Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shriijinaay namaH // // zrIsaMdehadolAvalITIkA-vidhiratnakaraMmikAkhyA // (mUlakartA-zrIjinadattasUriH-TIkAkAra-zrIjayasAgaropAdhyAyaH ) upAvI prasidha karanAra / paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja. ( jAmanagaravALA) vIrasaMvat-2437. vikramasaMvat-176e. sane 1715. karu.-2--0
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jAmanagara zrIjainanAskarodayalApakhAnAmAM bApyuM. sa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---LSIE // zrIjinAya nmH|| // zrIsaMdehadolAvalITIkA-vidhiratnakaraMmikAkhyA prArabhyate // .. ( mUlakartA zrIjinadattasUriH-TIkAkAra zrIjayasAgaropAdhyAyaH) upAvI prasiddha karanAra-paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja ( jAmanagaravALA) OMnamo vItarAgAya // jayati jagatatritayaguruH / sakalamanovAMchitArthakalpataruH // labdhanavo dadhitIra-statvajJAtA mahAvIraH // 1 // tadanugurusaMpradAyaH / saupAyaH sarvathApi nispAyaH // mama vimalahRdayakamale / kalayatu kalahaMsa zva keliM // 2 // zrIjinadattayatIjA / yugapradhAnAgamA jayaMtyete // saMdehatimirataraNi / yairetatprakaraNaM cakre // 3 // jIyAsuH shrutvRdhaaH| prabodhacaMgaNivAcanAcAryAH // tasmin vidadhurvivaraNa-maMjUSAmarthamahatIM ye // 4 // tadivaraNamaMjUSA-manusRtya padArthamAtrasAreyaM // saMdiptaruci hitArtha / vidhiratnakaraMDikA kriyate // 5 // iha hi paropakArakRta| dhiyo vizudhAsAMtAcArazRMgAritacAritrazriyaH zrIjinadattasUrayastathAvidhaviSamaSpamAsamullasadasau |
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha padezadAyakavacanazravaNAnyAnyakriyAnuSTAnadarzanodbhutapranUtasaMdehAvartapatitaM lokamAlokya kathAMcadIkA ttamurtumanasaH svaparasaMbhAvitapraznatadanusAritAdRguttaradAnapradhAnaM saMzayapadapraznottaranAmakaM saMdehadolA- | | valItihitIyanAmaprasiddhaM prakaraNamakArSuH. atra cAyaM vRkSasaMpradAyaH-zrIvAThaNahimAnagare kAcitpu. | eyamatiH paramakharatarazrAvikAtmagurUpadiSTadharmAnuSTAnaniratA vasatisma. atha sA vividhagamavAsisAdhu. jananavanavoktinniH saMzayApannA satI samyaguttaralAnArtha kAnicitsaMdehapadAni vijJaptikAyAM lekhitvA zrImadaMbikAdevatAprakAzitayugapradhAnatAvanAsitanAmnAM zrIjinadattasUrINAM pAdamUle pItavatI. zrIpUjyaizca tahAcanAnaMtaraM tatkAlameva tasyA nAvilokAnAM copakArAya sArdhazatagAthApramANamidaM prakaraNaM viracitamiti. tatrAdau ziSTasamayaparipAlanArthamanISTadevatAnamaskArAditritayapratipAdanagarna gAthAdayamAhuH // mUlam ||-pddiviviy paNayajayaM / jassaMhihorumunaramAlAsu / saraNAgayaMva naUz / taM namiya jiNesaraM vIraM // 1 // kazvayasaMdehapayANa-muttaraM sugurUNa saMpayAeNaM / vuDhaM mibattamana / tamanatamannahA ho // 2 // vyAkhyA-paDiviviya0 1 kazvaya0 2 taM vIraM natvA katipayasaMdehaH /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha padAnAmuttaraM vadaye iti saMbaMdhaH, yasya kimityata Aha-yasyAMiiruhaH padanakhAsta evorumukurA ma hAdarpaNAsteSAM mAle aMhiruhorumukuramAle tayoH. divacane bahuvacanaM prAkRtatvAta. yauktaM prAkRtedhvayaNe bahuvayaNaM / chaThavipnattIya nannaz cncii| jaha habA taha pAyA / namutthu devAdidevANaM // 1 // iti. pratibiMbitaM saMkrAMtaM, vinaktilopaH prAkRtatvAt. kiM tadityAha-praNataM ca taUgacca praNatajagat , tatkimivetyAha-zaraNAgatamiva trANArtha praviSTamiva jJAyate natpredayate stutikArairiti zeSaH. yattadorniyatasaMbaMdhAttaM vIraM vardhamAnasvAminaM jinezvaraM natvA namaskRtya iti prathamagAthayAnISTadevatAnamaskAraH. natveti tAMtasyottarakriyAsavyapedAtvAdAha-vadaye naNiSyAmi nattaraM prativa. canaM, atra jAtAvekavacanaM. yathA saMpanno yava iti. keSAmityAha-katipayasaMdehapadAnAM parimitasaM. mohasthAnAnAmityarthaH, kenottaraM vadaye zyAha-sugurusaMpradAyena, suguravaH samyakpravRttihetusUtrArthavido dharmAcAryAsteSAM saMpradAya yAmnAya napadeza ti yAvattena, na svabuTyA, zyatAtmano gurupArataMtryamAha. katipayasaMdehapadAnAmuttaraM vadaye, ityabhidheyaM, saMbaMdhaprayojane tu sAmarthyagamye, idaM hi prastu. tazAstraM saMdehapadottarANAM parijhAne upAyaH, ityupAyopeyaladANaH saMbaMdhaH, prayojanaM tu dhA, anaM- )
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha taraM paraMparaM ca, punaH pratyekaM hidhA kartRzrotRnedAt. tatra saMdehasaMdohApaharaNe karturanaMtaraM prayojanaM yaH | TIkA thAvasthitajinavacanaprakAzanaM, zrotuzca tatvaparijhAnaM, paraMparaM tu yorapi paramapadAvAptiH. thatha vyatirekeNa graMthavidhAnaprayojanamAha-mibattamana tamannahA hosaMsazyaMti. anyathA uttaradAnaM vinA ata ebhyo hRdayasthitasaMzayebhyastatsAMzayikasaMjhaM mithyAtvaM viparItabodharUpaM bhavati saMzayAbUnAmiti zeSaH. yato mithyAtvaM paMvadhA, taktaM-jIvAzpayabesu / jiNovaLesu jA asadahaNA 1 // saddahaNAviya minA / vivarIyaparUvaNA jA ya 3 // 1 // saMsayakaraNaM jaM ciya 4 / jo tesu aNAyaro payajesu 5 // taM paMcavihaM mibattaM / taddiThI mibadichI ya // 2 // iti. tataH prathamaM sAMzayikaM, krameNa zeSANyapyazradhAnAdIni navaMti. atrAyamAzayaH-yadi guravaH samyaguttaraM na dadyastadA mAdyataste saMdehA guNAdhikamapi prANinaM pAtayaMtyeva, yAvanmithyAtvaM nayaMtIti gAyAdhyAyaH // 2 // nanvetAvAna prayAso na yukto yAvatA yasya kasyApi yadA kadApi saMdeha natpatsyate sa yadi tatva nirNinISustadA tatdANameva gurupAdamUle gatvA ta'padezAniHsaMdigdho bhaviSyatItyata Aha // mUlam ||-sugurupydNsnnN paz / kayAnilAsehiM sAvayagaNehiM / paramasuhakammapamippa-)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha DisightadisaMgehiM // 3 // vyAkhyA-suguru0 sugurupadadarzanaMprati sugurupadadarzanamuddizyetyarthaH, kR. to'bhilASo manoratho yaiste tathA taiH kRtAbhilArairapi, apiratrAnukto'pi dRzyaH, zrAvakagaNaiH paraM ke| valaM, iSTaH satAmabhimataH sa cAsau saMgazca saMparkazca iSTasaMgastasya guroriSTasaMgastadiSTasaMgaH, azunnAzva tAH karmaprakRtayazca karmadAzca azunakarmaprakRtayaH, tAniH pratiSiSstadiSTasaMgo yeSAM te tathA, tairazunakarmaprakRtipratiSitadiSTasaMgaiH // 3 // tatazca kimityata thAha // mUlam ||-giiybaann gurUNaM / adasaNAna kahaM nave savaNaM // savaNaM viNA kahaM puNa / dhammAdhammaM vilakiGA // 4 // vyAkhyA-gIyabANaMti, gItArthAnAM samyaksUtrArthavidAM gurUNAM dha. rmAcAryANAmadarzanAttatsaMgama vinetyarthaH, kathamityAkSepe kathaM kena prakAreNa bhavet zravaNaM jinavacanAkarNanaM ? kathamapi na navatIti nAvaH. tataH zravaNaM vinA kathaM punaH, punaHzabdo vizeSaNArthaH, satkRtyajanmA jIvaguNo dharmastaviparItastvadharmaH, dharmazcAdharmazca dharmAdharma samAhAratvAdekatvaM, viladayate? pravRttAnAM dharma zvaM pravRttAnAmadharma iti vizeSeNa jhAyate, zdamatrAkUtaM, yau dharmAdharmo gurUpade| zayoge'pi ladau, tau tadanAve kathaM ladAyituM zakyAvityarthaH // 4 // nanu ko'sau vizeSo dha. )
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha- madhirmayoryo na lakSyate ityAha // mUlam ||-khmib pazTTANaM / dhammo saMbhava kahamahammo ya // dhammovi hA so hoza / davanAvehiM supasiho // 5 // kathamatra jagati pravRttAnAM dharmArthakRtodyamAnAM dharmaH saMbhavati kathama dharmazca saMnnavatIti yogaH. yadyapi dharmAdharmoM sAmAnyena na jhAyete eva, yathAtmanaH sukhaheturdharmaH, duHkhahetustvadharmaH, tathApi yathApravRttAnAM dharmAdharmoM syAtAM tathA na budhyete, yataH sadanuSTAne pravRttasyApyAjhArAdhanenaiva dharmaH, tahirodhena tvadharma ityayaM vizeSo gurUpadezaM vinA purkhada iti. dharmaladAtve hetumAda-dhammovitti, apiDUvarthe, tato yasmAtordharmaH sukRtahetujinagRhakArApaNAdisvarUpo vidhA, hiprakAraH, iha jinamate kathaM vidhetyADha-vyaM ca nAvazca dravyabhAvo. tau ca tau nedau ca / dravyannAvanedI, tAnyAM suprasiddho'tivikhyAtaH. tatra dravyazabdo gauNavacanaH, nAvazabdo mukhyavacanaH, tatazca gauNo dharmaH svakAryAsAdhakatvenAnvarthAnyatvAt dravyadharmaH, mukhyastu svakAryasAdhakatvena sAnvayatvAsAvadharmaH, zdaM ca sarva sugurUpadezenaiva jJAyate, nAnyatheti nAvaH // 5 // saMpratyAcAryaH svayameva dravyadharmabhAvadharmoM prakaTayiSyan prathamataH sArdhagAthayA dravyadharmaladaNamAha
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||-gddddripvaahn jo / paznayaraM dIsae bahujaNehiM // jiNagihakAravaNAI / su. | ttaviruko asujho ya // 6 // so hoza davadhammo / thapahANo neya nivvuI jaNa // vyAkhyA| gaDDaripa0 apahANoneya nivvuI jaNatti, gaDarINAmauraNInAM pravAhaH sthitirgaDDarIpravAhaH, yatra kaca na ga dAvekA yAti, tatra tadanyayUthamapyavicAritaphalAphalaM tatpRSTalamaM yAtIti, atra garlopame ka. smiMzcitkArye kadavalepAkazcitpravRttastatpratyayAttatrAnyeSAmavicArapUrvikA pravRttiladANayA gaDDarIpravAhazabdenocyate, tato gaDDarIpravAhato gaDDarIpravAhamAzrityetyarthaH. yaH pratinagaraM nagare nagare dRzyate bahu. janaiH sugurUpadezabAghaiH saharSamAdriyamANa ityarthaH. sa kiMrUpo jinagRhakArApaNamAdiryasyAsau jinagRhakArApaNAdiH, yatra jinagRhagrahaNenopaladANatvAt zeSajinakiMvAdinavakSetrANAM grahaH. kArakhaNeya. tra isvatvaM prAkRtatvAt. zrAdizabdAtsAmAyikAdibhAvastavagrahaH, avyadharmasya kAryasAdhakatve hetugarna vizeSaNamAda-suttavirughotti sUtrasya caityanirmApaNAdivividhavidhiprakAzakasya virudhastattautsUtrA cArapracArakatvena vadhavidhAyI sUtravirudhaH sUtravirughtvAdityarthaH. etenAvidhicaityamuktaM. atha tathAvi. | dhAvidhicaityatvahetudoSarahitasyApi caityAdeH sAdhunizrAmAtradRSitatvena dravyadharmamAviSkartuM ditIyaM he. )
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha - tugarne vizeSaNamAha-' yasuhoti azuddhaH tAe so cayasunissamityAdyAgama tAtparyaparyAlocanAvadhAritaniSedhayA kaluSitatvAnmalinaH zurutvAdityarthaH zyatA nizrAcaityamuktaM caH samuccaye, tato na kevala vidhicaityaM dravyadharmaH, nizrAcaityamapi. evaM biMbAdInAmapi dravyadharmatvaM nAvanIyamityarthaH. G // 6 // sa bhavati dravyadharmo dharmAbhAsa ityarthaH, dharmazabdasyAnvartharahitasyAtra lokarUDhyA pravRttatvAt, svayameva sutrakRd dravyazabdArtha vivRNoti vyapadANotti pradhAno dharmaH, yapradhAnatA cAsya jAti - jJAtikadAgrahakaSAyAdyavalepanAvanAvitatvena sukRtAsAdhakatvAt yata eva naiva nivRttiM kRtsnakarma dAyaaNAM janayati saMpAdayati kathitaH prathamo dravyadharmaH, chAtha nAvadharmamAha // mUlam // - suddho dhammo bIjaM / mahina paDisoyagAmIhiM // 9 // vyAkhyA - suddho dhammo sioyagAmI hiMtti zuddhaH siddhAMta vihitavidhipavitratvAnnirmalaH, avidhyaMzAmizritatvAtkevalazca sa eva jinagRha kArApaNAdiH, dvitIyo dharmo nAvadharma ityarthaH, ata eva mahitaH pUjita ityarthaH, kairityAha- pratizrotogAmibhiH pratizrotAH saMsArottAramArga iti Nusona saMsAro / parisoDa ta ssa uttAro // iti vacanAt tena gavaMtItyevaMzIlAH pratizrotogAminastairmodArthibhirityarthaH // "
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // 7 // zdAnI pratizrotogAmisvarUpasya sukhAvabodhArtha pUrvamanuzrotogAmisvarUpamAha1 // mUlam / / jeNa kaeNaM jIvo / nivaDaza saMsArasAgare ghore // taM ceva kuNa kaGa / - ha so thANusoyagAmIna // 7 // vyAkhyA-jeNa0 yena kenApi sarvajJamatottIrNana karmaNA kRtena makAro lAdaNikaH prAkRtatvAt. jIvo nipatati saMsArasAgare ghore, tatprayogasya yatprayogApekSitatvAdya ztyadhyAhArya, zha jinamate so'nuzrotogAmyeva. tu zabdasyaivakArArthatvAdityarthaH // 7 // atha pratizrotogAmiladaNamAha // mUlam ||-jennaannugnnennN / khaviya navaM jati nivvujhaM jIvA // takaraNaruI jo kira / nena pamisoyagAmI so // // vyAkhyA-jeNANu0 yena sarvajhoktatvAtsukRtAnubaMdhihetunAnuSTAnena vyastavarUpeNa bhAvastavarUpeNa vA karaNIyena dapayitvA nistIrya navaM navodadhi, nadadhizabdo'- | va jJeyo rUpakanirvAhAya, yAMti nirvRtiM jIvA navyasatvAH. takaraNaruzatti tasyAnuSTAnasya karaNaM ta karaNaM, tatra rucirannilApo yasya sa tatkaraNaraciH, yaH kiletyAptavAde, prAptAH khaTvevaM vadaMti, sa | pratizrotogAmI jJeya ityarthaH. // e|| adhunA guNasthAnakamAzritya dravyadharmasya saMnavaM tasya nA- )
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - mAMtaraM cAda TIkA 10 // mUlam // - paDhamaguNaThANe je / jIvA citi tesi so paDhamo || hoi ida davadhammo / nAme // 10 // vyAkhyA - paDhama0 micadihI 1 sAsAyaNe ya 2 | taha samma mi - di 3 // virasamma dihI 4 / virayAvirae / pramatte ya 6 // 1 // tatto ya appamate 9 / niyaTTi niya ivAyaresuhume 10 | vasaMta 11 khINamohe 12 / hoi sajogI 13 ajoga| 14 ya // 2 // ityeSAM caturdazaguNasthAnakAnAM madhye prathamaguNasthAnake mithyAtvanAma ke ye kecana jIvAstiSTaMti teSAM sa prathamo bhavati ghaTate. iha yanayorDavyadharmabhAvadharmayormadhye dravyadharmaH, sa vittiya vizudharma iti jJeyaM, padaikadeze padasamudAyopacArAt, dvitIyanAmnA prasiddha i. tyarthaH // 10 // ukte dravyadharmasaMbhavasvarUpe, saMprati nAvadharmasya te yada || mUlam // - viraguNaThANAsu / je ya ThiyA tesi nAvanaM bIjaM / teNa juyA te jI - vA / huMti sabIyAsu // 11 // vyAkhyA - vira50 viraguNaThANetyatra padaikadeze padasamudAyopacArAt viratasamyagdRSTiguNasthAnAdayaH teSu ye punarnavyAH, ca punararthe sthitAsteSAM
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha nAvato vastuvRttyA ditIyo nAvadharmo bhavatItyarthaH, tena bhAvadharmeNa yutA yuktAste jIvA navaMti sa bIjAH, zha vIjazabdena bodhivIjasya gRhaNAd bodhivIjasahitA ityarthaH, ato hetoH sa zuho nirmala ityarthaH // 11 // dharmadayasyApi svarUpasaMbhavAvutto, atha dravyadharmabhAvadharmayormadhye pUrva 'vyadharmasya phalamAha // mUlam ||-pddhmNmi AbaMdho / ukkarakiriyA ho| devesu // tatto bahujukaparaMparAna / naratiriyajAIsu // 12 // vyAkhyA-paDhamaMmi0 prathame 'vyadharme sevyamAne Ayurvadho dravyadharmaprasaktasyeti zeSaH, puranuSTeyasAmAcArIsamAcaraNato navati deveSu, tato devabhavAnaMtaraM nagavadAjhAvirAdhakatvena bahuHkhaparaMparA bhavaMti, kvetyAha-naratiritti naratiryagjAtiSu, jAtizabdo'tra janmavacanaH, japaladANatvAnnArakajAtAvapi, pApAnuvaMdhipuNyanibaMdhanatvAd 'vyadharmasyetyarthaH // 15 // atha bhAvadharmasya phalamAha // mUlam ||--biie vimaannvko| pAnayabaMdho na viGAe pAyaM // sukhittakule narajamma / | sivagamo hoz acireNa // 13 // vyAkhyA-bIe dvitIye bhAvadharme dharma ityarthaH, bAsevyamAna )
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- iti zeSaH, vimAnavarjAyudhaH prastAvAdbhAvadharmArAdhakasya na vidyate pAyo bAhulyena, nAvadharmalIne. kA nApi skaMdakAcAryeNa navanapatyAyurvaThaM, prasannacaMdrarSiNA tu narakAyurAskaMditamiti prAyograhaNaM. tata| zyutasyAsya kiM syAdityAha-sukhittetyAdi sukSetrakule, suzabdasyonayatra saMbaMdhAt puNyavaUnasaMku | lAryadeze sukule ziSTAcArAnvaye narajanma manuSyatayotpattirna tu gogardanAdirUpatayA, tadanu zivagamaH paramapadopalaMno bhavasyacireNa prAgjanmAbhyastapuNyAnuvaMdhipuNyAnunnAvAdityarthaH // 13 // yathA dharmaH syAttayoktaM. atha yathApravartamAnasyAdharmaH syAttathAha // mUlam ||-paannivhaashaav-caannaannghaarsev ja huMti // ho ahammo tesu ya / pavaTTamANassa jIvassa // 14 // vyAkhyA-pANi prANivadha dhAdiryeSAM tAni prANivadhAdIna, tAni ca tAni pApasthAnAni ca prANivadhAdipApasthAnAni, tAni cASTAdazaiva, na nyUnAdhikAni. yadyasmAdbhavaMti, tatasteSu pApasthAneSu punaH pravartamAnasya niHzUkatayA prasajato jIvasya bhavatyadharmaH, jinAjhAvahikRtatvAdityarthaH // 14 // athAsyaiva phlmaah| // mUlam // tatto tiriygii| aTTa rudaM ca unni jANA // saggApavaggasuhasaMgamovi / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha - kahaM tassa mivi / / 15 / / vyAkhyA - tatto0 tataH pApasthAnapravartitAdharmataH, tiryacaca nArakAtiryanArakAsteSu gatistiryaggatirnarakagatirvA, pratra mAdadharmAcaraNaratasya tathAvidhArayatizayAt, yA raudraM ca he dhyAne, caH samuccaye, chAnukto'pi dRSTavyaH, tatra tatkAraNasya sutarAM saMbhavAnavaMtI13 ti kriyAdhyAhAryA tathA ca tata udhdhRto'pi durthyAMnA mAtatayA punaH punaradharmakarmANyeva samAcaratIti kathamasau svargasyApi sukhamanubhaved ? dUre modasyeti yata evAda saggetyAdi, svargApavargau suraloka modAlokau tayoH sukhAni teSAM saMgamaH svargApavargasukhasaMgamaH, kathaM tasya svapne'pi kiMci - nidrAvasthAbhAvimatijJAnavizeSe, dure jAgRdavasthAyAmityarthaH tato'yaM nAvaH --- pApasthAnA niratasya jIvasya sa na tAdRzaH puNyAMzo'pi yenAsya svapnAdiviSayaH svamo'pi syAdityarthaH // 15 // suguruMvinA dharmAdharmaurladAviti samarthitaM, dharmAdharmaparijJAnasya sugurudarzanamevopAya iti yamuktaM tadupasaMharan saMprati yeSAM sugurudarzanaM syAttAnAha-- // mUlam // --mhA kayakayANaM / sugurUNaM daMsaNaM phuruM ho | katto nippuNAeM | giha(mmako pattI || 16 || vyAkhyA - tamhA0 yasmAt sugurusaMparka vinA dharmAdharmayoH svarUpaM 5
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha | rlakSaM tasmAt kRtasukRtAnAM kRtamanuSTitaM sukRtaM dharmo yaiste tathA teSAmevakAro'dhyAhAryaH sugurUNAM daTIkA rzana melApakaH sphuTaM prakaTaM navati vyasyArthasya samarthanArtha vyatirekadRSTAMtamAcaSTe - kattotti kuto na kutazcidityarthaH, niHpuSpAnAM nAgyahInAnAM gRhe kalpaDumotpattiH, tadgRhakalpa DumotpAdatulyaM sugurudarzanamatanAgyavatAmeva bhavatIti bhAvArthaH // 16 // nanu yadamISAM sugurudarzanaM kathamapi nanaevetyAzaMkyAda 14 // mUlam // bhavAvi ke niyakamma - paya DapaDikUlayA saMnyA || jaba susAhuvihAro / saMbhava na siddhisurakakaro || 11 || vyAkhyA - navAvi0 bhavyA api na kevalamanavyAH, kecinnikarma prakRtipratikUlatayA vyAtmIyograkarmA vaiSamyeNa tatretyadhyAhArya, yattadornityAni saMbaMdhAt, tatra prAMtaprAye deze saMddhatA labdhajanmAno'bhavan yatra susAdhuvihAraH suvihitasAdhvAgamo na saMbhavati saMyamAdyupaghAtahetutvAnna ghaTate siddhisaukhyakara iti spaSTaM // 17 // yatha sugurUNAmasaMgame navyAnAM yat syAttadAha // mUlam // - pavi hu tesiM / sahammapasAdajjuyamANaM || suguruNamadaMsaNana | saMdeha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 saMdeha sayANi jAyaMti // 17 // vyAkhyA-paya0 prakRtyaiva svabhAvenaiva, apirevArthe, na tu paraniyogena, hurnizcaye, teSAM navyAnAM sarmasAdhanodyatamanasAM samyagdharmAnuSTAnasAdhanasAvadhAnamAnasAnAM sugurUNAmadarzanataH saMdehazatAni jAyaMta iti spaSTaM // 17 // tataH kiM kAryamityata Aha // mUlam // te saMdehA satve / guruNo viharati jaba gIyabA // gaMtuM pudhvA taba / zharahA hoza mibattaM // 15 // vyAkhyA-te saMdehA. te parasparavirudhasAmAcArIdarzanazravaNasamudbhUtAH saMdehAH sarve samastA gurakho yathAvasthitArthaprakAzakA yatra deze viharaMti gItArthAstatra gatvA pRSTavyAH, yathA bhagavaneSu saMzayapadeSu kiM tatvamiti, guravazva pRlAnaMtaramatIvahRSTAH pRSTArthamatispaSTamasaMdigdhamuH dAharaMti, nanu yadi na pRcjyaMte tadA kiM syAdityAha-zharahetti itarathA yadi na pRcjyaMte tadA samyaguttarAlAne sati navati mithyAtvaM, te hi saMdehA labdhaprasarAH saMto mithyAtvarUpatAM yAMtIti gAthArthaH // 10 // atha yAbhiggahiyaM 1 aNani-ggahiyaM 2 taha abhinnanivesiyaM ceva 3 // saM. sazya 4 maNAnogaM 5 / mibattaM paMcahA ceva // 1 // iti paMcanedamithyAtve kiM nAmakaM katimaM ca | mithyAtvaM bhavatItyata bADha
