, 11 ciMtA dUra thayA pachI vivAda kare te mUrkha, 12 hajAmata karAvatAM vAta kare te mUrkha, 13 ajANyA mANasanA sAthe rastAmAM cAle te mUrkha, 14 paccakhkhANa laine yAda kare nahi te mUrkha, 15 dhanavaMta tathA paMDitanA joDe laDAi kare te mUrkha,16 tapasvInA sAthe vAda kare te mUrkha, 17 paranA pAse rUpa bala-dhana-aizvarya vidyA dekhIne harSa kare temaja irSyA kare te mUrkha, 18 vaidyane maLIne roganuM nidAna karyA chatAM auSadha na khAya te mUrkha, 19 paMDita jJAnI maLyA chatAM paNa manano saMzaya na TALe te mUrkha, 20 pANI pItAM hase te mUrkha, 21 daridra avasthA prApta thayA chatAM moTI moTI icchAo dhanavAna thavAnI rAkhe te mUrkha,22 5ranA loko sAthe prIti kare te murkha, 23 udhAra paisA ApIne pAchA na mAge te mUrkha,24 mAthe devuM karIne dharma karaNikare te mUrkha, 25 deva gurU mAtA pitAnI bhakti nahi kare te mUrkha,26 sajjanano saMga prApta thayA chatAM guNone upArjana nahi kare te mUrkha, 27 supAtrano yoga prApta thayA chatAM dAna Ape nahi te mUrkha, 28 potAnA guNo poteja bIjAnA pAse gAya te mUrkha, 29 bhAga-3 pho-11 147 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 svajana varganA sAthe jhera vera karI anya loko sAthe prIti bAMdhe te mUrkha. trIza prakAra. ) * 30 akarmabhUmi-1 hemavaMta, 2 harivarSa 3 ramyaka, 4 airaNyavaMta pAMca pAMca bheda e cAranA, 20 thayA, 5 devakurU, 5 uttara kurU 30. * trIza prakAre mahAmohanIya karma bAMdhe: 1 trasa jIvone pANImAM DubADIne mAre te mohanIya karma bAMdhe, 2 moDe Duco daIne temaja gaLu dabAvIne mAre te mahAmohanIya karma bAMdhe, 3 agni saLagAvI, dhUmADAmAM guMgaLAvIne mAre te mahAmohanIya karma bAdha, 4 mAthe ghA mArIne mAre te mahAmohanIya karma bAMdhe, 5 lIluM cAmaDuM mAthe vIMTIne tathA tApamAM besArIne mAre te mahAmohanIya karma bAMdhe, 6 mUMgA beherA tathA gAMDAne mArIne hase te mahAmohanIya karma bAMdhe, 7 anAcAranuM sevana karI tene gopave te mahAmohanIya karma bAMdhe, 8 potAnuM kareluM pApa bIjAnA upara nAkhe te mahAmohanIya karma bAMdhe, 9 bharasabhAmAM mizrabhASA bole te mahAmohanIya karma bAMdhe, 10 AvatI lakSmIno rodha kare, rAjAnuM kharAba ciMtavana kare, rAjAnI rANIne sevana kare te mahAmohanIya karma bAMdhe, 11 bALabrahmacArI na hoya ne bALabrahmacArI potAne kahevarAve te mahAmohanIya karma bAMdhe, 12 brahmacArI na hoya ane brahmacArI kahevarAve to mahAmohanIya karma bAMdhe, 13 zeThanI nokarI karatAM zeThano paiso khAya, zeThanuM buruM ciMtave zeThanI strInuM sevana kare te mahAmohanIya karmane bAMdhe, 14 jene moTo karI sthApela che tenuM burU bole te mahAmohanIya M1480 For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karma bAMdhe, 15 rAjA pradhAnane, zeTha nokarane, strI bhartArane mAre temaja sarpiNI potAnAja iMDAne khAya te mahAmohanIya karma bAMdhe 16 pRthvInA dhaNI rAjAnuM maraNa icche te mahAmohanIya karma bAMdhe, 17 sAdhu sAdhvI tathA dezanA rAjAnuM maraNa icche te mahAmohanIya karma bAMdhe, 18 dharmiSTha purUne dharma karatAM aMtarAya nAkhe te mahAmohanIya karma bAMdhe, 19 tIrthakarane mAne pUje vaMde stave nahi, paraMtu ulaTA tenA avarNavAda bolavAthI mahA mohanIya karmabAMdhe, 20 caturvidha saMghanA avarNavAda bole, te mahAmohanIya karma bAMdhe, 21 AcArya upAdhyAyanA avarNavAda bole te mahAmohanIya karma bAdhe, 22 AcArya upAdhyAyanA samAna Asane bese te mahAmohanIya karma bAMdhe, ra3 bahuzruta nahi chatAM potAne bahuzruta kahAve te mohanIya karma bAMdhe, 24 tapasvI nahi chatAM potAne tapasvI kahevarAve te mahAmohanIya karma bAMdhe, 25 rogI glAnanI vaiyAvacca na kare te mahAmohanIya karma bAMdhe, 26 potAnA samudAyamAM bheda paDAve te mahAmohanIya karma bAMdhe, 27 hiMsA karanArA zAstrone sthApe te mahAmohanIya karma bAMdhe, 28 deva manuSyanA achatA bhogonI vAMcchA kare te mahAmohanIya karma bAMdhe, 29 brahmacarya pAlIne, tapane tapIne, pApa karmane AlocI niMdIne je devapaNe utpanna thayA hoya tenI niMdA kare to mahAmohanIya karma bAMdhe, 30 deva potAnA pAse Ave nahi chatAM mAna meLavavA lokonA pAse kahe ke devatA mahArA pAse Ave che te mahAmohanIya karma bAMdhe. * dUSamakALamAM trIza dUSaNo H 1 nagara gAmaDA jevA hoya che, 2 gAmaDA masANa jevA hoya che, 3 kuTuMbo dAsI jevA hoya che, 4 rAjA yamarAja jevA hoya che, 5 pradhAno lAMcIyA hoya che, 6 M149) , For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sukhI loka nirlaja hoya che, 7 keTalIka kulanI strInAM AcaraNa vezyA jevAM hoya che, 8 putro svacchaMde cAlanArA hoya che, 9 ziSyo gurUnA zatruo hoya che, 10 durjano ghaNI lakSmIvALA anesukhIyA hoya che, 11 sajjano alpa dravyavALA ane duHkhI hoya che, 12 dezomAM paracakrano bhaya ghaNoja hoya che. 13 pRthvI duSkAlAdikathI pIDA karanArI hoya che, 14 brAhmaNo paisAnA lobhIyA ghaNA hoya che, 15 sAdhu mahAtmA gurUkula vAsanA tyAga karanArA hoya che, 16 mahAna dharmamAM kaSAya kaleza karanArA ghaNA hoya che, 17 samyagadraSTi manuSyo ne devo thoDA hoya che, 18 mithyA draSTi manuSyo ne devo ghaNA hoya che, 19 manuSyane devanuM durlabha hoya che, 20 vidyA maMtra taMtrano prabhAva svalpa hoya che, 21 daMhImAM rasakasa ocho hoya che, 22 manuSyone baLa dhana AyuSya ochuM hoya che, 23 mAsakalpa karI rahevA lAyaka kSetro thoDA hoya che, 24 sAdhupratimA zrAvakapratimA viccheda hoya che, 25 AcArye ziSyone jJAna ApanArA thoDAja hoya che, 26 ziSyo paNa gurUne azAnti ane kaleza karAvanArA hoya che, 27 zramaNasAdhu thoDA ane muMDasAdhu vekhadhArI ghaNA hoya che, 28 pota potAnA gacchanI judI samAcA2I karanArA hoya che, 29 mleccha rAjAnuM jo2 sakhata ane ghaNA rAjAo hoya che, 30 Arya rAjAnu jora svalpa ane thoDA rAjAo hoya che. sAdhunI trIza upamA H 1 kAMsAnA bhAjananI, 2 zaMkhanI 3, kAcabAnI, 4 suvarNanI, 5 kamaLanA patranI, 6 caMdramAnI 7 sUryanI, 8 pRthvInI, 9 merUparvatanI 10 svayaMbhUramaNa samudranI, 11 agninI, 12 caMdananI, 13 drahanA pANInI 14 vRSabhanI, 15 hastinI, 16 zaradaRtunA pANInI, 17 siMhanI, 18 geMDAnI, 19 150 For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 bhAraMDapaMkhInI 20 jIvanI 21 pakSInI, 22 AkAzanI, 23 sarpanI, 24 cakorapakSinI, 25 vAyunI, 26 vRkSa bhamarAnI, 28 haraNanI, 29 pArevAnI. trIza prakAre jIva mahA uttama : 1 tapasyA karIne niyANuM na kare, tAmalI tApasanA peThe, ra nirmala samyakatva pALe, zreNikanA peThe, 3 mana vacana kAyAnA yogo sArA rAkhe, gajasukumALanA peThe, 4 chatI zaktiye kSamA kare, pradeza rAjAnA peThe, 5 pAMca mahAvrata nirmaLa pALe, gautamasvAmInA peThe, 6 kAyarapaNuM tyAga karI sUravIra thAya, selakamuninA peThe, 7 pAMca iMdriyone vaza kare, harikezI muninA peThe, 8 mAyA kapaTa tyAga kare, mallinAthajInA peThe, 9 satya dharmanI AsthA rAkhe, varUNa naTavAnI peThe, 10 carcA karI zuddha zraddhA dhAraNa kare, gautama kezI gaNadhara peThe, 11 jIvane du:khI dekhI karUNA kare, pUrvabhave megharatha rAjA ane meghakumArano jIva hAthInA peThe, 12 satya vacananI AsthA rAkho, AnaMda kAma devanA peThe, 13 adattAdAna tyAga para aDaga zraddhA rAkhe, aMbaDanA sAtaso ziSyonA peThe, 14 zuddha ane zIyala pALe, sudarzanazeThanA peThe, 15 mamatA choDI samatA dhAraNa kare, brAhmaNa kapilakevalinA peThe, 16 supAtre dAna Ape, revatI zrAvikAnA peThe, 17 calAyamAna cittavALAne sthira kare, rAjImatInA peThe (sthanemine) 18 utkRSTa tapakare, dhannA aNagAranA peThe, 19 utkRSTa vaiyAvacca kare paMthaka sAdhunA peThe (selaka ziSya), 20 utkRSTa bhAvanA bhAve, bharata cakravartinA peThe, 21 utkRSTa kSamA kare, arjuna mALInA peThe, 22 utkRSTa kaSTa sahana kare, cilAtIputra, draDhaprahArInA peThe 23 utkRSTa duHkha sahana kare, araNika muninA peThe, 24 zrI caturvidha saMghane zAMti kare trIjA devalokanA IMdra peThe 151 For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 saMbhavanAthanA trIjA bhavanA peThe, 25 utkRSTa vinaya kare, bAhubalInA peThe, ra6 utkRSTa saMyamanI dalAlI kare, kRSNamahArAjanA peThe, 27 utkRSTa abhigraha kare, DhaMDhaNa RSinA peThe 28 zatru mitra sarikhA gaNe udAyIrAjAnA peThe, 29 utkRSTa dayA pALe dharmarUcI aNagAranA peThe, 30 kaSTa AvyAthI draDhatAthI ziyala pAle, caMdanabAlA tathA tenI mAtAjInI peThe * trIza prakAre sAmAnya karma baMdhana praznottara : 1 pra. nirdhana zAthI thAya? uttara-pArakAnuM dravya haraNa karavAthI, ra pra.-daridra zAthI thAya ? uttara dAna detAM aMtarAya karavAthI 3 pra.-dAna Ape paNa phaLa zAthI bhogave nahi ? uttara dhana ApI pazcAtApa karavAthI, 4 manuSyo aputriyA sAthI hoya? uttara-vRkSonA phaLa phula khAIne chAyA sevIne tene thaDa mULamAMthI kapAve te kAraNathI, 5 pra.-strI vaMdhyAzAthI hoya? uttara-garbhapAta karavA oSadha Ape garbhapAta kare garbhavatI strI pazuonA vadha karavAthI, 6 pra. mRtvatsA zAthI hoya ? uttara0veMgaNa kaMdamULanA bhaDathA karIne khAya, kukaDA AdinA iMDA baccA khAvAthI, 7 pra.adhuro garbhazAthIgaLI jAya? uttara-patharA mArI mArIne vRkSanA kAcA phaLa phula toDavAthI tathA paMkhInA mALA-baccAMne toDI pADI pakaDI utAravAthI, 8 pra. jIva garbhamAMja mare yonidvAramAM mare zAthI ? uttara-mahAAraMbha jIvahiMsA karavAthI, moTuM juThuM bolavAthI tathA sAdhune asUjato AhAra devAthI. 9 pra.-kANA zAthI hoya? uttara lIlI vanasapatine cuMTavAthI phaLaphULa vIMdhavAthI tenuM cUrNa karavAthI, 10 pra. muMgA gaMgA zAthI thAya? uttara deva gurUdharmanA chidro dekhavAthI temaja temanI niMdA karavAthI moTuM maraDavAthI, 11 pra. baherA zAthI thAya ? uttara-parAI vAta levAne chAnA mAnA M15ra) 152 For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 saMtAine vAta jANavAno svabhAva hovAthI 12 pra. rogI zAthI thAya ? uttara-pAMca uduMbaronA phaLonA bhakSaNa karavAthI tathA uMdara gho vigerene pAMjarAmAM nAkhI pakaDI vecavAthI 13 pra. bahu jADuM zarIra zAthI thAya ? uttara zAhukAra thai corI kare ane zAhukAranI lakSmInI corI karAve, 14 pra. AMdhaLA zAthI hoya ? uttara-mAkhIyone mArI madha kADhe, maccharone dUra karavA agni saLagAvI dhUmADo ApI mAre kSudra jIvone mAre tethI, 15 pra. koDhIyo zA karmathI thAya ? uttaravanamAM agni saLagAvI sarva jIvano mAravAthI, 16 pra. dAhajavara zAthI thAya ? uttara ghoDA gadheDA uMTa baLada u52 ghaNo bhAra nAkhIne vadhAre vAra tApamAM ThaMDImAM rAkhavAthI, 17 pra. cittabhrama zAthI thAya ? uttara-uttama jAti gotranA abhimAna karavAthI tathA madya mAMsadikanA chAnA chAnA anAcAra karma sevavAthI, 18 pra.patharIno roga zAthI thAya ? uttara mA, bena, dIkarInA sAthe viSaya sevana kare, kaMdamULAdikane chedIne khAvAthI, 19 pra. strI purUSa ziSya vigere vairI zA kAraNathI thAya ? uttara dhADapADI bIjAne saMtApyA mAryA luMTayA hoya tethI, 21 pra. zarIramAM kAyama roga zAthI zarU rahe ? uttara-sArUM sArUM khAIne kharAba anna kacarATI sAdhune ApavAthI, jIvahiMsA karavAthI, 22 pra. bALa vidhavApaNuM kema pAme ? uttara potAnA svAmIne tiraskAra karIne para purUSane sevana kare ane satI thaine satI kahevarAve tethI, 23 pra. -vezyA kayA karamathI thAya ? uttara-uttama kuLanI vahu dIkarI thaine vidhavA thayA pachI kuLanI lAjathI paraparUSa no sevana na kare paraMtu sArA saMganA abhAve bhogonI AzA rAkhe tethI, 24 pra. purUSa je strIne paraNe ke turata te strI mare te zA kAraNathI ? uttama-sAdhupaNuM mAhArAmAM che ema 153 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kahIne strInuM sevana kare tathA tyAgI thaine vastuono saMgraha kare tethI, temaja khetaramAM caranArI gAyane trAsa Ape tethI, 25 pra. napuMsakapaNuM zAthI thAya? uttara-mahAkUDakapaTa chaLakapaTa karavAthI, ra6 pra. naraka gatimAM zAthI jAya ? uttara-supAtrane dAna ApI AnaMda pAvamAthI, 28 pra. manavAMchita bhogo zAthI maLe? uttara paropakAra karavAthI, ra9 pra.-rUpavaMta zAthI thAya? uttara tapasyA karavAthI, 30 pra. svargamAM zAthI jAya ? uttara tapa japa vrata pratyAkhyAna saMyama kSamA dayAdika guNothI. egnIza prakAra - siddhinA 31 guNo -5 prakAranA saMsthAna rahita, 5 varNa rahita, 2 gaMdha rahita, pa rasa rahita, 8 sparza rahita, 3 veda rahita, 1 zarIra rahita, 1 saMga rahita, 1 janma rahita. * bIjA 31 guNo-5 prakAranA jJAnAvarNiya karma rahita, 9 prakAranA darzanAvaraNiya karma rahita, 2 prakAranA vedanIya karma rahita, be prakAranA mohanIya karma rahita, 4 prakAranA Ayukarma rahita, 2 prakAranA nAma karma rahita, 2 prakAranA gautra karma rahita, 5 prakAranA aMtarAya karma rahita. * trIjA 31 guNo : 1 na TAyaMsa, 2 na cauraMsa, 3 na nyagrodha, 4 na vAmana, 5 na hUMDaka, 6 saMgarahita, 7 na dhoLo, 8 na pILo, 9 na rAto, 10 na nIlo, 11 na kALo, 12 na surabhi, 13 na durabhi, 14 na tikho, 15 na kasAyela, 16 na kaDavo, 17 na khATo, 18 na madhuro, 19 na halavo, 20 na bhAre, 21 na zIta, 22 na uSNa 23 na kharabacaDo, 24 na suMvALo, 25 na M1540 For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 snigdha, 26 na lakho, 27 zarIra rahita, 28 janma rahita, 29 strIveda rahita, 30 purUSa veda rahita, 31 napuMsakaveda rahita. vATe cAlanArA vigrahagati jIvanA ekatrIza bolo : (1) vATe cAlanArA jIvane vedaka samyakatva vinA 4 samyakatva haya, (2) vATe cAlanArA jIvane, guNaThANA-1-2-4-traNa hoya, (3) vATe cAlanArA jIvane tejasa kArpaNa zarIradravya (4) vATe cAlanArA jIvane, joga 1 kAzmaNa hoya, (5) vATe cAlanArA jIvane, upayoga 10 hoya mana:paryava cakSudarzana vinA, (6) vATe cAlanArA jIvane iMdriya chabasthane pa kevalIne nahi, (7) vATe cAlanArA jIvane, vezyA 6 hoya kevalI alezI (8) vATe cAlanArA jIvane draSTi ra hoya samyakadraSTi mithyAdraSTi, (9) vATe cAlanArA jIvane, ajJAna 3 hoya, (10) vATe cAlanArA jIvane, samudyAta pahelA ra hoya, (11) vATe cAlanArA jIvane, jJAna 4 hoya mana:paryavavinA, (12) vATe cAlanArA jIvane, darzana 3 hoya cakSudarzana nahi, (13) vATe cAlanArA jIvane, veda 3 hoya avedi paNa hoya, (14) vATe cAlanArA jIvana paryApti cha mAMhelI nahi, (15) vATe cAlanArA jIvane, sthiti utkRSTa 4 samaya jaghanya 1 samaya, (16) vATe cAlatA jIvane kaSAya 4 hoya, (17) vATe cAlatA jIvane iMdriya sahitapaNuM tathA rahitapaNuM hoya, (18) vATe cAlatA jIvane, jIvanA bheda 7 hoya aparyApta, (19) vATe cAlatA jIvane, samakitapaNuM mithyAtvipaNuM bane hoya, (20) vATe cAlanArA jIvane, prANa 1 AyuSya hoya, (21) vATe cAlanArA jIvane saMjJipaNuM hoya, (22) vATe cAlanArA jIvane, traNa tathA sthAvarapaNuM hoya, (23) vATe cAlanArA jIvane, AtmA 7 cAritra vinA, (24) vATe cAlanArA 155 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jIvane, saMjJA 4 hoya, (25) vATe cAlanArA jIvane, abhAsaka, (26) vATe cAlanArA jIvane, karaNa 28 hoya, (27) vATe cAlanArA jIvane, hetu 33 hoya, (28) vATe cAlanArA jIvane, sUkSma bAdara bane hoya, (29) vATe cAlanArA jIvane, ahAhAripaNuM hoya, (30) vATe cAlanArA jIvane, kriyA sahita tathA kriyA rahitapaNuM hoya, (31) vATe cAlanArA jIvane, joga 1 kAyAno hoya. (vATe cAlanArA eTale vigrahagati = parabhavamAM jatAM) * samajavA lAyaka ekatrIza : (1) vAhANa be prakAranA : 1 dravya, 2 bhAva. 