Book Title: Agam Sutra Satik 04 Samavay AngSutra 04
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003338/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmala dasaNassA AgamasuvANi (saTIka) bhAga:-4 :saMzodhaka sampAdakazcaH muni dIparatnAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ posaareena 888 8 : :-:-:-:-: : MARAddreamIIIMARRAHAMAAR AAmananeronmMMARNaawaranmaa yamantana bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita suzIla-sudharmasAgaragurUbhyonamaH Agama suttANi (saTIka) bhAga-4 samavAyAGgasUtram - saMzodhakaH sampAdakazcaH :muni dIparatnasAgara tA. 14/4/2000 ravivAra 2056 caitra suda 11 ( 45. Agama suttANi-saTIka mUlya rU.11000/ Wan Agama zruta prakAzana // - saMparka sthala :"Agama ArAdhanA kendra' zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phleTa naM-13, 4-thI maMjhila, vhAyasenTara, khAnapura, ahamadAbAda (gujarAta) 21660868856 0 33506652 8888 98evewww Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram samavAyAGgasUtrasya viSayAnukramaH mUlADtAH-383 mUlAGkAH samavAyaH | pRSThAGkaH| mUlAGkAH sanapApa. | 54 prathama | dvitIya tRtIya caturtha paJcama saptama 68 aSTama 70 8-10 11-13 navama 72 14-18 | dazama 73 ekAdaza 76 20-25 dvAdaza / 78 55-51 | paJcaviMzatitama 2 / 60- | SaDviMzatitama / 61- saptaviMzatitama 141 62- aSTAviMzatitama | 15 | 63- ekonatriMzatama 17 | 64-99 | triMzattama 18 100-101/ ekatriMzatama 19 102-108 dvAtriMzatama 21 | 109- trayastriMzatama 23 / 110- | catustriMzatama 111- | paJcaviMzat 112. | SaTatriMzat 32 / 113 113- | saptatriMzat 114- | aSTatriMzat 115- | ekonacatvAriMzat / 40 116- catvAriMzat | 117- ekacatvAriMzat 44 | 118- | dvicatvAriMzat / 46, 119. | tricatvAriMzat 47 / 120- | caturacatvAriMzat 49 121-123, paJcacatvAriMzat 50 124- | SaTcatvAriMzat 52 | 125. | saptacatvAriMzat | 53 | 126- | aSTacatvAriMzat 78 79 26. / trayodaza 27-31 caturdaza 32-37 | paJcadaza 38-41 | SoDaza 36 79 80 42- saptadaza 80 81 82 43.45 aSTAdaza 46-49 | ekonaviMsatitama viMzatitama 51. | ekaviMzatitama dvAviMzatitama trayovizatitama | caturvizatitama 83 84 84 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH mUlAGkAH samavAya: | pRSTAGka: mUlAGkAH samavAyaH pRSTAGkaH 127- ekAnapaJcAzat 183 paJcAzat 103 103 1 85 153. paJcasaptAta 86 154-155 paT saptati saptasaptati aSTasammati 87 | 158 ekonAzIti 88 151- azIti 129- ekapaJcAzata dvipaJcAzat 131- | tripaJcAzat 132. catuSpaJcAzat 133- | paJcapaJcAzat 104 105 | ekAzIti 107 134 SaTpaJcAzata 107 108 109 115 135- / saptapaJcAzat aSTapaJcAzat 137- | ekonaSaSTi 138- | SaSTi 139- | ekaSaSTi 140- | dviSaSTi 115 112 153 145 113 114 114 82 | 161- / dvayazIti | 89 | 162- | yazIti 90 163. caturazIti 91 / 164 paJcAzIti | 91 165. | SaDazIti saptAzIti 92 | 167- | aSTAzIti 94 | 168- / ekonanavati 94 | 169. / | navati 170- ekanavati 95, 171- dvinavati 96 | 172- | trinavati | 98 | 173- | caturnavati 174- paJcanavati | 98 | 175- SaNNavati | 99 / 176- / saptanavati 100, 177. aSTanavati 102 178- | navanavati | 102 