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha // mUlam ||-sNsshymih cana / nissaMdehANa ho sammattaM // jugapavarAgamagurulihiya-va | yaNadaMsaNasuhito // 20 // vyAkhyA-saMsazya iha eteSu mithyAtvaprakAreSu sAMzayikaM caturtha mi thyAtvaM navatIti yogaH, saMzayApagame guNamAha-nissaMdehANaM tu ho| sammattaM / jugapavarAgamaguru| lihiya-vayaNadaMsaNasuhito // nissaMdehAnAM nizcitArthAdhigame namasaMzayAnAM bhavati samyaktvaM tatvArthazradhAna, kAnyAmityAha-yugapravarAgamagurulikhitavacanadarzanazrutiyAM, yugaM vartamAnakAlastatrapravaraH zeSajanApedayotkRSTo bahutvAdAgamo yeSAM te yugapravarAgamAste ca te guravazva yugapravarA gamagukhastailikhitAni svasvagraMtheSUpanyastAni tAni ca tAni vacanAni ca tattatsaMdehApakArakavAkyAni yugapravarAgamagurulikhitavacanAni teSAM darzanaM dRSTyA nirIkSaNaM zrutiH zravaNAnyAmAkarNanaM tAbhyAmiti. etaccAtIvalanaM mahopakAri ca. tathA coktaM sulaho vimANavAso / egabattA ya mezNI sulahA // ucaho puNa jIvANaM / jiNiMdavarasAsaNe bohI // 1 // mibattamahAmohaM-dhayAramUDhANa va jIvANaM // punehiM kahavi jAyaz / dulaho sammattapariNAmo // 2 // sammadiThI jIvA / vimANavaUM na baMdhae AlaM // jazavina smmttuuddho| ahava na bakAnana puci // 3 // bhaTheNa carittA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 saMdeha na / suSTyaraM daMsaNaM gaheyatvaM // sitaMti caraNarahiyA / dasaNarahiyA na sitaMti // 4 // iti gA. | thArthaH // 20 // nanu yadyevamazunavipAkaH saMzayastArha sarvo'pi yathAziditAnuSTAnaM tatvabudhyA karo tu, kimanyacarcayA? tasyAH saMzayahetutvAt , saMzayasya ca mithyAtvajanakatvAt , yadi vA hyasau kathaM citpariNAmaramaNIyastathApi caityanirmApaNAdidravyastavaviSayo navatu, sa hi pamjIvanikAyavadhAvinAnAvAdasau kadAciGinoktavidhivirahito vidhIyamAno mAnadbhavabhramaNaheturiti vyastavasaMzayaH ki. yatA, na tu sarvasAvadhavyApAravarjanAtmake SamAvazyake, tachi ekAMtato jJAnasaMyamaniyArUpatvAdiziSTanirjarAkaraNamityevaM yo manyeta tadane vicitramatAbhiprAyAdhyArUDhe SamAvazyake'pi samyak tatparIdAMgacUtasaMzayakAriNaH samupadvhayannAha // mUlam ||-taa te navA jesiM / ho SamAvassaevi zyabuddhI // kaha siIte vuttaM / navasivauhasuhakaraM eyaM // 21 // vyAkhyA-tAte. hAvazyakaM dvidhA dravyAvazyakaM bhAvAvazyakaM ca, ya. uktamanuyogaddAre-zrAvassayaM vihaM davana bhAvana ya, taba davana jaM suttAsuttIe aNuvanatto | kareza, eyaM davAvassayaM, nAvAvassayaM puNa jaM samaNo vA samaNI vA sAvago vA sAvigA vA tacci. )
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - te tammaNe tallese tadanavasie tavinavasANe tadovanatte tadasyiyakaraNe tanAva bhAvi gagga - TIkA maNe jivayadhammA garate unana kAlaM vassayaM kariMti, taM jAvAvassayamiti tatra vyAva zyakaM navahetu jAvAvazyakaM tu modahetu, tatrApyanekarUpatAsanAvAtsaMzayakaraNamucitaM, tasya ca tatva18 jijJAsotpAdana hAreNa parIkSAMgatvAt tA tasmAt te iti niHsaMdigdhadharmArthino bhavyAH kalyANanAjanaM bhaviSyati, yeSAM bhavati SamAvazyake 'pi sAmAyikacaturviMzatistavavaMdanapratikramaNa kAyotsargapratyAkhyAnarUpe bhAvastave'pi, AstAM dravyastave ityaperartha iti vacyamANasvarUpA buddhiH sAMzayikI matiH saiva prakAzyate kathaM siddhAMte vuttaM naNitaM, navazivayoH saMsAramodayorduHkhasukhe karotItyevaMzIlaM na vazivaDuHkhasukhakaraM navaduHkhakaraM zivasukhakaramityarthaH, evaM dharmavicArarUpa saMdehAtsamyaktvArthAdhigame bhavyA jinavacanA visaMvAdyanuSTAneSu tathA yatate yathA teSAmanISTArthasiddhiH syAditi SaDAvazyakazadopalakSitA jAvastavagocarAH sarve'pi saMdehA ucitA eveti vyavasthApitaM bhavatItyarthaH // 21 // patha zrAvakAMtaragRhItaparigrahaparimANasya kasyApi svayaM grahaNamuddizya saMdehaM taDuttaraprastAvanAM cAha // mUlam // - eso kara saMdeho / jAyaza ke siMpi ca bhavANaM // parigadaparimANaM sAva
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ TI 17 saMdeza geNa egeNa jaM gahiyaM // 22 // vyAkhyA-eso kira0 eSa kileti satye saMdeho jAyate keSA mapi suvihitavirahitadezavAsinAM, nAnyeSAM, atrAInmate navyAnAM nAvinadrANAM tamevAha-yatparigrahaparimANaM, parigraho navavidho dhanadhAnyAdistasya parimANamiyattAkaraNaM tat, napaladANAd dvAdazavatAnigrahagrahaNaM ca, ekena kenApyanirdiSTanAmakena gRhItaM gurusamIpe vidhinA pratipanaM. // 25 // // mUlam ||-tN annovi hu bhayo / ghittUNaM pAlae payatteNa // jaz tA juttaM kimajuttamitatthuttaraM eyaM // 23 // vyAkhyA-taM dhannovItyAdi, tatparigrahaparimANaM anyo'pi huH pUraNe, na vyo dharmapriyo gRhItaM prayatnena yadi pAlayati tA tadA yuktaM vihitaM kimayuktaM vihitaM ? atra dharmavicAre, athottaradAne prastAvanAmAha-tatra saMzaye uttaraM prativacanametadbhaNiSyAmIti ||23||tdevaah // mUlam // navanIrU saMviggo / sugurUNaM daMsaNammi asamabo // tA taM pavaUiUNaM / pAla bArAhago sovi // 24 // vyAkhyA-navannIrU0 bhavanIruH saMsAravAsanirviSNaH saMvimaH kRtamodAbhilASaH sugurUNAM suvihitAcAryANAM darzane'samarthastAdRgsaMpattimArgadauHsthyAdikAraNairazaktaH ya. di syAditi vAkyazeSaH, tA tadA tatparigrahaparimANaM prapadya aAtmasAdikamaMgIkRtya pAlayati yAva. )
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha- davadhi nirvAhayati ArAdhako nagavadAjhAvartI, yazaktaM-acaMti yAvavAeNaM kiMpi kaba jaM piyaM | gIyabo tArisaM pappa karaNaM taM karezya iti. so'pi na kevalaM gurupAdamUlagRhItaparigrahaparimANapAlaka ityaperarthaH // 14 // athAtiprasaMganivAraNArthamAha // mUlam ||-jtN gIyabehiM / suguruhiM didhmani satyuttaM // tA taM pasevi ginha / taggahaNaM nAnnahA juttaM // 25 // vyAkhyA-jaztaM. yadi tatparigrahaparimANaM gItAyaibahuzrutaiH suguru nirdRSTaM pramANatayA niSTaMkitamasti navati, zAstroktamAvazyakaniyuktyupAsakadazAdigraMthasaMvAdItyarthaH, tadA paro'pyanyo'pi tatparimANaM gRhNAtu, pUrvatatpratipannazrAvakAdaMgIkarotu, na kazcidoSaH, tasya pari. grahaparimANasya grahaNaM tadgrahaNaM, nAnyathA prakArAMtareNa yuktaM nyAyyaM, avidheyasyApi karaNasaMnavo na tadgrahasya sadoSatvAditi bhAvaH // 25 // atha zrAvikApratilekhitasthApanAcAryasyAgre kiM zrAvikA NAmiva zrAvakANAmapi sAmAyikAdyanuSTAnaM kaTapate na veti pRbAmAha // mUlam ||-tthvnnaayrie pamilehiyammi / iha sAviyAz vaMdaNayaM // kiM sAvagassa kappara / | sAmAzyamAzkaraNaM ca // 26 // vyAkhyA-Thava0 sthApanAcArya adakapardakASTadaMDAdirUpe zrAvikayA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha pratilekhite iha jinamate vaMdanakaM hAdazAvartarUpaM dAtumiti zeSaH, kiM zabdaH prazne, zrAvakasya ka spate saMgabate ? vaMdanakamAtraviSayo'yaM saMzaya nyupaladANAnabhijJasya mAjUjAMtirityata Aha-samannAvaH sAmAyikaM, tat zrAdiryasyeti sAmAyikAdi, tasya karaNamanuSTAnaM sAmAyikAdikaraNaM ca ka. spata ti vartate, AdizabdAtpauSadhacaityavaMdanapratikramaNAdigrahaH, iti pRthvA // 26 // tatrottaramAha // mUlam // kappaz na egakAlaM / vaMdaNasAmAzyAz kAlaM je // egassa puro uvaNA-yariyassa ya saDhasaDhINaM / / 27 // vyAkhyA kappa30 zha yatpUrva pRSTaM kiM vaMdanakAdi kalpata zati. tatra strIpratilekhitasthApanAcArye, upaladANAt strIpramArjite'pi sthAne pratilekhitairapi mukhapotikAjhupakaraNaizca kalpate saMgabate vaMdanakasAmAyikAdi kartu zrAvakasyetyuttaraM, atraiva vizeSamAha-na egetyAdi, na punarekakAlaM samakAlaM kalpate iti vartate sAmAyikAdi kartu, jeH pAdapUraNe, ekasyaiva, cakAra evakArArtho'tra yojyaH, na tu ninnasya. akhe varADae vA / kaThe pube ya cittakamme ya // sapnAvamasambhAvaM / uvaNAkappaM viyANAhi // 1 // guruvirahammi ya tthvnnaa| gurUvaesovadaMsaNavaM ca // jiNavirahammi ya jiNaviMdha-ThAvaNAmaMtaNaM salahaM // 2 // ityAvazyakaniyuktyAdisiddhAMtAna )
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- Nitasya sAdhuzrAvakAdikriyamANAnuSTAnAlaMbanInRtasya sthApanAcAryasya puro'gre zrAdhazrAdhikAnAM saM. | bhIkA | militAnAM na kalpata iti yogaH, bhinnakAle tu kalpata eva. tathAhi-zrAvakeSu vaMdanAdyanuSTAnaM | kartuM pravRtteSu tanmadhyasthAH zrAvikAH, zrAvikAsu ca tathA kartu pravRttAsu zrAvakAzca maMDalIsthA na kuvaitIti, ayamabhiprAyo yathA guroragrata ekaM zrAI puraskRtya tatpRSTalamAH zrAdhikAzca militA vaMdanakAdi kurvati, tathA gurvanAve pauSadhazAlAyAmanyatra vA militvaikasyaiva sthApanAcAryasyAgre sahaiva na kuvaiti, bahudoSasaMnnAvanayA vRchAnAmasaMmatatvAdityarthaH // 27 // jinadharmo hi zrUyamANaH paramapadaheturato'sau yAdRze tAdRze vyAkhyAtari zrotavya eva, kimamedhyAna gRhyate kAMcanamiti kasyApi matamAkarNya saMdihAnaH pRbati // mUlam // jassuttannAsagANaM / ceharavAsidatvaliMgINaM // juttaM kira sAvayasAvi-yANa vakhANasavaNaM ca // 20 // vyAkhyA-nassutta nasUtranASakANAM sighAMtaviruSvAdinAM caityagRha. vAsidravyaliMginAM, caityagRhavAsino maThapatayaH, upaladANatvAdacaityagRhavAsinazca, te ca te dravyaliM- / | ginazca liMgamAtropajIvinaH, teSAM satkaM kiM yuktaM zrAvakazrAvikANAM vyAkhyAnazravaNamiti pRbAsaH |
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha mAptAvityarthaH // // tatrottaraM // mUlam / tine suttavANaM / savaNaM tihaM tu bnaannaa|| guNagaNajuna gurU khabu / sesasamIve na taggahaNaM // 27 // vyAkhyA-tile tIryate bhavasamudro'neneti tIrtha tasmina, sUtra sikAMtaH, arthastadabhidheyaM, sUtraM cArthazca sUtrArthoM tayoH, prAkRtatvAbahuvacanaM, zravaNaM yuktamiti zeSaH, tIrtha punaratra jagati jhAnAdiguNagaNayuto zAnadarzanacAritrasaMpanno gurustatvArthavAdI khabu nizcayena, yamuktaM akhaMDiyacAritto-vayagahaNAna jo bhave tibaM // tassa sagAse daMsaNa-vayagahaNaM tahaya sAhIya // 1 // sesasamIvetti zeSasya vyaliMginaH samIpe na tayoH sUtrArthayorgrahaNaM yuktamiti gamyaM. 'vyaliMgino hyatIrthamiti tatpArzve sUtrArthagrahaNaM na saMgataM, yataH-dIraM nAjanasaMsthaM / na tathA vatsasya puSTimAvahati // yAvalgamAnaziraso / yathA hi mAtuH stanAspivataH // 1 // yahatsunASitamayaM / dIraM puHzIlanAjanagataM tu // na tathA puSTiM janayati / yathA hi guNino mukhAtpItaM / / // 2 // zIte'pi yatnalabdho / na sevyate'niryathA zmazAnasthaH // zIlavipannasya vacaH / pathyamapi na gRhyate tahat // 3 // cAritreNa vihInaH / zrutavAnapi nopajIvyate sniH|| zItalajalasaMpUrNaH / )
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- kulajaizcAMmAlakUpa zva // 4 // iti. ato braSTacAritriNAmaMtike zramaNopAsakAnAM nijabAlakA | | api pAThayituM na yuktA iti paramArthaH // 25 // idAnIM sUtrakAra uktArthasaMvAdadarzanArtha pUrvAcAryasaMmatimAha-jaNitaM ca zrIharinasariniryathA // mUlam ||-shhraa praveza kanne / tassavaNAmibama sAhUvi // avalo jo kimu saho / jIvAjIvAz aNabhinno // 30 // vyAkhyA-zaharA0 itarayA yadi yathAbaMdopAzrayamananyagatyA ga. taH san sAdhustadharmakathAvighAtArtha prayuktA anye napAyA niSTitAH syustadA sthagayati hastAMgulyAdinA pidhatte kI, na tu prathamata eva, pUrva tu vAkpATavazaktau satyAM tatkathAM zRNvan vyAghAtaM karoti, yathA nedamevaM bhavati, athaivaM tatpratighAtaM kartumazaktastato dhyAnaM karoti, tathApi sa dharmakathAto na nivartate, tataH prauDhasvareNa svAdhyAyaM vidhatte, yadi tathApi na tiSTati tadA karNau sthagayati, athavA suptaH san ghoraNAM karoti mahatAzabdena, so'pi nirviNaH sannupasaMharati dharmakathAmiti ta. kathAvyAghAtArthamevamasau karotItyata pAha-tassavaNatti tasya yathAbaMdavacanasya zravaNaM taccUvaNaM, tasmAnmithyAtvAnyamatisAdhurapi samyagukticarcAcaturo munirapi vipariNamati, kiM punaH zrAvaka ztya- |
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha perarthaH. tathA cAha-kiM punaH kimatra vaktavyaM ! yaH zrAdhaH abalo viziSTAvaSTaMnarahitaH sa tu suta | rAM viparyAsaM yAtItyarthaH. abalatve hetugarna vizeSaNamAha-jIvAdyanabhijhastathAvidhAgamaparicayAjA vAGIvAdinavatatvArthavicArajaDa ityarthaH // 30 // nanu yadi dravyaliMginAM dezanApi zrutAnarthahetu| starhi mAzrAvi, paraM te yadA mArgAdau milaMti tadA teSAM vaMdanaM kriyate na veti pRnAmuttarasthAnaM cAha // mUlam ||-kiir navatti jaM dava-liMgiNo vaMdaNaM maM puDhaM // taLeyaM paccuttaraM / lihiyaM AvassayAsu // 31 / / vyAkhyA-kIra navatti0 idaM vaMdanaM chonAvaMdanaM hAdazAvartavaMdanaM vA dra| vyaliMginaH kriyate na veti yatpRSTaM tatra prazne etaddadayamANaM pratyuttaraM, vibhaktilopaH prAkRtatvAt , likhitaM dattamityarthaH, zrAvazyakAdiSu AvazyakapramukhAgameSu, tathAhi-sanno pAsabo / hoz kusI lo taheva saMsatto // ahau~do viyAee / avaMdaNikA jiNamayaMmi // 1 // nammaggadesaNAe / | caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM // vAvannadaMsaNA khabu / na hu lAnA tArisA dahuM // 2 // vyApannada rzanA vinaSTasamyagdarzanAstAdRzA dRSTumapi na lanyA na kalpaMta zyarthaH, ztyAvazyake, tahA-kusIlosannapAsabe / sabaMde sabale tahA // diThIevi zme paMca / goyamA na nirikae // 1 // je ya )
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha saMsaggamo yanne / ghoravIraM tavaM care // avAMte zme paMca / kajhA savaM niravayaM // 2 // iti ma. | hAnizIthe, evamanyeSvapyAgamagraMtheSu dRSTavyamityarthaH // 31 // zdameva cAtrAvazyakagAthayA lezataH prAha // mUlam ||-paasbaaii vaMdamANassa / neva kittI na niUrA hoza // kAyakiosaM eme ya / kuNa taha kammabaMdhaM ca // 3 // vyAkhyA-pAsabA30 pArzvasthAdIna vaMdamAnasya naiva kIrtiraho pueyavAnayamityevaMrUpA, nApi nirjarA karmadAyaladANA navati, kiMtu kAyaklezaM zironamanAdinA, eva. meva nirarthakaM karoti pArzvasthAdivaMdakaH, tathA pratyuta karmabaMdhaM ca karotIti. cazabdAdAjhAnaMgo 1 'navasthA 1 mithyAtvaM 3 saMyamAtmavirAdhanA 4 ceti, tasmAt zrAvakaiH pArzvasthAdayo na vaMdanIyAH, yataH-kesipi saMjayANaM / kehiMvi guNehiM sAvagA ahigA // jamhA te desjii| zyare puNa | nabhaya naghA // 1 // jIvanikAyadayA-vivani neya dikina na gihI // jazvammA cuko | / cukko gihidANadhammAna // 2 // ityarthaH // 3 // nanUtsargataH zrAvakaiH pArzvasthAdayo na vaMdyate cenmArama vadiSata, apavAdatastu suvihitAnAmiva zrAghAnAmapi vaMdyA naviSyatItyata aah| // mUlam // jo puNa kaarnnjaae| jAe vAyAzna namukkAro // kIra so sAhaNaM / saH |
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha dvANaM so puNa nisikho // 33 // vyAkhyA-jo puNa. yaH punaH kAraNajAte jhAnAdikAryaprakAre jatpanne sati vAgAdiko vAcikAdirnamaskAraH kriyate pArzvasthAdIna pratIti zeSaH, sAhUNaMti tRtIyAsthAne SaSTI, tataH sAdhuniH kriyate ityatrApi yojyate, na zrAddhaiH, etatsAdAdeva sahANaMti zrA chAnAM sa punarniSiko viziSTAgamAvaSTaMbharahitatvAtteSAM, uktaM c-vNdnnpuuynnskaarnnaa| savaM na kappae kA // loguttamaliMgINavi / kesiM cevaM jana naNiyaM // 1 // ityarthaH // 33 // nanu vi. ziSTazrAvakAH zrAvakANAM puraH kiMcitprakaraNajAtaM vicArayaMti tazuktamiti prabati // mUlam ||-poshiysaavgaannN / posahasAlA sAvagA bahugA / / gaMtuM pagaraNajAyaM / kiM. liviyAraMti taM juttaM // 34 // vyAkhyA-posahiya0 pauSadhaM parvAnuSTAnaM, tena caraMtIti pauSadhikAste ca te zrAvakAzca pauSadhikazrAvakAsteSAM zrAvakANAM saMbaMdhinyAM pauSadhazAlAyAM bahavaH zrAvakA gatvA prakaraNajAtaM saMgrahaNIkSetrasamAsAdikaM kimapi vicArayati tayuktamiti pUjA ||3yaa tatrottaraM naNyate // mUlam ||-kenn ya gIyaraguruM / bArAhaMteNa pagaraNaM kiMpi // suSu suyaM nAyaviya / tassabaM kahara sesANaM // 35 // vyAkhyA-keNa kenacinmatimatA pauSadhikena tadanyena vA gItA. )
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ za saMdeha- rthagurumArAdhayatA zuzrUSamANena kimapi prakaraNaM suSTu zonanaM yathAsyAdevaM zrutamAkarNitaM jhAtamavabu. kameva, na tvajJAtaM, tasyaiva, evo'dhyAhAryaH, prakaraNasyaiva, natvAvazyakaniyuktyAdeH, artha vicAraM ka thayaMti yathAzrutamAcaSTe, sa iti zeSaH, zeSANAmanyazrotRNAmagre prakaraNArthazrAvaNena hi zrotRNAM ji. nazAsanaMpratyAsthAdivizeSoddIpakatvena tasya mahAlAbhahetutvAdityarthaH // 35 // atraiva vizeSArthapR. kasanave nItimAha // mUlam ||-tN ca kahataM anno / jai pula kovi avaramavikiMci // jaz muNaztaMpi so kaha / tassa graha no naNima // 36 // vyAkhyA-taMca. te prakaraNavizeSaM punaH, caH punararthe kathayaMta vyAkhyAtaM anyaH pAripArzviko yadi ko'pi kiMcidaparamapi prasaMgato vicArAdikaM pRvati tadA yadi muNaztti jAnAti, tadApi vicArAMtaraM sa zrAdhaH kathayati, tasya prabakasyAgre iti zeSaH. atha no jAnAtItyatrApi yogaH, tadA bhaNedevaM vadayamANamityarthaH // 36 // tadevAha // mUlam ||-eyN khabu gIyache / guruNo puchiya tana kahissAmi // zya juttIe saTTho / na vanIrU kaha savANaM // 37 / / vyAkhyA-eyaM0 etad yattvayA pRSTaM tat khabu nizcayena gItArthAna |
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNdehH| gurun pRSTvA tato'vilaMbena kathayiSyAmi, ityevaMrUpayA yuktyA zrAgho navanIruH kathayati zrAdhAnAH | magre, na tu zrAvikANAM, ata evAyaM nAcAryavatsabhAmApUrya vyAkhyAnaM karotIti nAvaH // 37 // a tha pauSadhAnuSTAnaviSayAM pRvAM manasi kRtvottaramAhae // mUlam // nadicchami canadasi / paMcadasamIna posahadiNaMti // eyAsu posahavayaM / saMpu. naM kuNa jaM saho // 30 // vyAkhyA-nadiTha0 naddiSTA vizeSaparvatvena pravacane prasidyAstithayastAzcaturmAsakasAMvatsarikamahAkalyANikadinAnyucyate. tathASTamIcaturdazyau pratIte, paMcadazIzabdokteH pUrNimAmAvAsye ca, sAmAnyaparvatithayaH, tata naddiSTAzca aSTamI ca caturdazI ca paMcadazyau ca nAhi. thASTamIcaturdazIpaMcadazyaH, turakhadhAraNe, etA eva tithayaH, posahatti pauSadhadinamiti, pauSadhaM parvAnuSTe. yo vratavizeSastasya dinaM, itizabda nattaravAkyasamAptI, kAraNamAha-eyAsutti etAsu naddiSTAdi Su parvatithiSu pauSadhavrataM saMpUrNa caturvidhaM, yadyasmAtkAraNAt karoti zrApha upaladANAt zrAdhikApIti. yadi vA naddiSTeti sAmayikI saMjJA amAvAsyAvAcikA, tata naddiSTA amAvAsyA, aSTamIcatu | rdazyau ca prasijhe. paMcadazI pUrNimA, upaladaNatvAcaturmAsakaparyuSaNAmahAkalyANikAnyapi gRhItAH |
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- ni. zeSaM gAthAvyAkhyAnaM prAgvadeveti gAthArthaH // 30 // nanvaSTamyAditithiSu mahAkalyANikeSu ca | kaa| yenaikAdazAditaponnigraho gRhItaH sa kadAcijanayooMge sati kiM karotItyata thAha // mUlam // jaz kahavi aThamI candasI ya / tabavi ya ho vayajogo // vayasadeNaM bha| | niyamo kalANamAIsu // 30 // jaya0 yadIti saMbhAvanAyAM kathamapi tithipAtavazAt svannAvAdA keSAMcichi kalyANakAnAM tayoreva tithyo vAt aSTamI caturdazI vA navatIti kriyA yojyA, cazabdAd jJAnapaMcamyAdiviziSTatithayazca bhavaMti. tatrApi cASTamyAM caturdazyAM vA bhavati vratayogazca. cazabdo'tra yojyaH, asaMmohAya vratazabdaM vivRNoti. vayatti vratazabdena makAro'lAdaNikaH, bhaeyate niyamo'nigrahaH, kalyANAdi ha kalyANArtha tapo'pyupacArAtkalyANaM, kalyANakatapa yAdau pUrvamasyeti kalyANAdi, makAro'lAdaNikaH // 35 // tataH // mUlam // tassaMjoge jo kovi / gurutaro niviyAzca niyamA // so kAyavo jaM nivi-yaMti egAsaNAguruyaM // 40 // vyAkhyA-tassa tayoH pUrvoktatithivratayoH saMyogastatsaMyogasta| smin , atra saptamyarthe paMcamI, vyatyayo'pyAsAmiti vacanAt , yaH ko'pi tapovizeSo gurutaro bRha- |