1 dravya vAhANa lAkaDAnuM, 2 bhAva vahANa 17 bhede saMyamarUpI, (2) dravya vArANamAM sAMkaLa hoya, saMyama bhAvarUpI vArANamAM dhIrU rUpI sAMkaLa, (3) dravya vArANamAM khIlA hoya, bhAvavAhANamAM rUpI khIlA, (4) dravya vahANamAM cATavA hoya, bhAvavAhANamAM gurU upadeza rUpI cATavA hoya (5) dravya vArANamAM chAta hoya, bhAvavAhANamAM saMvararUpI chAta hoya, (6) dravya vahANamAM thAMbhalA hoya, bhAvavAhANamAM vairAgyarUpI thAMbhalA hoya, (7) dravya vAhANamAM dhvajA hoya, saMyama vahANamAM nirmala jJAnarUpI dhvajA hoya, (8) dravya vAhANamAM khuMTIyo hoya, saMyama vahANamAM samakita rUpI khuMTIyo hoya, (9) dravya vArANamAM dorI hoya, saMyama vahANamAM vairya rUpI dorI hoya, (10) dravya vahANamAM kAma karanArA hoya, saMyama vAhANamAM vaiyAvacca karanArA hoya, (11) dravya vahANamAM khANano mAla bharyo hoya, saMyama vArANamAM kriyA zIyala rUpa mAla bharyo hoya, (12) dravya vAhANamAM vAyu cAlato hoya, saMyama vahANamAM dharmadhyAna zukaladhyAna bAra bheda tArUpa vAyu cAlato hoya, (13) dravya vAhANamAM vAyarAthI vAMkAne roke saMyama vArANamAM ALasane tyAga 156 For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 karI jJAnano upadeza roke, (14) dravya vArANamAM kariyANu bhareluM hoya, saMyama vahANamAM paMca mahAvrata zrAvakanA 12 vratarUpI kariyANuM hoya, (15) dravya vArANamAM rasto copaDIthI dekhADe, saMyama vArANamAM sAdhu sUtra siddhAMtathI rasto batAve (16) dravya vahANa samudramArge cAle, saMyama vahANa bIjA kharAba mArgane tyAga kare saraLa saMyamamArge cAle. (17) dravya vahANa purapATaNa pahoMce, saMyamavAhANa muktirUpI pATaNe pahoMce, (18) dravyavAhANamAM vyApArI hoya, saMyama vAhANamAM sAdhurUpI vyApArI hoya, (19) dravyavAhANamAM dhananA DhagalA hoya, saMyamavAhANamAM aMga-upAMgarUpI dhananA DhagalA hoya, (20) dravyavAhANamAM vyApArI sArI bolI bole, saMyama vahANamAM bhASA vicArIne bole, (21) dravyavAhANamAM ratno che, saMyamavAhANamAM paMDitarUpI ratno che, (22) dravyavahANamAM mANaso sArA naphAnI vAMchA kare, saMyamavAhANamAM sAdhu, mokSanI vAMchA kare (23) dravyavAhANamAM vyApArI vase, saMyama vahANamAM munivaro vase, (24) dravyavAhANamAM corapramukhano bhaya nathI saMyamavahANamAM svataH bhayathI rahitapaNuM hoya, (25) dravyavahANamAM vastunI mamatA karI pAchI na laI jAya saMyamavAhANamAM sacitta, acitta, mizra parigrahanI mamatA na kare, (26) dravyavAhANamAM vyApArI khoTano dhaMdho na kare, saMyamavAhANamAM hiMsAdikathI nivarte, (27) dravyavAhANamAM mAlanI gAMTha choDe, saMyamavAhANamAM AThe karmanI gAMTha choDe (28) dravyavAhANa mAla vecavAthI halakuM hoya, saMyamavAhANa krodha, mAna, mAyA lobha, rAgadveSa rahitapaNAthI halakuM hoya, (29) dravyavahANamAM vinA calana cIjanI icchA nahi, saMyama vahANamAM asaMyamanI icchA nahi, (30) dravyavAhANamAM vyApArI lobha mATe vyApAra kare, saMyama vArANamAM 157) 157, For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 sAdhu dasa vidha yatidharmanA lobhano vyApAra kare (31) dravyarUpI vahANamAM vyApArI judA judA prakAranA vyApAra kare, saMyamarUpI vAhANamAM sAdhu nAnA prakArano dharma kare. [biTIza prakAro * vaMdananA 3ra doSoH 1 Adararahita vAMde, ra stabdha dehe vAMde 3 Ama tema pharatA vAMde, 4 ghaNAMne samakALe vAMde, 5 uchaLato vAMde, 6 aMkuza jema tANI vAMde, 7 kAcabAnA peThe AgaLa pAchaLa cAlatA ubhA beThA vAMde, 8 mAchalAnI jema pAcho pharene vAMde, 9 manamAM rIsa karIne vAMde, 10 DhIMcaNa sAthaLa upara hAtha rAkhI vAMde agara adhara uMco hAtha DhIMcaNa rAkhI vAMde, 11 saMghathI bIhato vAMde, 12 vAMdyA vinA gurU pAsethI chUTI na zake tethI vAMde, 13 AcArya mitra che mATe mitrA mATe vaMdana kare, 14 garvathI vAMde, mahArAsamAna koI nahi, 15 kAraNathI vastrAdikanA lAbhArthe vAMde, 16 guptapaNe vAMde, 17 AhAra nihAra levA vAMde, 18 gurUkrodha samaye vAMde, 19 tarjanA karyo vAMde khuzIthI be khuzIthI, 20 jema tema vAMde, ra1 mAMdAnA miSevAMde, 22 mazkarI karI vAMde, ra3 ardhavAdI vikathA kare, 24 manamAM veTha kADhavAnI buddhithI vAMde, 25 e choDaze nahi ema dhArI vAMde, 22 vAraMvAra mAthe ogho lAvI vAMde, 27 AgAra ochA kahI vAMde, 29 ogho uchALato vAMde, 28 vAMdato muMge moDhe vAMde, 30 vAMdyA pachI marthIeNa vaMdAmi na kahe, 31 moTe sAde vAMde, 32 ogho uchALI sarva sAdhune vaMdaNA deto bolI vAMde. * 32 lakSaNa purUSanA, sAmudrika pramANe : 1 chatra 2 kamala, 3 dhanuSya, 4 ratha, 5 vaja, 6 kAcabo, 7 aMkuza, 8 vAvaDI, 9 158 For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 svastika, 10 toraNa, 11 sarovara, 12 kezarIsiMha, 13 vRkSa, 14 caka, 15 zaMkha, 16 hasti, 17 samudra, 18 kaLaza, 19 mahela, 20 matsya, 21 java, 22 yajJathaMbha, 23 stUpa(cotaro), ra4 kamaMDaLa, ra1 parvata, 6 cAmara 27 darpaNa, 28 balada, 29 patAkA, 30 lakSminA abhiSeka, 31 mUyara, 32, uttama mALA. * 32 guNa strInA : 1 surUpa, 2 subhagA, 3 suveSA, 4 suratapravINA, 5 sunerA, 6 priyavAdinI, 7 prasannamukhI, 8 pInastanI, 9 svacchAyA, 10 lajjAnvitA, 11 rasikA, 12 sulakSaNA, 13 sukhAzayA, 14 bhoginI, 15 vicakSaNA, 16 paThitajJA, 17 gItajJA, 18 nRtyajJA, 19 supramANa zarIrA 20 sugaMdhapremI, 21 nAmimAninI, 22 vinayavatI, 23 zobhAvatI, 24 gUDhArthamaMtravatI, 25 satyavatI, 26 zIlavatI, ra7 prajJAvatI, 28 buddhimati, 29 caturA, 30 guNAnvitA 31 kalAvatI, 32 dakSA. * kAminInA 3ra igita vikAro : 1 sAnurAga nirikSaNa, 2 sakAmakalpana, 3 aMgulyAsphoTana, 4 agrAvalokana 5 sadA prasannatA, 6 mudrikAkarSaNa, 7 mukhAMgadarzana, 8 savyAsa hasana, 9 bhUSaNodghATana, 10 hRdayotkarSa, 11 karNakaMDayana, 12 kezaracanuM, 13 puSparopaNa, 14 nakhavilekhana, 15 vastrasajajana, 16 vilAsapaThana, 17 mukhavizaMbhaNe, 18 bAlA liMgana, 19 bAla mukhacuMbana, 20 bAlapriya bhASaNa, ra1 parokSe nAmakIrtana, 22 nAbhiprakaTana, 23 pAda cAlana, 24 hRdaye hastasthApana, 2pa punaH punaH prekSaNe, 26 hRdaye ciMtana, 27 guhya hastadhAraNa, 28 vastrAMta cAlana, 29 draSTi sthira-karaNa, 30 sAbhilASa jalpana, 31 vinaya (159) , For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0rA : vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 prakaTana, 32 viveka darzana. * sAmAyikanA 32 doSa : 1 zatru dekhI baLavuM, 2 avivekI vAtamAM zoca karavo, 3 tattvanuM ciMtavana na karavuM, 4 mana vyAkula rAkhavuM, pa mAnanI icchA karI, 6 vinayanI bAbatano zoca karavo, 7 bhayano vicAra karavo, 8 vepAranI ciMtA karavI, 9 phaLano saMdeha rAkhavo, 10 niyANuM karavuM (phaLano saMkalpa karI dharma kriyA karavI). iti 10 mananA. 1 durvacana bolavuM, 2 huMkArA karyA karavA, 3 pApano Adeza karavo, 4 vinAkAme bolavuM, 5 kaleza karavo, 6 Avo jAvo kahevuM, 7 gAlo devI, 8 bAlako ramADavA, 9 vikathA karavI, 10 hAMsI majA karavI, iti 10 vacananA. 1 Asanane sthira nahi rAkhavuM, 2 cAre bAju joyA karavuM, 3 pApavALA kAmo karavAM, 4 zarIra maraDavuM TAcakA phoDavA, 5 avinaya karavo, 6 bhIMtane AThIMgaNa daI besavuM, 7 mela utAravo, 8 zarIra khaNavuM, 9 paga upara paga caDAvavA 10 viSaya vAsanAthI aMga khulluM rAkhavuM, 11 upadravanA DarathI zarIra vadhAre DhAMkavuM,12 nidrAM levI. iti 12 kAyAnA. * 32 guNo nAyakAnA : 1 kulavAna, ra zIlavAna, 3 vayastha, 4 kalAkuzaLa, 5 satyapriya, 6 svajana sugaMdharva, 7 saMvatamaMtra, 8 kalezasaha, 9 paTu, 10 paMDita, 11 uttama satva 12 dhArmika, 13 mahottama, 14 guNagrAhI, 15 supAtrasaMgrahI, 16 kSamI, 17 paribhAvaka, 18 kRtajJa, 19 azaTha, 20 saMtuSTa, 21 prItimAna, 22 subhaga, 23 yuktiyukta 24 priyavaMda, (saviyava), 25 kriIDAvAna 26 tyAgI, 27 vivekI, 28 zRMgArI, 29 abhimAnI, 160 For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 30 zlAdhyA, 31 ujvalavasa 32 kRtakAryanI kadara karanAra. mahAvideha kSetra 32 vijaya : 1 vatsa. 2 suvatsa. 3 mAhAvatsa, 4 ramyavAn, 5 ramya, 6 ramyaka, 7 ramaNIya, 1 kaccha 2 mahA kaccha, 3 sukacchA 4 kacchavAna, 5 Avarta, 6 maMgalAvarta, 1 padma 2 supa2, 3 mahApadma 4 padmAvatI 5 zaMkha, 6 mukuMda, 7 nalIna, 8 nalInAvatI, 8 gaMdhilAvatI 7 puSkala, 8 puSkalAvatI, 8 aMgalAvatI ATha pUrva mAhAvidehamAM uttara tarapha, ATha dakSiNa tarapha, ATha pazcima mahA videhamAM dakSiNa tarapha ane ATha uttara tarapha ema batrIza vijaya anukrame che. 32 anaMtakAya : 1 suraNakaMda, 2 vrajakaMda, 3 nIlIhaladara, 4 Adu, pa nIlo kacaro, 6 nIlIzatAvarI, 7 bIrAlI, 8 kuMrI, 9 thohara, 10 galo, 11 lasaNa, 12 vAMsakArelA, 13 gAjara, 14 lUNI, 15 loDhaka 16 girikarNikA, 17 kisalapatra, 18 kase2ka, 19 thogamogarA, 20 nIlImotha, 21 lavaNa vRkSatva, 22 khilyUDA, 23 ama-tavallI, 24 mUlA, 25 bhoMyaphoDA, 26 virahA, 27 paDhamaDhakavachala, 28 sukaravAlA, 29 pathaMka, 30 komala AMbalI, 31 Alu baTAkA 32 piMDAluM. 1 vapra. 2 suvapra. 3 mahAvapra. 4 vaprAvatI. 5 pha. 6 suvaSNu, 7 gaMdhilA purUSanA 32 guNo : 1 zIlavaMta, 2 kulavaMta, 3 satvavaMta, 4 vidyAvaMta, 5 dayAvaMta, 6 tejavaMta, 7 sucittavaMta, 8 161 For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 alpaAhArI, 9 pramoda sahita, 10 vacana acala, 11 namra praNAma, 12 dharmavaMta, 13 jJAnavaMta, 14 uttama, 15 lajjAvaMta, 16 guNagaMbhIra, 17 suramya, 18 irSArahita, 19 catura, 20 dAnamAM udAra, 21 bhAgyavaMta, 22 yoga dhyAnI, 23 sujANa, 24 para upakArI, 25 buddhivaMta, ra6 tejavaMta, 27 nirbhaya, 28 devano pUjaka, 29 gurUno upAsaka, 30 mAtA pitAno bhakta, 31 sarala, 3ra vicArazIla * sAdhu purUSanA 32 guNo : 1 pApa AlocI niHzalyathAya, 2 AloceluM pApa koIne kahe nahi, 3 draDhadharmI hoya, 4 Ihaloka paralokanI vAMchA rahita tapa karanAra hoya, 6 zarIranI zobhA na kare, 7 gupta tapasyA kare, ajANyA kuLanI gocarI le, 8 nirlobhI hoya, 9 sarala svabhAvI hoya, 10 parisahathI Dare nahi upazAMta hoya, 11 nirmala manathI saMyama pALe, 12 zuddha samyakatva pALe, 15 vinayavaMta hoya, 16 vairAgyavaMta hoya 17 saMtoSI dhairyavaMta hoya, 18 sArI rIte dharma dhyAna karanAra hoya, 19 sArI kriyA karanAra hoya, 20 Azravane rokanAra hoya, 21 AtmAnA duSaNo dUra karanAra hoya, 22 ajJAnInA saMga rahita hoya, 23 mUlaguNa uttaraguNa ArAdhanAra, 24 citta sthira rAkhI kAussagna karanAra, 25 pramAda rahita karaNi karanAra, 26 kSaNe kSaNe sArI karaNi karanAra, 27 mana vacana kAyAnAM yogone dharmamAM pravartAvanAra, 28 saMsArabhAvathI virakata rahenAra, 29 gurUe Apela prAyazcitane karanAra, 30 AlocI niHzalya thanAra, 31 mAyA rahita AcAra pALanAra, 32 AlocI niMdI saMthAro karI paMDita maraNe maranAra hoya. * zIyalanI 32 upamAo : (1) jema graha nakSatra tArAmAM caMdra 162 For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 moTo tema sarva vratamAM zIyala moTuM, (2) jema maNi motI pravAlAdikanI utpattimAM ratnAkara moTo tema sarva vratamAM zIyaLa moTuM, (3) tamAma ratnomAM ciMtAmaNI ratna moTuM tema sarva vratamAM zIyaLa moTuM, (4) AbhUSaNomAM mukuTa moTo, (5) vastromAM devaduSya moTuM, (6) puSpomAM kamala moTuM (7) caMdanamAM bAvanAcaMdana moTuM, (8) oSadhithI cUla hemavaMta parvata moTo, (9) nadIyomAM sItodA moTI, (10) samudromAM svayaMbhUramaNa samudra moTo, (11) goLa parvatamAM rUcaka parvata cuDIAkAra moTo, (12) hastiyomAM airAvaNa moTo, (13) catuSpadomAM kesarIsiMha moTo, (14) nAgakumAramAM dharaNedra moTo, (15) suvarNakumA2mAM veNukumAra moTo, (16) sarvadeva lokamAM pAMcamuMkha brahmadevaloka moTuM, (17) sarva sabhAmAM sudharmasabhA moTI, (18) devasthitimAM sarvArthasiddhi devonI sthiti moTI, (19) raMgamAM gaLIno raMga moTo, (20) dAnamAM abhayadAna moTuM, (21) saMghayaNamAM vajARSabhanA2Aca moTuM, (22) saMThANamAM samacaturasaMsthAna moTuM, (23) jJAnamAM kevaLa jJAna moTuM, (24) dhyAnamAM zukaladhyAna moTuM, (25) lezyAmAM zukala lezyA moTI, (26) devomAM tIrthaMkaradeva moTA, (27) kSetramAM mahAvideha kSetra moTuM, (28) parvatamAM uMcapaNe merU moTo, (29) vanamAM naMdanavana moTuM, (30) vRkSamAM kalpavRkSa moTuM (31) senAmAM cakravartinI senA moTI, (32) rathomAM vAsudevano ratha moTo, tema sarvemAM zIyaLa vratamoTAmAM moTuM che. bhAga-3 pho-12 163 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 tetrIza prAra gurU mahArAjanI 33 AzAtanA : 1 gurUnI AgaLa cAlavuM, 2 gurUnI pAse cAlavuM, 3 gurUnI najadIka cAlavuM, 4 gurUnI AgaLa ubhA rahevuM, 5 gurUnA skaMdha pAse ubhA rahevuM, 6 gurUnI najadika ubhA rahevuM, 7 gurUnI AgaLa besavuM, 8 gurUnA skaMdha pAse besavuM, 9 gurUnI najadika besavuM, 10 gurUnI pahelA bhojana karavuM, 11 gurUnI pahelA kriyA karavI, 12 gurU pUche chatAM uttara na devo, 13 gurUnA vacce bolavuM, 14 gurUne AhAra pANI na batAvavA, 15 bIjAne batAvIne khAvuM, 16 bIjAne AhAra ApI pachI gurUne AhAra Apavo, 17 sArI vastu gurUne nahi ApavI, 18 sArI vastu bIjAne ApavI, 19 baherApaNuM dhAraNa karavuM, 20 gurUnA sAme kaTuka bhASaNa karavuM, 21 beThA beThA javAba devo, 22 zuM kaho cho ? zuM che ? ema kahevuM, 23 tame karo huM nahi karuM, 24 huM ekalo chuM bIjo koI kAma karanAra nathI ? 