179 | zata - 180-383 prakIrNakaH samavAyaH 116 116 142. catuHSaSTi 143. paJcaSaSTi 144. SaTSaSTi 145- saptaSaSTi 146- | aTaSaSTi 147- ekonasaptati 148- saptati 149- / ekasaptati 150 dvisaptati 151- | trisaptati 152- 1 catuHptati 117 117 118 118 119 120 121 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samavAyAGgasUtram (saTIkaM) samavAyAGgasUtram Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika anudAtA; -pa.pU. mAlavabhuSaNa tapasvI AcAryadeva zrI navaratnasAgara sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI lAlabhAI devacaMda zAha taraphathI - nakala eka. -pa.pU. saraLa svabhAvI-zrImad bhagavatIsUtra vyAkhyAna paTu AcAryadeva zrI naradevasAgarasUrIzvarajI ma. sA. tathA pUjyazrInA ziSyaratna tapasvI gaNivaryazrI caMdrakIrtisAgarajI ma. sA.nI preraNAthI zrI puruSAdAnIya pArzvanAtha je. mUrti. jaina saMgha, devakInaMdana sosAyaTI, amadAvAda taraphathI nakala eka. | -pa. pU. zAsana prabhAvaka-kriyArAgI AcAryadevazrI vijaya gaDhacakacaMdra sUrIzvarajI ma. sA. nI preraNAthI eka sadagRhastha taraphathI nakala eka. -pa.pU. sAhityapremI munirAja zrI sarvodaya sAgarajI ma.sA.nI preraNAthI- "acalagacchAdhipati pa.pU. A. bha. zrI guNasAgarasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna pa.pU. munirAja zrI cAritraratnasAgarajI ma. nI 19mI aThThAi nimitte-zrI cAritraratna phA.ce. TrasTa taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvI zrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA vyavahAra vicakSaNA pU. sAdhvI zrI hitajJAzrIjI ma. nI preraNAthI jaina ArAdhanA maMdira- "jJAnakhAtA" taraphathI nakala eka. | -pa.pU. saumyamUrti sAdhvIzrI saumyaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI pa. pU. gurumAtA-vAtsalyamUrti sA. zrI ratnatrayAzrIjI ma.nI paMcamI punyatithi nimitte zrImatI lIlamabena prANalAla pI. dAmANI taraphathI nakala eka. - -pa.pU. svanAmadhanyA sA. zrI saumyaguNAzrIjI tathA teonA ziSyA sA. zrI samajJAzrIjInI preraNAthI-2053nA yazasvI cAturmAsa nimitte zrI pArzvapadmAvatI jaina saMgha, pArUlanagara, amadAvAda taraphathI nakala che. -pa.pU. ranavacArAdhakA sAthvIthI saumyaguNAzrIjI tathA teozrInA ziSyA sA. zrI samajJAzrIjInI preraNAthI saMvata 2054nA nirmaLa ArAdhanAmaya cAturmAsanI smRtimAM-ghATaloDiyA (pAvApurI) jaina zve. mUrti. saMgha, amadAvAda taraphathI nakala eka. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pa. pU. sAdhvI zrI ratnatrayAzrIjI ma. nA parama vineyA sA. zrI. saumyaguNAzrIjInI preraNAthI teonA saMsArIbhAIzrI indravadanabhAI dAmANInA anumodanIya puruSArthathI "Agama dIpa-saMpuTa"nA badalAmAM prApta rakamamAMthI-nakala cAra, -pa.pU. prazamarasanimagnA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI ma.nI preraNAthIsametazikhara tirthoddhArikA pa.pU. sAdhvIzrI raMjanazrIjI ma. sA.nA ziSyA apratima vaiyAvRtyakArikA sA. zrI malayAzrIjI tat ziSyA sA. zrI narendrazrIjI-tat ziSyA sA. zrI praguNAzrIjI ma.nA. AtmazreyArthearihaMta TAvara, jaina saMgha, muMbai taraphathI nakala eka. | -pa.pU. AgamoddhAraka AcAryadevazrI