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- taro nirvikRtikAdikaH sa niyamAnizcayena kartavyaH, kiM na kriyate ? ekasyAmeva tithau tu caturda / zItvAcaturthasya caturmAsakatvAt SaSTasya ca prAptau SaSTameva, yadyasmAtkAraNAnirvikRtikaM, iti pUraNe, ekAzanAdgurutvaM, atrAha-nanu kathaM nirvikRtikasyaikAzanAdgurutvaM ? yata Agame-nivizyaM puramadvaM / gabhattaM aMbilaM canajaM ca // baThaM ca yamaM ciya / kameNa pabitta guruyAti // 1 // yathottaraM diguNahiguNatvaM caiSAM, evaM dhAnyAM nirvikRtikAbhyAM purimAdha, dAnyAM purimArdhAbhyAM tvekAzanaM, hA. jyAM caitAnyAmAcAmlaM, tadvayena tu caturthamiti, tathA vizopakamAnenApI gurutvaM yathA nirvika tikasya sapAda eko vizopako mAnaM, sa ca SomazanirguNito viMzatirvizopakA navaMti. iti So. DazabhinirvikRtinnirupavAsaH, tathA purimArdhamAnaM sAdhau hau vizopako zati tairaSTanirupavAsaH, ekAzanasya vizopakAH paMca, tatastaizcaturnirupavAsaH, AcAglasya tu te daza, tatastAbhyAM ghAbhyAmupavAsaH, japavAsastu viMzatirvizopakAH, tathA cAhuH-moNaM kameNa niviya / purimegAsaNanirukhamaNANaM // pAya juzka 1 muaDhe 2 / paNa 5 dasa 10 vIsA 20 taha visoyA // 1 // iti. evaM ca prakA rahayenApyekAzanAnirvikRtikaM ladhveva, tatkasmAcyate ekAzanAnnirvikRtikaM mahaditi ? patrAcAryaH |
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha- prAi-saumya zRNu ? yadAgamanItyA nirvikRtika tatra kevalaM vikRtInAmeva niyamo na nojanasya nApyAsanasya saMkhyAniyamaH, na ca trividhAhArasyAvazyaM nAva iti sapAdaikavizopakamAnatvAdekAza| nAtsatyaM ladhveva, paraM sAMprataM pUrvAcAryasAmAcAryA ekAzanasahitaM trividhAhAraM nirvikRtikaM kriyate, 32 | taistu trinirevopavAsa ztyekAzanAtkiMcinnyUnasaptavizopakamAnatvena gurutamameva nirvikRtikamiti. etadevAzritya nirvikRtikasya gurutvamuktaM sUtrakAreNeti na kazciddoSa ityarthaH // 40 // atha prati. kramaNAdi kurvan vidyadAdinA ekaTyAdivArAna spRSTaH kiM sAmAnyena vyaktyA vA gurUNAmAlocayediti prshnmuddishyottrmaah__|| mUlam ||--pddikmnnN ca kunnNto| vijjupazvAzaehiM jaz kahAvi // vArA do cana phu. sije / to bahuphusitti Aloe // 1 // vyAkhyA-pami0 pratikramaNamAvazyakaM, anuktasamuccayArthAJcakArAta svAdhyAyAdIMzca tavyApArAn sAmAyikAvinAbhUtatvAtpratikramaNasyeti sAmAyikasthaH kAtra gabhyaH, vidyutnadIpAdibhiH, yatra vidyudAkAzikatvA'TakAdInAmupaladANaM, pradIpastu bhaumatvA| d jvAlAMgArAdirUpasyAmaH, yAdizabdAtpRthivIkAyApkAyAdibhizca yadi kathamapi nirakhadhAnatAdipra.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha kA vArAn vIna caturo vA, vAzabdo'tra gamyaH spRSTaH saMghaTTitaH to tadA bahuspRSTa pyAlocayet, sAmAnyena gurvagre prakAzayedityarthaH // 41 // atraivAlocane vizeSavidhimAdaTIkA 33 || mUlam // - ja kahavi hoi darako / tA jAvazyANi huMti phusaNANi / tAvazyANi ga NikA / prazsuko jo bahuM jai // 42 // vyAkhyA -- ja0 yadi ko'pi bhavati dadaH saceta - naH, tA tadA yAvatkAni yatsaMkhyAni javaMti sparzanAni tAvatkAni tAvaMti gaNayet gaNanAM nayet, saMkhyAgraM nItvA gurora nivedayediti nAvaH pratimugdho jihyo vismaraNazIlo vA yo java kriyAtra gamyA, yattadornityA nisaMbaMdhAtsa ityatra jJeyaM, sa eva bahuM bhaeti bahuspRSTo'hamityAlocayati, nAnyaH panyasya hyevamAlocane zurabhAva eva nirAdaratvAditi nanu caMdrojjvalAyAM rAtrau sAmAsthisya vidyAdinA sparzanaM syAnna vA ? ucyate- caMdrodyoto na javati pradeze sparzanakaM navati, cAMDeNa tejasA tasyAnidbhutatvAt tatrApi caMdra prajA nirvyApta eva zarIramAge paTAvRta z tanna bhavati, tato'tra tu vatyeva, tathA sUryakiraNAH prakRtiprakharA iti tatpradyotenApi sparzanakaM na navatIti vRddhasaMpradAya ityarthaH // 42 // nanu nityAbhigrahapUrva guNyamAnena svAdhyAyena kimAloca
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - | nAsvAdhyAyaH pUryate na veti prazne prativacanamAda TIkA || mUlam || padiya sapnAe / abhiggaho jassa saya sahassA || so kammakhayaheU / digo yoyaNA bhave // 43 // vyAkhyA - 50 pratidivasaM svAdhyAye pUrvAdhIta guNane'bhigra34 do yasya strIpuMsayorekatarasyAstItyadhyAhAraH zataM ca sahasraM ca zatasahasre, te yAdI yasya sa tathA zatasahaM vA guNanIyaM mayetyevaMrUpa ityarthaH so'bhigRhItasvAdhyAyaH karmadAya hetuH, pUrvapuNyopArjanahAreNa karmadayakAraNaM tasmAdadhiko nigRhItAtiriktaH punarAlocanAyAM bhavet, sa hi mukhyata evAparAdhazodhanAdvAreNa DuvIrNa karmadAya heturbhavatItyarthaH // 43 // nanu yasya paMcasvapi tithiSvekAsanAditaponiyamo 'sti sa yadi tAvevAlocanAyai mahattaratapaH karoti, tadAlocanAtapasi tithitapasivA pravizatIti prazne pratyuttaramAda // mUlam || - ikkAsa paMcasu / tihIsu jassachi so tavaM guruyaM // kuNai iha niviyAI / pavisa AloyaNAzve // 44 // vyAkhyA - ikkA 0 yasya kasyacidekAzanAditapaH paMcasu dvitI yApaMcamyaSTamyekAdazIcaturdazIrUpAsu tithiSvanigRhItamasti sa ha etAsu tithiSu tapogurukaM nirvi
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- kRtyAdikaM kurute tatkimityata Aha-pravizatyAlocanAyAstapasi, napaladaNAtkaTyANakAAddizya | kRtamapi tatra pravizati, arhanmanazciMtitameva pramANamityarthaH. atra yauktaM paMcasu tihIsutti tatrASTamIcaturdazyau tAvadAgamokte parvatithI, dvitIyApaMcamyekAdazyastu bAgame noktAstat kathamatra tA gRhItAH? nacyate-bahuzrutAcIrNatvAttathA cAgamikava bahumAnanIyAH, bahumanyate gItArthAcIrNa sarve dhvapi dharmaganeSu, yathA-AreNa yaUrakiya / kAlANunnA ya nabi ajANaM // pavAvaNapayamArovaNaM ca pabittadANaM ca // 1 // tata Asu paMcasu tithiSu kRtaM zunnAnuSTAnaM bahuphalaM syAdityarthaH / / // 44 // atiprasaMganiSedhArthamAha // mUlam ||-jsh taM tiDhibhaNiyatavaM / annanadiNe kariGa vihisako // aha na kuNa jo so guru / tavovi jaM tihitave pdd|| 45 // vyAkhyA-ja20 yadi paraM tattithibhaNitaM tapo. 'nyatra dvitIye dine kuryAd vidhisaUstadaiva mahattapaH kRtamAlocanAyAM pravizati nAnyatheti bhAvaH. atra vyatirekamAha-atha yadi dvitIye dine yaH kazcihidhimaMdo'bhigRhItatithitapo na karoti ta| syetyadhyAhAraH, tasya so guru tavatti tajurvapi tapaH, puMstvaM prAkRtatvAt, yadyasmAttithitapasi patati, |
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha- anigRhItatapaso'vazyakaraNIyatvAditi gAthArthaH // 45 // nanu sAmAyike sati gRhasthasyotsargato. 'pavAdatazca kiyaMti vastrANi kaTapyate iti prazne pratyuttaramAha: // mUlam ||-jssggnennN sAvagassa / parihANasAmgAdavaraM // kappara pAvaraNAz / na se. sasamavAyana tinni // 46 // vyAkhyA-ussagga0 evaM kayasAmAzyAvItyAdyatanagAthAvayavAtide. zasAmarthyAdatra sAmAyikasyeti dRSTavyaM. tataH sAmAyikasthasya zrAvakasyotsarganayenotkRSTanItyA pari dhAnazATakAdadhoMzukAdaparamanyat zeSamatiriktaM prAvaraNAdi nattarIyaprabhRti vastraM na kalpate parinoktuM na yujyata ityarthaH. atrArthe hyAvazyakacUrNisaMvAdo yathA-so kira sAmAzyaM karito mamaM avaNeza kuMmalANi nAmamudaM taMbolapAvAragAi vosiraitti, apavAdataH punardussahazItadaMzamazakAdikA raNaM pratItya trINi prAvaraNAni kaTapyaMte kAlapratilekhitAnyapi nAdhikAni, ata evApavAdapadAdiSTaM prAvaraNaM pratisevitukAmaH sAmAyikagrahaNadANe prAvaraNaM saMdezayati, nAnyatheti vRdhAH // 46 // na. ktA zrAvakasya vastravyavasthA, saMprati zrAvikAyA natsargatastAmAha // mUlam ||-evN kayasAmAzyAvi / sAvigA paDhamanayamaeNa hI // kaDisADagakaMcuya-muttari |
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - | vANi dhAre // 47 // vyAkhyA - evaM0 evaM yathA sAmAyikasthaH zrAha utsargeNa paridhAna mevaikaM vastraM dhArayati, tathA kRtasAmAyikA zrAvikApi kiM punaskRtasAmAyikA ? prathamanayamatenotsa TIkA prAyeNa ha janamate kaTizATakaM paridhAnaM kaMcukaH kaMculikA, makAro'lAkSaNikaH, uttarIya37 vastraM uparitanAMzukaM, etAni dhArayet yathA svAMgasaMgatAni kuryAdityarthaH // 47 // zrAvikAyA evApavAdataH kalpanIyAMzukasaMkhyAM pratikramaNanItiM cAda || mUlam // bIyapa tinhuvari / tidina vacchedi pAThyaMgIna || sAmAnyavayaM pAla / tipayaM parihara pakimaNe // 48 // vyAkhyA - bIya0 dvitIyapadena mahAzItAdyapavAda kAraNenetya: tinhuvaritti trayANAM pUrvoktavastrANAmupari UrdhvaM trinireva, turevakArArthaH, vastraiH prAvaraNaiH prAvRtAM sthagitAMgI, tuH punararthe, sa ca pratikramaNe tu ityevaM yocyate, sAmAyikavataM pAlayati saMpUrNatAM nayati, tatra yadautsargikavastratrayAdadhikamekaM dve trINi vA vastrANyupavAdikAni prAvaritu mitrati tadA prAvaraNaM saMdezyaiva pratilekhitAni yathAyogaM pariyuMkte, nAnyathA, kiMca tiparyaM pariharati pratikramaNe tu paDAvazyaka karaNasamaye punastripadaM prapavAdaparigRhItaM prAvaraNarUpasthAnatrayaM pariharati
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- tyajati, mUlavastratrayAdanyatpratikramaNakAle strINAM na kalpata ityarthaH // 4 // nanu kayAcidanAbho. | gAdinA kaMcukarahitayA sAmAyikaM gRhItaM syAttadA ki kAryamityata pAha| // mUlam // jara kaMcuyArahiyA / ginhaz sAmAzyaM ca sumarijA // to panA aMgaThaM / karez garaheza puvakayaM / / 45 // vyAkhyA-ja20 yadi kaMcukena, strItvaM prAkRtatvAt. rahitA gRhNA. ti sAmAyikaM, caH samuccayArthaH, smareccetyatra yogaH, yatAhaM kaMculikayA rahitA sAmAyikaM kRtava. tIti ciMtayet, tataH pazcAt aMgaThamiti aMgasyoraHsthalaladaNasya sthaga AgadoMgasthagastaM karoti yadi svagRhe tadA pratyAsannatvAtkaMculikAyAH, atha pauSadhazAlAyAM tadottarIyAMcalena tatkAlaM stanA. dyavayavAnAbAdayatIti nAvaH. tathA garahetti gardaita gurusAdikaM niMdet , yatpUrvakRtaM aMgasthaganAlA. ganuSTitaM dhanuSTAnamiti zeSaH, yathA hA mayA pramAdAdavidhikaraNenAciMtyaciMtAmaNikalpaM sAmAyika virAdhitamiti. atra yadyapi gardaivoktA tathApi tatsahacAriNI niMdApi jJeyA, nabhayaM cedaM paramazu. dhyaMgaM, yadAhuH-niMdaNayAeNaM bhaMte jIve kiM jaNa? goyamA! niMdaNayAeNaM palAyA ja. | Na, paragaNutAveNaM viraUmANe karaNaguNaseDhiM pamivAz. karaNaguNaseDhiM pamivanneya aNagAramo- |
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- haNiGa kammaM nagyAe, tathA garahaNayAeNaM naMte jIve kiM jaNa? goyamA garahaNayAeNaM apu. | rikAraM jaNa, apurikAreNaM jIve apasahiM to jogehiM niyattaz, pasabehiM pavattaz, pasabajogaTIkA paDivaneyaNaM aNagAre aNaMtaghAzpakAve khavetti gAthArthaH // 4 // nanu ninnanAjanasthamekamevAnaM naumaM vA jalamelAmustAdinninina'vyaiH prAsukIkRtaM kimekaM vyaM syAduta bhinnamiti prazne satyAha. // mUlam / / - elAmugagayaM / bhinaM ninaM jalaM bhave davaM // // vannarasaneyana jN| davavi. nevi samayamana // 50 // vyAkhyA-elA0 elAmuste prasiche, te AdI yeSAM te elAmustAda yaH, te gatA yathoktanItyAMtaHpAtitA yatra tadelAmustAdigataM elAmustAdinniH pRthakpRthak prAsukI. kRtamityarthaH. atra elAmuste natkRSTagaMdhaguNatayopanyaste ityAdizabdenAnyAnyapyutkRSTavarNarasasparzAnyeva grAhyANi, yathA phogaraMgakhadiracUrNabibhItakadAmimabalIgrISmAtapavahnayAdIni teSAM pariNAmakatvA t, yauktaM-adhikaguNaH pariNAmaka iti. kevalamazunnAnilamUtrAdIni zIvameva pariNamayaMti, zunnAni pATalAdIni tu cireNa, yauktaM kalpanASye-vannagaMdharasaphAsA / je dave jammi nakkaDA huM. ti // taha taha ciraM na cicha / asubhesu subhesu kAleNa // 1 // asyAzUrNiH--yasmin dravye va- /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - diyo'zunAste dipraM pariNamayaMti, zuneSu caMdanAdiSu kAleNaM pariNAmo davai ciretti naNiyaM TIkA hotti, jalaM saraH kUpAdye kataratpayo bhinnannAjanasaMsthaM pUrvAparakAla nedAdekanAjanasthaM vApIti zeSaH, jinnaM bhinnaM pRthakpRthak javet syAt DavyaM pariNAmakarodAt, na tu gaMdhamAtranedAt anyathaikasmina 40 jalaghaTe stokAH, purANA vA ekhAH prakSipata, dvitIye tu praddhatA na vA cetyubhayatrApi gaMdhabhedAd dravyadaH syAt, na caivaM tasmAtpariNAma kanedAd dravyajeda:, tenaikarUpatvena sarasatvena vA bhinnayorapisthAnasthatvamAtreNa ninnayo rekhAbhirmustayA ca surabhitvena samAnaM gaMdhAMtaraM phogaraMgena khAdiracUaina ca rakta vena samAnaM varNataraM vinItakena dAmimallyA kaSAyatvena ca samAnaM rasAMtaraM grISmasUryAtapena vahninA coSNatvena samAnaM sparzAtaraM pRthagApAditayorapi jalayonnidravyatA, kiM punaryAni pariNAmakena visadRzanAvaM nItAni teSAM sutarAM ninnadravyatetyarthaH yasyArthasyAgamamUlatAM samarthayati--vaNarasajJeyajatti varNazca rasazca varNarasau, tayorupalakSaNAdhasparzayozca bhedaH, pUrvasmAharNAderbhAvakadravyasAMnidhyenAnyo varNAdistasmAirNarasanedato varNarasagaMdhasparzabheda ityarthaH, yadyasmAd dravyasya do vyabhedaH, so'pi na kevalaM varNAdInAM samayamataH sUtroktaH, kiMtu tadbhedAda dravya
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- do'pItyarthaH. athavApizabdo varNarasanedato'pItyatra yojyate. tato varNarasacedato'pi dravyabhedaH sa mayamataH, varNItarAdInAmapi bhAvarUpatvena dravyabhedakatvAt. vAstAM dravyakSetrakAlabhAvanedato dravyabheda | ztyaperarthaH. ata eva nizIthanASyacUryoruktaM, yathA-sItetaraphAsuyaM canahA / dave saMsadhmosagaM 41 | khitte // kAle porasiparan / vannAIpariNayaM bhAve // 1 // jaM sInaMdagaM phAsuyaM taM canavihaM davana | khittana kAla nAva ya, taba davana jaM gorasasaMsaDhe bhAyaNe bUDhaM sItodagaM teNa goraseNa pari NAmiyaM davana phAsuna 1 khittana kUvavalayAdisu yiM mahuraM lavaNeNa mIsikAra lavaNaM vA mahureNaM, kAlana je iMdhaNe bUDhe paharamittaNaM phAsuyaM havaza 3, nAvana jaM vannagaMdharasapharisavippariNayaMta nAvana phAsuyamiti. tatra yugapadarNAdInAM bhedAt zIghaM dravyanedaH, yathAdhvazrAvaNAdipAte jala | sya ekasya tu bhede cireNa yathA caMdanapAte jalasya, tatazca pariNAmakabhedAd 'vyabhede vyavasthite yatprAtaruSNaM dIranIrAdi pItaM yacca kUradAbyAdi bhuktaM tadeva kAlAMtare zItIbhUtaM 'vyAMtaraM na syAt, ata eva ca styAnagoghRtAdInAmuSNIkRtannojane'pi na ninnadravyateti nAvaH // 20 // atha ninnabhinna'vyabhAvitaM jalaM ekatra ghaTAdau diptaM ekadravyaM bahUni vetyata Aha
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||-j posahasAlAe / savAsaDhI na posahacyiA // egaba khivaMti bhave / tame | pIka gadavaM na saMdeho // 11 // vyAkhyA-yadi pauSadhazAlAyAM zrAghAH zrAdhyo vA apizabdArthaH, pau Sadhe sthitA gRhItapoSadhA ityarthaH, ekatra kalazyAdau dipaMti bhinnadravyaiH prAsukIkRtaM jalaM karmAtra zeyaM prakaraNAt, tadA navettakAladvaMdaM egatti vinaktilopAdavadhAraNasya ceSTatvAt , ekamevadravyaM na saM. dehaH, tatra sarveSAmeva jalAnAmekenotkRSTaguNena pariNamitatvAdityarthaH // 21 // nanu krozacatuSkAdidiggamanaparimANe kRte kozArdhamapyagabataH kozacatuSkAdigamananAvIkarmabaMdhaH syAnna vetyatrottaramAha // mUlam // jeNa disAparimANaM / kosacanakagaM ca kayamitra // kosapi na gb| tahavihu baMdhoyaviraIna // 5 // vyAkhyA-jeNa0 yena kenApi dizAM parimANaM dikparimANaM krozacatuSkaM krozadhyAdhikaM vA kRtaM, yatra mutkalI kRtAsu dinu, yatprayogasAmarthyAttatprayogo gamyaH, tataH sa krozArdhamapi na gati, thAstAM krozacatuSkAdi, tathApi hurnizcaye, baMdhaH karmabaMdho'styeva tasyeti gamyate, kuta ztyAha-aviraterviratyanAvAdityarthaH // 22 // nanu mathitaM dadhi vikRtistatho. skRSTadravyaM yadi vikRtistadA kathamapyutkRSTadravyaM syAhA na vA? yadi syAttadApi nirvikRtikapratyAkhyAne /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- kaTapyate na vetyAzaMkyAha // mUlam // jaz gAliyaM ca dahiyaM / tahAvi vigajalaM na jaM paDa // paDievi jale taM nidhiyaMmi / vihie na kappazya // 53 vyAkhyA-ja30 yadi yadyapi apiratra dRzyaH, gAlitaM va43 | samadhyena niSkAsitaM, cakArAtpUrva hastena mathitaM dadhi tathA vikRtireva, evo'tra dRSTavyaH, notkRSTaM dra vyaM dravyAMtareNApahatatvAt, tatkiyadyAvavikRtirityAha-jalaM pAnIyaM taupaladaNAt khamazarkarAjIrakalavaNacUrNAdikaM, jamiti yAvanna patati ekIbhAvena tanmadhye na pariNamate, yato dravyAMtareNApaha| taiva vikRtirutkRSTaM dravyaM navati, nAnyathA, kiMtu pamiyatti patite'pi jale taddadhi labdhagholasaMjhaM ni: vikRtike vihite na kalpate, cazabdAta kadAcidikRSTataponirvAhahetutvAd gholaH kalpate na tu ma thitamityarthaH // 53 // nanu yathA dadhnaH pariNatena kevalenApi jalena vikRtibhAvo'payAti tathA gu: DasyApyapayAsyate zyata pAha // mUlam // jaz maMmiyAjogo / pAyaka kovi ho guDacunno // navaraz sovi niyamA / gumavigaI hoz zrANuvaDhyA // 24 // vyAkhyA-ja20 yadIti saMbhAvanAyAM maMDikA azoka
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 saMdeha - | vartI pakvAnnavizeSaH, sA vyAdiryeSAM khAdyamodakAdInAM te maMDikAdayasteSAM yogya ucito maMDikAdiTIkA yogyaH kRtaH pAko'sya kRtapAkaH kAMtasya paranipAtaH prAkRtatvAt pakva ityarthaH ko'pyanirdiSTanAmA siMdhvAdidezajo navati guDacUrNo guDadoda uUritamaMDalikAdilepanAtpazcAttiSTati so'pi na kevalamapakka ityaperarthaH. niyamAmuDavikRtirbhavati, yato'nupahatA dravyAMtareNa pariNAmAMtaramAnItA, hetugavizeSaNamidaM tato'nupahatatvAdityarthaH, yayaM nAvaH - jalamAtreNa kAsAMciddikRtInAmupaghAto na syAt, na hi jalena kathitamiti dugdhaM vikRtitvaM tyajati tasmAdyadi maricazuMThI pippalyAdikrayavizeSairmizyate tadA vikRtinAvo jajyate, nAnyatheti vRddhAH // 94 // nanu prAguktaM varNAdinedAdekasyApi dravyasya bhedaH, tatazra vibhinnadezajatvena nAnAjAtimattvena ca visadRzavarNAdidharmANAM pUgIphalAnAmapyanekadravyatApadyate, tatkathamupanogatrate dravyasaMkhyA na jajyate ityata Aha // mUlam // sAIM pupphaphalAI / nANAvihajAirasavininnA || pupphaphalamegadavaM / nava novayam vinayaM // 95 // vyAkhyA - savAI0 sarvANi pUgIphalAni nAnAvidhajAti rasa vininnAni, tatra jAtayaH sopAratvacikkaNAdyavAMtarasAmAnyAni rasA vyAsvAdavizeSA rasAH, varNAdInAmupala
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA saMdeha- kSaNaM, jAtizca rasAzca jAtirasAstato nAnAvidhA nAnAdezajatvena nAnAjAtIyatvena navapurANAdi- | bhedena cAnekaprakArAH, te ca te jAtirasAzca nAnAvidhajAtirasAstairvininnAni miyaH kiMcidize| SAMtaraM prAptAnItyarthaH, kiM syAdityAha- pUgIphalaM pUgIphalanAmakamekaM, avadhAraNasyeSTatvAt ekameva 45 | dravyaM vijJeyaM, ketyAha-upabhogavate dvitIyaguNavate yAvajIvikatvAttasya, natu daivasikA tyAkhyAne tasyAlpakAlikatvAt , tatkartA hyadhikatara'vyanadANasaMbhAvanAyAM pratyAkhyAnameva na kuryAt, khelayA dravyANi mutkalIkuryAdapItyarthaH // 15 // yathA nAnArUpANi pUgAnyekaM 'vyaM tahadanyAnyapi kAnicidAha. // mUlam ||-evN jalakaNaghayatilla / loNaninnAzaM vivihajAzgayaM // egaM datvaM parigahapamANavayagahiyagaNaNAe // 16 // vyAkhyA-evaM0 evaM pUgIphalAnyami yena jalakaNaghRtatelalavaNAni, buptavinaktikatAtra prAkRtatvAt, vibhaktAnyapi nAnAjAtimattvAdinA visadRzAnyapi, thapiratra dRzyaH, vividhajAtigataM nAnArUpajAtyAzritamekaM dravyaM na vyaktyAzritaM, ka ? parigrahaparimANavatagRhItagaNanAyAM, na tu dhyekAzanAdi pratyAkhyAne, tatra hi vyatyAzritame vaikaM dravyaM pramANaM, ayamatrAza- |