25 gurU vyAkhyAna de tene dekhI baLavuM, 26 tamo bhulI gayA e artha nahi, 27 pachI tamArI khabara laIza, 28 AhAra AvI gayo che cAlo jaldI, 29 vyAkhyAnamAM vacce bolavuM, 30 saMthArA pATa Adikane paga lagADavo, 31 gurUnA Asana para besavuM, 32 gurUthI uMce Asane besavuM, 33 gurUnA samAna Asana vastro vigere ApavA. * 33 alpabadutva : 1 cothI narakathI nIkaLelA siddha thoDA thAya, 2 trIjI narakathI nIkaLelA siddha tethI saMkhyAta guNA thAya, 3 bIjI narakathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 4 vanaspatithI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 5 pRthvIkAyathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 6 apakAyathI nIkaLelA 164 For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 7 bhuvanapati devatAnI devIthI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAtaguNA thAya, 8 bhuvanapati devothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 9 vANavyaMtaranI devImAMthI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 10 vANavyaMtara devothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 11 jayotiSinI devIyothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 12 jayotiSanA devothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 13 manuSyanI strIthI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 14 manuSyathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 15 pahelI narakathI nIkaLela tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 16 tiryaMcaNIthI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 17 tiryaMcathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 18 pAMca anuttara vimAnathI nikaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 19 nava raiveyakanA nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 20 bAramAM devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 21 agyAramAM devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 22 dazamA devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNAthAya, 23 navamA devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 24 AThamAdevalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 25 sAtamA devalokathI nIkaLelA tethI siddhasaMkhyAta guNA thAya, 26 chaThA devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 27 pAMcamAM devalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 28 cothA devalokathI nIkaLelA tethI siddhasaMkhyAta guNA thAya, 29 trIjAdevalokathI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya 30 bIjA devalokanI devIothI nIkaLelA tethI siddhasaMkhyAta guNA, 31 bIjA 165 For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 devalokanA devothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 32 pahelA devalokanI devIyothI nIkaLelA tethI siddha saMkhyAta guNA thAya, 33 pahelA devalokanA devathI nIkaLelA tethI siddha asaMkhyAta guNA thAya. cotrIsa prakAra tIrthaMkara mahArAjAnA 34 atizayo : (1) roga rahita zubha gaMdha adbhUta rUpavALuM zarIra, (2) rUdhira mAMsa sapheda dudha jevA sugaMdhayukta, (3) AhAra nihAra adrazya, (4) zvAsozvAsa kamaLanI sugaMdha jevo, e janmathI cAra. (5) eka yojana bhUmimAM traNa bhuvananA loka samAya tevuM samavasaraNa, (6) prANi mAtra pota potAnI bhASAmAM samaje tevI vANI, (7) prabhu vicare tenI AsapAsa cAre bAju 25 yojana roga upadravanI zAMti rahe, (8) vairabhAvanI zAMti, (9) durbhikSa dukALa TaLe, (10) svacakra paracakrano bhaya TaLe, (11) marakI na thAya, (12) iti vinAzakAraka jIvajaMtunI utpatti na thAya, (13) ativRSTi na hoya. (14) anAvRSTi na hoya, (15) prabhune pUMThe jhaLakatuM bhAmaMDaLa hoya, e 11 karmakSayathI thAya, (16) maNiratna maya siMhAsana sahacArI hoya, (17) traNa chatra bhagavAnanA mastaka u52 hoya, (18) iMdradhvaja sadA AgaLa cAle. (20) dharmacakra AkAza mArge AgaLa cAle. (21) prabhuthI 12 guNo uMco azoka vRkSa temane chAyA karato rahe, (22) cAra mukhe zobhatA dezanA Ape. (23) maNi, kanaka, rUpAmaya, traNa gaDha hoya, (24) suvarNamaya nava kamaLa upara bhagavAna cAle, (25) kAMTA adhomukha thai jAya, (26) saMyama lIdhA pachI keza nakha vadhe nahi, (27) pAMce iMdriyonA artho manoza hoya, (28) sarva Rtu sukhadAi hoya, (29) sugaMdhI pANInI 166 For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vRSTi hoya, 30 samavasaraNamAM pAMcavarNanA phulo udhe DITe jAnupramANa patharAya, (31) pakSIyo sarve pradakSiNA detA pUre, (32) vAyu sAnukUla hoya, (33) vRkSa sarva nIcA namIne praNAma karatA rahe, (34) devaduMdubhi AkAzamAM vAge, jaghanyathI koDa devatA pAse rahe e 19 devanA karelA ema kula 34. dipAMtrIza prakAra che * arihaMtanI vANInA 35 guNo-1 je sthAne je bhASA bolAtI hoya te aI mAgadhI sahita bole, 2 uMce svare dezanA de eTale eka yojana pramANa samavasaraNamAM saMbhaLAya, 3 grAmika tuccha nahi paNa prauDha bhASA bole, 4 meghanA peThe garjArava sahita gaMbhIra vANI bole, 5 zabdopeta eTale paDaghA sahita vANI bole sAMbhaLanAra chUTA chuTA zabda sAMbhale, 6 sAMbhaLanArane saMtoSakAraka mAna sahita saralatA yukta bodha 7 sAMbhaLanAra dareka pota potAne Azrine kahe che, ema jANe, 8 puSTa vistAra artha sahita bole, 9 pUrvApara avirodha eTale sarakho maLato artha bole, 10 moTAInA vacano bole eTale sAMbhaLanArA ema kahe ke eto moTA purUSoja bole tathA abhimata siddhAMtokata bole. 11 evuM spaSTa bole ke koI sAMbhaLanArane bIlakula saMdeha na rahe, 12 prabhu je artha vyAkhyAna kare tene koI dUSaNa ApI zake nahi, 13 ghaNo kaThaNa sUkSma viSaya paNa sAMbhaLanAranA hRdayamAM surata rame tema bole, 14 prastAvane ucita bole ane maLato artha Ave tema vRddhavAdinA peThe bole, 15 prabhune je vAta kahevAnI te siddhAMtokata bole, 16 viSaya saMbaMdha prayojana ane adhikAra sahita bole, 17 padaracanA apekSA laIne bole 18 navatatva ane cha dravyanI paTutA bolavAmAM hoya tema bole 167 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 19 snigdha madhurabole, 20 52 marma na jaNAya tenI caturAithI bole, 21 dharma artha pratibaddha bole, 22 udArapaNe dIpaka jevo prakAza karI artha bole, 23 je mAMhe paranI niMdA ane potAnI zlAghA na dekhAya tema bole, 24 je bolavAthI lokone ema bhAsa thAyake e sarvajJa che ema bole, 25 vyAkaraNa sahita bole, 26 AzcaryakArI bole, 27 svastha citte thiratA sahita bole, 28 vilaMba rahita bole, 29 mananI bhrAMti rahita bole, 30 deva manuSya tiryaMca pota potAnI bhASAmAM samaje tema bole, 31 jema ziSyo ne vizeSa buddhi upajApaNuM thAya tema bole, 32 padanA arthane anekapaNe vizeSa AropaNa karI bole, 33 satva pradhAna eTale sAhisakapaNe bole, 34 punarUkti doSa rahita bole, 35 sAMbhaLanArane kheda na upaje tema bole. chatrIza prakAra AcAryanA 36 guNo : 5 iMdriyonA 23 viSayomAMthI potAne anukULa hoya tenA upara rAga na dhare ne pratikuLa hoya teA upara dveSa dhAraNa na kare, 9 nava vidha brahmacaryanI guptine dhAraNa karanA2, 1 pazu napuMsaka strI rahita sthAnake rahe 2 strInI kathA vArtA sarAge eTale prIti yukta kare nahi, 3 je Asane strI beThI hoya te Asane beghaDI paryaMta brahmacAri purUSa na bese ane traNa pohora sudhI brahmacArI paNa na bese, 4 strInA aMgopAMga sarAge nIrakhe nahi, 5 bhIMta pramukhane AMtare strI purUSa banne sutAhoya athavA kAma viSe vAto karatAhoya tyAM besI na rahe, 6 pUrva avasthAmAM strInA sAthe karela kAmakrIDAnuM smaraNa na kare, 7 sarasa snigdha AhAra na le, 8 nirasa AhAra paNa atimAtrAye vajana u52 na le, 9 zarIranI zobhA 168 For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vibhUSA na kare, 4 kaSAya krodhAdika te cAritranA ghAtaka pariNAma vizeSa jANavA tethI mukta, 5 mahAvrata yukta hoya, 1 prANAtipAta viramaNa che kAyanA jIvonI kiraNa yoge rakSA kare, 2 mRSAvAda viramaNa krodha lobha bhaya hAsyathI dravya kSetrakALa bhAva saMbaMdhi mana vacana kAyAe karI asatya bole nahi, bolAve nahi, bolatAne bhalo jANe nahi,3 pArakuM adatta pote tRNamAtra na le levarAve nahi lenArane bhalo jANe nahi, tIrthakara adatta, gurUadatta, svAmI adatta, ane jIvaadatta le nahi levarAve nahi letAne bhalo jANe nahi. 4 maithuna18 bhede brahmacarya pALe te navaprakAre audArika te manuSya tathA tiryaMcanI strI mana vacana kAyAye karI bhogave nahi bhogavAve nahi bhogavatAne bhalo jANe nahi, tathA 9 prakAre vaikriya devatAnI strI viSe upara pramANe nava prakAre jANavuM pa navavidha parigraha rahita tathA dhAtu mAtra mUrchArUpe rAkhe nahi, dharma sahAyaka adhika 14 upakaraNa tathA opagrahika je saMthAro uttarapaTTo dAMDo pramukha te khapa pramANe rAkhe, te uparAMta gAMsaDI bAMdhI gRhasthane ghare naja muke ne temAM mUcha rAkhe nahi. * 5 pAMca vidha AcAra : 1jJAnAcAra-jJAna bhaNe bhaNAve, lakhe lakhAve, jJAnabhaMDAra kare karAve ne karanArA upara rAga kare, 2 darzanAcAra-samyakatva pALe pamADe paDatAne hetu yuktiye sthira kare, 3 cAritrAcAra-cAritrapALe paLAve pALatAne anumoda 4 tapAcArabAra bhede tapa kare karAve karatAne anumoda, 5 vIryAcAra dharma anuSThAnane viSe baLavIrya phorave ItyAdi. 5 pAMca samitI: 1 iryAsamitI-dhUsara pramANa draSTi joto badhI dizAe upayoga rAkhato cAle, 2 bhASAsamitI-sAvadha vacana na bole 169 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 niravadhu vacana bole, 3 eSaNA samitI-AdhAkarmAdika 42 doSa rahita AhAra karatA aMgArika pramukha pAMca doSa mAMDalInA TALe, 4 AdAnabhaMDa nikSepaNAsamitI-draSTiye joi puMjI pAtrA pramukha muke, 5pAriSTApanikAsamitI-laghunIti vaDInItine draSTiye joI pUMjI aNuMjANaha jassaggo kahIne paraThave pachI traNavAra vosire vosire kahe, 3 traNagupti : 1 managupti, 2 vacana gupti, 3 kAyagupti. managuptinA 3 bheda : 1 asatyakalpa viyojinI te Arttaraudra dhyAnane anuyAyI te zatru tathA rogAdika mAThI vastunI apekSAye hiMsAdika AraMbha saMbaMdhi, manoyoganI nivRtti te azubha dhyAna athavA bhAvanAthI manane nivRttAvavAne prastAve thAya che te, 2 samatAbhAvinI siddhAMtane anusAre dharma dhyAnanI anuyAyI bhAvanAme karI sahita paraloka sAdhaka evI samatA pariNAmarUpa manoyoga nivRtti te, e guptino avakAza zubha bhAvanA ane zubha dhyAnanA abhimukha kALe thAya, 3 AtmaramaNatA-zailezIkaraNa kAle sakala manoyoga nivRtti te. vacana guptinA 2 bheda - 1 maunAvalaMbinI hoMkAro khoMkhAro pASANa kASTanuM pheMkavuM netra pallavI karapallavI pramukha chAMDIne mauna rahevuM tathA sakala bhASAyoganuM rUvuM te, 2 vAg niyaminI bhaNavuM bhaNAvavuM pUchavuM praznottara devo dharmopadeza devo parAvartanA pramukhanA kALe yatanA pUrvaka lokane tathA zAstrane anusAre mukhe vastrAdika daine bolatA je sAvadya yoganI nivRtti te. kAya gupti be prakAre : 1 zreSThA nivRtti rUpa te kAryotsarga avasthAye kAyayoganI sthiratA athavA sakaLa kAyayoganuM rUdhavuM te, 2 yathAsUtra zreSThA niyamita te zAstra anusAre suvuM besavuM mUkavuM levuM 170 For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 javuM AvavuM ubhuM rahevuM ityAdika ThAme kArya karI potAne chaMde pravartatI ceSTAthI nivarse te. * AcAryanA 36 guNo : 1 pratirUpa, 2 tejasvI, 3 yuga pradhAna utkRSTa AgamanA pAragAmI sarva zAstranA jANa, 4 madhura vacanavALA, 5 gaMbhIra, 6 dhairyavAna, 7 upadezamAM tatpara ane rUDA AcAravALA, 8 sAMbhaLeluM nahi bhulI janArA, 9 saumya, 10 saMgrahazIla, 11 abhigraha mativALA, 12 vikathA nahi karanAra, 13 acapala, 14 prazAMta hRdayavALA (e pratirUpa 14 guNavALA,) 15 kSamA, 16 Arjava 17 mukti, 18 tapa, 19 saMyama, 20 satya, 21 zauca, 22 akiMcana, 23 brahmacarya, 24 mArdava, e dasa prakAranA yatidharmavALA, 25 aniyata, ra6 azaraNa, 27 saMsAra, 28ekatva 29 anyatva, 30 azuci, 31 Azrava, 32 saMvara 33 nirjarA, 34 lokasvarUpa, 35 bodhidurlabha, 36 dharma. * 36 vinodanA nAma : 1 darzana vinoda, 2 zravaNa vinoda, 3 gIta vinoda, 4 nRtya vinoda, pa likhita vinoda, 6 vaSnatA vinoda, 7 zAstra vinoda, 8 zastra vinoda, 9 karavinoda, 10 bAla vinoda, 11 vidyA vinoda, 12 buddhi vinoda, 13 turaMgama vinoda, 14 gaja vinoda, 15 rathavinoda, 16 pakSi vinoda, 17 AkheTaka vinoda, 18 jala vinoda, 19 yaMtra vinoda, 20 maMtrI vinoda, 21 mahotsava vinoda, 22 phala vinoda, 23 puSpa vinoda, 24 citra vinoda, 25 patita vinoda, 26 yAtrA vinoda, 27 kalatra vinoda, 28 kathA vinoda, 29 yuddha vinoda, 30 kalA vinoda, 31 samasyA vinoda, 32 vijJAna vinoda, 33 vArtA vinoda 34 krIDA vinoda, 35 tatva vinoda, 36 kavitva vinoda. 