nA samudAyavartI pa.pUjya ' vaicAvRtyakArikA sA. zrI malayAzrIjI ma.nA ziSyA pU.sA. zrI kaivalyazrIjI ! ma.nA ziSyA pU. sA. zrI bhavyAnaMdazrIjI ma. sA.nA suziSyA miSTabhASI sAdhvIzrI pUrNaprajJAzrIjI ma. sA. tathA temanA vinita ziSyA sA. zrI ! pUrNadarzitAzrIjI tathA sA. pUrNanaMdItAzrIjInI preraNAthI-sarvodaya pArzvanAtha cerITebala TrasTa, mulunDa muMbaI taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvIzrI malayAzrIjI ma.nA praziSyA sA. | zrI bhavyAnaMdazrIjIma. nA suvinitA sA. zrI kalpaprajJAzrIjI tathA kokIlakaMThI sA. zrI kairavaprajJAthajI nI preraNAthI -mehula sosAyaTI, ArAdhanAbhavana, subhASanagara, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka -zrI vizAzrImALI tapagacchajJAti-jJAnakhAtuM, jaina pAThazALA, jAmanagara taraphathI nakala be. -zrI maMgaLa pArekhano khAMco-jaina zve. mUrti. saMgha, amadAvAda. taraphathI 2054nA cAturmAsa nimitte nakala be. - zrI AkoTA jaina saMgha, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka. -zrImatI nayanAbena ramezacaMdra zAha, vaDodarAnI preraNAthI AgamonA seTanA badalAmAM prApta rakamamAMthI nakala pAMca, zeSa sarve rakama "amArA" Aja paryanta prakAzanonA badalAmAM prApta thayelI che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-1 namo namo nimmala saNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 4 samavAyAGgasUtraM kA saTIka caturthaM aGgasUtraM mUlaM + ayamadevasUri viracitA vRttiH / // 1 // zrIvarddhamAnamAnamya, samayavAyAGgavRttikA / vidhIyate'nyazAstrANAM, prAyaH smupjiivnaat|| // 2 // duHsampradAyAdasadUhanAdvA, bhaNiSyate yadvitathaM mayeha / taddhIdhanairmAnukampayadbhiH , zodhyaM matArthakSatirastu maiva / / vR. iha sthAnAkhyatRtIyAGgAnuyogAnantaraM kramaprApta eva samavAyAbhidhAnacaturthAGgAnuyogo yatIti so'dhunAsamArabhyate, tatra ca phalAdidvAracintA sthAnAGgAnuyogavat kramAdavaseyA, navaraM samudAyArtho'yamasya, samiti-samyak avetyAdhikyena ayanamayaH-paricchedojIvAjIvAdividhapradArthasArthasyavasminasau samavAyaH samavayanti vA samavataranti saMmilanti nAnAvidhA AtmAdayo vA abhidheyatayA yasminnasau samavAya iti| . saca pravacanapuruSasyAGgamiti samavAyAGgam, tatra kila zrIzramaNamahAvIravarddhamAnasvAminaH samvandhI paJcamo gaNadhara AryasudharmasvAmI svaziSyaM jambUnAmanamabhi samavAyAGgArthamabhidhitsuH bhagavati dharmAcArye bahumAnamAvirbhAvayan svakIyavacane ca samastavastuvistArasvabhAvAvabhAsikevalAlokakalitamahAvIravacananizritatayA'vigAnena pramANamidamiti ziSyasya matimAropayatridamAdAveva sambandhasUtramAha - (samavAyaH-1) mU. (1) suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-(iha khalu samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM titthagareNaM sayaMsaMbuddhaNaM purisuttameNaM purisasIheNaM purisavarapuMDarIeNaM purisavaragaMdhahasthiNA loguttameNaM loganAheNaM logahieNaM logapaIveNaM logapaJjoagareNaM abhayadaeNaMcakhudaeNaM maggadaeNaM saraNadaeNaM jIvadaeNaM dhammadesaeNaM dhammanAyageNaM dhammasArahiNA dhammavaracAuraMtacakkavaTTiNA appaDihayavaranANasaMNadhareNaM