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 saMdeha yaH-yathA zrAnaM naumaM ca jalaM avAMtarAzeSavizeSasahitamekameva 'vyaM, tathA kAzabdena zAli. kA | mujhAdayaH sarve'pi dhAnyabhedA gRhItAH, atrAnekannedakalitaH zAlirekaM dravyaM, tanmujAdidhAnyeSva pyanekanedabhinneSvekaDavyatA nAvanIyA. tatra gomahiSIkhagye DikAsaMbaMdhitvena nAnAvidhamapi ghRtaM tilasarpapAdijanyatvenAnekanedamapi tailaM vicitrAkArotpannatvena saiMdhavasauvarcalAdipaMcalavaNAni vi. ninnarUpANyapyetAni nAnAvidhasvajAtyAzritamekameva dravyamiti. evaM ca dravyavicAre vyavasthite ka. zvidAha-nanu-sacittadavavigaI-vAhaNataMbolavacakusumesu // vAhaNasayaNavilevaNa / zbIdisinhANanattesu // 1 // ztyAvazyakacUrNiprAmANyAdikRti saccittavyatiriktameva bhadayavastu pravacane 5. vyatayA rUDhaM, pratyAkhyAne tatparimANakaraNasya nedenoktatvAt , tathA ca dravyasaMkhyAniyamanaMganivAraNArthamArabdhe vyavasthAMtare pUgIphalAtidezena prAsukajalakaNAdidravyANAme vaikadravyatvamatideSTumuci taM, na jalakaNaghRtAdInAM nirviziSTAnAM tatra keSAMcirasaJcittatvena keSAMcidikRtitvena jAtyaMtaratvAt , eteSAM ca vividhajAtyAzritamekasacittatvameva, vikRtitvaM ca yathAsaMbhavamatideSTumucitaM, tattu nAti| diSTamityaho cAturyamiti ceDucyate-syAdetadevaM yadi jalAdikaM dravyaM na syAt, asti ca tatta
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- thA, tathAhi-jalakaNaghRtAdikaM dravyaM bhadayatvAdadravyameva yathA pUgIphala mityanvaye yad dravyaM na na vati tad bhakSyamapi na bhavati, yathA marumarIciketi vyatirekaH, nadayaM cedaM tasmAd dravyameva, yadi punaH saccittatvAUlAdikaM vikRtitvAd ghRtAdikaM dravyaM na syAttadAzanatvAdodanAdi, pAnatvAtsauvI. rAdi, khAdimatvAd DAdAdi, svAdimatvAtpUgAdyapi dravyaM na syAt, tathA ca pracurairapyetairnaditairna dra. vyasaMkhyAniyamanaMgaH, tathA ca danAdInAM caturNAmapyazanatvAdirUpatve'pi 'vyatve naNanAUlAdInAmavaziSTAnAM saJcittatvavikRtitve'pi 'vyatvAtidezaH saMgata eva. kiM ca bahuvidhAnyapi nAgavallI. dalAnyekaM saccittaM, tathA gomahiSyAdisaMbaMdhInyanekAni dugdhAni dadhIni ghRtAni ca tathAnyAnyapi tilasarSapAditailAni tattakAtyAzritaikA vikRtistyisyArthasya pratidinapratyAkhyAne sightvAnnAnAtidezAdhikAraH api ceha zrAghA hyanekarUpA navaMti, tato yadA kazcid dravyasaMkhyAyAmeva vikRtisacitte gaNayet tadA yathA dravyaniyamagnaMgo na syAditi dravyamadhye'pi taNanamucitameva. athavA va tarAdyabhAve'pi kuto'pi hetoracittInUtAnAM jalakaNAdInAmavikRtItayozca ghRtatailayormArgAdikAraNavazAapanoga upasthite yAvajIvikavratapAlanArthamekadravyatAnnihiteti na kazciddoSa iti bhAH |
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - | vArthaH // 96 // nanu kenApyupavAsAdipratyAkhyAnaM kRtaM, tasya bAlakAdimukhaM cuMbataH kiM tadbhajyate na TIkA veti prazne prativacanamAda // mUlam || - ganaruyappamudANaM / vayaNaM cuMbai karjavvAsAI || tassa na paccarakANe | bhaMgo 48 saMbhava juttI || 1 || vyAkhyA - gana0 garbharUpA miMnAste pramukhe yAdau yeSAM stryAdInAM te garbharUpapramukhAsteSAM vadanaM mukhaM, upalakSaNAdanyadapi cuMgyAvayavajAtaM cuMbati uSTAbhyAM spRzati, kRtAnyupavAsAdIni pratyAkhyAnAni yena sa kRtopavAsAdiH kazcittatastasya pratyAkhyAninaH pratyAkhyAne trividhAdArarUpe caturvidhAdArarUpe vopavAsAcAmlAna nirvikRtikAlo canaikAzanAlocanApUrvArdhAnyatame bhaMga nAzaH saMvatyeva ghaTata eva tu revakArArtho'tra yojyaH, kathaM bhaMga ityAha - yuktyA natvAgamena, yuktistviyaM- stanyatailAdinA bAlakasya, kuMkumatAMbUlA dirasena strINAM, madyAdinA vezyAnAM mukhaM prAyo jAvitameva bhavati tatastasmiMzrayaMvyamAne tadAsvAdavizeSaH saMvedyamAnaH khalvAhAra eveti yutigamyaM yuktyaiva vAcyaM, tamuktaM - yaha varakANeyavaM / jahA jahA tassa vyavagamo hoi // Agami - yamAgameNaM / juttigammaM tu juttIe // 1 // ityarthaH // 1 // patrake vispaMdanamutkRSTaM dravyaM manyaMte,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha- anye tu vikRtirevedamiti manyate, tadatra kiM tatvamiti pRSTe sodAharaNamuttaramAha // mUlam // dahitaramanaskitto / gohamacunno ya pakkavigaInaM // sijho lagga niyamA / | tahavi daMsaNamana vigaI // 27 // vyAkhyA-dahi0 dadhitaro dadhisArastasya madhye dipto dadhitara| madhyadipto godhUmacUrNakaNikA, cakArAtpUrva ghRtena bhAvitamiti gamyaM, sighazabdastRtIyapadastho'tra yojyate, sidhaH saghRtakaTAhe pakkaH, zurU ti pAThe tu zuddho 'vyAMtareNAnupahata iti, sa ca dadhivaTikAnAmnA taravaTikAnAmnA vA prasidhaH pakvAnna vikRtireva lagati niyamAnizcayena, tathA dadhivaTikAdItyarthaH. vispaMdanaM vahnitaptakaTAhe viloDyamAnayordadhigumyormadhye ghRtamizritakaNikApAtena nippannaH sapAdaladAdidezaprasidyo nadayavizeSaH, ato vikRtireva notkRSTa vyamityarthaH // 20 // nanu sAmAyikastho vidyudAdinA yadA spRzyate yadA ca mAnuSyA tirazyA vA saMghaTyate tadA kiM sAmAnyenAlocayedanyathA vetyata pAha // mUlam ||-vijjuuypiivennN / phusina taM phusaNayaM tana huGA // bhinnaM ninaM nArI-maMjArINaM ca saMghaDaNaM // 50 // vyAkhyA-vijjU0 vidyut naTakAdInAmupaladANaM, pradIpastu pradIpana- |
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha kAdidyotisUcakaH, tato vidyatA pradIpena cAtra dRSTavyaH, makAro'lAdaNikaH, spRSTaH saMghaTTitaH, yatra kA sAmAyikastha iti vizeSyaM padaM gamyaM, tatsparzanakaM tato vidyudAdeH pradIpasya ca bhinna bhinnaM pRthakpRH | thak naveta, vidyutsparzanakamanyat pradIpasparzanakaM cAnyadityarthaH. ninnaninnaprAyazcittazodhyatvAbhinaM ninnamAlocanIyamiti nAvaH. tathA nArI mAnuSI mArjArI viDAlikA, sA sarvatirazcInAmupaladaNaM, tato nArI ca mArjArI ca nArImArjAryo tayoIitve bahutvaM prAkRtatvAt , saMghaTTanaM, cazabdaH apizabdArthaH, tato na kevalaM vidyudAdInAM sparzanakaM bhinnamAlocyate, kiMtu mAnuSItirathyorapItyaperarthaH, ubhayatrApi prAyazcittasya nedenoktatvAdityarthaH // 55 // nanu jalastimitimAtraM dhAnyaM viruhakaM naeyate jata prakaTAMkuramiti prazne satyAha // mUlam ||-pyddNkurN tu dhanaM / jalaninaM taMtu nannara virUDhaM // sesaM jalaninnapi hu / caNagAvikhDhamavi na bhave // 60 // vyAkhyA-paya0 jalabhinnamapi jalArdIkRtamapi, tuzabdaH apyartho ninnakramaH, sa ca jalagninnamapItyatra yojitaH, yatprayogagamanAd yatprakaTAMkuraM dhAnyaM taMtu iti tadeva virUDhaM viruhasaMjhaM naNyate, zeSaM tato'nyadavyaktAMkuraM jaTAninnamapizabdasyaivakArArthasya kriyayA |
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - yojanAdityarthaH // 60 // nanu praSTAni viruhkAni saccittAni cittAni vA ? yadyacittAni tadApAvaruna tI dayati vA na vetyata yAhaTIkA 51 || mUlam || - bhuggANi virUDhANiya / huMti vyacittANi taha viruhaniyamo || tANa na naka taha phuTTa - kakkaDI yasa na hu sAhutti / / 69 / / vyAkhyA - bhuggANi0 zani vahnikadivA pakkAni virUDhAni tathApi, yapiratra dRzyaH, viruhANAM niyamo nadANaniSedharUpo yasya sa viruhaniyamaH tAni praSTavirUDhAni na nakSati, praSTAnAmapi teSAM viruhakazabdavAcyatvena niyamabhaMga hetutvAt, saccittavatI tu pravRttidoSanayAnna tadaNaM karotIti nanu paripakkatvenAcittAnAmapi saccittaprativadyAM sphuTakarkaTIM zrAko bhadAyati vAnyopadezenottaramAha - tada phuTTakakamI vyasana sAhuti tathA viruva sphuTA valiyamaiva vihasitA sA cAsau karkaTI ca sphuTakarkaTI, tAmapanItavIjAmapi, anusvAralopaH prAkRtatvAt naivAznAti naiva khAdati sAdhuH suvihitaH, dhyAtmavirAdhanAdidoSahetutvAt, tato yadi sphuTakarkaTI sarpagaralapAtAdyanekadoSasaMbhAvanAsthAnamiti tAM jIvitanirapekSaH sAdhurapi na jAyati, kiM punargRhasthaH ? tasya tadviparItatvAditi bhAvArthaH // 61 // atha sarvasphuTa
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ e saMdeha- karkaTItyajane pravRttidoSamevottaraM dRSTAMtena dRDhayitumAhadIkA // mUlam // jaz vAyaMgaNapamuhaMpi / tImaNaM saya acittamavi na jaI // ginha pavittido |saM / sammaM parihariyamibaMto // 6 // vyAkhyA-jai0 yadIti saMbhAvane tAka pramukhaM yatra tad dvaM| tAkapramukhaM, pramukhazabdAdAIkamUlakAdigrahaH, apizabdAjIrakahiMgvAdisaMskRtatvena tasya ustyajatAmAcaSTe, tato yadi vRtAkapramukhamapi tImanaM vyaMjanaM sadA sarvakAlaM acittamapi tattabAbayogAt prA. sukamapi yatiH sAdhuna gRhNAti lanyamAnamapi nAdatte, kiM kurvannityAha-pavittitti pravRttiH svasyApareSAM ca tatra pravRttiH sa ca doSaH pravRttidoSaH, taM samyak trikaraNazudhyA parihartumibanniti spaSTaM, tadA kathaM sphuTakarkaTIM gRhNAtIti vAkyazeSaH, etena sphuTakarkaTIvanirdoSamapi tAkAditImanaM pravR. ttidoSabhayAt zrAghasyApi varNyamevetyanyopadezena zApitamityarthaH // 6 // nanu caturtha zva SaSTASTa| mAdAvekameva dravyaM mutkalI kriyate, tadyena mustAdinaikasmina dine jalaM prAsukIkRtaM dvitIye'pi di. ne yadi tenaiva prAsukaM kriyate tadA tat SaSTASTamAdipratyAkhyAninaH zrAvasya pAtuM kalpate na vA | ityata Aha
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||-jiie mubAzkayaM / baDova jalaM tu phAsugaM tIe // kalevi kIraI jaz / ta- | megadatvaM na saMdeho // 3 // vyAkhyA-jIe0 yayA mustayA dikhaMDIkRtaikakhaMDacUrNenetyarthaH. napala. kaNAt khadiravibhItakAdinA zradyaiva yatra dine SaSTASTamAdipratyAkhyAnaM tatraivetyarthaH, jalaM tuH pUraNe prAsukaM kRtaM tatastayA taLAtIyayA'nyayA vA mustayA, na punastayaiva, tasyA yAdyadinajalasaMbaMdhena nibIyIbhUtatvAt , kalye'pi dvitIyadine'pi, apizabdAt tRtIyAdiSvapi dineSu prAsukamiti zeSaH, kriyate tadA takAlamekameva dravyaM syAdityatrApyarthe na saMdeha iti spaSTaM. zha mustAzabdasUcitA va tarAdyApannaprAsukajalavyavasthApanaviSayA vizeSacarcA bRhaTTIkAto'vadhAryA, neha pratanyate graMthavistarakAraNAdityarthaH // 63 // nanu sAmAyikamahamiyadArAn kariSyAmIti yaH kRtanizcayaH sa sAmAyikaM kuto'pi vyAptivazAdapratilekhite'pi mukhapotikAdau kiM karoti na vetyata Aha- . // mUlam // appaDilehiyamuhaNaM / tage ya sAmAzyaM kariGA na // avihikae pabittaM / thovaM teNaM paDikkama // 64 // vyAkhyA-appa0 anAnogAt kuto'pi vyAptivazAhA apratile. | khitamukhAnaMtakena apratyupeditamukhavastrikayA, tRtIyAsthAne saptamI prAkRtavazAt, cakArAdapratile |
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- khitapAdapoMunakASTAsanAdau pauSadhazAlAyAM vA sAmAyikaM, napaladaNAt pauSadhapratikramaNAdyapi kuH | | ryAdeva, turevArthaH, anyathA niyamanaMgaH syAt, sa ca mahAdoSo, yataH-vayanaMge gurudoso| tho vassa ya pAlaNA guNakarInatti. evaM ca sati doSApedayA guNasya mahattvamAha-avihitti avidhinA yathoktarItibhraMzena kRtaM tasmin prAyazcittaM stokaM svalpaM doSasya laghutvAt, guNasya gurutvAt , etadevAha-teti tena anusvAraM prAktatvAta sAmAyikena pratitrAmati pUrvakRtakRtebhyo nivartate, upaladANAt paThanaguNanAdisAmAyikavyApArAMzca karoti, tathA ca tAna kurvato mahAna lAbhaH, kiM punarvaktavyamavidhikaraNasya prAyazcittagrahaNe. etadevAhuH zrIjinezvarasUrayaH-avihikayA varamakayaM / yasUyavayaNaM bhaNaMti samayannU // pAyacittaM akae / guruyaMvi taha kae lahuyamiti // kevalamatiprasaMgo nivAraNIya iti tatvaM // 64 // nanu sAmAyikagrahaNavelAyAM sAmAyikasUtramuccaritaM, ztazca sparzanakaM jAtaM, tadA kiM sAmAyikasya naMgo navedAlocanAdikaM vA kartavyamiti prazne satyAha // mUlam // sAmAzyasuttami / nacarie kahavi ho jaz phusaNaM // tA taM pAlokA / | naMgo me nabi samae // 65 // vyAkhyA sAmA0 sAmAyikasUtre karemi bhaMte sAmAzyamityAdi |
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha ke naccarite kathamapi yadi sparzanaM tejaskAyAdisaMghaTTo bhavati, tA tadA tatsparzanakaM yathAjAtamA locayet , pithiko pratikramya yathAvasaraM gurUNAM nivedayet, tat zuSTyartha gurudattaM prAyazcittamAcaredityarthaH. bhaMgaH se tasya zrAdhasya nAsti, sAmAyike'tarkitopaDhaukitatvAttasya. yatInAmapi hyA. kasmikaM sparzanakaM kadAcinavet, na ca sarvaviratisAmAyikasya bhaMgaH, tasmAtpUrvagRhItameva sAmAyikaM pramANaM, yena tu kAraNena jIvavirAdhanA jAtA teneryApathikI nUyaH pratikramyata iti nAvaH // 65 // nanu rAghamarAI vA didalAnnamAmagorasena militaM saMsajati, tathA gorasenApi kathitenAkathitena ca militaM saMsrakSyatItyata pAha // mUlam // nakAliyammi takevi / vidalakevevi navi taddoso // atattagorasammi / pa. DiyaM saMsappae cidalaM // 66 // vyAkhyA-nakkAli0 natkAlite'minAtyuSNIkRte take gorase napaladaNAddadhyAdau ca dvidalaM mujAdi tasya kSepo didalakSepastasminnapi sati kiM punAIdale, tatdANAnaMtaraM pralehAdipAne ityaperarthaH, nAsti tadoSo dvidaladoSo jIvavirAdhanArUpaH, atra kAraNamAhayata ztyadhyAhArya, yataH kAraNAdataptagorase AmatakrAdau patitaM, he dale yasya tad didalaM mASAdi /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- saMsarpati saMsajati, saMmUtsUkSAtrasajIvasaMsaktaM navatItyarthaH. tasmAdAmagorasasaMpRktaM dilaM zrAgho na jhuMjIta. yamuktaM zrIjinezvarasUriniH-jaz muggamAsapamuhaM / vidalaM AmaMmi gorase paDa // tA tasajIvuppattiM / bhaNaMti dahie tidiNuvari // 1 // zrIhemasUripAdA apyUcuH-AmagorasasaMpRktahidalAdiSu jaMtavaH // dRSTAH kevalibhiH sUkSmA-stasmAttAni vivarjayet // 2 // zyarthaH // 66 // nanu ninnarasAni bahUni vastUnyekIkRtya kaTAhe pakvAni kiM vikRtisthavotkRSTa vyamityata thAha ||mlm ||-gohmghyguldchaanni / melinaMto kaDADhage py|| taM dhA hA pakkannavigaI niyamA na davaMtaM // 67 // vyAkhyA-gohUma0 godhUmaghRtaguDaugdhAni melayitvA saMyojya tataH kaTAhe kazciditi gamyaM, pacati talayatItyarthaH, tahastu dhaNuhukAnAmakaM sapAdaladadezaprasihaM, japaladANAdanyadapyevaMvidhaM vastu pakkAnavikRti lapanazrIguMdadhAnAdivat niyamAdavazyaM na dravyaM na bhavatItyarthaH // 67 // nanvitarasya kasyApi zrAbAdeH parigrahaparimANamAtmanaivAMgIkRtya kazcidgurusaMgame punastavicAraM zrutvA yadi bhaMgasaMnAvanayA mutkalatarAMstanniyamAna kartumibati tadA tasya tad yujyate | na veti prazne samAdhAnamAha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - TIkA e // mUlam // --- jai koi animgahina / TippaNayaM yannasAvayaggadiyaM / pAlaMtovi hu taM suguru- daMsaNe kui mukalayaM // 68 // vyAkhyA - ja50 yadi ko'pi guruvirahita dezavAstavyaH, pa bhigrahA vrataniyamAstaizcaratItyAnigrahikaH, pratidharmArthitayAtmasAdikapratipannaddAdazavrata niyama ityarthaH, TippanakaM TippanakzabdenopacArATTippanakastha parigrahaparimANamucyate taccAnyazrAvakagRhItaM pAlayanapi yathoktamaryAdayA nirvAhayannapi, huH saMbhAvane, tataH saMkIrNaniyamatvAdidaM yAvajIvaM nirvAdayituM na zakSyAmItyevaM kuto'pi saMbhAvayet, tatparigrahaparimANaM sugurusaMgame karoti mutkalakaM, tanmutkala karaNe nAsti doSa iti nAvaH yato gurusAdikye vratapratipattiH saphalA, na tu tatsAkSya virahitetyarthaH // 68 // yathAnaMtaramatra sUtrapAThato bahukotyA digAthA dRzyate, paraM sA 'jAsaNe nisanno ' ityAdigAthayA Urdhva mevArthena saMgachata iti saiva pUrva vyAkhyAyate . vyatyayaH punarlekhakau - guNyAkAasaisani saMgatiH nanvalpakAlamapi yavAsanAdi kriyate tadapi jogopanogate sanazayanasaMkhyAyAM gaNyate na veti prazne pratyuttaramAda - // mUlam ||--jannAsaNe nisanno / khapi taM laggae u saMkhAe || jaba karmiMpi hu dii
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - | gaNita sAvi satti || 6 || vyAkhyA - jA0 yatrAsane catuSkapaTTAdau damapi niSaNaH TIkA kRtAsanastatramatyeva, turevArthaH, saMkhyAyAM vyAsanagaNanAyAM tathA yatra phalakAdau kampiItyatra dhanusvAraH prAkRtatvAt, kaTirapi pRSTaprAMtamapi, hurvismaye, dIyate sApi zayyA zayanIyaM gaNyate, kiM punaH 10 khaTvAdirityaperarthaH itizabdastathAvidhasyAnyasyApi vastuna upalakSaNArthaH // 69 // tatazca ki - mityata Aha // mUlam ||--to bahukaUpasAha - kavi paribhama subahuThANesu / so sayaNAsa mANaM / saMgha kukara thovaM // 70 // vyAkhyA - to0 yata evaM zayanAsanavyavasthA tato bahukAryaprasAdhanakRte'pi kiM vAcyaM kAryaM vinetyaperarthaH, paribhramati paryaTati ya iti dRzyaM yaH pariprahaparimA sAmAnyapratyAkhyAna vA subahusthAneSu prajUtataragRhahaTTaprAsAdAdiSu saMzayanAzanamAnaM saMghate 'tikrAmati yadi kiMsyAdityata yAda - yadi karoti kileti saMbhAvanAyAM parigrahaparimANAMgI kArakAle ekAzanAdipratyAkhyAna velAyAM vA stokaM zayanAsanamAnamiti vartate, saMkaTaniyamAtyarthamapramAdasAdhyAstasmAnniyamapratipattiNa eva bahutaraM karotItyaryaH // 70 // yAda - nAnAjAtaya staMmukhAH pR
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha thagnAjanapakAH saMtaH kimekaM 'vyamanekAni vetyata Aha // mUlam ||-naannaajaashsmupbhv-tNmulsiddhN puDho bhave davaM // nicayanaeNa vavahAraTIkA ya nae davamegaM tu // 11 // vyAkhyA-nANA0 nAnAjAtiSu SaSTikalamazAbyAdyavAMtarajAtivizeSe. ee Su samudbhavaMtIti nAnAjAtisamunnavAste ca te taMmulAzca nAnAjAtisamunnavataMmulAH, sighamityatra liMgavacanavyatyayaH prAkRtatvAta. tataH sighAH pRthakpRthak bhAjaneSu rAghAH, tataH pRthakpRthaka ninnaM jinaM naved DavyaM, atra vIpsApradhAnaH pRthakzabdaH siSzabdadravyazabdamadhyastho ghaMTAlAlAnyAyena pRthakpRthak sighAH pRthakpRthak dravyamityevamunnayatra yojitaH. kena ninnadravyatvamityAha-nizcayena nayena, sa hi teSAM vinninnarasavIryavipAkatvAt bhinnadravyatAM manyate, vyavahArato vyavahAramAzritya naye vyavahAranaye zyarthaH. dravyamekameva, turevakArArthaH, vyavahAranayatastu teSAmekajAtIyatvAdekadravyatAmAhananu jalakaNetyAdigAthAyAM prAgannihito'yaM vicAra ityatra punaH pAcyamAnaH kathaM na punaruktadoSAya ti, satyaM, kiMtu bhinnapRvAnurodhAdidamuktaM, ata eva bhaMgyaMtareNottastiM, yadi vA pUrvatrArAghAnAM dhA. : / nyAnAmekadravyatvamuktaM, ha tu rAdhAnAmiti na paunarutyamityarthaH / / 11 / / atha prAgavaMdyatvenopapA.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- ditAnapi pArzvasthAdInuddizya kazcidAha-navamI vaMdanIyA eva, pUjyazrImadabhayadevasarinirekAda | zapaMcAzakavRttAvamInniH saha saMvAsasya paMcadazapaMcAzakavRttAvamISAmAlocanAdAnasya ca samarthitatvAta, / tacca yaM vaMdanakAvinAbhUtamityata pAha // mUlam ||-pNcaasgesu paMcasu / vaMdaNayA neva sAhusavANaM // lihiyA gIyabehiM / annesu ya samayagaMthesu // 12 // vyAkhyA-paMcAsa0 yatidharmapaMcAzakAlocanApaMcAsakayoH prakaraNayorbahuvacanaM prAkRtatvAt, paMcasu pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAbaMdAbhidheSu sAdhvAnnAseSu vaMdanakAni vaMdanAni, pulliMgaM prAkRtatvAt, naiva sAdhuzrAghAnAM likhitAni nasargato vidheyatayA samarthitAnItyarthaH. gItAthaiH saMvima zrutadharaiH, tathAnyeSu, caH samuccaye, tato na kevalaM paMcAzakayoH, apareSvapi samayagraMtheSu vaMdanAni na likhitAni ityatrApyanuvartanIyaM. ayamanniprAyaH-yadyapi pArzvasthAdInAM vaMdanasaMvAsAdyanyathAnupapattyaivAtra lanyate tathApyapavAdikameva tat, tachetUnAM saMvAsAdInAmeva tAvadApavAdikatvAt. anyathA pAsabasaMkamovi ya / vayalovo to varamasaMgo iti na pratipAdayeyuH zrIdharmadAsagaNayaH, pratipAditaM ca tairevaM, tasmAdApavAdikameva, yadAhurbhadrabAhuskhAmipAdAH-khitami saMvasiGA / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- jassa pabhAveNa niruvasaggaM tu // maMmi ya paritappaz / sAhUNaM AgamannUNaM // 1 // evaM vihassa TIkA | kuGA / nappanne kAraNappagArammi // kalikaNa jahAjuggaM / vAyAINi na samaggANi // 2 // 3 | tyAdi. etaccAsmAkamapyannimatamevetyarthaH // 32 // nanu caityAdau zrAvikANAM sAdhUpadezazravaNe kA vyavastheti pRSTe satyAha // mUlam // devAlayammi sAvaya-posahasAlA sAvayANege // jaz huMti tevi tipnntth| sAviyA jati nisuNaMti // 73 // vyAkhyA devA0 devAlaye anizrAkRtacaitye, tadabhAve nizrAkatacaitye'pi zrAvakapauSadhazAlAyAM vA, vAzabdo'tra gamyaH, aneke zrAvakA yadi navaMti, anekatvame. vAha-tepi jaghanyatastrayo madhyamataH paMca aSTau vA, natkRSTato jaghanyamadhyamasaMkhyAta uparivartinaH, yadi bhavatItyatrApi yogaH, tataH zrAvikA yAMti sAdhvadhiSTitasthAnaM zRevaMti ca tadharmakathAM, nAnyathA, zrAvikA iti bahuvacanamekAkinyAH striyaH sAdhUpAzraye gamananiSedhArthamiti gAthArthaH / / 73 // nanu yatra dharmopadezakA gurakho na bhavati tatra zrAvako yathAjJAtaM kiMcit kathayati na veti sArdhagAthayA pRbAmanUdya tadardhenottaramAha