171 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * 36 rAjavaMzInA nAma : 1 sUryavaMza, 2 somavaMza, 3 yAdavavaMza, 4 kadaMbavaMza, 5 paramAravaMza, 6 ikvAkuvaMza, 7 cauhANavaMza, 8 caulukayavaMza, 9 mauryavaMza, 10 zolAravaMza, 11 seMdhavavaMza, 12 chiMdavaMza, 13 cApotkaTavaMza, 4 pratihAravaMza, 15 laTakavaMza, 16 rASTrakuTavaMza, 17 karaTakanavaMza, 18 karaTapAlavaMza, 19 vidakavaMza, 20 gohilavaMza 21 gohilaputtavaMza, 22 pautikavaMza, 23 makuANavaMza, 24 dhAnyapAlakavaMza, rapa rAjapAlakavaMza, 26 anaMgalavaMza, 27 nikuMbhavaMza, 28 dahikaravaMza, 29 kelAturavaMza, 30 hUNavaMza, 31 harivaMza, 32 DhoDhAravaMza, 33 zakavaMza, 34 caMdelavaMza, 35 solaMkIvaMza, 36 mAravavaMza. * 36 Ayudho : 1 cakra, 2 khaDjha, 3 vaja, 4 charI, 5 to mara, 6 kuMta, 7 zUlI, 8 zakti, 9 pAza, 10 mudagara, 11 maleka, 12 bhallaka, 13 piMDamAla, 14 muSTi, 15 loSTi, 16 gadA, 17 zaMku, 18 parazu, 19 paTiza, 20 sRSTi, 21 dhaSTi, 22 sampanna, 23 hala, 24 muzala, 25 mullikA, ra6 kartari, 27 karaparA, 28 taravAra, 29 kudAla, 30 du:phoTaka, 1 gophaNa, 32 DAha, 33 DajachUha, 34 azani, 35 tArikA, 36 gadA, 37 dhanuSa. * 36 rAjapAtro : 1 dharmapArA, 2 arthapAtra, 3 kAmapAtra, 4 vinodapAtra, 5 vilAsapAtra, 6 vijJAnapAtra, 7 krIDApAtra, 8 hAsyapAtra, 9 bhaMgArapAtra, 10 darzanapAtrA, 11 devapAtra, 12 satyapAtra, 13 rAjapATa, 14 maMtrIpAtra, 15 saMdhipAtra, 16 mahatvapAtra, 7 amAtyapAtra, 18 adhAnapATI, 19 adhyakSapAtra, 20 senApatipAtra, 21 nagarapAtra, 22 puNyapAtra, 23 mAnadarzanapAtra, 24 dezapAtra, 25 rAjapATa, 26 kulapatipAtra, 27 M1720 For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 punarbhapAtra, 28 vezyApAra, 29 dAsIpAtra, 30 praticArakapAtra, 31 guNajJapAtra. * uttarAdhyayana sUtranA 36 adhyayano : 1 vinaya adhyayana, 2 parisaha adhyayana, 3 cariMgI adhyayana, 4 asaMkhyAya adhyayana, 5 sakAma akAma maraNa, 6 khuDAga niyaMThiya, 7 esae, 8 kaviliya, 9 namirAyarisi, 10 dumattaya, 11 bahusue, 12 harikesiya, 13 cittasaMbhue, 14 asuyAridra, 15 sabhikhu, 16 baMbhacerasamAhi, 17 pAvaramaNa, 18 saMyatinu, 19 miyApurUsTa, 20 mahAniyaThiya, 21 samudrapAliA, 22 rahanemi, ra3 kesIgautama, 24 aThaya pavayaNA, 25 jayaghovijayaghosa, ra6 samAyArI, ra7 rakhalaThI, 28 mokhamamma, 29 sattaparikamma, 30 tavamagAiye, 31 caraNa vimAna, 32 pamAyaThANa, 33 aTTakammapagaDIo, 34 vezyA, 35 aNagAramagna, 36 jIvAjIvabhatti. * pannavaNA sUtranA 36 pado : 1 padaprarUpaNA, ra padasthAna, 3 bahuvakatavyatA, 4 sthita, 5 vizeSa, 6 varkatI, 7 sAsosAsa, 8 satyA, 9 joNI, 10 carma, 11 bhASA, 12 zarIra, 13 pramANa, 14 kaSAya, 15 iMdra, 16 prayoga, 17 vezyA, 18 kAyathita, 19 samyakatva, 20 aMtakriyA, 21 ogAhaNA, 22 saMThANa, ra3 kriyA, 24 karmabaMdha, 2 5 karma chedanA, ra6 chedatA baMdhakA, 27 chedatA vedakA, 28 AhAra, 29 upayoga, 30 khasaNiyA, 31 saMjJA, 32 saMyama, 33 upadhi, 34 paricAraNA, 3pa chedanA, 36 samudyAta. * 36 prakAranA jANavA lAyaka - jIvarUpI rAjA, 2 samyakatva rUpI pradhAna, 3 pAMcamahAvratarUpI umarAva, 4 jJAnarUpI bhaMDArI, 5 dharyarUpI hasti, 6 Arjava mArdavarUpI hodA aMbADI, 7 saMtoSarUpI 173 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 mahAvrata, 8 manarUpI ghoDo 9 para upagArarUpI palANa, 10 bhASA samitirUpI pAkhara, 11 cAritrarUpI ratha, 14 sattara prakAranA saMyamarUpI sainya, 15 vivekarUpI nizAna, 16 dharmadhyAna zukala dhyAnarUpI dhvajA, 17 pAMca prakAranA sajajhAya dhyAnarUpI cAritra, 18 bAra bhede tArUpI zastra, 19 saMvararUpI valgA, 20 zuddha AcAra rUpI vepAra, 21 mArUpI DhAla, 22 dayArUpI barachI, ra3 kriyArUpI kabAna, ra4 jJAnarUpI tarakasa, 25 saMyamarUpI tIra, 26 abhigraharUpI talavAra, 27 zukala lezyarUpI baMduka, 28 paccakhkhANarUpI zaMbAla, 29 satyarUpI dArU, 30 bhAvanArUpI goLo, 31 rAgadveSarUpI sAmagrI, 32 cAracokaDIrUpI javAlA, 33 kAyArUpI muraja, 34 AThakarmarUpI vairIjaya, 35 mokSarUpI gaDha lIdho, 36 zakAyarUpI prajAnI rakSA. cosaTha prakAra) strIonI 64 kaLAo : 1 nRtya, 2 aucitya, 3 citra, 4 vAcitra, 5 maMtra, 6 taMtra, 7 dhanavRSTi, 8 phalAkriSTa, 9 saMskRtavANI, 15 kriyAkAlApa, 11 jJAna, 12 vijJAna, 13 daMbha, 14 aMbuthaMbha, 15 gItamAna, 16 tAlamAna, 17 AkAragopana, 18 ArAmaropaNa, 19 kAvyazakti, 20 vakrokti, 21 naralakSaNa, 22 gajaparIkSA, 23 haya parIkSA, 24 vAstuzuddhi, 25 buddhiprahalikA, 26 zakunavicAra, 27 dharmAcAra, 28 aMjanayoga, 29 cUrNayoga, 30 gRhidharma, 31 suprasAdanakarma, 32 kanakasiddhi, 33 vaNikAvRddhi, 34 vApATava,35 karalAdhava, 36 lalitacaraNa, 37 telasurabhikaraNa, 38 bRtyopacAra, 39 gehAcAra, 40 vyAkaraNa, 41 paranirAkaNa, 42 vINAvAda, 43 vitaMDAvAda, 44 174 For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 aMkasthiti, 45 janAcAra. 46 kuMbhabhrama, 47 sArIzrama (sogaThAbAjI ramavuM), 48 ratnamaNibheda, 49 lipipariccheda, 50 vaighakriyA, 51 kAmAvilkaraNa, para raMdhanakriyA, pala kezabaMdhana, 54 zAlikhaMDana, papa mukhamaMDana, pa6 kathA kathana, pa7 kusumagraMthana, 58 varavadhu pa9 sarvabhASAvizeSa, 60 vANijaya, 61 bhojayA, 62 abhidhAna parIkSA, 63 yathAsthAna AbhuSaNadAraNa, 64 aMtyAkSarikA * 64 yoginI : 1 vArAhI, 2 vAmanI, 3 garUDA, 4 iMdrANI, pa AgneyI, 6 vAgyA, 7 nairUtyA, 8 vArUNI, 9 vAyavyA, 10 saumyA, 11 izAnI, 12 brAhmaNI, 13 vaiSNavI, 14 mAhezvarI, 15 vainAyikA, 16 zivA, 17 zivadUtI, 18 cAmuMDa, 19 jayA, 20 vijayA, 21 ajitA, 22 aparAjitA, 23 harasiddhi, 24 kAlikA, 25 caMDA, 26 sucaMDA, 27 kanakaMdatA, 28 sudatA, 29 umA, 30 ghaMTA, 31 sughaMTA, 32 mAMsapriyA, 33 AzApurI, 34 lohitA, 35 aMbA 36 asthibhakSI, 37 nArAyaNI, 38 nArasiMhI, 39 kaumArA, 40 vAnaratI, 41 aMgA, 4ra vaMgA, 43 dIrghadRSTA, 44 yamadaMSTA, 45 prabhA, 46 suprabhA, 47 laMbA, 48 laMboSTI, 49 bhadrA, 50 subhadrA, 51 kAlI para raudrI, pa3 raudramukhI, pa4 karAlA, papa vikarAlA, pa6 sAkSI, pa7 vikaTAkSI, 58 tArA, 59 sutArA, 60 rajanIkarI, 61 raMjanA, 62 zvetA, 63 bhadrakAlI 64 kSamA krI. 175 175 ~ For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 aDasaTha prakAra che zrAvakanA 68 tIrtho : 1 zatruMjaya tIrtha, 2 giranAra tIrtha, 3 saMmetazikhara tIrtha, 4 aSTApada tIrtha, 5 Abu tIrtha 6 tAraMgA tIrtha, 7 ArAsaNa tIrtha, 8 iDaragaDha tIrtha, 9 sAvalthi tIrtha, 10 zaurIpura tIrtha,11 vaitADhaya parvata tIrtha, 12 uparIyAlAjI tIrtha, 13 vyaMtara tIrtha, 14 kalikuMDa tIrtha, 156 kukuTezvara tIrtha, 16 caMpApurI tIrtha, 17 loTANA tIrtha, 18 gajapada tIrtha, 19 ayodhyA tIrtha, 20 vaibhAragiri tIrtha, 21 pAvApurI tIrtha, 22 varatANA tIrtha, ra3 sahastraphaNA tIrtha, 24 aMtarIkSajI tIrtha, 25 kulapAkajI tIrtha, ra6 bhAMDavapura tIrtha, 27 naMdIzvara tIrtha, 28 rUcaka tIrtha, 29 kuMDalapura tIrtha, 30 takSazilA tIrtha, 31 mathurA tIrtha, 32 bhInamAla tIrtha, 33 moTApozInA tIrtha, 34 balasANA tIrtha, 35 nAgezvara tIrtha, 36 jesalamera tIrtha, 37 jAlora tIrtha, 38 sthaMbhana tIrtha, 39 citrakUTa tIrtha, 40 alavara tIrtha, 41 brahmaNavADa tIrtha, 42 hIrAsara tIrtha, 43 kezarIyAjI tIrtha, 44 vasaMtapura tIrtha, 45 paTanA tIrtha, 46 pAmhaNa tIrtha, 47 jIrAvalA tIrtha, 48 karakeDA tIrtha, 49 caMdrAvatI tIrtha, 50 rAjagRhI tIrtha, 51 vArANasI pATaNa tIrtha, para aNahila pATaNa tIrtha, pa3 sopArapura pATaNa tIrtha, 54 rANakapura tIrtha, papa nAMdiyA tIrtha, pa6 kuMbhalamera tIrtha, pa7 zIrohI tIrtha, 58 dIyANA tIrtha, 59 nADalAI tIrtha, 60 vaDanagara tIrtha, 61 nADola tIrtha, 62 bhIlaDIyAjI tIrtha, 63 kSatriyakuMDa tIrtha, 64 nAkoDAjI tIrtha, 65 bhorola tIrtha, 66 kaMboI tIrtha, 67 zaMkhezvara tIrtha, 68 satyapura tIrtha. M176 176 ~ For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 | boMtera prakAra * purUSonI 7ra kaLAo : 1 lekhana, 2 gaNita, 3 gIta, 4 nRtya, 5 vAdya, 6 paThana, 7 zikSA, 8 jayotiSa, 9 chaMda, 10 alaMkAra, 11 vyAkaraNa, 12 nirUkti, 13 kAvya, 14 kAtyAyana, 15 nighaMTu, 16 gajArohaNa, 17 turagArohaNa 18 te bannenI zikSA, 19 zastrAbhyAsa, 20 rasa, 21 maMtra 22 yaMtra, 23 vizeSa 24 anya, 25 gaMdhavAda, 26 prAkRta 27 saMskRta, 28 paizAcikA, 9 apabhraMza, 30 smRti, 31 purANa, 32 teno vidhi, 33 siddhAMta, 34 tarka, 3pa vaidaka, 36 veda, 37 Agama, 38 saMhitA, 39 itihAsa 40 sAmudrika, 41 vijJAna, 42 AcAryavidyA, 43 rasAyana, 44 kapaTa, 45 vidyAnuvAdanAdarzana, 46 vidyAnuvAdanA saMskAra, 47 dhUrta saMbaka, 48 bhUNikarma, 49 tarucikitsA, 50 khecarIkalA, 51 amarIkalA, para iMdrajAla, pa3 pAtALasiddhi, 54 yaMtraka, papa rasavatI, pa6 sarvakaraNI, 57 prAsAda lakSaNa, 58 paNa, pa9 citropala, 60 lepa, 61 citrakarma, 62 patracateda, 63 nakhacheda, 64 patra parIkSA, 65 vazIkaraNa , 66 kASTaghaTana, 67 dezabhASA, 68 gArUDa, 69 yogAMga, 70 dhAtukarma, 71 kevalividhi, 72 zakunada. 177) 177 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 caurAzI prakAra) * corAzI gacchanA nAma : 1 dovaMdanIkagaccha, 2 dharmaghoSAgaccha 3 saMDe rAgaccha, 4 kinnarasAgaccha, 5 malladhArAgaccha, 6 khaDataragaccha, 7 nAgorItapAgaccha, 8 citrAvAlagaccha, 9 ozavAlagaccha thatapAgaccha thayo, 10 nANAvAlagaccha, 11 pallivADagaccha, 12 AgamIyAgaccha, 13 bokaDIyAgaccha, 14 bhinsAmAliyAgaccha, 15 nAgaeNdrAgaccha, 16 sevaMtarIyAgaccha, 17 bhaMDerAgaccha, 18 jailavAlagaccha 19 vaDakharataragaccha, 20 lahuDAkharataragaccha, 21 bhANasolIyAgaccha, 22 vaDagacchathI vidhipakSagaccha thayo, ra3 tathA birUdagaccha, 24 surANAgaccha 25 vaDIpozAlagaccha, ra6 bharUacchAgaccha, ra7 kattalapurAgaccha 28 saMkhalAgaccha, 29 bhAvaDihArAgaccha, 30 nIkhaDIyAgaccha 31 koraMTavAlagaccha, 32 brahmaNIyAgaccha, 33 maDAhaDAgaccha, 34 nIlaNIyAgaccha, 35 khelAhAragaccha, 36 uMcchitavAlagaccha, 37 rUDadoliyAgaccha, 38 paMtheravAlagaccha, 39 khejaDIyAgaccha, 40 vAcchitavALagaccha, 41 jIrAulIyAgaccha, 42 jesalamerAgaccha, 43 lalavANIgaccha, 44 tAtAhaDagaccha, 4pa chAjahaDagaccha 46 kaMbhAyatAgaccha, 47 zakhavADIyAgaccha, 48 kamalakaLazagaccha 49 sojaMtarIyAgaccha, 50 sojatiyAgaccha, 51 pApalIyAgaccha, para khImasarAgaccha, pa23 coraveDIyAgaccha, 54 prameyAgaccha, 55 baMbhaNiyAgaccha, pa6 goyalavAlagaccha, pa7 vadherAgaccha, 58 bhaTTarAgaccha, pa9 nAlarIyAgaccha, 60, 61 kakkarIyAgaccha, 62 rekavAlagaccha, 63 borasavAgaccha, 64 vegaDAgaccha, 65 vIsalapuragaccha, 66 saMvADIyAgaccha, 67 dhaMdhukIyAgaccha, 68 vidyA ( 1780 For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dharAgaccha, 69 AyariyAgaccha 70 harasorAgaccha, 71 koTIkagaNakulagaccha, 72 vajrazAkhAnAbirUdagaccha, 73 vAyaDIyagaNagaccha, 74 uDavADIyagaccha 75 aNavagaNagaccha, 76 uttaravAlasaMhagaccha, 77 udehagaNa gaccha 78 cAraNagaccha, 79 AkolIyAgaccha, 80 luNIyA gaccha 81 sArdhapUnamIyAgaccha, 81 trAMgaDIyogaccha, 83 nIlajIyAgaccha, 84 sAcorAgaccha. aThThAzI prakAra 88 grahonA nAma : 1 aMgAraka, 2 vikAlaka, 3 lohitAkSa, 4 zanezvara, 5 Adhunika, 6 Adhunika, 7 kaNa, 8 kaNaka, 9 kaNakaNa, 10 kaNavitAnaka, 11 kaNasaMtAnaka, 12 soma, 13 sahita, 14 AzvAsana, 15 kAryopaga 16 karpUraka, 17 ajakaraka, 18 duMdubhaka, 19 zaMkha, 20 zaMkha nAbha, 21 zaMkhavarNAbha, 22 kaMsa, 23 kaMsanAbha, 24 kaMsavarNAbha, 25 nIla, 26 nIlAvabhAsa, 27 rUpI, 28 rUpAvabhAsa, 29 bhasma, 30 bhasmarAzI, 31 tila, 32 tila puSpavarNa, 33 daka, 34 dakavarNa, 35 kArya, 36 vaMdhya, 37 iMdrAgni, 38 dhUmaketu, 39 bhAva, 40 hari, 41 piMgala, 42 budha, 43 zukra, 44 bRhaspati, 45 rAhu, 46 agasti, 47 mANavaka, 48 kAmasparza, 49 2, 50 pramukha, 51 vikaTa, 52 visaMdhikalpa, 53 prakalpa, 54 jaTAla, 55 arUNa, 56 agni, 57 kAla, 58 mahAkALa, pa9 svastika, 60 sauvastika, 61 vardhamAna, 62 pralaMba, 63 nityAloka, 64 nityodyota, 6pa svayaMprabha, 66 avabhAsa 67 zreyaskara, 68 kSemaMka2, 69 AbaMkara, 70 prabhaMkara, 71 arA, 72 virajA, 73 azoka, 74 vItazoka,75 vitata, 76 vivastra, 77 vizAla, 78 zAla, 79 suvrata, 80 anivRtti, 81 ekajaTI, 82 bhAga-3 pharmA-13 17: For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kiMjaTI, 83 kara, 84 karaka, 85 rAjA, 86 agarla, 87 puSkala, 88 ketuM. IT so prAra * bhagavAna RSabhadevajInA 100 putronA nAmo : 1 bharata, 2 bAhubalI, 3 zaMkha, 4 vizvakarmA, 5 vimala, 6 sulakSaNa, 7 amala, 8 citrAMga, 9 khAtakIrti, 10 varadatta, 11 sAgara, 12 yazodhara, 13 amara, 14 rathavara, 15 kAmadeva, 16 dhruva, 17 vatsa, 18 naMda, 19 sura, 20 sunaMda, 21 kurU, 22 aMga, 23 viMga, 24 kozala, 25 vIra, 26 kaliMga, 27 mAgadha, 28 videha, 29 saMgama, 30 dazArNa, 31 gaMbhIra, 3ra vasuvarmA, 33 suvarmA, 34 rASTra, 35 surASTra, 36 buddhikara, 37 vividhakara, 38 suyazA, 39 yazakIrti, 40 yazaskara, 41 kIrtikara, 42 suraNa, 43 brahmasena, 44 vikrAMta, 45 narottama, 46 purUSottama, 47 caMdrasena, 48 mahAsena, 49 nabha: sena, 50 bhAnu, 51 sukAMta, para puSpayuta, pa3 zrIdhara, 54 durgharSa,55 susumAra, pa6 durjaya, 57 ajeyabAna, 58 sudharmA, 59 dharmasena, 60 AnaMdana, 61 AnaMda, 62 naMda, 63 aparAjita, 64 vizvasena, 65 haripeNa, 66 jaya, 67 vijaya, 68 vijayaMta, 69 prabhAkara, 70 aridamana, 71 mAna, 7ra mahAbAhu, 73 dIrghabAhu, 74 megha, 7pasughoSa 76 vizva, 77 varAha 78 susena, 79 senApati, 80 kapila, 81 zailavicArI, 82 ariMjaya, 83kuMjarabala, 84 jayadeva, 85 nAgada, 86 kAzya, 87 bala, 88 vIra, 89 zubhamati, 90 sumati, 91 padmanAbha, 92 siMha, 93 sujAti, 94 saMjaya, 95 sunAbha, 96 naradeva, 97 cittahara, 98 susvara, 99 draDharatha, 100 prabhaMjana. (180 180 For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (ekso ATha prakAra) * vaNikanI 108 jAti : 1 zrIzrImAlI, 2 zrImAlI, 3 osavAla, 4 poravADa, 5 gurjaraporavADa, 6 jAMgaDAporavADa, 7 soraThIyAporavADa, 8 gurjara, 9 pallivADa, 10 devaNavAla, 11 agaravAla, 12 dhIravAla. 