viyadRcchaumeNaM jiNeNaM jAvaeNaM tineNaM tAraeM yuddhaNaM vohaeNaM mutteNaM moyageNaM savvatruNA savvadarisiNA sivamayalamaruyamaNaMtakkhayamavvAbAhamapuNarAvittisiddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmeNaM ime duvAlasaMge gaNipiDige pnnte| taMjahA-AyAre 1 sUyagaDe 2 ThANe 3 samavAe 4 vivAhapannattI 5 nAyadhammakahAo6 uvAsagadasAo 7 aMtagaDadasAo 8 anuttarovavAidasAo 9 pAhAvAgaraNaM 10 vivAgasue Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 samavAyAGgasUtram - 1/1 11 diTTivAe 12, tattha gaM je se caratthe aMge samavAetti Ahite tassa NaM ayamaTTe pannatte, taMjahAege AyA, ege aNAyA, ege daMDe, ege adaMDe, egA kiriA, egA akiriA, egA akiriA, ege loe, ege aloe, ege dhamme, ege adhamme, ege putre, ege pAve, ege baMdhe, ege mokkhe, ege Asave, ege saMvare, egA veyaNA, egA nijarA 18 / jaMbuddIve dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM pannatte, appaiTTANe narae egaM joyaNasaMyasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM patratte, pAlae jANavimANe egaM jodhaNasayasahassaM AyAmavi kkhaMbheNaM patra, savvaTThisiddhe mahAvimANe evaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM pannatte / addAnakkhate egatArepannatte, cittAnakkhatte egatAre patratte, sAtinakkhatte egatAre pannatte imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM egaM paliovamaM ThiI patrattA, imIseNaM raNapahA puDhavIe neraiANaM ukkoseNaM evaM sAgarovamaM ThiI. pantrattA, doccAe puDhavIe neraiyANaM jahantreNaM evaM sAgarovamaM ThiI pannattA / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egaM palioMmaM ThiI patrattA, doccAepuDhavIe neraiyANaM jahatreNaM evaM sAgarovamaM ThiI pannattA / asurakumArANaM devANaM atyegaiyANaM egaM palio maM ThiI patrattA, asurakumArANaM devANaM ukkoseNaM evaM sAhiyaM sAgarovamaM ThiI pannattA, asurakumAriMdavajjiyANaM bhomijjANaM devANaM atyegaiANaM evaM pali ovamaM ThiI patrattA, asaMkhijavAsAuyasannipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM attheriANaM evaM paliovamaM ThiI pannattA, asaMkhiJjavAsAuyaganbhavakkaMtiyasaMNimaNuyANaM atthegaiyANaM evaM paliovamaM ThiI pannattA / vANamaMtarANaM devANaM ukkoseNaM egaM pali ovamaM ThiI pannattA, joisiyANaM devANaM ukkoseNaM evaM paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM ThiI patrattA / 'sohampe kappe devANaM jahaneNaM evaM patiovamaM ThiI pantratA, sohamme kappe devANaM atyegaiANaM egaM sAgarIvaM ThiI pannattA / IsANe kappe devANAM jahantreNaM sAiregaM egaM paniovamaM ThiI pannattA, IsANe kappe devANaM atthegaiyANaM egaM sAgarovamaM ThiI patrattA / je devA sAgaraM susAgaraM sAgarakaMtaM bhavaM maNuM mANusottaraM logahiyaM vimANaM devattAe uvavatrA tesi NaM devANaM ukkose NaM evaM sAgarovamaM ThiI pannattA, te NaM devA egassa addhamAsassa ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesi NaM devANaM egassa vAsasahassassa AhAraTTe samupajai saMtegaiyA bhavasiddhiyA je jIvA te egeNaM bhavaggahaNeNaM sijjhissaMti bujjhissaMti munissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. 