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ // mUlam // - jaba na hu suvihiyA huMti / sAhuNo suvihiyAvi te ca || je gIyaccA su- degA sivirahammi || 14 || vyAkhyA - jaba 0 yatra kSetre na hu naiva suvihitAH sakki yAH sAdhavo javaMti ke ca suviditA ityata yAda - suvihitA yapi patra prastAve te ye gItArthAH 62 sunizcitAgamaparamArthAH sUtrArthadezakAH sUtrArthayorupadeSTAraH, tAdRzA hi pradIpavadAtma paraprakAzakAH, taDuktaM - jada dIvA dIvasayaM / pavaI sovi dippana dIvo || dIvasamA prAyariyA | dippaMti paraM ca dIvaMti // 1 // tatasteSAM tAdRzagurUNAM virahe ayoge // 74 // // mUlam // --jaM mui sAvana taM / kahe sesANa kiM na jaM puDhaM // paccuttarameyaM taca / kaha jai so viyAi taM // 15 // vyAkhyA - jaM mue ItyAdi, yaM navatatvAdivicAraM mutti jAnAti zrAvakastaM kathayati, zeSANAM zroTTaNAma iti zeSaH kiM na ityasyAgre pakSAMtaradyotI vAzabdaH, praznasamAdhyartha itizabdazcAdhyAhAryaH, tataH kiM na veti yatpRSTaM pratyuttaraM prativacanametaddakSyamA - NaM, tatra prazne kathayati vyAkhyAti, yadi sa zrAstamarthavicAraM vijAnAti, mama dharmaguru jarayamartha zvamAdiSTa iti yadi samyagavadhArayati nAnyathetyarthaH // 75 // vizeSatazcAmumevArthamAha saMdeha - TIkA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||-suguruunnN ca vihAro / jaba na desammi jAyae kahavi // payaraNaviyArakusalo | / susAvago ani tA kahana // 6 // vyAkhyA sugurUNaM0 sugurUNAM punaH, caH punararthaH, vihAra bAgamanaM yatra deze kathamapi mArgadauHsthyAdinA na jAyate, tatreti zeSaH, tatra prakaraNavicArakuzalaH suzrAvakaH pam guNasaMpannaH zramaNopAsakaH, yadItyadhyAhAraH, yadi tA tadA kathayatvarthajAtaM nAsti doSaH, kiM zrIjinavallabhasRripratibodhitagaNadevazrAvakeNa vAgaDadeze tatratyalokAnAM puraH pUjyaviracitAni lekhalekhitapreSitAni kulakAni na vyAkhyAtAnItyarthaH / / 76 // nanu yatra deze kuto'pi kA. raNAsugurakho na viharati tatra tatratyalokaH svasaMkalpitasaMgamagurupAdamUlajighRdatAlocanAnimittaM tapaH kartumibati tarhi tatra ko vidhiriti pRnAmanUdya prativacanazravaNe pRThakamutsAhayannAda // mUlam // AloyaNAnimittaM / kahaM tavaM kuNa sAviyA sttttho|| zya puDhe zNamuttaramiha bhanna no nisAmeha // 7 // vyAkhyA-bAlo0 AlocanAzudhiH sA ca gRhItumiSTA, na tu gRhItA, tasyA nimittaM kathaM tapaH karoti zrAvikA zrAzca, co'tra dRzyaH, saMprati samayAnunnAvAdyathAlocanAgrahaNe zrAvikANAmAdaro na tathA zrAvakANAmityAdau zrAvikAgrahaNaM, ityevaM pRSTe |
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- damuttaramiha bhaeyate-pno nizamaya zRNu ? iha no nizamayeti padagrahaNaM pRcakAbhimukhIkaraNAya. TIkA | yataH- yataH-aNuvaThiyassa dhammaM / mA ukahitAsu suSuvi piyassa // vinAyaM hoza muhaM / vinAyagiM. dhamaMtassetyarthaH // 7 // tatrAyaM vidhiH-yogyasthAne pramArjitAyAM bhuvi kAlapratilekhitasthApanA. cArya namaskArabhaNanapUrvakaM sthApayati, tatastadane ryApathikI pratikrAmati, tadanu AmAzramaNaM datvA bhaNati, ilAkAreNa saMdisaha sodhi muhapattiyaM pamilehemi. tato dvitIyadamAzramaNaM datvA mukhavastrikA pratilikhati, tato hAdazAvarttavaMdanaM dadAti, tadanu damAzramaNaM datvA naNati, zbAkAreNa saM. disaha nagavana thAloyaNatavaM saMdisAvaM. dvitIyadamAzramaNaM datvA naNati, zvAkAreNa saMdisaha bha. gavanyAloyaNAtavaM karUM, tataH karoti, ityevaM ca vidhi sUtrakArogAthAtrayeNa bhaNiSyannAdyAM gAthAmAha // mUlam / / paMcaparamiThipuvaM / uvaNAyariyaM uvittu vihiNA na // taba khamAsamaNagaM / dA. naM muhapattipeDhaNayaM // 70 // vyAkhyA-paMca0 paMcaparameSTinamuddizya kriyamANo'pi paMcaparameSTI naeyate, sa pUrva yatra tatpaMcaparameSTipUrva namaskAroccAraNapUrva yathAsyAdevamityarthaH, sthApanAcArya zradA| dikaM sthApayitvA, vidhinA tu vRkSasAmAcAryaiva, turevArthaH, tatra pratilekhitapramArjitamau pUrvamIryApaH |
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha thiko pratikrAmatIti gamyaM, tanmUlakatvAuttarakriyAyAH, damAzramaNAdikaM he damAzramaNe ityarthaH, da- | tvA mukhapotikApredaNakaM mukhavastrikApratilekhanaM karotIti kriyAdhyAhAraH // 70 // zeSavidhi bhaNana dvitIyAM gAthAmAha // mUlam // tatto jvAlasAvatta-vaMdaNaMte ya saMdisAvikA // bAloyaNAta to / dikA annaM khamAsamaNaM // 7 // vyAkhyA-tatto0 tato'naMtaraM dvAdazAvarttavaMdanAMte hAdazAvarttavaMdanaM datvA tadaMte ityarthaH, cakArAt damAzramaNaM datvA saMdezayet mutkalApayeta, yatra kiM karma tadAha-bAlo. canAzudhistasyai AlocanAtapaH, tato dadyAdanyad dvitIyaM damAzramaNaM // 7 // tato'pi vidhizeSAya tRtIyAM gAthAmAha // mUlam // evaM bhanna tatto / karemi thAloyaNAtavaM naciyaM / / nassaggeNaM tatto / kuNa3 tavaM attasudhikae // 70 // vyAkhyA-evaM0 evaM vadayamANanItyA naNyate, tato dvitIyadamAzramaNAnaMtaraM karemi bAlocanAtapa nacitaM aparAdhAnurUpaM zaktyanurUpaM vA natsargeNotkRSTavRttyA, tata | bAlocanAsaMdezApanAnaMtaraM karoti tapa yAtmazucikRte svAtmanirmalatApAdanArtha, tapo hi zodhakaM. |
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- yataH-nANaM payAsagaM soha- tavo saMjamo na guttikaro // tinhaMpi samAjoge / muko jita mANasAsaNe jANije // 1 // ityarthaH // 70 // ztyeSa gurvabhAve AlocanAtapaHsaMdezApanavidhiruktaH, atra ca tapaHsvAdhyAyonnayasamarthaH kiM tapaH karoti svAdhyAyaM vA nabhayaM veti prazne prativAkyamAha // mUlam ||-splaaytvsmbo / jaz saTTho sAvigAvi aha hukA // tA aNigRhiyaviriyA | / kueMti tavamAgamuttamiNaM // 71 // vyAkhyA sanA0 svAdhyAyaH parivartanArUpo na vAcanAdikaH, tapa napavAsAdi prasidhatvAt, svAdhyAyazca tapazca svAdhyAyatapaH, tatra samartho yadi zrAdhaH zrAvikA vA, apyatheti vAzabdArthaH, navet , tA tadA anigRhitavIrya dhanapalapitAtmazaktI zrAzrAvike kurutastapaH, avadhAraNasyeSTatvAt tapa eva, na svAdhyAya, svAdhyAyo hi gItArthAcIrNatvenApavAdikaH. nanu kimityevamityata thAha-zrAgamatti AgamakalpavyavahArAdiSUktamAgamoktamidaM tapaH, yata . tyadhyAhArya, tathAhi jItakalpacUrNI-dasavihaM pAyabittaM, taM jahA-bAloyaNArihaM / paDikama NArihaM 2 taunnayArihaM 3 vivegArihaM 4 kAusaggArihaM 5 tavArihaM 6 vyArihaM 7 thUlArihaM 7 a| pavaThANArihaM e pAraMciyArihamiti 10. eteSu nedeSu tapo'rhaprAyazcittAt kAyotsargArhaprAyazcittasya
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha pRthagnaNanAleSataponedAnAM prAyazcittatayA cAnaNanAtsvAdhyAyaH prAyazcittatayA nAstItyavasIyate, va. kaa| tete ca sarveSvapi dharmagaleSu, tasmAnmanyate yatAsau kenApi viziSTazrutadhareNa sAMpatikalokAn ka. | panItyAgatasyApi tapasaH kartumazaktAna vIkSya tadanukaMpayA tasya tapasaH pUraNAye svAdhyAyo'pyanumataH, tatkAlavartinnizca bahuzrutarbahumAnitaH, svasvaprAyazcittavidhau ca likhita iti jItavyavahAra evAyaM jAtaH, tato yukta eva tapo'zaktI svAdhyAyo'pi zudhyarthamanuSTAtuM, kevalaM tapaHzaktau satyAM tapa eva kArya, na svAdhyAyaH, tasya gItArthAcIrNatvenAnautsargikatvAditi nAvaH // 71 // nanvasmiMzca tapasi kiM vidheyamiti prazne gAthASTakenottaramAha // mUlam // AloyaNAnimittaM / pArachatami phAsugAhAro // saJcittavANaM bana-cerakaraNaM ca yavinasA // 72 // vyAkhyA-Alo. bAlocanAnimittaM prArabdhe napakrAMte, vibhaktilopaH prAkRtatvAt, atra ca prArabdhagrahaNaM bAlocanAtapo'pyutsargeNopadhAnAditapovadekaniraMtarameva nirvilaMvaM kAryamiti prajJApanArtha, tapasi vakSyamANaprAsukAhAra napaladANAdeSaNIyazca, gRhasthasya hi sa eva | prAsukaiSaNIya thAhAro yaH sarvakuTuMbasAdhAraNatayA niSpanno bhavati, saccittavarjanaM saccittaM na nadAyatI-|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - tyarthaH brahmacaryakaraNaM ca zIlapAlanaM, vyavibhUSA snAnavilepana kusuma kezasamAracanAdikAyAH zobhATIkA yA varjana mityarthaH // 82 // tathA 60 // mUlam // aMgAlAI panarasa / kammAdANANa hoi parihAro // vikadovahAsa kalahaM / pamAyanogAtiregaM ca // 83 // vyAkhyA - aMgAlAI 0 aMgAroMgArakarma ghyAdiryeSAM tAnyaMgArAdIni, gArAdIni ca tAni paMcadazakarmAdAnAni ca AMgArAdipaMcadazakarmAdAnAni teSAM javati parihAraH, tathA vikathAH strIkathAdyAH, upahAso marmAvedhivAkyaiH parAnijavanaM, kalado rATiH, tato vikathAcopadAsazca kalahazca vikthopahAsakaladaM, ekatvaM samAdAravazAt, pamAyetyAdi vyavadyajalakhelanAMdo. khanAdyAcaritarUpaH pramAdaH, na tu madyAdi, taharjanasya padAMtaraireva kRtatvAt. jogopabhogayogyadravyAdhikIkaraNaM nogAtirekaH, tataH pramAdazca jogAtirekazca pramAdabhogAtirekaM cazabdAtpApopadezahiMkhadAnaM ca varjayatItyadhyAhAraH // 83 // tathA // mUlam // - kuddhA nAhiganiddaM / paraparivAryaM ca pAvaThANANaM || pariharaNaM apamAna | kAyavo suddhadhammace // 84 // vyAkhyA - kumA0 kuryAnnAdhikanidrAM svAdhyAyadhArA vighnabhUtAM, anenAlo
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha canAkAro divase tAvanna sarvathA supyeta, rAtrau tu prathamacaramapraharayoH svAdhyAyAdikaraNArtha jAgRyA | deveti sUcayati, paraparikhAdaM paradoSodghATanaM ca na kuryAdityatrApi yogaH, pApasthAnAnAmAzrava 5 kaSAya e baMdhaNa 11 kalahA 12 nakhANa 13 paraparivAje 14 arazaI 15 pesunnaM 16 mAyAmosaM ca 17 mibatta 17 mitigAthoktAnAmaSTAdazAnAM prANivadhAdInAM pariharaNaM, pApasthAnAnAM hyatyAsevanenAlocanAtapaH sarva kvezaphalameveti tatparihAropadezaH, apramAda natsAhasArA pravRttiH, atra co'nu. kto'pi dRSTavyaH, sa ca kartavyaH, zudhadharmArthe avidhividhAnamAlinyarahitadharmaprayojane // // yeSu ca dharmakRtyeSvapramAdastAnyevAha- // mUlam ||-tikaalN ciya vaMdaNa-mitra jahaneNa manimeNa puNo // vArAna paMca satta ya / nakoseNaM phulaM kuGA // 5 // vyAkhyA-tikAlaM trikAlaM prAtamadhyAhnAparAhnasaMdhyAtraye caityavaMdanaM, abAlocanAtapasyArabdhe sati jaghanyena satvahInena bhaMgakena, madhyamena punarAn paMca, sasavArAnutkarSaNotkRSTena, anusvAraH prAkRtatvAt sphuTaM kuryAt , samyagdarzanazudhihetutvAttasyetyarthaH / / 5 / / | caityavaMdanaM yasya yAvato vArAna saMbhavati tadAha
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdehaH . . mUlam ||-pmikmnne cehare / noyaNasamayammi tadA saMvaraNe // paDikamaNasuyaNapaDi. kA boha-kAliyaM sattahA jazNo // 6 // vyAkhyA-paDi0 tatra jaghanyAdinedatrayamadhye paDikamaNe pratikramaNe prAnnAtikapratikramaNAvasAne 1 caityagRhe devAlaye 1 nojanasamaye bhojanAraMne 3 tathA ceti samuccaye, saMvaraNe saMvaraNanimittaM bhojanAnaMtaranAvipratyAkhyAnasyAdAvityarthaH / pratikramaNe prAdoSikapratikramaNAraMne 5 svApe zayanavelAyAM 6 pratibodhakAlikaM jAgaraNAnaMtarabhAvi 7 pratikrama svapanapratibodhAnAM kRtaiMdyAnAM kAlaH samayaH pratikramaNasvapanapratibodhakAlaH, sa viSayatayA vidyate yasya tatpratibodhakAlikaM, pratikramaNakAlikaM khapanakAlikaM pratibodhakAlikamityarthaH. prakaraNAcaityavaMdanaM saptadhA yte||tinirdeshaadekvcnN yatInAmityarthaH // 6 // nanu gRhasthasya kathaM sapta paMca trIna vArAn caityavaMdanamityata thAha // mUlam ||-pmikmn gihiNovi hu / sattavihaM paMcahA na zyarassa // ho jahanneNa pu. No / tIsuvi saMkAsu zya tivihaM // 7 // vyAkhyA-paDi0 pratikrAmata nannayakAlamAvazyakaM ku. | to gRhiNo'pi, AstAM sAdhorityarthaH , hurnizcaye, saptavidhaM saptavelaM, paMcadhaiva paMcavelameva, ture
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha vArthaH, itarasyApratikrAmato jaghanyena punastisRSvapi dinAdimadhyAMtarUpAsu saMdhyAsu kAlavelAsu caiH | tyavaMdanaM navatIti yoga ityanayA nItyA trividhamutkRSTamadhyamajaghanyarUpamityarthaH // 7 // zyuktaM caityavaMdanaM, prasaMgAta SaDAvazyake'pyapramAdakaraNaM. atha punarAlocanAkArI yatkuryAttadAha // mUlam / / susAhujiNANaM pU-yaNaM ca sAhammiyANa ciMtaM ca // apuvapaDhaNasavaNaM / ta. davaparinAvaNaM kuGA / / // vyAkhyA-susAhu0 susAdhujinAnAM pUjanaM, susAdhUnAM prAsukaiSaNIyavastrapAtrAdinA pratilAbhanaM, jinAnAM tu pUjanaM puSpAdisupratipattirUpAmeva pUjAM, tathA sAdharmikANAM ciMtAM yathAzaktyavasarocitopacArasaMnnAvanopayogaladANAM, apUrvasya zrutasya paThanamadhyayanaM, zravaNaM sUtrato'rthatazcAkarNanamapUrvapaThanazravaNaM, samAhArAdekavacanaM, anena vAcanArUpaH svAdhyAya naktaH, tadarthaparibhAvanaM paThitagraMthArthaciMtanaM kuryAditi, etena tvanupredArUpaH, etaupaladANAleSasvAdhyAyanneda. trayasyApi grahaNaM. svAdhyAyo hi paMcadhA, yathA sthAnAMge-sanAna paMcahA pannatto, taM jahA--vAyaNA 1 paDiputraNA 2 pamiyaTTaNA 3 aNupehI 4 dhammakahA 5 iti kuryAditi kriyA sarvatra padeSu yojyA, kartAtra prAyazcittatapovAhItyarthaH / / 77 // nanu yastathAvidhasAmagryayogAtpaThanazravaNAdi kartu |
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - na zaknoti sa kiM karotIti pRchAyAmAha - - TIkA // mUlam // ruTTaM kApaDagaM / vattiA taha karitA saprAyaM // yAyAre paMcavihe / sAvi bhumaM kutA // 8 // vyAkhyA - rudda 0 hiMsAdyatikrUrAdhyavasAyAnugato rauDaH, tasyedaM raudraM, R72 taM duHkhaM taccedArthakAmAsaMtoSajaM jJeyaM, tatra javaM vyArtta ca tato raudraM ca vyArttaraudranAmakaM dhyAna dikaM narakagatitiryaggatihetubhUtaM varjayituM varjayitvA vA tathA vadayamANavidhinA kuryAt svAdhyAyaM pUrvAdhI guNanaM namaskAraparAvartanaM vA, yAcAre vadayamANe paMcavidhe sadApi sarvakAlamapi na punarAlocanApUrti yAvadevetyaperarthaH, nyudyamamatyutsAhaM kuryAt, ghyAlocitaM hi tadeva svAlocitaM, yadi punarapyAlocanA yogyaM pApakarma na samAcaryate taca prAyastadaiva na samAcaryate yadi jJAnAcArAdiSu samyak pravartyata iti bhAvaH yukta khAlocanAnimittataH prArabhya gAthASTake nAlocanAtapovidhiH // 88 // patha susAdhUnAM pUjanaM kAryamiti yamuktaM tato bAhyakriyAmAtradarzanato pramitacittaH ko'pi sAdhvA - bhAsAnAM zuzrUSAM tatpArzve cApUrvapAThazravaNAdikaM mA kArSIditi tatpratibodhanArthamAda // mUlam // - suttabhAgA je / te DukarakAragAvi sachaMdA || tAeM na daMsaNaMpi hu / ka
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - TIkA peja bhaNiyaM // 89 // vyAkhyA - smutta0 utsUtrApakAH siddhAMto tIrNavAdino ye kecana sAdhavaste puSkarakArakA vyapi na kevalaM kriyAzithilA ityaperarthaH, svachaMdA yathAbaMdA jagavadAzAMkuzamavagaNayya mattamAtaMgavadyathAkathaMciccAriNa ityarthaH, tatasteSAM darzanamapi, AsatAM tadanA13 dayaH, hurnizca naiva kalpate, zrutAvajJAkAritvena mahApAtakitvAtteSAM uktArtha saMvAdamAda - pati kalpe kalpAdhyayane yato bhaNitaM, na svabuddimAtromeditamityarthaH // 89 // tadevAha - // mUlam // - je jivayaNuttiNaM / vayaNaM nAsaMti je ya mannaMti // saddiThINaM tadaM - sapi saMsAravuddikaraM // 70 // vyAkhyA - je0 ye kadavalepino jinavacanottIrNa vacanaM nApaMte, ye ca, caH samucaye manyate, evamevaitaditi zraddadhate, sadddaSTInAM samyagdRSTInAM taddarzanamapi utsRtranASakosUtrazrAyakAvalokanamapi dUre tadvaMdanapUjanAdaya ityaperarthaH, saMsAravRddhikaramiti spaSTaM kiM cAmI - SAM kathamapi darzanAdau jAte pratibodhAyogyatvaM matvAnukaMpaiva kAryA, ghyAH kathamete javiSyaMtIti punaH punarnidanagarhaNAdikaM kAryamAryaiH, (janavacanAvadAtahRdayA hi sarvatra mAdhyasthyabhAja eva bhAvaH // 50 // atha AyAre paMcavihe ityAdi yatprAguktaM tat siMhAvalokitanyAyenAvalokya viva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha raNAya pIThikAM karoti-taba zme thAyAraneyA, tatra prAguktahatyamadhye zme AcAranedAstAnevAhaTIkA | ||muulm / // mUlam / / nANaMmi daMsaNaMmi ya / caraNaMmi tavaMmi tahaya viriyami // zrAyaraNaM thaayaaro| zya eso paMcahA naNi // e1 // vyAkhyA nANaMmi0 jhAne darzane caraNe tapasi, tathA ceti samuccaye vIrye, eSu viSayeSu yAcaraNaM yathAvatpravartanamAcAraH, zyeSa AcAraH paMcadhA naNitaH // 1 // asya cAcArasya pratyekaM pranedAna tatsaMkhyAM cAha // mUlam // nANaM daMsaNamaha caraNa-mibapatteyamaThanezvaM // bArasa tavaMmi uttIsa / vIrie hu~time miliyA // e|| vyAkhyA-nANaM. jJAnamiti jJAnAcAraH, padaikadeze padasamudAyopacArAjImo bhImasena itivat, evaM darzanaM darzanAcAraH, atha darzanAnaMtaraM caraNaM caraNAcAraH, zbatti yatraiteSvAcAreSu pratyekamaSTanedavat, manusthAne zlAdezaH, aSTabhedopetamityarthaH. tathAhi-kAle ? viNae / bahumANe 3 / navahANe 4 tahaya ninhavaNe 5 // vaMjaNa 6 aba 9 tadujae / avi ho nANamAyAro // 1 // ityaSTavidho jJAnAcAraH. ka ityaSTavidho darzanAcAraH. paNihANajogajutto / / paMcahiM samiIhiM tihiM guttihiM // esa carittAyAro / aviho hoi nAyavo // 1 // aSTau prava
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha canamAtarazcAritrAcAraH, ete ca jhAnAcArAdayaH saMkalitAzcaturviMzatirbhavaMti. yathA dvAdazetyatra neda- | | zabdAdhyAhArAd dAdazabhedAstapasi tapAcAre, yathA-anazanamaunodaye / vRtteH saMkSepaNaM tathA ||r. satyAgastanuklezo / lInateti bahistapaH // 1 // prAyazcittaM vaiyAvRttyaM / svAdhyAyo vinayo'pi ca // vyutsargo'tha zubhadhyAnaM / SoDheyAnyaMtaraM tapaH // 2 // iti. zme pUrvoktA jJAnAcArAdayazca sarve mi. litA ekatrakRtA jAtAH patriMzadbhedA vIrye vIryAcAra iti. ayamaniprAyaH-ete patriMzannedAH vazaktyanigRhanenAnuSTIyamAnA vIryAcAraH, natvanyaH kazcidityarthaH // 2 // yathA nItyA kriyamANamAlocanAtapaH saphalaM syAttauktaM, atha tadyathA vidhIyate tathAha // mUlam // bAloyaNAtavo puNa / cha egAsaNaM tihAhAraM // purimaTTatavo iha jogo| se sabAhAracAgA // e3 // vyAkhyA-AloyaNA0 AlocanAtapaH punarivaM vadayamANanItyA kriyate ityadhyAhAraH. tadyathA-ekAzanaM ekanaktaM vidhAhAraM, azanakhAdimasvAdimarUpAhAratrayaparihAraniSpannaM, tathA purimArdhatapaH pUrvArdhapratyAkhyAnaM, hAlocanAyAH puMstvaM prAkRtatvAt. tatsarvAhAratyAgAcaturvidhAhArapratyAkhyAnena aAlocanAyAM hi prAya ekAzanaM trividhAhArameva, purimA tu caturviH |
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- dhAhArameva, purimArdhAdUrva yadyAlocanAsatkamekAzanAdi karoti tadA trividhAhArameva, dhanyadA tu | kA na niyama ityarthaH // e3 // athAlocanAnirvikRtikasya vidhiM tattyAjyavastuzravaNaMprati yogyAnu sAhayannAha... // mUlam // taM hoza nivigazyaM / jaM kira nakosadatvacAeNa // kIraja nakosaM / taM da. , puNa nisAmeha // e4 // vyAkhyA-taM ho20 tavati nirvikRtikaM yat kiletyAptoktau natkarSaH dravyatyAgena natkaTadravyAbhavaNena kriyate ityAptA bruvate, yatpunarutkarSa natkRSTaM dravyaM tannizamayata zrA karNayata // e4 // tadevAha // mUlam ||-khiirii khamaM khajUra-sakarA dakadADimAzyA // tilvttttiivddyaaii| kakhana cUrimaM ca tahA // 5 // vyAkhyA-khorI0 kaireyI paramAnaM, eSA sAMdrA navati, upalakSaNAta 5. gdharAmasevatikAdikaM ca, khaMDakharjUrazarkarAdAdAdADimAdIni prasighAni, navaraM dADimaM dAmimakuli kAH, zrAdizabdAdAmarAjAdanakadalIphalAdigrahaH. nanu nirvikRtikapatyAkhyAne hi sacittAni niya| myaMta eva, tatkathamatra dAdAdInAM saccittopadezairjanopadezaH ? ucyate-mAMsavarja tahastu nAsti yajuH |