13 maMkaDavAla, 14 vagherAla 15 jasavAla, 16 naMbarevAla, 17 guNadavAla, 18 isaravA 19 DhIlIvAla, 20 DhoDavAla, 21 meDatavAla, 22 noraNavAla, 23 narANAvAla, 24 jAilavAla, 25 mahezaravAla, 26 TiMDoDavAla, 27 puSkaravAla, 28 sisavAla, 29 khaMDelavAla, 30 DIsAvAla, 31 citrAvAla, 31 kapola, 33 huMbaDa, 34 moDha, 35 TITu, 36 vAyaDA, 37 kaMthAra, 38 AMbilA, 39 karihA, 40 dasorA, 31 iMdorA, 42 narasidhorA, 43 harasorA, 44 siMdorA, 45 aNahilapurA, 46 jIrAulA, 47 vaDoghA, 48 ujeNyA, 49 boDa, 50 kesurA, 51 paIThANA, para garAja, pa3 osAulA, 54 lADa, 55 pAMcorA, 56 laMbocA, 57 mAgharA, 58 gaMgarADA, pa9 DeDa, 60 khAhera, 61 tridhArA, 62 sihArA, 63 caMdala, 64 bhaloghA, 65 nAgara, 66 rohaNyA, 67 kuMkumyA, 68 roDa, 69 puravIyA, 70 golArADA, 71 zaMkha, 72 soNiyA, 73 citroDA, 74 naterA, 75 nAgadahA, 76 bIjApurA, 77 mAloghA, 78 kAnaDA, 79 kanojayI, 80 lakhANAvayA, 81 padamAvatyA, 82 jojohatyA, 83 zrIkhaMDA, 84 aSTavargI, 85 rAhAvargI, 86 bIjAvargI, 87 hatthiNAlerA, 88 dhUlyAkaMthArA 89 marahaThA, 90 zrIgoDa, 91 vaghaNorA, 92 anaulA, 93 mAhurA 94 nImAM, 95 varADa, 96 uMba, 97 dhAkaDa, 98 namIpaDA, 99 bhaTTajerA, 100 khaTavaDa, 101 1810 181 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jahalla, 102 causakhA, 103 AThasakhA, 104 khaDAttA, 105 dusakhA, 106 iMgAItA, 107 Dhosara, 108 DuMgaravAla. " ( saMkhyAnA zAstrIya nAmo) saMkhyA zUnya-kha, gagana, AkAza, aMbara, abhra, viyat, vyoma, aMtarikSa, nabha, pUrNa, raMka, Adi. (1) Adi, rAzI, iMdu, vidhu, caMdra zItAMzu, zItarazmi, soma, zazAMka, sudhAMzu, azva, bhUbhUmi, kSiti, dharA, urvarA, go, vasuMdharA, pRthvI, smA, dhAraNI, vasudhA, ibhA, ku, mahI, rUpa pitAmaha, nAyaka, tanuM, Adi. (2) yama, yamala, azvina, nAsatya, dasa, locana, netra, akSi, draSTi, cakSu, nayana, ikSaNa, pakSa, bAhu, kara, karNa, kuca, okha,gulpha, jAnuM, jaMghA, dravya, kaMda, yugala, yugma, kuTuMba, ravicaMdro, Adi. (3) rAma, guNa, triguNa, loka, trijagatu, bhuvana, kAla, trikAla, trigata, trinetra, sahodarA, agni, vanti, pAvaka, vaizvAnara, dahana, tapana, hutAsana, javalana,zikhina, kRzAnu, hotu, Adi. (4) veda, zruti, samudra, sAgara, abdhi, jaladhi, udadhi, jalanidhi, budhi, keMdra, varNa, Azrama, yuga, turya, kRta, aya, Aya, diza, baMdhu, koSTa, varNa, Adi, (5) bANa, zara, sAyaka, izu, bhUta,parva, prANi, pAMDava, artha, viSaya, mahAbUta, tatva, iMdriya, ratna, Adi, (6) rasa, aMga, kAya rUtu, mAsAddha, darzana, rAga, ari, zAstra, tarka, kAraka, Adi, M182) 182 , For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (7) naga,aga, bhUbhUta, parvata, zaila, adri, giri, rUSi, muni, atri, vArasvara, dAtu, azva, turaga, vADi, chaMda, dhI, kalatra, Adi. (8) vasu, ahi, nAga, gaja, daMti,diggaja, hasti, mAtaMga, kuMjara, dvipa, sarpa, takSa,siddhi, bhUti, anujjubha, maMgaLa, Adi, (9) aMka, naMda, nidhi, gRha, caMdra, chidra, kAra,go, pavana, Adi. (10) diza, dizA, AzA, aMgulI, paMkti, kakubha, rAvaNa, ziram, avatAra, karman Adi. (11) rUdra, Izvara, hara Adi, bhava, bharga, zUlina, mahAdeva akSauhiNI, Adi. (12) ravI, sUrya, arka, tArtaDa, ghumaNi, bhAnuM, Aditya divAkara, mAsa, rAzi, vyaya, Adi. (13) vizvedevA, kAma atijagati, aSoSa, Adi (14) manu, vidyA, iMdra, zakra, loka, Adi. (15) tithI, ghasra, dina, ahana, pakSa, Adi. (16) nRpa, bhUpa, bhUpati, aSTi, kalA, Adi. (17) atyaSTi. (18) dhRti. (19) ativRti. (20) nakha, kRti. (21) utkRti, prakRti, svarga, (22) kRti. M183) 183 For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (23) vikRti (24) gAyatra, jina ahaMta, siddha, Adi. (25) tatva (27) nakSatra, urdu, bha, Adi. (32) daMta, rada, Adi. (33) deva, amara, tridaza, sura, Adi. (40) naraka. (48) jagatI (49) tAna akSara uparathI AMkanI samaja : 6 1, 2, r 3, ghu 4, 5, zuM 6, chu 7, jU 8, rR 8, ga 10, r 11, huM 12, DuM 13, TU, 14 N 15, 8 16, zuM 17, 6 18, dhU. 19, n, 20, 5 21, 6 22, bu 23, bhU 24, 25, yu 30, 2 40, huM 50, t 0 zuM 70 pR 80, zuM 90 huM 100, a 1, i 1000, u 10000, R 1000000, bhU 100000000, e 10000000,000, ai 100000,00,00,000, o 10000000,00,00,000, au 10000,000,00,00, 00,000. (sAmudrika zAstranI sAmAnya vAto.) (1) jenA nakha, paga, hAtha, jIbha, hoTha, tALavuM, ane AMkhanA khuNA lAla hoya te purUSa bhAgyavAna jANavo, te purUSa saptAMga lakSmIne bhogave che, (2) jenuM mukha, nAka, haDapacI, gaLAno bhAga, kAna, ane chAtI, e chavAnAM. jenA uMcA hoya te purUSa sarva prakAre unnati 184 For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 meLavanAra thAya, (3) jenAM keza, dAMtacAmaDI, AMgaLInA veDhA, ane nakha, e pAMca pAtaLA hoya, sukAyelA hoya, te purUSa dhanavAna ghaNo thAya, (4) jenAM AMkho, stananuM aMtara, nAka, gaLu, hAtha, e pAMce lAMbA hoya, te purUSanuM AyuSya lAMbu hoya, ane te dhana ghaNuM ja meLave, temaja parAkramI hoya, (5) jenAM mukha, lalATa, ane peTa, e traNe moTA hoya to, te purUSa rAjA thAya, (6) jenI Doka, jAMgha, ane purUSa cinha, e traNe TuMkA hoya, te rAjA thAya, (7) jeno svara, tathA DuMTI, tathA satva e traNe gaMbhIra hoya, te pRthvIpati thAya, paramArthI thAya, (8) jenI AMkha sapheda hoya, lAla hoya, kAbara citrI hoya, te sahaja ochI akakalano hoya, che, (9) jenI dADhI nAnI hoya, tejasvI AMkha hoya, tathA khullI pAMpaNo hoya ane mAthAmAM ghaNAja sakhatavALa hoya, tenAthI dUra rahevuM kAraNa ke te mANasa jherI sarpa jevo hoya che, (10) jenA vALa zarAbI raMganA sakhata hoya, te damAmadAra, tathA bahAdura ane taMdurastI hoya che, (11) jenA vALa narama hoya che, te jJAtivALo hoya che, tathA bIkaNapaNuM dhAraNa karanAro itarAjI hoya che, (12) jenA kAna, tathA khaMbhA upara vALa hoya che, teo himatavAna tathA bevakupha hoya che, (13) jenA peTa upara tathA chAtI upara ghaNAvALo hoya che, te rogI tathA julamagirinA kAmo karavA vALo thAya che, (14) jenA pILAvALa hoya che te corI karanAra krodhI, ne bevakuphI hoya che, (15) jenA kALA zAhI jevA vALa hoya che, te aphakkalavALo, ane vicAra zIla thAya che, (16) jenA kALA, ane rAtAraMganA vALa hoya che te vicAronuM samatulapaNuM jANanAro thAya che, (17) jenuM kapALa moTuM hoya ane bhrakuTI pAse kAcalI nahi hoya te laDAI TaMTA karavA vALo thAya che, (18) jenI nAnI pAMpaNo hoya, ane sAdhAraNa pAMpaNo M185) For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 hoya te ane bhrakuTI pAse karacalI hoya to satyavAdI zAhukAra jANavo, (19) jenA kAna moTA hoya te mUrkhatA dhAraNa karanAra, tathA kaDaka mIjAjano, temaja maradAIno bhaMDAra hoya che, (20) jenA kAna nAnA hoya, te murakha, ane cora hoya che, (21) jenA kAna sAdhAraNa hoya che, te samadhAraNa vicArazIla jANavo, (22) jenI bhrakuTI moTI kALI hoya che, te bolavAmAM sakhata bhASA vAparanAra hoya che, (23) jenA kAnanI vacceno bhAga sudhI laMbagoLa kheMcAyela hoya te khoTI DIMga mAranAra, ane magarUrI hoya che, (24) jenI AMkha lIlAraMganI hoya che te ghaNoja kharAba hoya che, (25) jenI AMkha moTIne tejasvI hoya te adekho hoya che, (26) jenI TharelI AMkha hoya che te dAnI, ne zatAbIkhora hoya che, naThAro, ne harakata karanAra hoya che, (27) jenI AMkha lAla hoya che te bahAdura ane huzIyAra hoya che, (28) jene AMkhanI kIkInI AsapAsa pILo raMga agara tevA pILAraMganI AMkho hoya, to tophAnI tathA TaMTAkhora thAya che, (29) jenI AMkha lAMbI, pohoLI, nAnI, moTI, rUparaMgamAM samadhAraNa hoya, te akkalavALo, huzIyAra, ane cokhkhI dAnatano hoya che, (30) jenuM nAka nAnuM hoya che, te cAlAka, ane narama svabhAvano hoya che, (31) jenuM nAka vAMku hoya che, te bAhAdura hoya che. (32) jenuM nAka pahoLuM hoya che, te mitrone vadhAranAra, ane huzIyAra hoya che, (33) jenA nasakorA moTA hoya, te lucco, ane julama karanAra hoya, (34) jenA nAkanI DAMDI AMkha sudhI pohoLI hoya te asatyavAdine viSe ziromaNi hoya che, (35) jenA nAkanI DAMDI samadhAraNa hoya, to akkalavALo ne huzIyAra hoya che, (36) jenuM moTuM moTuM hoya te buddhivALo ne bahAdura thAya che, (37) jenA hoTha 186 For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 pohoLA hoya te kharAba ane bevakupha thAya che, (38) jenA hoTha lAla hoya che, te DAhyo ne zANo thAya che (39) jenA dAMta sIdhIlAina vagaranA vAMkA cukA hoya te tAlamabAja ane burIdAnatano hoya phitura karanAra che (40) jenA dAMta sidhA lAina baddha hoya te pramANika, nyAyI, ne insApha vALo thAya che, (41) jenA gAla phulela, ane mAMsathI bharelA hoya che, te paNa kharAba lAinano hoya che, (42) jenA pILA gAla hoya tepaNa kharAba vicArano hoya che, (43) jenA gAla sAdhAraNa rItasara hoya, te sAro hoya che, (44) jeno avAja moTo hoya,te bahAdura hoya che, (45) jeno avAja nAno hoya, te mithyAbhimAnI, ane vehema karanAra hoya che, (46) jeno ghAMTo sAdhAraNahoya te sAro phAyado karanAra jANavo, (47) jeno avAjaguMgaNo hoya che, te mUrakha hevAna hoya che, (48) dhIme bolanAra, lAyakAtIvALohoya che, (49) je vAto karatA hAthanA cALA karanAra hoya, te zANo, huzIyAra hoya che, (50) jenI garadana TuMkI hoya, te tAlamabAja phIsAdIkhora, harAmadAnatano, dagAbAja, ane bIjAonuM niraMttara burU icchanAro, tathA bIjAnuM sArU thAya temAM harSa rahita thAya che, (51) jenI garadana lAMbI, pAtaLI hoya, te satyavAdI, ne paramAtmAno bhakta hoya, (52) jenI chAtI, ane moTuM peTa hoya, te sarvathA khoTo, ne kharAba samajavo, (53) jenI chAtI, peTa sAdhAraNa hoya, te akkalavALo, ane zANo hoya che, (54) jenI khAMdha, ane pITha, pohoLI hoya, te jorAvara hoya paNa tenAmAM buddhi thoDI hoya che, (55) jenI kAMdha nAnI hoya,te kharAba ane adharmI hoya che, (56) jenA hAtha aneAMgaLA lAMbA hoya te zANo ane hakumatavALo hoya che, (57) jenA pagana naLo jADo hoya te nAdAna, ane laDAi khora hoya 187 For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 che, (58) jenA pagano naLo sAdhAraNa hoya, te buddhivALo hoya che, (59) jenI AMkhano raMga bla raMgavALo hoya, te mitrono vadhAro karanAra hoya che, (60) tevI bla raMga vALI AMkha jo strInI hoya. to te nAjuka hoya, pyAra batAvanArI hoya, bIjAnI marajI sAcanArI hoya, tathA duHkhone mATe dilasojI batAvanArI, temaja potAne guNa rahita mAnanArI, tathA potAnA pitAne paramezvaratulya mAnanArI, ane strI jAtinA tamAma guNokomaLatA te strIne viSe hoya che, (61) jenI AMkha badAmI raMganI hoya, te zatrune vadhAranAra hoya, (62) jo strInI AMkha badAmI raMganI hoya, to te adekhI, nirdaya, ane vizeSa karIne bilADIne viSe jeTalA guNo hoya che, teTalA guNo, tevI AMkhavALI strIyone viSe hoya che, (63) jo purUSanI AMkha badAmI hoya, to te vahemI, jIMdagI sudhI bInaparavAivALo, bIjAnA duHkhanI bedarakArIvALo zUravIra, himmatavAna, ane DAmADoLa cittavALo thAya che, paraMtu mitranA kAmamAM tatpara rahenAro hoya che, (64) jenI AMkha rAkhanA raMgavALI hoya, te svabhAvano ThaMDo paNa sAco dilasojI batAvanAra hoya che. ane tene viSe kavipaNAnA guNo paNa hoya che, (65) jenI AMkho lIlA raMganI hoya che, te mANaso halakA, luccA, ane ghAtakI hoya che. (zakuna vicAro 1 gAmrAMtara pratye gamana karatAM zAka pAMdaDu maLe to sAruM paNa kaleza kAMI thAya nahi. 2 ghI sAmuM maLyuM hoya, dIThuM hoya, nAma sAMbhaLyuM hoya to sAruM 3 paragAma pratye cAlatAM tela sAmu malyu hoya,dIThuM hoya, nAma sAMbhaLyuM hoya tokharAba, 4 paragAma pratye (188) For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 cAlatAM mAchalAnuM joDaluM sAmuM maLe to saMpUrNa uttama phaLa prApta thAya, 5 paragAma pratye cAlatAM Ariso sAmo maLyo hoya, agara dekhavAmAM Ave to temAM mukha joie cAlavAthI vAMchita phaLanI prApti thAya, 6 paragAma pratye cAlatA phulanI jAti maLe to tamAma jAti sArI paNa rAtA phulo maLe to kharAba. 7 paragAma pratye cAlatAM guMthelI kulanI mALA sAmI maLe to bahuja uttama. 8 paragAma pratye cAlatAM sAmA vastro maLe to sArA. paNa dhoyelA maLe to kharAba. 9 paragAma pratye cAlatAM tamAma dhAtuo sAmI maLe to kharAba temAM paNa loDhuM sAmuM maLe to maraNa thAya. 10 paragAma pratye cAlatAM pASANa maya deva devInI mUrti pUjA karelI sAmI maLe to uttama phaLanI prApti thAya. 11 paragAma cAlatAM strI hAthamAM chANa laIne sAmI maLe to sAruM 12 paragAma pratye cAlatAM purUSane mAthe vAMsanuM bhAjana hoya ane chANathI bhareluM hoya te sAmuM maLe to kharAba. 13 paragAma pratye cAlatA sarva prakAranA zRMgAro vaDe karI zobhita thayelI strI sAmI maLe to uttama. 14 paragAma pratye cAlatAM chuTA kezavALI, rUdana karanArI, dUSaNavALI, sagarbhA, RtuvaMtI ane yoginI eTalI strIo sAmI maLe to kharAba. 15 paragAma pratye cAlatAM dahInuM bhareluM vAsaNa sAmuM maLe to uttama. 16 paragAma pratye cAlatAM tara utArela dahInuM vAsaNa sAmuM maLe to kharAba. 17 paragAma pratye cAlatAM hasti, ane ghoDo haSArava karatA sAmA maLe to uttama. 18 paragAma pratye cAlatAM ghoDo sAmo maLe to uttama 19 paragAma pratye cAlatAM mAMsa madirA sAmA maLe to sarva kArya siddha karanAra thAya. 