'zrutam ' AkarNitaM 'me' mayA he 'AyuSman !' cirajIvita ! jambUnAman ! 'teNaM'ti yo'sau nirmUlonmUlitarAgadveSAdiviSamabhAvaripusainyatayA bhuvanabhAvAvabhAsanasahasaMvedanapurassarAvisaMvAdivacanatayA ca tribhuvanabhavanaprAGgaNaprasarpatsudhAdhavalayazorAzistena mahAvIreNa bhagavatAsamagraizvaryAdiyuktena 'eva 'miti vakSyamANena prakAreNAkhyAtam - abhihitamAtmAdivastutattvamiti gamyate / athavA 'AusaMteNaM' ti bhagavatetyasya vizeSaNamAyuSmatA cirajIvitavatA bhagavateti, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 samavAya: - 1 athavA pAThAntareNa mayetyasya vizeSaNamidaM AvasatA mayA gurukule AmRzatA vA saMspRzatA vA mayA vinayanimittaM karatalAbhyAM guroH kramakamalayugalamiti, yadvA 'AusaMteNaM' ti AjuSamANena vA prItipravaNamanaseti, yadAkhyAtaM tadadhunocyate 'ege AyA' ityAdi, kasyAMcidvAcanAyAmaparamapi sambandhasUtramupalabhyate, yathA-' iha khalu samaNeNaM bhagavayA' ityAdi, tAmeva ca vAcanAM bRhattaratvAghyAkhyAsyAmaH, idaM ca dvitIyasUtraM saGgraharUpa - prathamasUtrasyaiva prapaJcarUpamavaseyam, asya caivaM gamanikA 'iha' asmilloke nirgranthatIrthe vA, khalu vAkyAlaGkAre avadhAreNa vA, tathA ca ihaiva, na zAkyAdipravacaneSu zrAmyati - tapasyatIti zramaNastena, idaM cAntimajinasya sahasampannaM nAmAntarameva, yadAha - 'sahasraM muiyAe samaNe' tti, bhagavateti pUrvavat mahAMzcAsau vIrazceti mahAvIrastena, idaM ca mahAsAttvikatayA prANaprahANapravaNaparISahopasarganipAte'pyaprakampatvena pIyUSapAnaprabhubhirAvirbhAvitam Aha ca- 'ayale bhayabheravANaM khaMtikhame parIsahovasaggANaM paDimANaM pArae devehiM (se nAmaM) kae mahAvIre tti, kathambhUtenetyAhaAdau - prAthamyena zrutadharmamAcAradigranthAtmakaM karoti tadarthaprayANakatvena praNayatItyevaMzIla Adikarastena / tathA taranti yena saMsArasAgaramiti tIrthaM pravacanaM tadavyatirekAdiha saGghastIrthaM tasya karaNazIlatvAttIrthakarastena, tIrthakaratvaM ca tasya nAnyopadezabuddhatvapUrvakamityata Aha- svayamAtmanaiva nAnyopadezataH samyagvuddho heyopAdeyavastuttvaM viditavAniti svayaMsambuddhastena - svayaMsambuddhatvaM cAsya na prAkR tasyeva saMbhAvyaM puruSottamatvAdasyetyata Aha-puruSANAM madhye tena tenAtizayena rUpAdinodgatatvAd-urdhvavarttitvAduttamaH puruSottamastena, atha puruSottamatvameva siMhAdyupamAnatrayeNAsya samarthayatrAha - siMha iva siMhaH puruSazcAsau siMhazceti puruSasiMhaH, lokena hi siMhe zauryamatiprakR STamabhyupagatamataH zaurye sa upamAnaM kRtaH / zauryaM tu bhagavato bAlye pratyanIkadevena bhApyamAnasyApyabhItatvAt kulizakaThinamuSTiprahAraprahati pravarddhamAnAzarIrakubjatAkaraNAcca ityatastena, tathA varaM ca tatpuNDarIkaM ca varapuNDarIkaMdhavalaM sahasrapatraM puruSa eva varapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM, dhavalatA cAsya bhagavataH sarvAzubhamalImasarahatvAt sarvaizca zubhairanubhAvaiH zuddhatvAdityatastena / tathA varazcAsau gandhahastI ca varagandhahastI puruSa eva varagandhahastI puruSavaragandhahastI, yathA gandhahastino gandhenaiva sarvagajA bhajyante tathA