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha pAyena prAsukaM na syAt, tata bAlocanAnirvikRtike phalavAnevAyamupadezaH, cakArAdgulaparpaTikAgu laghAnAkarkarIyakaphANitekSurasAdInAM grahaNaM. tathA tilavartiH tilakuTTiH sA ca yadi sacittatilamayI tadA paryuSitaiva. na tu sadyaskA, sA hi sacittatayA vyavahiyate, amitApataptA tu sadyaskApyacittA, vaTakAni kacittatra kAMjika bhinnAni, karaMkho dadhikRto ugdhakRto vA, na tu takrakRtaH, sa hi nIrasatvAbadaracUrNavannotkaTa'vyaM, cUrimaM prasiddhaM, cakAro'nuktasnehamarditazakuliriti sipimikAsnehapraditamaMDakavyAghAritapUraNapralehatImanAdisaMgrahArthaH. tathA samuccaye // e6 // tathA // mUlam ||-naaliyrN mozya-maMDiyA saMtaliyannaGiyAvaNae // AsurithaMbiliyA pA. NagA-6 kiljhADiyA tahA zha // e // vyAkhyA-nAli0 nAlikerazabdena tatsAraH khuDahuDI gRhyate, modikA snehamRditakaNikAniSpannA maMmikA, amitApagalitapuTadvayamadhyadiptagumaroTTikA ghR. tAdyatimRditaroTTikA vA bharjikA vastulAdizAkaH, caNakA azuSkA evAtra jJeyAH, teSAmeva saMtavyamAnatvAt. tato narjikAzca caNakAzca bharjikAcaNakAH, saMtalitA ghRtAdau pakkAH, te ca te na. rjikAcaNakAzca saMtalitanarjikAcaNakAstAn, upaladANAt umakitazAlanakAdikaM ca, tathA bAsuH |
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ U saMdeha- ritti bAsurI rAjikA taniSpanna AsurIrAjikaH saMskRtagholadadhyAdyaMtarnidiptakhaMDIkRtasarSapazAkAdi siMdhavAdideze pAhuriH, jAlaMdhare deze Asuramiti nAmnA, anyatra rAjikAtiktamiti prasidhA, eSA cAtra dadhikRtaiva jJeyA. ataH kAMjikavaTakapAnIyanadaNe'pi na doSaH. yAmlikApAnakaM ciMcApAnakaM thAdiryasya tadAmlikApAnakAdi, AdizabdAnAlikerakharjUragumapAnakAdayo gRhyate. kilATi. kA yAmbarasavitruTitaugdhavarATikAkRtA ghArikAkArAH piMDikAH, etAzca siMdhudeze prasighAH. tatra cAtighanadadhipimasyApi kilATikA bhavaMti, paraM tA dravyAMtarAnupar3hatatvena vikRtireva saMnnAvyate. kilATikAdirasyeti kilATikAdi, zrAdizabdAd mugdhasighaDAdAkhuDahumIkhArikamaricavaTikAdivyaMjanAni gRhyate, tathA samuccaye / / e // tathA // mUlam ||-tNkulkddhiyN mukhaM / gholaM eyAI bhUrineyANi // nkosgdvaaii| vaGijA | nivigazyaMmi // e // vyAkhyA taMmula0 taMmulairaTapaiH saha kathitamutkAlitaM taMmulakathitaM agdhaM | peyA ityarthaH, idaM tu talasthitasahapakataMmulAnAmupari catvAryagulAni yAvad vRddhaM jJeyaM, tadRvaM tu | / vikRtireva. daireyI tu sAMti na tayA paunarutyaM, gholaH sajalo'tra jJeyaH, tasya vikRtitvAt. evaH |
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ gy saMdeha mAdIni, AdizabdAnirbhajanAdIni ca bhUrinedAni bahuvidhAnyutkarSakadravyANi nirvikRtike varjayeta. zudhikAmIti kartRpadaM jJeyaM. zvamevAsya mahAnirjarAlAnasaMnavAditi nAvaH // 7 // ityuktAni kAnicinnAmagrAhamutkRSTadravyANi, yatheSAmeva vikRtiniSpannAnAM sukhAvabodhArtha vyApakaM ladANamAha // mUlam ||-vigiidvenn hayA / jAtaM nakosiyaM bhave davaM // keza tayaM vigazayaM / naNaMti taM suyamayaM nabi // ee // vyAkhyA vigaI0 vikRtiH dIrAdikA, dravyeNa taMmulAdinA yA kAcana hatAbhamA tat pAyasAdi natkarSitasaMjhaM dravyaM bhavet utpannarasavIryavipAkAMtaratvAta. idaM vikatijotkRSTadravyasya ladANaM, arthatannAmAMtarapapipAdakaM matAMtaramanUdya tatra zrutasyAsaMmatimAha-keza tayaM vigagayaM / naNaMti taM suyamayaM naci // kecidAcAryAH tayaMti tadeva tadareyyAdikaM vikRtigataM naNaMti tat zrutamataM sighAMtasaMmataM nAsti. yata bAgame vikRtibhavotkRSTadravyasya vikRtigatamiti saMjJA na dRzyate. yatra sighAMtAdisaMvAdapUrvakavikRtisaMjhAnirAkaraNaprapaMco mUlaTIkAto jJeyaH, gamanikAmAtraphalatvAdasya prayAsasyetyarthaH // ee // nanvAlocanAnirvikRtika zvAnyanirvikRte kimutkaTadravyaM vaya'te na veti pRSTe prAha
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||-kllaanntihaasu puNo / jaM kIra nivipazyamiha taba // khaMDAi davamukkoTIkA | siyaM tu nassaggana vaU // 100 // vyAkhyA-kalANa kalyANAni kalyANikadinAni, tithayo. 'STamyAdayastAsu, punaH zabda bAlocanAnirvikRtakA damAha-kalyANikamanyahoddizya yatkiyate 70 nirvikRtikaM, iha pravacane tatra nirvikRtikamAtre khaMDAdidravyaM natkarSitaM natkaTasaMjhaM, turevArtho ninna kramazva, tata utsargata eva varjayet natvapavAdataH, aMpavAdatastu tatsevane'pi na doSa zata, bAlo. canAnirvikRtike tu varNyameva. yatastadekAMtenautsargikameva, pUrvakRtauSkarmanirmUlanArthatvenApavAdAda matvAt , zeSaM punarApavAdikamapi syAdapUrvapuNyopArjanArthatvena yAdRcikatvAditi jAvaH // 10 // nanvapavAdaprAptAvapyutkaTadravyAsevanaM sati saMbhave gurUnApRcchya kartavyaM, tatazca te pRSTAH saMtastadAsevanaM kathayati uta sAvadyatvAdihetoY=tyAzaMkyAha // mUlam ||-giiy jugapavarA / pAyariyA davakhittakAlannU // nakosiyaM tu davaM / kati kayanivizsAvi // 101 // vyAkhyA-gIya gItArthA yugapravarA AcAryA davetyAdi dravyaM sArAsArAdirAhAraH, kSetraM snigdharudasAdhAraNaM kAla naSNazItasAdhAraNaladaNaH, upaladANAnAvotkRSTaglA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - natvAdiH, etAn jAnatIti dravyakSetrakAlajJAH, dravyakSetrakAlanAvajJA ityarthaH utkarSitaM punavyaM kathayaMti kalpanIyatayopadizaMti, kRtanirvikRterapi nirvikRtipratyAkhyAnavato'pi dUre ghRtAdyanyatarekaTIkA vikRtijJojana ityaperarthaH / / 101 yathA ca te bhASAsamityA kathayati tathAha - G || mUlam // - navadApatavapazTho / yasamo jAvana ya suvisuko || nakkosagaM tu davaM / vicAvi tassu ciyaM // 102 // vyAkhyA - nava0 upadhAnAnAM zrutopacArANAM tapa upadhAnatapaH, tava, upalakSaNAd bha mahAnadrAditapassu ca praviSTastadoDhuM lagna upadhAnatapaH praviSTaH paraM asamarthastAhaLU zarIrazaktivikalaH, nAvatazca jAvamAzritya punaH suvizuko mAyAdimalarahito yaH syAditi vA kyazeSaH, utkarSamapi, turapyarthaH dravyaM, vikRtityAge'pi nirvikRtike'pi tasyocitaM bhoktumiti zeSaH, "devamaucityajJAnameva khaH kurveti, na tu sAkSAttadbhaNapravartanamiti bhAvaH // 102 // iti kAraNikI utkRSTadravyanadANa sthitiH, atha vinApi kAraNaM yastaDuMkte tasya doSamAda // mUlam // - jo puNa sara sAmane / kAkaNaM saGghavigazparihAraM || naka mAzyaM / niyamA so hoi paccittI || 103 // vyAkhyA - jo pu0 yaH punaH sati sAmarthyaM zarIrazaktau kRtvA sa
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- vikRtiparihAraM khaMDAdikaM bhadayati, sa niyamAvati prAyazcittI prAyazcittamApadyata iti, virAdhaka kA tvAt. yauktaM jassaggadhavavAyaM / thAyaramANo virAhana bhaNittivacanAdityarthaH // 103 // atha dotinni na vigaIna paJcakateNetyAdisArdhagAthayA vadayamANAyAH khaMDapRAyA nattaramatraiva prastAva pra. saMgena saMkSepAktamityAha-zva pabavi khaMgapugae uttaraM kayaM, atra niSkAraNotkaTadravyanadaNado. panaNanarUpe prastAve khaMDapRbAyAstrayastriMzadadhikazatatamasArdhagAthayA vadayamANayA nattaraM kRtaM sAmAnyataH, vizeSatastatraiva kariSyata ityarthaH / / naktA nirvikRtikasya vyavasthA, athAcAmlasyAsI vaktavyA, tatra yadyapyathAnaMtaraM gohUmacaNagetyAdi gAthA paThyate, tathApIyaM gihiNo zhetyAdigAthAyA UrdhvamevArthena saMgabate, ityasAvevAsmAbhiH pUrva vyAkhyAyate, sUtre tu vyatyayo lekhakavaiguNyAdinA jAtaH saMnnAvyate. navAcAmle kRte gRhasthasya kiyadravyapraharaNamiti praznasyottaramAha // mUlam ||-gihinno yaha vihiyAyaM / bilassa kappaMti unni davANi // egaM samuciyamanaM / bIyaM puNa phAsugaM nIraM // 104 // vyAkhyA-gihiNo0 gRhiNo gRhasthasya, na tu yateH, tasya | nidAcaratvena dravyanaiyatyAsaMbhavAta. zha pravacane AcAmo'vazrAvaNaM amlaM caturtho rasaH te eva prA- |
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadeha yeNa vyaMjane yatra bhojane tadAcAmlaM, yAcAmalamapi samayabhASayocyate, atra niruktAdAcAmasya ma lopaH, vihitamAcAmlaM yena saH, tathA tasya vihitAcAmlasya kaTapyete he ityavadhAraNasyeSTatvAt dde eva dravye nAdhikAni, patrArthe vRkSasAmAcAryeva pramANaM, kimetannirvikRtikAcAmlopavAseSu sacittani73 | yamameva na kurvati zrAhAH? kiM copavAse ekameva dravyaM na gRhaMti, tato yathA sUtrAdarAdarzane'pya vAvazyatayA sacittaniyamaH kriyate, evaM kSyadhikadravyaniyamo'pi, ke te he zyata pAha-ekaM samu. citaM svazarIrasya prastutatapaso vAnukUlatvena prAyogyaM annaM nattamamadhyamajaghanyarUpaM kalamazAbyAdi, dvitIyaM punaH prAsukaM tridaMDotkAlitaM, tatvena bhAvakaDavyasaMparkotpannavarNAtarAdimattvena vA'cittIRtaM samucitamiti vizeSaNaM atrApi yojyate, tatazca prAsukaM samucitaM ca nIramityarthaH. tathA prAsukameva, na tu sacittaM, prAsukamapi samucitameva, natvanucitaM, tilodakayavodakataMmulodakakarIrodakasaMgarodakasaMkhedimodakaM, pAdAkhajUradAmimaciMcAguDakhaMDAdidhAvanaM jalaM vA, etAni hi jugupsanIyatvena gRhasthaiH pIyamAnAni dharmakutsAhetava evetyanucitAni, yatInAM tu bhidAcaratvenocitAni, ucitamapi nIrameva, natu kAMjikAzrAvaNatakrekurasAdIni, teSAM hi pAnakAhAratve'pi zudhyahetunAvamanA |
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- dikAryAnaItvAt, ata eva pratyAkhyAnacUrNau jalabhevoktaM, yathA-jAvazyaM navajuGa / tAvazyaM nAyaNe gaheUNaM // jalanicnumaM kAlaM / bhuttavvaM esa zvavihIti // 1 // nanu niMdyatvAd yavodakAdikaM sarasatvAdIkurasAdikaM ca hitIyaM dravyaM yadi na bhavati mA nRt, kAMjikAzravaNayoH punare. kataraM bhavatyeva, anyathA AcAmlamityasya tannAmno niravakAzatvena vaiyarthyaprasaMga iti cet na, muniSu sAvakAzatvAt , munInevAzrityAsya pratyAkhyAnasyedaM nAma, munayo hi bhidAcaratvena kadAcitkicideva pAnakaM labhate, ityete yathAlAnamevAcAmlaM kurvati, tato yadaite sauvIrAvazrAvaNayorekatarameva labhaMte tadA tenApi cAcAmlaM kurvati, ityetAnAzritya sArthakamevAsya nAma, yathAvazyakaM, a. nyathA sAmAyikAdyapyAvazyakaM na syAt, na hi gRhasthA avazyamevedamunnayakAlaM kurvati, kiM tarhi yathApanayameva, yaduktaM-jAhe khaNiyaM tAhe sAmAzyaM kareitti, kiM ca yatInAM nidAvRttitvena 5. vyanayatyaM nAsti, tataste yAcAmlAmayorekatareNa dvAnyAM cedaM kurvati, zudhyartha jalamapyAsevaMte do. pannAvAt, gRhasthAstu pauruSavattvena svagRhasaMtamevAdAraM bhujate, na niditaM, tasya dharmalAghavakAritve. | na pauruSaghAtitvena ca zrAghAnAmanucinatvAt , ata eva teSAM dravyanayatyamuktaM, tato yadi te'pyAcAH |
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadeha mAmlayorekatareNAcAmlaM kuryustadAvazyameva dravyaniyamanaMgaH, teSAM zuSTyartha tRtIyasyApi jalarUpasya draTIkA vyasya grahaNabhAvAt , tasmAdyathA sacittavarjakatvAtteSAM svArthamannapAko na virudhastathA jalasya prAsu| kIkaraNamapi, tathA ca te tatra prAsukamevaikaM jalaM pibaMti, na sauvIrAdikaM, jalavadyathAtathApi tatyA OU | nasya lokaviruStvAt , ata evAmI pratyAkhyAnaM kurvataH pAnakAkArAnnocaraMti, vRdhAnanumatatvAt ni SphalatvAca. yAdRzaM hi jalaM vRdhaparaMparAgataM sacittavarjakatvAtte pivaMti tAdRzaM pAnakAkArocAraNamaMtareNApi kalpyata eva, yamuktaM pratyAkhyAnacUrNI-pANaM sovIrajavo-dagA cittaM surAzyaM ceva / / AnakA sabo / saMgarakaznIrAznIraM ca // 1 // khajjUradakadAmima-ciMcApANA takamikhkhuraso // guDakhamAnIraM / AyAmussezmAzyaM // 2 // pANagAgArehiM / kaehiM eyAI huMti kappA. iN|| iharA na huMti kappA / muttuM nasiNodagAzyaM // 3 // iti. evaM prAcAmle'pi ced gRhasthAH pAnakAkArAnocaraMti, tataH kathaM zeSapratyAkhyAneSUcariSyaMtIti nAvaH // 104 // zyuktAcAmle dravyavyavasthA, atha samucitapadena svavipadatvena sUcitAni dravyANi kAni pairAcAmlaM na kriyate, ti | praznamAzaMkya sUtrakAraH svayamevottaramAha
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - // mUlam // -- gohUmaca gajavehiM / muggehiM sattaehiM bAtI || ghugghuriyA vedimiyA | iTIkA | DuriyAhiM na taM kutA // 105 // vyAkhyA - gohUma0 godhUmacanakayavAH prasiddhAH, tairpraSTairvahnitapta - jainakabhAjanasthavAnukAkRtapAkaiH, upalakSaNAnmugAdibhirapi sattuniH saMdhAnacUrNaiH, upalakSaNAnmu86 prAdicUrNaizca, bAsIti takreNa takraM hi siddhAMte pAnakAhAraH, upalakSaNAdIkSurasakAMjikA zrAvapAdipAnakaiH, tathA ghugghurikAveSTamikeDarikAbhiH prasidyAniH, DarikAcUM rikAdInAmupalakSaNaM, tata enirDavyairarUpanirjarAhetutvena vRddhAsammataistadAcAmlaM na kuryAdityarthaH // 105 // ityuktAnyA cAmlaprAyogyANi dravyANi, evaM tarhi niyamitadravyadyayasyAcAmlaM kartuH kathaM mukhazuddhirityataH praah|| mUlam // -- jo puNa siliyA viNA / muhasuddhiM kA mitra samo | so karuyakasAyarasaM / siliyaM ginhaz na se bhaMgo // 106 // vyAkhyA - jo pu0 yaH punarvivadaMtaH zalAkayA daMtazodhanakena vinA mukhazuddhiM daMtataH praviSTasikthApanayanaM kartuM yatra yAcAmle makAro'lAda NikaH, samarthaH, sa kaTukaSAyarasAM niMtravijItakAdeH zalAkAM gRhNAti, na naiva se tasya bhaMgo, na dravyaniyamAtikramadoSa iti kaTukaSAyAdidravyANi hyaniSTatvenAnAdAraH yamuktaM -- niMbAI challI / pa
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadeha taphalAI ya moyabhRIna || pannaM ceya pagAraM / davvamahiM NAhAro // 1 // tata prAha // 106 // TIkA ukta vyAcAmlavidhiH, thopavAsasya vidhiM tatphalaM cAha // mUlam // hAratigaM vaktiyA / sajiyaM na jalaM piya pavararasaM || jo kira kaya navavA - 9 so / so vAsaM lada paramapae || 107 || vyAkhyA - yAdAra vyAhAratrikaM yazanakhAdima svAdimaM varjayitvA pratyAkhyAya sajIvaM sacittaM jalamapi pAnIyamapi, dUre pratyAkhyAtamAhAratrikaM, pratyAkhyAtaM pAnakamapItyaperarthaH, na pivati pravararasaM yatimiSTaM, idaM ca vizeSaNaM jalasya dustyajatAdyotanArtha. yaH kiletyAptottau, kRta upavAso yena sa kRtopavAsaH, aktArthI sa dRDhavatatvAta, vAsaM khanate paramapade nirvANe, nanvAloyaNAnimittaM pArachatavaMmItyAdigAthA sthitasaccittavaUNamiti padenaiva sacci - jalApAnaM labdhameva, kiM punarapyatroktaM ? na hyupavAsa eva sacittajale varjyamAne paramapadavAso la bhyate, naikAsana nirvikRtyA cAmleSu, nApyupavAsa eva trividhAhAro naikAzanAdIni, tasmAdyathA pUrvoktatvAdekAzanAdiSvidaM noktaM tathAtrApi vaktuM nocitamiti satyaM, kiMvAlocanAvyatirikteSvekAzanAdiSvapi vidhAdAreSUpavAsAnurUpatvAt prAsukameva jalaM peyamiti niyamajJApanArthamidaM yata eva ke- |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- cit saidhAMtikaMmanyA yatInAmiva gRhasthAnAM pAnakAkAraSaTkamuccArApayaMti taccAtIvAyuktaM, chAnAma | TIkA | saMmatatvAt, na hi gRhasthA dharmopahAsannItAH sacittavarjakA apyekAzanAdipratyAkhyAne kRte khjuuN| | rAdipAnaM vA tilataMmulAdidhAvanaM vA avazrAvaNakAMjikAdi vA pibaMti, kiM tarhaSNodakameva vA vibhItakAdirasannAvitodakameva vA, tacca pAnakAkArocAraNamaMtareNApi kalpata eva, etacca prAgeva da. rzitamiti. atha na kalpate tarhi divasacarimapratyAkhyAne'pi pAnakAkArocAraNaprasaMgaH, tatrApi hi vidhAhAratvena tridhAhAratvena vA kRte pAnakasya pIyamAnatvAta. nanvidaM rAtripratyAkhyAnaM divasacarimannAga eva kriyamANatvAt rAtribhojananiSedhakatvAca rAtrau ca khajUrAdipAnakAni dharmavirutvena jainAnAmaveyAnyeveti kathaM pAnakAkAroccAraNamasya ? yamuktaM-ja puNo kuNa porisi purimegA. saNa ghanattaThe tivihe thAhAre pANagamuddisi levADeNakhevamAzyaM guNazyAgArANaM chakaM, taba ya suttaM maM naNiyamiti. atha zuddhodakapAnArtha tridhAhAramityAdi padamuccAryata eva, anyathA saMmugdha vAkyatvAdekasyApyAhArasyAbhadANaM sarveSAmapi bhadaNaM prasajet. evaM tarhi siddhaM pAnakAkArocAraNama tareNApi zuzodakapAnaM, tathA ca yathA divasacarimapratyAkhyAne'nuccAriteSvapi pAnakAkAreSu rAtrI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha| gRhasthAH zuddhodakaM pivaMti, tadAnyeSvapyekAzanAdiSu daivasikapratyAkhyAneSu pivaMtu, samAnayogakSema- tvAt , kiMca kharjUratilataMmuladhAvanAvazrAvaNAdIni pAnakAni yathA rAtrau gRhiNAmapeyAni tathA di. | vApyapeyAnyeva, tatpAnasya dharme'bhimukhAnAM pratipattihetutvena pratipannAnAM vipariNAmahetutvena vaidharmikANAM jinadharmaniMdAkRtau prerakatve ca mahAdoSatvAca teSAM pAnakAkArocAraNamanarthakameva. nanu nArthakaM yato yadyapi phogaraMgadADimabyAdibhiH prAsukIkRtaM jalaM tridhAhAre pAtuM kalpata eva, teSAM kaSAyavRtaphalachallIcUrNatvenAnAhAratvAt , tathApi vibhItakAdinA prAsukIkRtaM na kalpata eva, tasya svAdimAhAratvAditi tadarthapAnakAkAramuccaraMtu gRhasthA iti cet na, vastuvRttyA vibhItakAderapi ka TuphalatvenAnAhAratvAt. yamuktaM-aNahAro moyachallI / mUlakamuphalaM ca hoz aNAhAro / / zyAdi kalpagAthAcUrNI, moyaM kAzyaM, ubI nivAINaM, mUlaM paMcamUlAdi, kaTuphalaM ArdrAmalakaM harIta. kabahemagAzatti, kevalaM dIrAmalakagumabinItakAdIni madhuraphaTatvAt svAdimAhAratvenaiva vyavahiyaMte, yeSAM tvetAnyapi rocaMte teSAmAhAra eva, yathoSTrAnAM nivaH, yauktaM kalpabhASye-jaM vA sukhattarasa na saMkamamANassa de thAsAyaM se sabo AhAro, akAmaNidhvaNAhArotti. tato yadA vinItakA- |
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- dInyapi vastuvRttyA'nAhArastataH kathaM tadrasannAvitaM jalaM svAdimamizraM syAd, yena tatpAyinAM pAna | kAkAroccAraNaM sArthakaM syAt, nanvevaM tarhi yatayo'pyetAnyeva raMtu, naivaM teSAM nidAcaratvAt anyA| rthaniSTitAhArabhojitvAca. tataste yathAkRtaM pAnakaM kacideva kiMcideva lamaMte, tataH pratyAkhyAnabhaMga radArthamavazyameva pAnakAkArAnucaraMtyeva, etAnevoddizyAsya pratyAkhyAnasya sUcitatvAt. yadamISAM khamaeNratilataMmulAdidhAvanAni amlAvazrAvaNAdIni vA sUtroktayatanayA pivatAM na kazcidharmopahAso bhavati, nidAcaratvAta, pratyuta yadi kazcijhAnIyAt tadA prazaMsedeva, yathAho dRDhadharmatA jiteMdriyatA cAmISAM, yadiMDiyAnAyyAyakamapi kalpanIyameva pAnakaM pibaMti, na punaH prapAdiSu, sarvasAdhAraNatayA sulanamapi zItalaM svaLa jalaM akalpanIyamiti. nanvevaM tarhi divasacarime'pyete pAnakAkArAnuccara tu, tatkaraNAnaMtaramapyennistridhAhAratvena pAnakasya pIyamAnatvAt, iti cet naivaM, nahyetadamISAM rAtrinojanaM, tasya vratAropakAle eva taiH satvaM naMte rAInoyaNaM paccaskAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAmaM vA sAmaM vA, neva sayaM rAI bhujiUotyAdinA pratyAkhyAtatvAt. yadi punaridaM rAtribhojanaprayAkhyAnaM vividhAhAraM syAttadoccApairaneva pAnakAkArAn, prAguccaritAnAmeSAM devasikatvenAdityAsta
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadeha gamanAvadhitvAt, na caivaM rAtrau jalasyApAnAt nApyekAsanAdyAkArANAmiva tatsahakRtAnAM pAnakAkA. rANAmapi saMkSepakaM tridhAhAratvAt , kiM tApavAdikannojananiSedhakaM ? tato'smin kRte pariSTApani | kAdikAraNe upasthite'pi na bhuMjate, pAnakaM tu sarvamapi pivatyevAprativachatvAt , pratibaMdhazcAnenaiva caturvidhAhArapratyAkhyAnena pAnakAhArapratyAkhyAnena vA navati nAnyathA, tatastayorakRtayoH kathaM pA. nakAkArAnuccarati yatayaH? nanvidamuttaraM gRhiNAmapi samAnameva, naivaM teSAM divasacarimapratyAkhyAna. sya prAyo rAtrinojananiSedhakatvAt. te hyanenaiva kRtena sAmAnyato'nyupagatena vA nirughA rAtrI na luMjate, anyathA bhuMjIrana, agRhItarAtrinojananiyamatvAt , tathA caikAzanAdau kRte'pi ca divA no. ktumabhUtA rAtrAvapi jhuMjIran aprativachatvAt. iti na gRhasthayatyoH sAmyamiti siddhaM, yataya eva pAnakAkArAnucaraMti na gRhasthA iti bhAvaH // 107 // zyukta AlocanAtapasaH karaNavidhiH, athAlocanAtapasi anyatapasi yanna kalpyate tadAha // mUlam ||-paaycittvisohnn karaNakhamaMmi tavaMmi pAra // jalapiyaNaM kappara no / | nisAniviyA sesatave // 107 // vyAkhyA-pAya0 zda prAyazcittamiti zabdena tahizodhyaM pA- |