20 paragAma pratye cAlatAM cAmara tathA chatra sAmA maLe to tamAma prakArano lAbha ApanArA thAya. 21 paradeza pratye cAlatAM sarva 189) 189 For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 prakAranAM dhAnya tathA cokhA ghau tathA yugaMdharI Adi sAmA maLe to sarva kArya siddha karanAra thAya paraMtu maga, aDada, tala, sarasava, rAI , tathA jemAM tela hoya eTale jene pIlatA temAMthI tela nIkaLe tevA dhAnyo sAmA maLe te kharAba. 22 paragAma pratye cAlatAM kAMga Adi tuccha dhAnya sAmuM maLe to alpa lAbha thAya. ra3 paragAma pratye cAlatAM pIThAnuM anna sAmuM maLe to tamAma kharAba. 24 paragAma pratye cAlatAM rAdheluM anna sAmuM maLe to tamAma kAryane siddha karanAruM thAya. 25 paragAma pratye cAlatAM korAi gayeluM anna sAmu maLe te kAma siddha thAya nahi. 26 paragAma pratye cAlatAM gADAmAM bharIne tathA mAthA upara caDAvIne kAMTA thorane laI jatA sAmAM strI, purUSa maLe tathA vairI sAmo maLe to potAnuM kAma siddha thAya nahi. 27 paragAma pratye cAlatAM zvetavastro dhAraNa karanArA sAdhunuM darzana thAya to sarvathA prakAre uttama che, paraMtu temAM paNa jo AcArya sanmukha maLe to te uttama prakAranA rAjayayoganA phaLane ApanAra thAya che, 28 paragAma pratye cAlatAM sAdhuzramaNa, ghoDo, rAja, mora, hasti, baLada jo sAmA maLe to sarva prakAranI siddhi karanArA thAya che, ane gAmamAM praveza karatAM sAmA maLe to paNa sarvaprakAranI siddhi karanArA thAya che, 29 paragAma pratye cAlatAM nigraMtha sAdhu sAmA maLe to sarva kArya siddha thAya. 30 paragAma pratye cAlatAM bharelA pAtra sahita tamAma dharmanA darzanIyo sAmA maLe to kAma karanArA thAya, paraMtu kAlI pAtra hoya ne sanmukha maLe to anarthanI paraMparAne karanArA thAya. 31 paragAma pratye cAlatAM khATA evA bora sAmA maLe to kaSTane karanArA thAya. 36 paragAma pratye cAlatAM eka pANIno bharelo pUrNa ghaDo sAmo maLe to saMpUrNa lAbha tathA phalane ApanArA thAya. 33 M190) 19o , For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 paragAma pratye cAlatAM aDadho pANIno ghaDo sAmo maLe to aDadho lAbha thAya. 34 paragAma pratye cAlatAM be be ghaDA bharelA sAmA maLe to te icchita vastune ApanArA thAya temAM paNa te bane jo purUSane mastake rahelA hoya to tamAma prakAranI siddhinA kAraNa bhUta thAya che. 35 paragAma pratye cAlatAM gaNeza (tetara) DAbI bAju bole to kuzalatA jaNAve, jamaNI bAju bole tolAbhadekhADe tathA kanyAnA varane zodhavA jAtAM jamaNI bAju bole to vara maLe, paNa sarvathA prakAre DAbu bADu bole to sAro, DAbo bolIne jamaNo bole to phala prApta thAya, rAtrie bole to deza bhaMga thAya, bapore tetara bole to bhaya zamI jAya, eka sthAnake rahIne sarvakhuNe bole to bhaya utpanna thAya. gaNeza DAbI bAju kuzalatA sUcave, DAbA upara jamaNo vAhana meLave, gAmamAM praveza karatAM jamaNo bole to uttama che tathA rogIne viSe gaNeza DAbo hoyatorogIne samAdhi thAya. 36 paragAma pratyaMcAlatAM durgA (kALIcakalI) DAbI bAju zabda kare to uttama tathA kuzalatA kahe DAbIbAjuthI zabdone karatI jamaNI bAju jAya to paNa kuzaLa bIjIvAra jAya to kArya siddha thAya, trIjIvAra durgA jamaNI bAju jAya to lAbhanA lobha sahita rAjaya meLave, sukhakArI kalyANakArI hoya, jamaNI bAjuthI DAbI bAju jAya to duHkhadAyI thAya, durgA zabda karatI nIcI jAya to nIcalAbha sUcave, paragAma jatAM pANInA sthAnake beThelI durgA bole to ciMtA utpanna thAya, ane prAsAda tathA vRkSa upara beThelI bole to uttama lAbha sUcave. rastAmAM sAthe cAle, AgaLa cAle, vacce cAle to AgaLa uparalAbha thAya, tathA sukA lAkaDA upara tathA sukAyelA vRkSaupara beThelI bole to hAni thAya, tathA rogIne arthe jotA jo beThI hoya tyAMthI uMcI 191 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 caDe to roga ghaNo thAya, ne nIce utare to rogano nAza thAya, DAbI bole to kuzaLatA sucave, gharanA aMdara besIne, tathA mobhe besIne bole to svAmInuM maraNa thAya zayyA uparabesIne bole to strInuM maraNa thAya, catuSpathe dhvajA upara charA upara zabda kare to jaya thAya, rAjAnA mahela upara besIne bole to zAMti kare. 37 paragAma pratye cAlatAM ja ghUvaDa DAbo hoya to rAjAne kuzaLa che, jamaNo hoya to maraNa thAya, rastAmAM cAlavA mAMDayo tathA nagaramAM praveza vakhate ghuvaDa dekhavAmAM Ave to kharAba sAyaMkAle bhUmi upara besI jo ghUvaDa bole to roganI utpatti thAya, ane atyaMta ArtadhyAna pIDA bhaya hoya to tenuM nivAraNa kare, pahele pohore ghUvaDa jaMgalamAM jamaNA hoya to nahi phaLela phaLa maLe. 38 paragAma pratye cAlatAM bhairava jamaNI bAju uttama 39 paragAma pratye cAlatAM ziyAliyA DAbA uttama. 40 paragAma pratye cAlatAM dhoLA haraNa jamaNI bAju utare to sArA. 41 paragAma pratye cAlatAM pahelA pohora pachI DAbA haraNa uttama, 42 paragAma pratye cAlatA kALA haraNa DAbA uttama. 43 paragAma pratye cAlatAM je haraNa utarIne ApaNA sAmuM jove to lAbha kahe 44 paragAma pratye cAlatAM bhairava, tetara, kukaDo, jamaNI bAju jaine jo vase to eka kAme nIkaLela hoya to paNa so kAma karIne Ave che. 45 rAtriye jo tetara bole tathA divase jo ziyALa bole to dezane choDI devo, na choDI de to bahuja duHkha ane maraNa thAya. 46 jo kutarA AkAzane viSe sUryanA sanmukha potAnuM moTuM rAkhIne bhase to cha mAsamAM te gAmano ke nagarano nAza thAya. 47 paragAma pratye cAlatAM DAbo khara (gadheDo) uttama, ane gAmamAM praveza karatAM jamaNo uttama,pUThe khara bole to gAma javuM nahi, cAlatAM jo sAmo para bole 192 For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 to mArga bhAMge khara jo AgalA paga mAthA upara karI zabda kare to AgaLa upara cAlavuM nahi tyAMja rahevuM, chatAM jo jaiye to corano bhaya utpanna thAya, paragAma pratye cAlatAM rastAmAM kharane maithuna sevana karato dekhavAmAM Ave to kAryanI siddhi thAya. khara jo DAbI bAju rahI krura zabda bole to kaleza kArya na hoya, pahele pohore hAni thAya, bIje siddhidAyaka thAya, trIje javuM nahi, cothe strIno samAgama thAya, pAMcame bhaya thAya. chaThThuM maraNa thAya. sAtame kaleza thAya, AThame lAbha thAya. 48 paragAma pratye cAlatAM hajAmata karAvavI nahi,telanuM mardana karAvavuM nahi, strInuM sevana karavuM nahi, kaleza karavo nahi, laDAi TaMTo karavo nahi, rovuM nahi, madyapAna karavuM nahi, jugaTu ramavuM nahi, eTalA kAmo karavA nahi, 49 paragAma pratyecAlatAM khATu khAvuM nahi, kaDavuM khAvuM nahi, dudha khAvuM nahi, khAMDa khAvI nahi, mAMsa khAvuM nahi, tela khAvuM nahi, madhu khAvuM nahi, zekeluM dhAnya khAvuM nahi, eTalA padArtho tyAga karavA. 50 paragAma pratye cAlatAM kharAba zukana thAya to pAchA vaLavuM, ane ATha zvAsozvAsa mukayA pachI cAlavuM, vaLIkharAba zukana thAya to pAchA vaLavuM, ane soLa zvAsozvAsa mukayA pachI cAlavuM, trIjIvAra jo kharAba zukana thAya to te divase paragAma javuM ja nahi bIje divase sAre zukane cAlavuM. chIMka vicAra 1 ravIvAre prathama coghaDIye pUrva dizAye zanizvaranuM ghara che tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza upaje. 2 ravIvAre bIje coghaDIye agnikhuNe rAhunuM gharahoya che tethI te tarapha chIMka thAya to maraNa upaje 3 2vIvAre dakSiNa dizAye sUryanuM gharache tethI te tarapha chIMka 193 For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 thAya to kAryanI hAni thAya. 4 ravIvAre nairUtakhuNe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kArya siddha thAya, 5 ravIvAre pazcima dizAe maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to mRtyu thAya, 6 ravIvAre vAyavyakhuNe budhanuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to mitrano meLApa thAya. 7 ravIvAre uttama dizAne viSe bRhaspatinuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva prakAranuM sukha prApta thAya. 8 ravIvAre izAnakhUNe zukranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAyato sarvakAryanI siddhi thAya che. 9 somavAre pUrva dizAne viSe zukranuM ghara che tethI te tarapha chIMka thAya to sArU thAya, rUDu thAya, 10 somavAre agnikhuNe zanizvaranuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza thAya, 11 somavAre dakSiNa dizAne viSe rAhunuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to ghaNA prakAranA duHkho ane kaSTa utpanna thAya. 12 somavAre nairUtyakhuNe sUryanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI hAni thAya, 13 somavAre pazcima dizAne viSe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to. sarva kAryanI siddhi thAya che, 14 somavAre vAyavya khuNe maMgalanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to nirbaLa vArtA saMbhaLAya 15 somavAre uttaradizAne viSe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva sagA vAhAlano meLApa thAya, 16 somavAre izAnakhUNe bRhaspati ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva prakAranI saMpatti pAme. 17 maMgaLavAre pUrva dizAne viSe bRhaspatinuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to dhanano lAbha thAya che. 18 maMgaLavAre agnikhuNe zukranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva kAryanI siddhi thAya che, 19 maMgaLavAre dakSiNa dizAne viSe zanizvaranuM ghara M1940 194 For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza karAve. 20 maMgaLavAre nairUtakhuNe rAhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to zatruno bhaya utpanana thAya. 21 maMgaLavAre pazcima dizAne viSe sUryanuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to kAyAnI hAnI thAya che, 22 maMgaLavAre vAyavyakhuNe caMdramAnuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya tokAryanI siddhi thAya che. 23 maMgaLavAre uttara dizAne viSe maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kaSTa utpanna thAya. 24 maMgaLavAre izAnakhUNe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sagA snehIyo ghare Ave. 25 budhavAre pUrva dizAne viSe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to mitrano meLApa thAya. 26 budhavAre agnikhuNe bRhaspatinuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to dhanano lAbha thAya 27 budhavAre dakSiNa dizAne viSe zukranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sAruM thAya, 28 budhavAre nairUtakhuNe zanizvaranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza utpanna kare. 29 budhavAre pazcima dizAne viSe rAhunuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to zatru taraphathI bhaya utpanna thAya. 30 budhavAre vAyavyakhuNe sUryanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI hAni thAya 31 budhavAre uttara dizAne viSe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to saMpatti pAme. 3ra budhavAre izAnakhUNe maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza upaje. 33 gurUvAre pUrva dizA tarapha maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAMika azubha vArtA sAMbhaLavAmAM Ave. 34 gurUvAre agnikhuNe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to ghaNo ja saMtoSa utpanna kare. 35 gurUvAre dakSiNa dizAne viSe 195 Jain Education intellatiola For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 bRhaspatinuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva kAryanI siddhi thAya che. 36 gurUvAre nairUtakhuNe zukanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sukhanI vAta sAMbhaLe. 37 gurUvAre pazcima dizAne viSe zanizvaranuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI hAni thAya. 38 gurUvAre vAyavyakhuNe rAhunuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to zatru taraphathI bhaya utpanna thAya. 39 gurUvAre uttara dizAne viSe sUryanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to maraNa utpanna thAya. 40 gurUvAre izAnakhUNe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI siddhi thAya. 41 zukravAre pUrva dizAne viSe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAyato nizcaya saMpadA meLave. 42 zukravAre agnikuNe maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to bIjA gAmathI sagA saMbaMdhInI vAta saMbhaLAya. 42 zukravAre dakSiNa dizAne viSe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to bhAI bAMdhavano meLApa thAya. 44 zukravAre nairUtakhuNe bRhaspatinuM ghara hoya che tethI tetarapha chIMka thAya to lAbha thAya. 45 zukravAre pazcima dizAne viSe zukranuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to sarva kAryanI siddhi thAya che. 46 zukravAre vAyavyakhuNe zanizvaranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kaleza utpanna thAya che. 47 zukravAre uttara dizAne viSe rAhunuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to zatruno bhaya thAya che. 48 zukravAre izAnakhUNe sUryanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI hAni thAya che. 49 zanivAre pUrva dizAne viSe sUryanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to kAryanI hAni thAya che. 50 zanivAre agnikhuNe caMdramAnuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to saMpadA M196) 196 For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 pAme che. 51 zanIvAre dakSiNa dizAmAM maMgaLanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to bIjA gAmathI svajana saMbaMdhInI vArtAsaMbhaLAya che. para zanIvAre nairUtakhuNAne viSe budhanuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to potAno bhAI maLe che. pa3 zanIvAre pazcima dizAne viSe bRhaspatinuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to dhanano lAbha thAya che. 54 zanIvAre vAyavyakhuNe zukranuM ghara hoya che tethI te tarapha chIMka thAya to sarva kAryanI siddhi thAya che. papa zanIvAre uttara dizAne viSe zanizcaranuM ghara hoya che, tethI tetarapha chIMka thAya to kaleza utpanna thAya pa6 zanIvAre izAnakhUNe rAhunuM ghara hoya che, tethI te tarapha chIMka thAya to zatru thakI bhaya utpanna thAya, e uparokta sAtavAramAM eka eka divasanA ATha coghaDIyA gaNavA, ane te pramANe phaLa jANavuM, pa7 yAtrA kAle chIMka thAya to sarvathA zubhA. 