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- pameva grAhya, tatastasya vizodhanakaraNaM apramArjana vidhAnaM, tatra dame samarthe prAyazcittavizodhanakaraNa kA dame tapasi ekAzanAdike paMcavidhe'pi prArabdhe jalapAnaM na kalpate nizAyAM, tathA nirvikRtyAdi""| ni nirvikRtyAcAmlopavAsarUpe zeSasyAlocanAvyatiriktasya kalyANakAdestapaHzeSatapastasminnapi, e2 | apiratra zeSaH, rAtrau jalapAnaM na kalpate, iti vartate, purimAdhaikAzanayostu zeSatapaso rAtrau ja lapAnasyAniyama ityarthaH // 10 // // atha sAmAnyato nirvikRtyAdiSvapavAdata eva bAhyatapovikRtipa. rinogaH kAryo notsargata ityAha // mUlam ||-paayaaiinnbhNgo / nidhiyAyaMbilopavAsesu // vAyAzpIDiehiM / kAyavo annahA na kare // 10 // // vyAkhyA-pAyA0 pAdAdInAmaMgAvayavAnAmanyaMgastailAdinA pradaNaM, sa ca zrA. locanAyAH kalyANakAdervA saMbaMdhiSu nirvikRtyAcAmlopavAseSu vAtAdipImitaireva kartavyaH, anyathA vAtazramAdipIDAyA abhAve sukhAdyartha na kuryAt, yato vikRtInAM lomAhAro'pi kAvalikAhAravat puSTijanakatvena prakRtatapaso virudhaH, ztyevaM paMcavidhe'pi tapasi bahuzaH kRte yadA gurakho milaMti ta| dA tadane bAlocanAdoSavarjanapUrvakamAlocite gurubhizca yathAparAdhaM prAyazcitte datte pUrvakRtatapastatra |
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadeha pravezanIyamityarthaH // 10 // // iti naNita bhAgamottAyAstaporUpAyA pAlocanAyAH karaNavidhiH. atha bahutvAbarIrAzaktatvAdervA kuto'pi kAraNAdenAM yaH kartumazaktaH, atha ca RNamiva zodhayitu. mimAM vAMti sa kathaM karotItyata pAha // mUlam // AloyaNAvisudhi / jo kAlaM gae sa sapnAyaM // vajittu kAlavelaM / kareitA zme canaro // 110 // vyAkhyA-bAlo0 yadyapi guroH svAparAdhanivedanamevAlocano. cyate tathApyatra kAraNe kAryopacArAdAlocanApUrvakaM prAyazcittamapyAlocanA naNyate, tata bAlocanAyAstaporUpaprAyazcittasya vizudhiH zodhanaM yathAtathA pUraNamityarthaH, AlocanAvizudhistAM yaH kazcittapo'samarthaH kartuM vAMchati svAdhyAyaparivartanArUpaM karotIti saMbaMdhaH, kiM kRtvA ityAha-varjayiH | tvA kAlavelAM uSTavelAM, tAH punaH kAlavelA ztImA vadayamANAH, puMstvaM prAkRtatvAt, catasraH, yaha ca khAdhyAyaM karotIti yamuktaM tatra svAdhyAyasyAzItizatena pUrvAI, paMcazayA ekAzanaM, saptazatyA nirvikRtikaM, sahasreNAcAmlaM, jhAbhyAM sahasrAnyAmupavAsaH pUryate. svAdhyAyazca sarveSvapi dharmagajeSu | vyavahiyata eva. asya ca tapo'pedayAdhikaguNatvAta, tathA coktaM nizIthanASye--bArasavihaMmi ya /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- tave / sambhaMtakhAdire kusaladiThe // navi ani ya navi ya hohii| sapnAyasamaM tavokammaM // 1 // | ti nAvaH // 110 // atha kAlavelAsvarUpamevAha // mUlam ||-cnporsin divaso / diNamanaMte ya unni ghamiyAna // evaM rayaNImapne / yaM. | taMmi ya tAna cattAri // 111 // vyAkhyA-cana0 catasraH pauruSyaH praharA yatrasa catuHpauruSIko di. vasaH, diNeti dinasya, vinaktilopaH prAkRtatvAt. madhye pAdonadipraharAdhe, aMte ca saMdhyAyAM, he - ti vIpsApradhAnatvAnnirdezasya he he ghaTike kAlavelA navatIti vAkyazeSaH, evaM divasa va rajanI rAtriH, catuHpauruSIko divasaH, tasyA api madhye aMte ca vivighaTike he kAlavele, tathA ca tAH kAlavelA he divase he ca rAtrau, evaM kAlavelAzcatasra iti. // 111 // nanu kiM kAlavelAsveva svAdhyAyo na guNyate ? kiM vAnyatrApi kApItyata thAha // mUlam ||-cittaasoe siyasatta-mammI navami tisutihIsupi // bahusuyanisibameyaM / na guNijjuvaesamAlAI // 11 // vyAkhyA-cittA0 caitrazca Azvayujazca caitrAzvayujaM caitrAzvina| mAsaM, tasmina sitasaptamyaSTamInavamISu, vibhaktilopaH prAkRtatvAt , tisRSvapi tithiSvapi, anusvAro'- |
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha lAdaNikaH, thapiruktasamuccaye, tato na kevalaM kAlavelAveva, kiMtvetAsu tithiSvapItyarthaH. yato bahuzrutarviziSTazrutadherairniSi; tattaddoSasaMnnAvanAnnivAritaM bahuzrutaniSiddhaM, etat svAdhyAyavidhAnaM, iti zabdakSepo'tra, itihetorna guNayet , napadezamAlA Adiryasya prakaraNajAtasya ta'padezamAlAdi, 3 | hopadezamAlA dharmadAsagaNikRtA jJeyA, ayamAzayaH--yadyapi sighAMte ASADhakArtikayoH zvetapakSe trINi trINi, caitrAzvinayostu hAdazahAdazadinAni pratipatparyatAnyasvAdhyAyikatvenoktAni, itye. teSu dineSu sighAMtamevAzritya guNananiSedho yuktastathApyAgamanispaMdabhUtAni prakaraNAnyapyAgama eva, kevalaM gaNadharAdivyatiriktazrutadharapraNItatvAnna sUtratvena vyavahiyaMte, ityetAni pratItya trINyeva saptamyAdidinAnyasvAdhyAyikatayA gItArthairAcIrNAni, na zeSANItyeteSveva na guNayedityarthaH // 11 // yathAdizabdasUcitAni kAnicitprakaraNAni gAthASaTakena nAmagrAhamupadarzayannupasaMharati // mUlam ||-uvespe paMcAsae ya / taha paMcavatthuyaM sayagaM / sayarI kammavivAgaM / chayAsiyAyaM tahA divaDhasayaM // 113 // vyAkhyA-nava0 javaesagAthApaMcetyAdi cittAsoesu tisu ti. hIsu, thAsAM krameNa vyAkhyA-upadezapadAni, paMcAzakAni ca, tathAzabdAH samuccayArthAH, paMcavastu
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdehaH kaM zatakaM saptatikA karmasaptatimityarthaH karmavipAkaM pamazIti tathA chyardhazataM // 113 // kA // mUlam ||--jiivsmaasN taha saM--gahANa kammapayaDI na piMmavisuddhiM ca // pamikamaNasa | mAyAriM / therAvaliyaM sapaDikamaNaM // 114 // vyAkhyA-jIvasamAsaM, saMgrahiNI, karmaprakRti, piMDa e6 zudhi pimavizudhimityarthaH, pratikramaNasAmAcArI, sthavirAvalikA sapratikramaNAM pratikramaNasUtrasahitAmityarthaH / / 114 // // mUlam ||-saamaashyciyvNdnn-vNdnnyN kAnasaggasuttaM ca // paJcakANaM taha paMca-saMgahaM aNuvayAivihiM // 115 // vyAkhyA-sAmAyikacaityavaMdanakAni prasighAni, samAhAratvAdekatvaM, kA. yotsargasUtraM pratyAkhyAnaM tathA paMcasaMgrahaM, aNuvratAdividhi prANuvratazabda Adiryasya tathA taM aNuvratavidhimityarthaH // 115 // // mUlam // khittasamAsaM pavayaNa-saMdohuvaesamAlapaNasuttiM // sAvayapannattiM naraya-vanna NaM sammasattariyaM // 116 // vyAkhyA-khitta kSetrasamAsaM pravacanasaMdohopadezamAlApaMcasUtrANi pra. | sighAni, na varamupadezamAlAnyakartRkA jJeyA, na dharmadAsagaNikRtA, tasyAH prAgeva bhaNitatvAt. zrA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha vakAjhaptiM narakavarNanAM samyaktvasaptatikAM darzanasaptatimityarthaH // 116 // / // mUlam ||-adhy khomsyaaii| taha vIsaM vIsiyA upsmrii|| jiNasattariyaM emaa| "| jaba sikhaMtaparamabo // 117 / / vyAkhyA-adhya0 aSTakAni SoDazakAni tathA viMzatikAH prazamaey | ratiM jinasaptatikA evamAdi evaMprakAraM sighAMtArthapUrvakatvenopadezamAlAdisadRzamityarthaH, etadeva viviyate yatra sighAMtaparamArthaH // 117 // // mUlam ||-bhnn taM sesaMpi hu / payaraNamiha canasu kAlavelAsu // na guNikA seyAsu / cittAsoe tisu tihIsu tha // 117 // vyAkhyA-naNyate kathyate tat zeSamapi hurnizcaye, praka raNaM zha pravacane catasRSu kAlavelAsu na guNayet, punaH ka na guNayedityAha-seyAsutti zvetA su, anusvAraH prAkRtatvAta, caitrAzvayuje tisRSu tithiSu ca, co'tra dRzyaH. ayaM nAvaH, yadyapyAgame sAdhUnevAgamapAThinaH pratItyAgamasyAsvAdhyAyikavidhirukto dRzyate, na prakaraNAnAM na ca prakaraNapAgniH zrAdhAnadhikRtya, tathApyArAdhyazrutAzAtanAvarjinirvRchaparaMparAgatakAlavelAsu caitrAzvayujazvetasa | tamyAdidinatraye ca prakaraNapaunAdiniSedhaH paMcAzatAdezavabahu maMtavya evetyarthaH // 117 // uktaH
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha -| svAdhyAyasya kAlaH, athAsau yathAkRtaH zuddhyai syAttathopadeSTuM gAthAyugmamAha TIkA - // mUlam // - paDhamaM pakimijaNaM / iriyAvadiyaM jahA samAyAriM / niddaM vigadaM kalahaM / dAsa khiDDA vargAMta // 115 // vyAkhyA - paDhamaM0 prathamaM pratikramyeryApathikIM yathAsAmAcAra svAro'lAkSaNikaH yathAvidhItyarthaH nidrAM svApaM, vikathAM anyena saha vArtA, kalahaM vAgyuddhaM, dAsakhiDDAIti dAsazca krImA ca hAsakrIDe, te yAdI yasya tat hAsakrIDAdi, ghyAdizabdAd gRhavyA. pArAdigrahaNaM, tacca varjan pariharan svAdhyAya vidhAnavirodhitvAditi nAvaH // 115 // // mUlam // - vaDavAre muhaNaM-tayaM ca vaLaMcalaM ca yaha dAnaM || sutta uvatto / saprAyaM kusu paDhe || 20 || vyAkhyA - vayaNa0 vayaDuvAretti, vadanadvAre mukhAgre mukhAnaMtakaM, caH pUraNe, mukhapotikAM vastrAMcalaM vA uttarIyAMzukaprAMtaM vA, sAmAyike gRhIte mukhavastrikAmanyadA tu vastrAMcalamapItyarthaH, datvA yAtmasaMyama virAdhanAparihArArthaM dhRtvA catrAdiNI nimIlya hasatItyAdivannima byAdimaDastulyakartRke ityanena saha kAle tkApratyayaH tato mukhaddAre mukhavastrikAM dadAna evetyarthaH yathazabdasyAnaMtaryArthatvAdI ryApathikI pratikramaNAnaMtarameva zuddhyarthinA svAdhyAyaH kA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee saMdeha yo, na tvaMtaraM kAryamiti dyotayati. kApratyayena tu pUrvakAlamAtramevoktaM, na tvAnaMtarya, sUtrAyeM sUtre arthe vA nannayasmina vA upayukto dattAvadhAnaH, etena pustakAApari anyena saha guNyamAnaH svA. | dhyAyo nAlocanAyAM pravizati, tathA guNane hi prAyaH sUtrArthAvadhAnAnAvAt, svAdhyAyamaSTAdazazIlAMgasahasrAdikaM karoti, bAlocanApUrtAvanaMge api zravaNapaThane guNanasamAnavidhividheya iti jhApanArthamAha-suNeti zRNoti, pareNa guNyamAnamarthApyamAnaM vA AkarNayati paThati svAdhyAyaM ta. prathamatayAdhIte ityarthaH // 110 // uktaH svAdhyAyavidhAnavidhiH, ayAlocanAyAmAgateSvanekopavA. seSu tadazaktaH kathamupavAsAna pUrayediti pRchAyAmAha // mUlam ||-cnrikaasnniehiN / navavAso taha ya niviyatieNa // zrAyaMbilehiM dohiM / bArasapuramaDha navavAso / 11 / / vyAkhyA-cana0 caturbhirekAsanaistathA ca nirvikRtikatrikeNa zrAcAmlAnyAM hAnyAmupavAso navatIti sarvatra saMbaMdhaH. tathA dvAdazapurimArdhA napavAso navatIti, ha punarupavAsagrahaNaM caturvidhAhArapUrvArdhAnAmeva yathoktasaMkhyAnAmupavAso bhavatIti sUcayati, naktaM ca prAka-pusmihatavo zaha jo so / sabahAhAracAgAnatti ityarthaH // 11 // ityuktamAgamikaM yA- |
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha vallaghutaponirupavAsapUraNaM, atha prAyazcittatayAcIrNena svAdhyAyena gItArthAcINaizcaikAzanaizca tadAha // mUlam ||-snaayshssehiN / dohiM ego haviGA navavAso // kAraNana kassa ya puNa / | achehiM dokasaNehiM ca // 125 // vyAkhyA-sapnAya0 svAdhyAyasya pustakasahAyAdinirapedAguNi100 tasya gAthAmAnena zlokamAnena vA saharU , tAnyAmeko navatyupavAsaH, tathA kAraNato'tyaMtabAlaglAnAdikAraNamAzritya kasyacidatisukumArazarIrasya, punaHzabda napavAsapUrakaikAzanAditapojyo bhedamAha-aSTabhiryekAzanaizcopavAso bhavatIti. yauktaM-jaha naNiyaM pacittaM / dikA haThassa na na gilANassa / / jAvazyaM vAvi sahaz / taM diU sahiU vA kAlaM // 1 // iti nAvaH // 12 // nakto'zaktAnuddizya prAyazcittakaraNavidhiH, athAvAtiprasaranivAraNArthamAha // mUlam ||-sNtNmi bale saMtami / varie purisakAre saMtami // jaha bhaNiyaM suchikae / ka. riGa thAloyaNAstavaM // 153 // vyAkhyA-saMtaMmi0 sati vidyamAne bane zArIre, sati vIrye jIva zaktau mAnasotsAhe vA, sati ca punaH puruSakAre aMgIkRtanirvAhakatvarUpe yathA naNitaM graMthakRtA A| locanAcAryeNa vA, ti kartavyatayopadiSTaM zucikRto janmaprabhRtisaMcitapravalakalimalapradAlananimi
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha tamAlocanAyAstapaH kuryAditi kriyA yojyA, anyathA yAjJAmaMgAdayo doSAH prasajeyurityarthaH / / TIkA // 13 // nanu tathAvidhavalavIryAdyannAvAdyastIvrazrAmo'pi yathAnaNitamAlocanAtapa nasargavRttyA ka tumazaktaH sa kiM kuryAdityAha101 | // mUlam / / zraha nabi sarIkhalaM / tava sattIvi hu na tArisA ho // bhAvo vikAza suzo | / tA avavAeNa huU tavaM // 124 // vyAkhyA zraha atha nAsti zarIkhalaM tapaHzaktirapi, hu| nizcaye, na tAdRzI navati, kevalaM nAvo vidyate zudho nizchadmA, tA tadA apavAde nakAzanacatu. kAdikaraNarUpeNa navettapa upavAsAdikaM karaNIyamiti zeSaH, tAhagavasthAyAM hyevamapi kurvannArAdhaka eva. yamuktaM-na hu kiMci thANunAyaM / pamisihaM vAvi jiNavariMdehiM // esA jiNANa ANA / ko sacceNa hoyacaM // 14 // ityarthaH // zyukta natsargApavAdAbhyAmAlocanAtapovidhiH, saca gurvAjhyaiva kriyamANaH saphala ztyAha // mUlam ||-suguruunnN thANAe / kariU thAloyaNAtavaM navo // zya bhaNiyasuttavihiNA | / so lahu paramappayaM lahaz // 125 // vyAkhyA suguru0 sugurUNAmAjhayopadezena ya iti zeSaH, /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - kuryAdAlocanAtapaH prAyazcittamityarthaH bhavyaH zuddhikAmI, ityevaM bhaNitasUtravidhinA, na ta saMghaTIkA na, sa kiM phalaM prApnotItyAha - sa laghu zIghraM paramaM padaM labhate zuddhacittatvAdityarthaH // 125 // utaM gurvAjJayAlocanAtapaHphalaM, patha kugurudattAlocanA pramANamapramANaM veti yatpRSTaM tadanuvAdamAha - // mUlam // keNAvi sAvaraNaM / mujheNaM siDhivasRripAsamma || AloyaNA gadiyA / pamAmiha kiM na sA hoi / / 126 / / vyAkhyA - keNAvi0 kenApi zrAvaNa, anusvAraH prAkRtatvAt, 102 pravacana kauzalyAdiguNarahitena, liMgamAtratrAMtena vA zithilasUripArzve braSTAcArigurusamIpe ghyAlocanA upacArAtprAyazcittaM, co'nuktasamuccayArthaH, tato na kevalaM svazcaritaM tasya niveditaM, taddattA prAyazcittarUpAlocanApi gRhItA aMgIkRtA sA pramANaM yuktA kartavyetyarthaH, ida jinadharme kiM na? atha na pramANamiti yatpRSTamiti zeSa iti / 126 / / prathottaraM dAtukAmaH svayameva pAtanikAmAha, tatthuttaraMti tatra prazne uttaramiti tadAda // mUlam // - jamagIyaco siDhilo / yAnaTTipamAyadava kappesu || navi jANai pavittaM / dA jaM yaha taM paro deza || 12 || vyAkhyA - jamagI 0 yadyasmAtkAraNAdagItArtho dravyAcAryaH zithilaH
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - sukhitvena pariNatadharmatvena vA prAyo'nabhyastasiddhAMtArthaH, tata iti gamyaM, tataH kAraNAt kuTTi rupetya prANAtipAtakaraNaM 1 darpo dhAvanakhaDDA diplavanavalganAdikaH 2 pramAdaH kaMdarpAdiH, madyAdikaM TIkA nidhAnatayA prANAtipAtAdikaraNaM vA 3 kalpaH kAraNena gItArthasyopayuktasya yatanayAdhAka103 |rmAdisevanaM 4. yaDuktaM jItakalpanAye - khATTiyA vicA / dappo purA hoi vaggaNAdIna // kaMdapAipamA / kappo puNa kAraNe karaNaM // 1 // iti tato dvaMdvaH teSu kuTTipramAdadarpa kalpeSu, da darpAtpUrva pramAdasya nyAso gAthAbaMdhAnurodhAt anyathA darpAtpramAdasya laghutarAparAdhatvenotatraiva nyAso nyAyyaH, nApi naiva jAnAti budhyate, pApaM chinattIti pApacita, athavA prAyo bAhubyena cittaM jIvaM mano vAtIcAramalamalinaM zodhayatIti niruktyA prAyazcittaM yAtvAtprAkRte pachitaM tayAlocanAdidazanedabhinnatayA zrAkuvyAdipratisevAnedApekSApattitayA vA dravyakSetrakAlabhAvapuruSAdyanusAridAnatve na cAtigahanamiti taddAtumarpayituM, Atha jAnAno'pi dhRSTatayA tatprAyazcitaM paraM yadhikaM prAyazcitte'pi prAyazcitte'pi prAyazcittaM prAyazcitte vA prApte'timAtramityarthaH, dadAti tadAvirAdhaka evAsAviti vAkyazeSaH tamuktaM - apacitte pattiM pacitte mattayA dhammassAsAya
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- NA tivA maggassa ya virAhaNeti. ataH zithilasUripArzva gRhItAlocanAnahNa dattatvAt svakapo. lakalpitaiH prAyazcittaiH zudhyannAvAnna pramANamityarthaH // 17 // nanvevaM sati prAyazcittadAyakasyaiva doSo na tu grAhakasya, tasya trikaraNazakatvAt, evaM yo manyate taM pratyAha // mUlam ||-tbni gAhagassavi / doso so dAyagassa ahiyayaro // tibgraannaanNgo| yANAe sA jana bhaNiyaM // 12 // vyAkhyA-tababi0 tatra tasyAmAlocanAyAmasti grAhakasyApyAlocakasyApi doSo bhavavRchirUpaH, sakhudharaNanimittaM / gIyassannesaNAna nakosaM // joyaNasa. yA sattanaM / bArasa varisAiM kAyavA // 1 // ityAdijinAjhollaMghanAt sa doSo dAyakasyA'gItA. rthaguroradhikataraH savizeSaH, tIrthakarAsaMmatamAnamAyAgaurakhadAyakatvena tasyAtmaparakhaMcakatvAt. yaduktaMaggIna na viyANa / sohiM caraNassa deUNa hiyaM // tA appANaM Alo-yagaM ca pADeza saMsAre // 1 // iti kuta evaM raudradoSa zyata Aha-tibatti tIrthakarAjhAnaMgAkhetoH, sAjhA cai SAmanaMtarameva vadayamANA tAmevAha-yato jaNitamAgame iti zeSaH // 12 // athAgamoktameva | vibhaNiSurAlocakAlocanAcAryayogakaracanAmAha
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha - // mUlam // - AloyaNA cananeyA / parado rahammi paDhamana bhaMgo || parami paNa raho TIkA | puNa / cIna para ho vijama rahe || eso tazna jacheva / aerihA dovi so caho u // 127 // vyAkhyA - pAloyaNA0 AlocanA vikaTanarUpA prAyazcittarUpA vA caturbhedA AlocakAlocanA105 cAryagatArha tvAnaItvarUpabhedAnyAM catUrUpA, tadyathA - kharaDhoti yaha vairAgyAdiguNasaMpannaH zuddigrahaNayogya vyAlocakaH, tathA ahaH ghyAhAravatvAdiguNasaMpannatayA zuddhidAnayogya khAlocanAcAryasta - smin, tatazca arhe yAlocanAcAyeM I Alocaka ityeSa prathamo bhaMgaH, yatra saptamyaM taM padaM guruvAcakaM, prathamaM tattvAlocakavAcakaM jJeyaM, padavyatyayastu gAthAbaMdhAnurodhAt tathA'naIH punardditIyaH, bAlye'pi kAraNamAzritya sthApite gurAvananyastaviziSTazAstratvAta, vyabhyastaviziSTa zrute kasmiMzvitpArzvasthAdau vA pardaH, ghyAlocanAsAmAcArI kuzalatvena yogyo'pi yadAlocayatItyeSa tRtIyaH // // 127 // jaccevatti yatra yasmin, evazabdo vyatyayena yojyaH, tatazcAnarhAveva dAvapyAlocanAcAryAlocaka, sa gacaturtha eva, turevArthaH iti sArdhagAthArthaH ityuktAzcatvAro bhaMgAH, atha yo bhaMgo yathA bhavati taM tathA darzayanneva SaTAlocanAyAzcaturthabhaMgavartitvena sadoSataivetyAha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha // mUlam ||--pddhmo nassaggeNaM | sujho avavAyana bIna tazna // puNa zracaMtAvavAyana / | TIkA kammi ho kassaviya // thANAvapno nNgo| esa canabo ta dosA // 130 // vyAkhyA-paDha0 prathamabhaMga natsargeNa zudhaH, apavAdataH puruSavizeSAdikAraNamAzritya hitIyo'pi zudhaH, tRtIyaH pu. 106 naratyaMtApavAdataH kasmiMzcideva prastAve navati zurU ityanuvartanIyaM, kasyApyeva, co'vadhAraNe, aMyA. vasthAM prAptasyaivetyarthaH, aMtyAvasthAM prApto hi sugurUNAmaprAptau khabvanaMtaHkhakhaniH sazasyamaraNaM mAbhU. dityanarhasyApi pArzvasthAdeH pArthaM Alocayatyeva, AlocanA hi parasAdikaiva kAryA. uttIsaguNasamannA-gaeNa teNAvi avassa kAyabA // parasakiyA visohI / suvavahArakusaleNa // 1 // jaha sukusalovi ya viGo / annassa kahe appaNo vaahiN| soUNa tassa viUssa / sovi prikmmmaarn||2|| evaM jANaMteNavi / pAyabittavihimappaNo sammaM // tahavi pAgaDayayaraM / Alo. eyavayaM ho // 3 // prakaTataraM sAdikamityarthaH. bAjhAbAhyo bhagavabhiH kathamapi nAdiSTaH, bhaMgo neda eSa svayamajhAnenAjJAnasyaiva pArzve gRhItAlocanetyevaMrUpazcaturthaH, tataH kAraNAdoSo'naMtara navavramaNa / khadANa ityarthaH // 130 // zyukto mugdhagRhItazithilasRridattAlocanAyA anonayAtmakena doSaH /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 saMdeha athAsyA eva dRSTAMtapUrva vyarthatAmAhaTIkA || // mUlam / / ehavi ajANate / paJcakANaMpi jaM musAvAna // bAloyaNAvi evaM / ga. diyA hukA musAvA // 131 // vyAkhyA-eha dvayorapi, caH pUraNe, pratyAkhyAnagrAhitadAyakayoH, ajANaMtattipadena pratyAkhyAnacaturbhagI sUcitA, sA ca prasighA, tato'jhAnato navaM ajJAnatvaM pratyAkhyAnasUtrArthavidhiprabhRtiparijhAnAbhAvastasmin sati pratyAkhyAnamekAzanAyapi, kiM punaH samyaktvadezaviratyAdayaH? gRhItamityatra yojyaM, tato gRhItaM pratipannaM yadyasmAtkAraNAnSAvAdo vyarthamityarthaH, eSa dRSTAMtaH, atha taM prastutArthe yojayati, tathAhi aAlocanApi prAyazcittamapyevaM pratyAkhyAnavat nannayorajAnatve gRhItA satI navenmRSAvAdo nirthikA pApAbedakatvAt, prAyazcittAzodhakatvAca. yadyapi prAyazcittaM aparAdhaviSayatvena kaSTAvahatvena ca daMDa eva, tathApyanupakRtavatsalaiH para. mArthavidbhiH paramarSiniraparAdhaviSanigrahadamatayA pIyUSamahauSadhakalpaM prAyazcittamidamAdiSTamiti. tasmina labdhe bhavyaricamAtmA samAzvAsanIyaH. yathAhi-daMmasulahami loe| mA yadhiraM kuNasu daminamiti // esa ulaho hu daMDo / navadaMDanivAraNo jIva // 1 // tumae ceva kayamiNaM / na suSkA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha-| rissa diUe daMmo // ida mukovi na muccasi / para yaha do navAlaMnoti // 2 // iyarthaH // TIkA // 131 // ityuktaM zithilAcArya dattAlocanAyA aprAmA evaM nanu yatra dine yAvatyo vikRtayaH pratyAkhyAtAstatra tAsAmekahitryAdipratyAkhyAta vikRtInAmutkRSTadravyANyapi na kalpyaMta eva teSAM tadvikRti - 10 gatatvena tattaddikRtisamAnadoSatvAta, iti keSAMcinmatamAkarNya saMzayAnasya pRcchAmAha - || mUlam // - dotinniya vigaina / paJcakaMteNa mukalA na kayA / tA na noyaNasamae / savAbhuttA guDe viNA || 132 || vyAkhyA - dotinni he tisro vA, cakAro vAzabdArthe, vikRtayo ghRtAdikAH pratyAkhyAtAH pratyAkhyAnaM kurvatA mutkalIkRtAH, tAca jojanasamaye sarvA yAvatyo mulkakhIkRtAstAvatya evetyarthaH, bhuktA gRhItA iyarthaH paraM guDena vinA na guDo bhakti ityarthaH ||13|| // mUlam // tA khaMmasakarAna / so bhuMja kiM na vatti iya puchA || uttarameyaM taca na / sovina ki mAI / / 133 / / tA khaMma0 tataH khaMmazarkarAH, bahuvacanAt khaMDazarkarAjyAM vyatiriktAnyapi guDapratibotkRSTadravyANi gRhyaMte, sa bhuMkte na vA ityevaMrUpA pRvA, yathottaraM, nirvikRti - kavaktavyatAyAM sAmAnyena kiMciduktamapi vizeSataH punarapyAda - uttarametattatra pRcchAyAM turevArthaH,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 saMdehaH kriyayA yodayate, so'pi bhadAyet, gumavyatiriktamutkaralIkRtasarvavikRtiko'pi, kiM punaH parityakta sarvavikRtika ztyaperarthaH, na bhadayedeva khaMDAdIna, AdizabdAharSopalAdisaMgraha zyarthaH / / 133 // yuktaM niyamitavikRtiprativadyotkaTadravyANAmutsargeNAbhadANaM, apavAdatastanadaNamAha // mUlam ||-j pittAzerogo / so khaMDAIhiM navasame tassa // tA taggahaNaM juttaM / rasa. giDIe na taM bhuMje // 134 // vyAkhyA-ja20 yadi pittAdirogaH prakupitaH syAditi gamyaM, sa khaMDAdibhirupazAmyati, tasya bhuktasarvamutkaralIkRtavikRtikasyApi nirvikRtipratyAkhyAnino'pi vA, tA tadA tadgrahaNaM khaMDAdibhadANaM yuktaM samIcInamAgamoktatvAt, Agame hyAgADhayoginAmapyetanadANamanujhAtamasti, kiM punaranagADhayoginAM ? AviHkRtatvAt, etena yaH kazcideSAM vikRtisamAnadoSatvaM brUte tadapAstaM veditavyaM, paraM rasagRSTyA svAdalAMpaTayena punarna tat khaMDAdikaM cukte, na tanadANaM yu. ktamityarthaH // 13 // // atha saMgararAjikA dvidalaM navaMti vA na veti pRnaamnudyottrmaah___|| mUlam ||-jN saMgararAIna / havaMti vidalaM na vatti puchAna // tavaM nanna rA-dhyAna | vidalaM na nannati // 136 // vyAkhyA-jaMsaM0 yatsaMgararAjikA bhavaMti hidalaM na veti pRchA, tatraivaM /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha bhaeyate, rAjikA kRSNikA didale na naNyate iti. atra yadyapyuddezakrameNa pUrva saMgarapRcAyA uttaraM TIkA | dAtumucitaM, tathApyalpavaktavyatvAt zUcIkaTAhanyAyAdAdau rAjikApRvAyA uttaraM dattamityadoSaH // // 136 // naktaM rAjikAnAmadidalatvaM, ayAtraivArthe hetumAha // mUlam ||-vrhaasaashsu gaNesu / tA jaMghANagaMmi paskittuM // pIliGatI tilasari-savuvatilaM ciyamuyaMti // 137 // vyAkhyA-vara0 varahAso dezavizeSaH sa AdiryeSAM tAni, tathA teSu varahAsAdiSu sthAneSu tA rAjikA yadyasmAd ghANake yaMtravizeSa pradipya pIDyamAnAstilasarSapA zva tailameva muMcaMti, ayamarthaH-rAjikA dalakSyavatyo'pi na didalaM snigdhatvAcArukulikAvat, dvidalaM hi tadeva bhavati yatra svanAvato niHsnehe dvidale navataH, yamuktaM zrIpUjyaireva svopajhaprakaraNAMtare-jammiya pIliGAMte / mayapi na nehaniggamo hukA // inni ya dalAI dIsaMti / mitragAva taM vidalaM // 1 // iti. tathA cAnyairapyuktaM-jammi ya pIliGate / dave neho na hotaM bidalaM // vidalaM pihu nippannaM / nehajuyaM hoza no bidalaM // 2 // ityarthaH // 137 // atha saMgarapRbAyAmuttaramAha
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA saMdeha ||muulm ||-jh kira cavalayacaNayA / bidalaM taha saMgarAvi vidalaMti // diNacariyA nava payapaya-raNesu lihiyA na phalivagge // 130 / / vyAkhyA-jaha* yathA kila capalakacanakA dhAnyavizeSA mahArUdahidalatvAd dilaM, tathA saMgarANyapi zamItaruphalikA api dvidalaM, saMgaraza111 bdasya puMstvaM prAkRtatvAt. iti kAraNAdinacaryAnavapadaprakaraNayolikhitA bahuzrutairupanyastAH phalikAvarga, tathAhi dinacaryAyAM-phalivaggo taha saMgara-vallAcaNayAyaholAyeti. navapadaprakaraNe tu ka. kasUrikRte na dRzyate, paraM pUjyoktatvAttavRttau kApi tatraiva cAnyazrutadharakRte likhitA bhaviSyatIti svayaM parinnAvyAH, phalikAzca prAyo didalA eva navaMtIti nAvaH // 130 // atha saMgarANAmeva dvidalatvasamarthanArtha ladaNasanAvamudbhAvayati // mUlam // na ya saMgarakhIyAna / tiTajhuppattI kayAvi saMbhava // dalie punni dlaaii| muggAINaMva dIsaMti // 13 // vyAkhyA-na ya0 na ca saMgarakhIjAttailotpattiH kadApi yaMtrapIDanA. diyoge'pi saMnavati, dalite ca saMgasvIje he dale mujAdInAmiva dRzyete, tataH saMpUrNaladANasanA| vAt saMgaraM hidalameva, ata eva-dahie vigagayA / gholavaDA 1 ghola 2 sihariNa 3 karaMkho |
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- 4 // lavaNakaNadahiyamahiyaM 5 / saMgaragAmi appamie // 1 // iti pravacanasAroghAragAthAdvitITIkA | yAthai vyAkhyAnayadbhiH zrImAnaMdasUrinirvRttAvuktaM-khavaNakaNairjIrakalavaNalezairyuktaM dadhi tadapi ha stena mathitaM vastreNa gAlitaM tadapi rAtryuSitaM sat kaTapyate, nirvikRtikapratyAkhyAnavatAM kApi deze 112 saMgarakAdyapi tatra pratipyata ityAzaMkyAha-paraM saMgarakAdAvapatite sati tatra tu diladoSasaMbhavAnna kaTapyata ityarthaH, zyanyairapyAcAryaiH saMgarasya didalatvaM pratipannamevetyarthaH // 13 // // atha saMgaradRSTAMtenAnyeSAmapi keSAMcid dvidalatvamatidizyate, teSAmAmagorasena sArdhamabhojyatvamAha // mUlam ||-evN kaMmyagovAra-panizmAraniyaM nave vidlN|| eyaM na sAvaehiM / bhuttavaM goraseNa samaM // 140 // vyAkhyA--evaM0 evaM saMgaramiva kaMmyagovAraprabhRti pAraniyaMti dhAraNyaM a. | raNyasaMnnavaM dhAnyaM prAguktahidalaladANayogAd bhaved dvidalaM, tasmAdetatsaMgarAdi na zrAvakeNa bhokta vyaM gorasenApakkeneti gamyaM sArdha, dharmaviruSatvAt, upaladANAtpaMcouMbaryAdikamapi na noktavyamityarthaH // 140 // asyaivArthasya samarthanArthamanyasaMvAdamapyAha-bhaNitaM cAnyairapati kSepaH, yathA // mUlam ||-pNcuNbri canavigaI-himavisakarage ya savamaTTIya // rAIbhoyaNagaM ciya / bahuvI. |
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha- ya trya MtasaMdhANA // / 141 // vyAkhyA - paMcuM0 paMcAnAmuduMbarANAM samAhAraH paMcoduMbarI, naduMbaravadaladapippalakA ko duMbarI phalarUpA, sA hi mazakAkArasUkSmajIvasaMbaddhA javati 5. catasro vikRtayo madya - TIkA mAMsamadhunavanItarUpAH, sadya eva tAsvasaMkhyAtA jIvAstaddarNAH saMmUrkheti e. himaM saMkhyAtItAkA113 | yamayaM 10. viSaM maMtrAdyupahatamapi kauSTAMtargataM tatAn kramyAdijIvAnnihaMti, prAMtakAle ca mahAmodamutpAdayati 11 tathA karakA himavat 12. sarvA pakkA pakkA vA mRttikA, tasyAM jaTharasthitAyAM dadurAdipaMceMdriyAH prANinastathA yAmAzrayAdirogAzcotpadyate yasmai vA pratyAkhyAnine rocate tasyeya - mAhAra eva 13. rAtribhojanamanekajIva vinAzasadbhAvAd 14. bahubIje bahujIvavirAdhanA navati 19 . yAnaMtakAyikAni yanaMtajIvamayatvena bahupApAni 16. tathA saMdhAnakaM ghyAstyAnakaM tacca jIvasaMsaktibahulaM, etatpuSpikAdAvanaM takAyikajIvAzca javaMti 11 // 141 // // mUlam // -- gholavaDAvAyaMgaNa | muyinAmAI pupphaphaliyA ya // tuphalaM caliyarasaM / vaha vApi bAvIsaM // 142 // vyAkhyA - ghola0 tathA gholavaTakAni, upaladANatvAt AmagorasasaMsRSTa dilAnnAni ca eteSu kevaligamyAH sUkSmajIvAH saMsajyaMte 10. vRMtAkAni bahunidrA karaNA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha-| ni kAmoddIpakAni ca 17. svayaM pareNa vA yeSAM nAma na jhAyate tAnyajJAtanAmAni puSpaphalAni, | tatrAjhAnato niyamitaphalAdau viSaphalAdau vA pravRttisaMnavena niyamajIvitayovinAzaH saMbhavati 20. tathA tubaM asAraphalaM madhUkAdeH, upaladANAt puSpaM cAruNazigumadhUkAdeH, patraM ca prAvRSi taMmulIya114 kAdeH, bahujIvasanmizraM navati, yadi vA tulaphalaM ardhaniSpannakomalacapalakAdikaM, yeSu bahuSvapi bhaditeSu na tRptiH, kevalaM jIvavirAdhanA bahvI syAt 21. calitarasaM kuthitAnaM 25. upaladANAd dinahayAtItadadhipuSpitodanAdi, atra vahavo jIvAH saMsaktimupayAMti. tataH kAraNAdetAni pUrvoktAni vastUni vaUhavANitti no vivekino varjayata pariharata? yato vANi dharmavirutvena vajayituM yogyAni hAviMzatiM jhAviMzatisaMkhyAkAni jinazAsanaprasidhAnyanakSyANIti prakSepagAthAda. yArthaH // 14 // uktaM prasaMgataH paMcouMbaryAdInAmannadayatvaM. atha yayA zrAvikayaitAH pRvAH kRtAH sA nijaparigrahaparimANamadhyavartinyA ekasyA gAthAyAH samyagarthamajAnatI nagavan ko'rtho'syA gAthAyA zati pRcchatisma. tatastAM vyAkhyAtumanuvadaMti pUjyAH // mUlam ||-mnnuysurtiriyvisyN / avihaM tiviheNa thUlagamavaMbhaM // savasAvayAmimuttuM / saH |
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 saMdeha yaNAz sadArakAvaNaM // 143 // vyAkhyA-zmIe gAhAe evaM vaskANaM kIraz-mANuyA narA surA devA tiriyA goassAzNo tesiM visayaM saMbaMdhiyaM thUlaM bAyaraM jaM aninaNaloeNa vilakhikA taM nanna abhaM mehuNaM avihaM karaNakAravaNehiM jana gihANaM aNumaI ani, paraM magnimakhaMDena bAhiM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM savasA appAyattA parakhasAeba puNa niyamabhaMgo nabi jarna so tIe bhaMgo davana jAu~, na nAvana, cayAmi parihAmi muttuM vaGiya kiM taM vaNiU nanna2, sayaNAsadArakAravaNaM khajanAH svagotrajanA bhayaMte, teSAM svajanAnAmAdizabdAmoprabhRtInAM te. SAM svajanAdInAM svakIyA yAtmIyA dArAH kalatrANi teSu vadAreSu kAravaNaM maithunakaraNaMprati preraNamiti gAthArthaH, sadArakAravaNena tIe avigAe niyamagnaMgo achi, iti caturthapadannAvArthaH. sa. rvagAthAnAvArtharatvayaM-manuSyairdevaistiryagnizca saha maithunaM manasA vAcA kAyena vA svayaM na karomi, nApyanyAna striyaH puruSAn vA kArayAmi, savasAyeti svajanAdInAM svakIyagomahiSaprabhRtitirazcAM ca maithunakArApaNaM mutkalamiti caturthANuvrataniyamaH // 143 // iti vyAkhyAtA prAkRtajASayA caturthA| NuvratagAthA. atha kenApi kRte'pi kasmiMzcittapasi taudyApanaM vinA tapaHphalaM kimasti na veti pra- |
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 saMdeha- nasyottaramAhakA // mUlam ||--kaaevi sAvigAe / vihina dikAtavo na naUmina // nAvavisudhIphalaM / | tahAvi se adhi zharA no // 144 // vyAkhyA-kAevi0 kayApi zrAvikayA napaladaNAt zrAvakeNa vA vihitaM dIdAtapaH, arthAttIrthakarasaMbaMdhiniHkramaNatapaH, upaladANAdanyadapi gRhasthocitaM, tapaHzabdasya pulliMgatA prAkRtatvAt. paraM kuto'pi sAmagryabhAvAdikAraNAnnodyamitaM na tasyodyApanaM kRtaM, tathApi nAvavizudhyA phalaM nirjarArUpaM se tasya tapaso'sti navati, itarathA vizucanAvAnAvena no nAsti. ko'rthaH ? sAmagrIyoge'pi kuto'pi kadavalepAdanudyamitaM tapo niSphalamevetyarthaH // 144 // atha yathAkRtamidamaphalamanarthaphalaM ca tapaH syAttathAha // mUlam // aha sAsaggahagahiyA / pAse sabaMdasidilAliMgINaM // kuNa tavo naji phalaM / tA tIse hoza bhUrinavo // 145 // vyAkhyA-yaha atheti padAMtare sA zrAvikA zrAvako vA svasyAtmano'sadgrahaH kadabhinivezaH svAsadgrahastena gRhItA, ete'smadIyAH kulagurakhastato yAdRzAH | | stAdRzA api mAnyA eveti kadaninivezaira'stetyarthaH, pArzva samIpe svabaMdA jatsUtranASakAH zithi- |
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha lAH kriyAghraSTAH, evaMvidhA ye liMgino liMgamAtradhAriNasteSAM svabaMdazithilaliMginAM pArzvasthAyeka tarANAM tapaH pUrvoktaM karoti, nAsti phalaM, kugrahAdyaMzamizritatvena na navatyabhipretaphalamityarthaH, tA TIkA tadA tasyAstasya vA pratyuta bhavati jUrinavaH kugurUpadiSTakuvidhiparizIlanena dIrghaH saMsAraH, samyam117 mArgAnAsevanAdityarthaH // 14 // nanu zrAhAH samyaktvAMgIkArakAle saparaparakavisayaM sakAraNaM jANikaNa mibattaM paJcakiya tiviheNa pAlaNA nAvaNAevamityAdivacanAt svapadamiva parapadamithyAtvamapi gurupAdamUle pratyAkhyAMtyeva, tato'mISAM paratIrthagamanavaMdanapUjanAdIn mithyAtvakAraNatvAkatu na kalpyaMte, tathA ca yasya kuladevatA'kRtapUjAApacArA satI prAtikUlyamAcarati sa kathaM navatviti pRbannAha ||muulm // aJcaMtarakhuddasIlA / navaddavaM kuNa jo na pUei // jasserisabi guttammi / de. vayA kaha sa saDhotthu // 146 // vyAkhyA acaM0 atyaMtakudrazIlA prakRtyApyatiraudrA upadravaM prANasaMdehakaramupasarga, tasyeti zeSaH, karoti yo na pUjayati, upaladaNAt parvaNi yadA tAM namanAdinA nopacarati, yasya gotre IdRzI devatAsti sa zrAdhaH kathamastu? yadi pUjayati tadA samyakta vavirAdhaH |
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 saMdeha nA, atha na pUjayati tadAsau kaMcanavighnaM karotIti so'yaM vyAghajastaTInyAya iti bhAvaH // 146 // TIkA | yatra naNyate kathyate tathAhi // mUlam // nassaggeNa na kappaz / tIe pUyA tassa sahassa // jaz mAra tA mArana / kuTuMbagaM esa paramabo // 14 // vyAkhyA-nassa0 natsargeNa na kalpyate tasyA devatAyAH pUjAdi, tasya gurusamIpagRhItasamyaktvasya niyamitatvAt , dharmayogyasAmarthyaguNavattvena nirbhIkatvAcca, yaduktaMho samabo dhammaM / kuNamANo jo na bIha paresiM / mAipiyasAmiguru-mAIyANa dhammANa ni. nANaMtitti. evaM copekSyamANA kadAcit kupitA satI sA yadi mArayati tadA mArayatu kuTuMbakaM, epa paramArtho nizcayaH, yamuktaM-paDikUlA havana surA / mAyApinaNo paraM muhA huMtu // pImaMtu sarIraM vAhiNo / varithaM saMtu sayaNAvi // 1 // nivamaMtu zrAvayAna / gabana labIvi kevalaM kA // mA jAyana jiNe natti / tattatattesu tattIyA // 2 // zyarthaH // 14 // naktamautsargikamuttaraM, ApavAdikaM tadaktuM gAthAyugalamAha // mUlam ||-giiyonnmaagaaraann / ukamiha desiyaM ca sammatte // rAyagurudevayAvi / tine ya |
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha balagaNAbhinaMgAya // 14 // vyAkhyA-gIyabeNa0 gItArthena zrutakevalinA zrIbhadrabAhusvAminA TI. makAro'lAdaNikaH, AgArANa prati prAkRtatvAd hrasvatve AkArANAmapavAdAnAM SaTkaM, zha samya| ktve samyaktvadaMDake diSTaM bhaNitaM, samuccayArthAcazabdAnna kevalaM mithyAdRSTidevatAdInAM vaMdanAdikaM ni piThaM, kiMtvAkAraSaTkamapyAdiSTaM ca, ke ca te pamAkArA zyata Aha-rAetyAdi, tatra rAjA purA| dikhAmI, gurakho mAtRpitRbhartRkalAcAryAdayasteSAM nigrahastadAdiSTakaraNamityarthaH, gurunigrahaH, devatAjinamatapratyanIkamithyAdRSTikadradevajAtayaH, kAMtArAparaparyAye sarvazUnyAraNye viSamadurnidAdau vA vRttiH prANadhAraNaM, tasyAzchedo'bhAvo vRttivedaH, bAgame vittIkaMtAtti bhai, balaM parAkramaizvaryavato hataH, gaNa iSTamitrasvajanasaMbaMdhivAMdhavAnAM samudAyaH, tato rAjAdInAM kRtadvaMdvAnAmaniyogA balAtkA. | rA rAjagurudevatAvRttibedavalagaNAniyogA eva, co'vadhAraNe, natvanye, annabANAnogeNamityAdayaH, abhiyogazabdaH pratyeka rAjAdibhiH saha saMbadhyate, rAjAniyoga ityAdi. yauktamAvazyakaniyuktI samyaktvadamake-annaba rAyAbhinaMgeNaM 1 gaNAninageNaM 2 balAninaMgeNaM 3 devayAbhinaMgeNaM / guruniggaheNaM 5 vittIkaMtAreNa 6 mityarthaH // 14 // tataH kimityata Aha
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ // mUlam / / tA ya zrAgAranive-yaNA dhammabamannatibaMmi // vayaNAna avvaaenn| | tIe namaNAzsu na doso // 14 // vyAkhyA-tAItyAdi, tA tasmAtkAraNAdityevamAkAranivedanAdetAdRzApavAdapadamutkalIkaraNAt dharmArthamanyatIrthe zati padAnyAM vAkyaM sUcitaM sAkAMdatvAt, tatazca dhammabamannatine na kare tavanhANadANahomAI iti hAdazavatAdibhUtasamyaktvaniyamavacanAca, co'tra samaccayArtho'nukto'pi dRzyaH, apavAdena devatAbalAtkAralakSaNena tasyA gotradevatAyA napa sadANAt sAdhiSTAyakAnyadevatAnamanAdiSu namanapUjananaivedyadAnAdiSu vighnopazAMtyartha kriyamANeSviti gamyaM, na doSaH, na pratipannadharmAtikramaladANo'parAdhaH, tatra devatAbhiyoge kathAnakamAvazyaka. ttAvevaM-jahA ego gihabo sAvago jAto, teNa vANamaMtarANi cirapariciyANi naniyANi, e. gA taba vANamaMtara panasamAvannA, tassa gAvIrakago putto, tIe vANamaMtarIegAvIhisamaM avaharina, tAhe jastA sAda taUtI kiM tumaM mamaM nalesi navatti sAvago bhaNazna varimA me dhamma virAhaH NA navatu, sA naNa mamaM acehi, so bhaNaya jiNapaDimANaM avasANegahi, thAmaMtAmi teNa ta. bAviyA tAhe dArago gAvIna ya ANIyAnatti, IdRzyazca sAdhiSTAyakadevatA alpA eva bhavatyaH |
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha mUdRzIraddizya nAnyAsAM pUjAdikaM kAryamiti nAvaH // 14 // atha graMthakAro'sya prakaraNasya guNaniSpannaM nAma prakaTayannAtmanazca zrIjinavallAnasUriziSyatAM jhApayan graMthasamarthanamAha // mUlam ||-shy kazvayasaMsaya-payapaehuttarapayaraNaM samAseNaM // naNiyaM jugapavarAgama11 jiNavalahasUrisIseNa // 150 // vyAkhyA-zya ityuktavidhinA katipayAni ca tAni saMzayapadAni ca katipayasaMzayapadAni parimitasaMdehasthAnAni, teSAM praznottarANi yatra tattathA, tacca tatprakaraNaM ca tatkatipayasaMzayapadapraznottaraprakaraNaM, katipayasaMzayapadapraznottaranAmakaM prakaraNamityarthaH, samAsena saM. kSepeNa anusvAraH prAkRtatvAta, naNitaM praNItaM, kvApi lihiyaM iti pAge dRzyate, tatra likhitaM vahuzrutapraNItaM graMthebhya naSkRtya lipIkRtaM, yugaM vartamAnakAlaH, tatra pravaraH zeSalokApedayotkRSTa prAgamo yasya yugapravarAgamaH, sa cAsau jinavallabhasUrizca, tasya ziSyo vineyo yugapravarAgamajinavallana sariziSyastena, atra hi graMthasya sAnAyatA darzayituM guruSu naktiprabatAM prakaTayitumAtmanazca nirgarvatAM khyApayituM yugapravarAgamajinavAnasariziSyeNetyuktaM, anyathA tu sakalajagatkalyANakAmakuMbhena tri| bhuvanaspRhaNIyamahAmahimnA sarvatrAtikhyAtimApannena zrIjinadattasaririti nAmnaiva sAdhyasidhiH saMprati
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdeha-| padyata iti nAvaH // / 150 / / iti zrIvidhiratnakaraMDikAnAmnI saMdehadolAvalI laghuTI kA samAptA // TIkA // zrIrastu // graMtha zrIjAmanagara nivAsI paMkti zrAvaka hIrAlAla haMsarAje khaparanA zreyamATe potAnA zrIjainAskarodaya bApakhAnAmAM chApI prasiddha karyo be. 122 // samApto'yaM graMtho guruzrI maccAritravijayasuprasAdAt //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 SIRSAX // iti zrIsaMdehadolAvalITIkA samAptA / /