58 pahelA sArA zukana thAya, ane pAchaLa chIMka thAya to ThIka nahi. 59 sArA zukana na thAya ne chIMka thAya to cAlavAne mATe niSedha kare che, ema jANavuM, 60 DAbe kAne cAlatI velA chIMka thAya to niSphaLa jANavI 61 cAlatI veLA jamaNe kAne chIMka thAya, to sarvathA gamana karavAnI manAI kare che, tema jANavuM. 6ra cAlatAM pAchaLa chIMka thAya to jANavuM ke pAchaLathI zubha thAya. 63 cAlatAM AgaLa chIMka thAya to AgaLa upara kaSTadAyaka thAya. 64 strI thakI pIDA pAmelAne chIMka Ave to, cAlyA javuM 65 mAla vecatI vakhate chIMka Ave ane mAla na vece to bhaviSyamAM lAbha thAya. 66 gayelI vastu zodhavAne mATe cAlavA mAMDaye chIMka thAya to gayelI vastu pAchI maLe 67 varasa paheravA mAMDaye vastra prApta thaye chate, bhojanane cheDe, homane aMte, ane dharmakartavya karavA mAMDaye, tathA pUjAne cheDe, tathA 197) 197 For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 maMgalika kartavyane cheDe, jo chIMka thAya to pharIthI te te kartavyone vizeSa karI karAvanArI thAya che. 68 koIpaNa kriyA pachADI chIMka thAya, to pharIthI te kartavya karAve. 69 zaguno nAza karavA cAlavA mAMDaye jo chIMka thAya to zatrunuM ati balISTapaNuM sUcavanArI thAya. 70 sthAne beThelAne chIMka thAya, to vairI hAthamAM AvI jAya che 71 rogIne mATe vaidyane bolAvA cAlatA jo chIMka thAya, to rogIne mahAna kaSTa sUcavanArI thAya che 72 vaidyane AvatA jo chIMka thAya to rogInA rogane nAza kare che. 73 bhojana karavA besatI vakhate chIMka Ave to te AhArathI vikAra thAya che. 74 zatrune jItIne AvatA chIMka thAya to pAcho zaguno bhaya utpanna thAya. 76 vyavahArane viSe dravya bolatA chaka thAya to dravyanA nAzane mATe thAya che. 76 auSadha letA chIMka thAya to rogane nAza kare che. 77 varasAda thato na hoya, ane tene nimitte varasAdanA zukana jovAne mATe cAlavA mAMDaye, chIMka thAya, to varasAdanI vRSTine sUcave che. 78 vyApAra karavAne mATe cAlavA mAMDaye chIMka thAya to vyApArakaravA javA mATe nA pADe che, ema jANavu. 79 mehamAna paroNAne mukIne pAchA vaLatA jo chIMka thAya che, to pharIthI mehamAna paroNAnuM Agamana sUcave che. 80 dIpta dizAne viSe, ja chIMka thAya to vaLAvelA mehamAna paroNAne rastAmAM corano bhaya thAya. 81 sarva sArA kAryane che ke chIMka thAya to sArI zubha kahevAya che. 82 sarva azubha kAryane daMDe chIMka thAya to azubha kahevAya che. iti chIMka vicAra saMpUrNa. M198 198 rU For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (garoLI paDe teno vicAra 1 lo.) 1 garoLI-zrImaMtanA mastaka upara paDe to tene kaSTa thAya. 2 garoLI-zrImaMtanA mastaka upara paDe to tenI lakSmI nAza pAme. 3 garoLI-zrImaMta kaSTamAM paDelo hoya te vakhate tenA mastaka upara paDe to tenuM kaSTa nAza thAya, te kaSTamAMthI chUTe. 4 garoLI-daridrinA mastaka upara paDe to lAbha thAya daridripaNAno nAza kare. 5 garoLI-kapALa upara paDe to rAjAthI lAbha thAya. 6 garoLI-nAka upara paDe to vairI maraNa pAme. 8 garoLI-hoTha upara paDe to ciMtA maTADe roga rahita thAya. 9 garoLI-gaLA upara paDe to bhaya utpanna kare. 10 garoLIjamaNA kAna upara paDe to paradezanI vAta saMbhalAvI ciMtA utpanna kare. 11 garoLI DAbA kAna upara paDe to sArI nahi. 12 garoLIjamaNA DAbA khaMbhA upara paDe to strIne navA vastronI prApti thAya. 14 garoLI-kukha upara paDe to harSa thAya, tathA putra temaja putrIno lAbha thAya. 16 garoLI-jAgatA hRdaya upara paDe to khuzAlI upajAve. 17 garoLI-nidrAmAM pote na dekhe, paNa anya koIka kahe to che mAsamAM kaSTa utpanna thAya tathA rogAdika thAya. 18 garoLI-peTa upara paDe to mIThuM bhojana maLe. 19 garoLI nAbhI upara tathA heTha" paDe to juThuM kalaMka mAthe Ave 20 garoLI-kammara (kaDo upara paDe to vastranI prApti thAya. 22 garoLI-strIne DAbI bAMha upara paDe to kharAba vAta saMbhaLAya bharanI ciMtA saMbhaLAve. 23 garoLI-vAMsA (pITha) upara paDe to dravyahina thAya, parane hAthe mAra khAya, 24 garoLI-koNI upara paDe to lAbha thAya. 25 garoLI jamaNA kAMDA upara paDe to rAjamudrA pAme lAbha thAya ne vyAdhi thAya. 26 garoLI 199 For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 DAbA kAMDA upara paDe to hAni karAve. 27 garoLI-jamaNA hAthanA poMcA tathA hatheLI upara paDe to turata maraNa thAya, agara baMdIkhAnAmAM paDe. 28 garoLI-DAbA hAthanI hathelI upara paDe to ciMtA karAve 29 garoLI-iMdri upara paDe to maraNa kahe, 30 garoLI-guhya sthAna upara paDe to strIno samAgama karAve. 31 garoLI jamaNA paganI jAMgha upara paDe to strI tathA putrano lAbha kare. 32 garoLI DAbA paganI jAMgha upara paDe to strIne purUSanI prApti thAya. 33 gharoLIjamaNA paganA DhIMcaNa upara paDe to akasmAta ciMtA utpanna kare tathA roga kare. 34. gharoLI strIne DAbA DhIcaNa upara paDe to zoka saMtApa TaLI jaI lAbha maLe. 35 garoLI jamaNA paganI piDiye thatA ghuMTI upara paDe to gAmatarU karAve, ane baMdhanAdika kaSTa utpanna kare. 36 gharoLI -strIne DAbA paganI piMDi upara tathA ghuMTI upara paDe to roga zAMta kare. 37 garoLI-paganI AMgaLIyo upara paDe te saMtApa utpanna kare. 38. garoLI strIne DAbA paganI AMgaLIyo upara paDe to bhaya karanAra thAya. 39 garoLI purUSane jamaNA paga upara agara jamaNA paganA talIyA upara paDe to grAmAMtara javuM paDe. 40 garoLI strIne 'DAbA paga upara agara DAbA paganA talIyA upara paDe to hAni karAve. 41 garoLI-khoLAmAM paDe to navuM phaLa Ape. 42 garoLI phaLa upara paDe to phaLano nAza kare. 43 garoLI-bhojana sahita thALImAM paDe to. lakSmIno lAbha Ape. 44 garoLI bhojana rahita thALImAM paDe to lakSmIno nAza kare. purUSone jamaNA aMgopAMgo, ane strIyone DAbA aMgopAMgo samajavA. iti vicAra gharoLI 1 lo saMpUrNa : 200 200 rU For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 garoLI paDe teno bIjo vicAra 1 garoLI, paisA pAtranA mAthA upara paDe to daridra thAya. 2 garoLI, daridrinA mAthA upara paDe to, paisA pAtra thAya. 3 garoLI, paisA pAtrane kaSTa paDeluM hoya, ne tene mAthe caDe to kaSTa nAza pAme. 4 garoLI, kapALe caDe to navidhi thAya. 5 garoLI, kapALane nIce caDhe to rAjya taraphathI mAna maLe. 6 garoLI, DAbA kAna upara paDe to AyuSya ochuM thAya. 7 garoLI, jamaNA kAna upara paDe to kaleza thAya, 8 garoLI, nAka upara paDe to vairI mare. 9 garoLI, hoTha upara paDe to bhojananuM sukha thAya. 10 garoLI, hRdayane pharase sparza kare to lakSmIno nAza thAya 11 garoLI jamaNe khaMbhe paDe to roga rahita thAya. 12 garoLI, DAbe khaMbhe paDe to bahuja roga thAya. 13 garoLI, jamaNe aMge caDe to mitra maLe. 14 garoLI, jamaNe aMge caDe to strI RtuvaMtI thai, saMtAnane utpanna kare. 15 garoLI, peTa upara paDe to mIThuM bhojana maLe. 16 garoLI, nAbhi upara paDe to saMtAnano lAbha thAya. 17 garoLI, guhyasthAna upara paDe to para strIno samAgama thAya. 18 garoLI, jamaNA hAtha upara paDe to lakSmI tathA kanyAno lAbha thAya. 19 garolI DAbA hAtha upara paDe to paradeza pratye cAlavAnuM thAya. 20 garoLI, uMcIcaDIne paga upara paDe, to paradeza javAnuM thAya. 21 garoLI, paganA nIce jAya, agara paganA taLIyAne sparza kare to jagatane viSe yaza mAna vadhe. 22 garoLI, paganI AMgalI upara sparza kare to zarIre sukha thAya 23 garoLI nakhane sparza kare to vyAdhi thAya. 24 garoLI, pUMThe paDe to baMdhavano nAza thAya. 25 garoLI, pUMTha AgaLathI utareto baMdhava nirogI thAya. 201 For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 26 garoLI, nidrAmAM sutA chatA potAnA zarIra upara paDelI dekhe to potAnI strI phakata cha mAsa jIve. 27 garoLI, nidrAmAM potAnA zarIre paDelI dekhIne turata jAge to sukha thAya, 28 garoLI, paDave paDe to manuSyane roga thAya. 29 garoLI, bIja ane trIje paDe to rAya thakI sanmAna prApta thAya. 30 garoLI cothe paDe to bahuja kharAba che. 31 garoLI, pAMcame paDe to dhana Ape. 32 garoLI, chaTha ane sAtame paDe to prIti vadhAre. 33 garoLI, AThama noma dazame paDe to hAnIne sUcave, 34 garoLI, agyAraze paDe to putrano lAbha ApanArI thAya. 35 garoLI, bAraze paDe to dhanano saMjoga karAvanArI thAya. 36 garoLI, e uparanI tithiyo zivAya paDe to te tamAma tyAga karavA lAyaka che. 37 garoLI, soma budha gurU ne zukravAre paDe to sukhakArI thAya. 38 garoLI, zani ravI ne maMgaLavAre paDe to azubha karanArI thAya. 39 garoLI, ravIvAre pahele pohore paDe to lakSmIno lAbha thAya. 40 garoLI ravIvAre bIje pohore paDe to rAjaya thakI sanmAna prApta thAya. 41 garoLI ravIvAre trIje pohore paDe to mAthAmAM ghaNuM duHkha utpanna thAya, 42 garoLI, ravIvAre cothe pahore mAthA upara paDe to sajajanano meLApa thAya. 43 garoLI, somavAre pahele potere paDe to ucATa karAve. 44 garoLI, somavAre bIje pohore paDe to asaMbhavita vAta saMbhaLAya 45 garoLI, somavAre trIje pohore paDe to kaleza thAya, 46 garoLI, somavAre cothe pohore paDe to lakSmIno lAbha thAya. 47 garoLI, maMgaLavAre pahele pohore paDe te maraNa thAya. 48 garoLI maMgaLavAre bIje pohore paDe to duHkha thAya. 49 garoLI, maMgaLavAre trIje pohore paDe to kharAba vAta saMbhaLAya. 50 garoLI, maMgaLavAre na 2020 For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 cothe pohore paDe to dhananI prApti karAve 51 garoLI, budhavAre pahele pohore paDe to sajjanano melApa thAya. para garoLI budhavAre bIje pohore paDe to kaleza thAya. pa3 garoLI, budhavAre trIje pohore paDe to koIka zastrathI ghA paDe. 54 garoLI, budhavAre cothe pohore paDe to paradezamAM javAnuM thAya. pa5 garoLI, gurUvAre pehele pohore paDe to ciMtavelo lAbha prApta thAya. pa6 garoLI, gurUvAre, bIje pohore paDe to laDAI TaMTo thAya. 57 garoLI, gurUvAre trIje pohore paDe to sukhakAraka thAya. 58 garoLI gurUvAre cothe pohorepaDe to moTI padavInI prApti thAya. 59 garoLI, zukravAre pahele pohore paDe to sArU thAya. 60 garoLI, zukravAre bIjI pohore paDe to lakSmInI prApti thAya. 61 garoLI zukravAre trIje pohore paDe to yuddha thAya. 62 garoLI, zukravAre cothe pohore paDe to sukha thAya. 63 garoLI, zanivAre pahele pohore paDe to aMga bhoga thAya. 64 garoLI, zanivAre bIje pohore paDe to zarIre pIDA thAya. 65 garoLI, zanivAre trIje pohore paDe to bhojanano lAbha thAya. 66 garoLI, zanivAre cothe pohore paDe to agni agara pavanano bhaya thAya. 67 garoLI, meSa, mithuna, karka, dhana, makara, kuMbha, mInanA caMdramAMmAM paDe to sukha thAya. 68 garoLI, vRSabhanA caMdramAM paDe to sukhano nAza thAya. 69 garoLI, siMhanA caMdramAM paDe to putranuM sukha thAya. 70 garoLI, kanyAnA caMdramAM paDe to duHkha paDe, have te caMdramAM vArano caMdra samajavo jevAra hoya teno caMdramAM samajavo. 71 garoLI, azvinI, rohiNI, mRgazIrSa, puSpa, punarvasu, bharaNI, anurAdhA nakSatramAM paDe to sukhanI prApti thAya. 7ra garoLI, kRttikA nakSatramAM paDe to duHkhanI prApti thAya. 73 garoLI, AdrA, azleSA, mULa, 203 bhAga-3 pharmA-15 For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 jayeSTA, pUrvASADhA, uttarASADhA nakSatramAM paDe to maraNa kare. 74 garoLI maghA nakSatramAM paDe to sukha thAya, paraMtu roga utpanna kare. 75 garoLI, pUrvAphAlganI, hasta, citrA, svAti, vizAkhA, nakSatramAM paDe to dhanano nAza kare. 76 garoLI, dhaniSThA, zatabhiSA, pUrvAbhAdrapada, uttarA bhAdrapada, revatI nakSatramAM paDe to du:kha thAya. 77 garoLI, zravaNa nakSatramAM paDe to ghaNuM sukha prApta thAya, tamAma prakAranuM sukha thAya, gharoLI paDe te TAimanuM nakSatra samajavuM. (kAkIDo zarIra upara paDe teno vicAra.) 1 kAkIDo mastaka upara paDe to dhananI hAni thAya. ra kAkIDodaridrinA mastaka upara paDe to ciMtA zokanuM nivAraNa kare, ane kaSTamAM paDe to kaSTane dura kare. 3 kAkIDokapAla upara paDe to mare. 4 kAkIDobanne lamaNA upara paDe to bhaya kare. 5 kAkIDo-jamaNA kAna upara paDe to roga kare, baMdhanamAM pADe. 6 kAkIDo-DAbAkAna upara paDe to roga vyAdhi utpanna thAya. 7 kAkIDo jamaNI bAju gAla, hoTha, mukha, upara paDe to sArU phaLa Ape. 8 kAkIDo-DAbI bAju gAla hoTha mukha, upara paDe to kaSTa utpanna kare duHkha dAyaka thAya. 9 kAkIDo-mukhe haDapacI upara paDe to ciMtA karAve. 10 kAkIDo-nAsikA upara paDe to vairIne damana kare. 11 kAkIDo-Doka upara paDe to nizcaya bhaya kare, 12 kAkIDovAMsA upara paDe to bIjA mANasanuM maraNa saMbhalAve, 13 kAkIDo-strInA vAMsA upara pITha upara paDe to bhartAranuM kaSTadekhADe tathA dravyanI hAni karAve. 14 kAkIDo jamaNA khabhA upara paDe to kuTuMba saMbaMdhinI ciMtA karAve, 15 kAkIDo-DAbA khaMbhA upara paDe to roga utpanna kare, ciMtA karAve, paradeza pratye gamana karAve, 16 204 For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 kAkIDo-jamaNI bAjunA stana upara paDe to purUSane ciMtA temaja vibhrama karAve. 17 kAkIDo-strIne DAbA stana upara paDe to putra hIna kare. 18 kAkIDo-purUSane jamaNI bAMhe paDe to kaSTa utpanna kare. 19 kAkIDo-strIne DAbI bAMha upara paDe to kaSTane kare, lakSmIne haNe. 20 kAkIDo-jamaNA kAMDA upara paDe to bhaya utpanna kare. 21 kAkIDoDAbA kAMDA upara paDe to lAbhadAyaka strIne hoya. 22 kAkIDo-jamaNA hAthanI hathelImAM paDe to lakSmIno nAzakare. 23 kAkIDo-DAbA hAthanI hathelI upara paDe to hAni kare. 24 kAkIDo-hRdaya upara paDe to mahA kaSTa utpanna thAya, roga baMdhanAdika prApta thAya, akasmAt ciMtA utpanna thAya. 25 kAkIDo-peTa upara paDe to rogano upadrava kare, 26 kAkIDo-nAbhi upara paDe to kaSTa karanAra thAya, 27 kAkIDokammara (keDa) upara paDe to baMdhanAdika bhaya utpanna karanAra thAya. 28 kAkIDo-guhya bhAga upara paDe to roga kare. 29 kAkIDo-purUSane jamaNA jAMgha upara paDe to roga thAya. 30 kAkIDo-strIne DAbI jAMgha upara paDe to putra utpanna karAvanAra thAya. 31 kAkIDo-purUSane jamaNA DhIMcaNa upara paDe to grAmAMtare jAya paradeza gamana kare. 32 kAkIDo-strIne DAbA DhIcaNa upara paDe to rogane zAMta kare, kaSTane TALe, temaja sukha utpanna kare. 33 kAkIDo-purUSane jamaNI bAju piDi tathA ghuMTI upara paDe to baMdhikhAnAdikanuM kaSTa utpanna kare. 34 kAkIDo-strIne DAbI bAjunI piMDI upara paDe tathA ghuMTI upara paDe to bhaya utpanna kare, ciMtA pedA kare. 3pa kAkIDo-purUSane jamaNA paga upara paDe to roga utpanna kare. 36 kAkIDo- strIne DAbA paga upara paDe to paragAma javAnuM thAya, purUSane jamaNAM aMganuM phaLa samajavuM, ane strIne DAbA aMganuM phaLa samajavuM iti kAkIDA vicAra saMpUrNa 205 For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (rNAvatI nagarI ane siddharAja ) mULarAja solaMkIno samaya gujarAtano suvarNakALa gaNAya che. mULarAje "gurjareza' padavI dhAraNa karI ane tenA tAbAno pradeza gurjaradeza' gurjara rASTra ke gujarAta tarIke oLakhAyo pATaNano vaibhava eTalo vadhyo ke TheraThera thI loko tyAM AvIne vasavA lAgyA. solaMkI vaMzanA eka anya rAjA bhImadeva pahelA (bhImadeva bANAvALI)nA samayamAM mahamUda gajhanavIe somanAthanuM maMdira lUTayuM hatuM (30 jAnyuArI 1025) bhImadeve somanAthanuM maMdira pharI baMdhAvyuM. pATaNamAM sAta majalAvALI adabhUta kotaraNI dharAvatI rANInI vAva baMdhAvI moDherAnI bhAgoLe gajhanI sAthe thayelA yuddhanI bhUmI para sUrya maMdira baMdhAvyuM. bhImadeva pachI teno putra karNadeva gAdI para Avyo karNadeva kaccha, kAThiyAvADa, uttara gujarAta ane dakSiNa gujarAtano rAjA banyo. karNadeve karNAvatI nagarI vasAvI ane mInaLadevI sAthe lagna karyA. karNadevanA putra siddharAja jayasiMha devano zAsanakALa (i.sa. 1094 thI 1140) gujarAtanA itihAsamAM suvarNAkSare lakhAyelo che. teNe lATa ane soraTha jItIne te banne pradezo ne gujarAta sAthe sAMkaLyA. mALavA para vijaya prApta karIne sarvoparitA sthApI. pratApI siddharAja ane jJAnI AcArya hemacaMdrano sukhada saMyoga thayo. hemacaMdra "siddhahema' nAmano vyAkaraNano mahAgraMtha lakhyo. siddharAja nA mRtyu pachI tenA kuTuMbano kumArapALa gAdIe beTho kumAra pALa dharmarAjA gaNAyo. solaMkIonA patana pachI vAghelAoe rAja karyuM je paikI viradhavala ane vizaLadevanAM nAma ullekhanIya che. vizaLadeve DaboInuM maMdira baMdhAvyuM varadhavalanA be maMtrIo vastupALa ane tejapALa 206) 206 For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 nAmanA bhAio khUba mazahUra ane zANA maMtrIo tarIke paMkAyA temaNe AbunA parvata para delavADAmAM, pAlitANA pAse zetruMjaya parvata para ane giranAra parvata para jaina derAsaro baMdhAvyA. vAghelA vaMzano chello rAjA karNadeva raMgIna mijAjano hovAthI karaNaghelo' tarIke oLakhAyo. .sa. 1297 mAM karaNaghelo dillI nA sulatA allAuddIna khijInA hAthe parAjaya pAmyo ane A sAthe gujarAtamAM hindu rAjAonA zAsanano aMta Avyo. ("madhyAlina yuga' (amadAvAdanuM khAta muhurta)) gujarAta dillInAM sulatAnonA hAthamAM gayu. dilhInAM zAsako ahIM sUbAo nImatA sUbAo julama karIne paisA ugharAvatA. sUbAonuM rAjaya so eka varSa cAlyuM. dillImAM gAdI mATe kAvAdAvA cAlatA hatA. tyAre gujarAtanAM sUbA jhapharakhAe dillInuM adhipatya phagAvI dIdhuM. ane gujarAtanAM prathama sulatAna tarIke mujaphara zAha nAma dhAraNa karyuM. mujaphara zAhanA uttarAdhikArI temanA pautra ahamadazAhe I.sa. 1411 mAM sAbaramatI nadInAM tIre amadAvAdano pAyonAMkhyo amadAvAda vastu eTale karNAvatI nAM loko tyAM AvIne vasyA. pATaNanI vastI ochI thavA lAgI. amadAvAda vadhavA lAgyuM. kAMkarIyA taLAva ahamadazAhanAM dIkarA kutubuddhIne baMdhAvyuM. I.sa. 1442mAM ahamadazAha maraNa pAmyo. ahamadazAhano poTA mahamadazAha pahelo itihAsamAM mahamada begaDA tarIke prasiddha thayo. mahamada begaDAe cAMpAnera ane jUnAgaDha ema be gaDha jItyA hatA. teNe vAtrakanA kAMThe mahemadAvAda zahera vasAvyuM. tyAM nadInA kAMThe bhamarIyo kuvo ane cAMdA sUrajano mahela baMdhAvyo narasiMha mahetA A daramyAna thaI gayA. zAha AlamanI zubhecchAo ane salAha (207) 207. For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 begaDAne maLyA. mahammada begaDAno dIkaro sulatAna mujaphara zAha bIjo saMta sulatAna hato. gujarAtano chello bAdazAha bahAdurazAha hato. teNe mALavA jItyuM. ane cittoDa para caDhAI karI. cittoDanI rANI karNAvatIe dillInA bAdazAha humAyune rAkhaDI mokalI. humAyue dharmanI bahena ne madada mokalI. bahAdurazAha kArIne dInamAM chupAyo. ane tyAM ja tenuM mota thayuM. tyArabAda gujarAta mogalonAM hAthamAM sarI gayu. akabare gujarAta jItyA pachI mogala zAhajAdAo gujarAtanA sUbA tarIke AvatA. jahAMgIranAM zAsana daramyAna aMgrejoe hiMdamAM vepAra karavAnI paravAnagI meLavI. AnA pariNAme I.sa. 16 12mAM aMgrejoe surata pahelavahelI jayAre koThI nAMkhI. mughala sAmrAjayanAM aMtabhAgamAM marAThA saradAroe surata, bharUca, ane ahamadAvAda para aneka AkramaNo karyo. chatrapati zivAjIe surata para be dhaDaka (i.sa. 1664 ane 1672mAM) AkramaNa karyuM. gujarAtanAM baMdaroe porTugIjha, valaMdA ane aMgrejonuM Agamana thaI cUkayu hatuM. aMgreja loko vepAra sAthe potAnI lazkarI tAkAta paNa vadhAratA gayA. ane AsAnIthI gujarAta kabaje karI lIdhuM. (nadIo keTalI lAMbI ?) nadI srota samAya che. laMbAI (kimI) 1 siMdhu kailAsa Araba sAgara 2900 2. gaMgA gaMgotrI baMgALanI khADI 2510 3. brahmaputra mAnasarovara baMgALanI khADI 2688 4. godAvarI pazcimaghATa baMgALanI khADI 1450 5. kriSNA pazcimaghATa baMgALanI khADI 1290 208 For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 890 vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 6. kAverI pazcimaghATa baMgALAnI khADI 7. mahAnadI dakSiNano baMgALanI khADI uccapradeza 8. narmadA dakSiNano khaMbhAtano akhAta uccapradeza 1290 (jamInanAM prAro) jamIna vistAra * rAtI retALa jamIna tamilanADu, AMdhra karNATaka, madhyapradeza * rAtI gorADu jamIna arUNAcala pradeza, kerala, mahArASTra, orissA * rAtI ane pILI madhyapradeza, bihAra, orissA, jamIna mijhorama, maNIpura, tripurA * himanadInA nikSepanI kerala, orissA, meghAlaya jamIna * leTarAiTa jamIna jammu, himAcala pradeza * upaparvatIya jamIna rAjasthAna * raNanI retALa jamIna rAjasthAna, gujarAta * bhUkharI jamIna mahArASTra, madhyapradeza, gujarAta, karNATaka * kALI jamIna rAjasthAna, madhyapradeza, karNATaka * mizrita rAtI, kALI jammu-kAzamIra, himAcala, jamIna uttara pradeza (209) For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 * parvatIya jamIna uttara pradeza, dakSiNa bhArata * kAMpanI jamIna uttara pradeza, paMjAba, bihAra, pazcima baMgALa * tarAInI jamIna kazmIra * kaMkAla jamIna kamIra * (yuno ane mahAmaMtrIo) prathama ane dvitIya vizvayuddhanI vinAzakatA joyA pachI duniyAnA samajadAra lokone lAgyuM ke mAnavajita A sarvanAza aTakAvavo joie. ane evAM rASTroe maLIne "saMyukta rASTrasaMgha nAmanI vAgvi saMsthA (24 okaTombara 1945) ubhI karI. A saMghanuM dhyeya bhAvi prajA ane mAnava saMskRtine rakSavAnuM zikSaNa, Arogya jevI mAnava kalyANanI pravRttio vikasAvavAnuM ane te dvArA ekatA sthApI parasparanA jhaghaDAnuM zAMtimaya samAdhAna lAvavAnuM che tenI sthApanA bIjA varSathI eTale sana 1946 thI tenuM zAsana A mahAmaMtrIo nA hAtha mAM rahyuM che. (jagatanA mukhya dharmo ane temAM mAnanArAonI saMkhyA) dharma saMkhyA prIstI kula 1,995, 229,000 ketholika 981,4pa6,000 sTanTa 404,020,000 210 For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 orthoDokasa lIMkana bIjA khristI dharma khristI juddha hindu 218,350,000 69,136,00 282,258,000 islAma 1,126,325,000 Astika 886,92,500 hindu 793,075,000 buddha 325,275,000 cInano jUno dharma 220,971,000 106,015,000 102,945,000 19,208,000 13,866,000 5,086,000 6,404,000 8,000,000 2,897,500 navA dharma jAtiya dharma zIkha yahUdI jarathostI bahAI jaina zinto sthApaka isukhrista gautama buddha sanAtana jagatanA dharmo dharmagraMtha bAIbala tripiTaka gItA 211 dharmasthaLa carca pegoDA maMdira For Personal & Private Use Only pratika krosa svastika oma Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 islAma mahamaMda payaMgabara kurAna masjida bIjano cAMdatAro kirapANa graMtha zIkha gurUnAnaka graMthasAhiba gurUdvArA konphayuziyasa konphayuziyasa kalAsikasa - jaina mahAvIra svAmI kalpasUtra derAsara pArasI aSo jarathosta avestA agiyArI dharmacakra (Ataza) agni lAo lAotye tehakiMga - (jagatanI mukhya jAtio) jAti pradeza abhora AsAma, pUrva bhArata AdivAsI madhya bhArata AphridI pAkistAna Aphrikanera dakSiNa AphrikA eMglo sekasana osTreliyA, yu.esa. bAtusa madhya ane dakSiNa AphrikA bedAIna arabistAna, u. AphrikA bhIla madhya bhArata, rAjasthAna kALAjaya kocIna boara da. AphrikA koseka raziyAnI dakSiNa pUrva sarahada koziyA, sloveniyA, yugosleviyA kroTa 212 For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draviDa vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 dakSiNa bhArata eskimo grInalenDa, ArkaTika pradeza philipino philipAInsa phalemiMga belziyama gAro AsAma gorakhA nepAla hamItI u.pU. AphrikA hotento da.5. AphrikA IsAkhela pAkistAna sarahada kAphira da. AphrikA kiradAra u.pU. pradeza bhArata khAsI AsAma khigIMjha madhya eziyA turkI, IrAna, IrAka luzAI AsAma agyAra haMgerI mAsUda pAkistAna malaya malayapradeza, pUrvanA pradezo mAvarI nyujhIlenDa mAravADa, rAjasthAna mohamada pAkistAna sarahada u. AphrikA moplAha kerAlA kuda mAravADI mUra 213 For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaLa yela vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (vizvanA noMdhapAtra pustakAlayo ) pustakAlaya graMthonI saMkhyA vizva pustakAlaya voziMgTana 5 karoDa rAjaya pustakAlaya mosko 1 karoDa janika pustakAlaya leninagrADa 1 karoDa janika pustakAlaya nyUyorka 1 karoDa akAdamI pustakAlaya mosko 80 lAkha yunivarsiTI pustakAlaya hAvarDa 7pa lAkha myujhiyama pustakAlaya laMDana 61 lAkha rAjaya pustakAlaya perisa 60 lAkha yunivarsiTI pustakAlaya 50 lAkha rAjaya saMsada pustakAlaya Tokiyo 41 lAkha madhyastha rASTrIya pustakAlaya phaloransa 41 lAkha kolaMbiyA pustakAlaya nyUyorka 20 lAkha zAhI pustakAlaya bruselsa 20 lAkha madhyastha rASTrIya pustakAlaya roma 20 lAkha goTijana pustakAlaya jarmanI 17 lAkha rASTrIya pustakAlaya meDriDa 15 lAkha yunivarsiTI pustakAlaya Armsa TIma 15 lAkha rASTrIya pustakAlaya viyenA 15 lAkha rAjya pustakAlaya barlina 15 lAkha rASTrIya pustakAlaya brAjhila 10 lAkha zAhI pustakAlaya sTokahoma 9 lAkha 214 For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 (vIsamI sadI ane pustako) pustaka lekhaka lorDa opha je. Ara. Ara. Tolkina riMgsa 1984 jayorja oravelA enimala phArma jyorja oravela pulisisa jemsa joyasa ekaTa 22 josapha helara dha kecara Ina dharAya je.DI. selIMngara Tu kila a meMkiMga barDa hArpara lI vana haDreDa iyarsa grebIla mArkajha opha soliDuDa dha grepsa opha rAya jahona sTIna beMka Trena spAMTIMga . iravIna velsa graMthakAraprazasti zrImattapAgaccha pUrvAcalagaganamaNiH zrImAn 1008 buTerAyajI aparanAma buddhivijayajI ziSvaryaH 1008 zrImAn muktivijayajI gaNi ziSyarya 1008 zrImAn gulAbavijayajI mahArAja ziSya muni maNivijayajIkRta 'vividha viSaya (215) 2015 For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-3 vicAramAlA' nAmakaH tRtIyo mAga samAptimagamat zrI jAmarAgrAme zrImad dharmanAtha svAmI prAsAdAt zrImanmahAvIrasya 2457 tame varSe azvina mAsa kRSNapakSe amAvAsyAm dipAlikAyAm caMdravAsare ayaMgraMthaH vAcakavargasya kalyANakArako bhUyAt // (punaHsaMpAina 3) pa.pU. sva. AcAryadeva zrI ratnazekharasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya ratna pa.pU. AcAryadeva zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA. R & R mmmmmmmm216wwwwwwwwww For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (amArAM anya prakAzano of nA kAmomAM kAma karatA 2(u| cI ASCIU waminan mAdhI na pIka ke kAnA kima Cantii che. sAgaramAM cIkI rIkarI ratna saMcaya WiNA jIvana zrIsidahemazabdAnuzAsAm mirAyaNa parajA. dara marAma zI cauhari praNIta zrI bujarsIla sAthe {o saMcaya zrejI zIcIyA (thIyo mUlazuddhiprakaraNam mUlazuddhiprakaraNam INTER S' A B no ll * N HI auna tharil ID Printed by : Navneet Printers. Ph. 079-5625326 Mobile : 98252-61177 che ne ke vaha * vividha viSaya vicAramALA P = = Serving Jin Shasan nAma nathI, 108246 gyanmandir@kubatirth.org 'prAptisthAna zrI pArasa-gaMgA jJAna maMdira bI-103-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITalanI sAme, ja zAhIbAga, amadAvAda-4. phona : 2660247 (rAjendrabhAI)