bhagavatastaddezaviharaNena itiparacakradurbhikSajanaDamarakAdIni duritAni zatayojanamadhye nazyantIti atastena puruSavaragandhahastinA / na bhagavAn puruSANAmevottamaH kintu sakalajIvalokasyApItyata Aha- lokasya tiryagnaranArakanAkilakSaNajIvalokasyottamaH catustriM dbuddhAtizayAdyasAdhAraNaguNagaNopetatayA sakalasurAsurakhacaranaranikaranamasyatayA ca pradhAno lokottamastena / lokottamatvamevAsya puruskurvannAha-lokasya saJcibhavyalokasya nAthaH prabhurlokanAthastena nAthatvaM cAsya 'yogakSemakRnnAtha' iti vacanAdaprAptasya samyagdarzanAderyogakaraNena labdhasya tasyaiva pAlanena ceti, lokanAthatvaM ca tAttvikaMtaddhitatve sati sambhavatItyAha-lokasya ekendriyAdiprANigaNasya hitaH- AtyantikatadrakSAprakarSaprarUpaNaM nAnukUlavartI lokahitastena, yadetannAdhatvaM hitatvaM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-1/1 vA tadbhAvyAnAM yathAvasthitasamastavastustomapradIpanena nAnyathetyAha - lokasya-viziSTatiryagnarAmararUpasyAntaramitiranikaranirAkaraNena prakRSTapadArthaprakAzakAritvApradIpa iva pradIpo lokapradIpastena, idaM ca vizeSaNaM draSTulokamAzrityoktam - atha zyalokamAzrityAha-lokasya-lokyate iti loka iti vyutpattyA lokAlokarUpasya samastavastustomasvabhAvasyAkhaNDamArtamaNDalamiva nikhilabhAvasvabhAvAvabhAsanasamarthakevalAlokapUrvakapravacanaprabhApaTalapravartena pradyotaM-prakAzaMkarotItyevaMzIlo lokapradyotakarastena, nanu lokanAthatvAdivizeSaNayogI hariharahiraNyagarbhAdirapi tattIrthikamatena sambhavatIti ko'sya vizeSa ityAzaGkAyAM tadvizeSAbhidhAnAyAha nabhayaM dayate-prANApaharaNarasikopasargakAriNyapi prANini dadAtItyabhayadayaH abhayA vAsarvaprANibhayaparihAravatI dayA-ghRNA yasyAsAvabhayadayo, hariharAdistu naivamiti, tenAbhavadayena, na kevalamasAvapakArakAriNAmapyanardhaparihAramAnaM karoti apitvarthaprAptiM karotIti drshynnaah| cakSuriva cakSu-zrutajJAnaM zubhAzubhArthavibhAgakAritvAttaddayate iti cakSurdayastena, yathA hi loke cakSurdattvA vAccitasthAnamArga darzayan mahopakArI bhavatItyevamihApIti darzayannAha mArga-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM paramapadapathaM dayata iti mArgadayastena, yathA hi loke cakSurudaghATanaM mArgadarzanaM ca kRtvAcaurAdiviluptAn nirupadravaM sthAna prApayan paramopakArI bhavati evamihApIti darzayannAha-zaraNaM-trANamajJAnopadravopahatAnAM tadrakSAsthAnaM tacca paramArthato nirvANaM taddayata iti shrnndysten| yathAhi loke cakSurmArgazaraNadAnAt duHsthAnAMjIvitavyaM dadAti evamihApIti darzayannAhajIvanaM jIvo-bhAvaprANadhAraNamaraNadharmatvamityarthastaM dayata iti jIvadayo jIveSu vA dayA yasya sa jIvadayo'tastena, idaM cAntaroktaM vizeSaNakadambakaM bhagavato dharmamayamUrtitvAtsampannamiti dharmAtmakatAmasthAnya- vizeSaNapaJcakanAha-dharma-zrutacAritrAtmakaM durgatiprapatajjantudhAraNasvabhAvaM dayatedadAtIti dharmadayastena, taddAnaM cAsya taddezanAdevetyata Aha - dharmam-uktalakSaNaM dezayati-kathayatItidharmadezakastena, dharmadezakatvaMcAsyadharmasvAmitve sati na punaryathA naTasyeti darzayatrAha - dharmasya-kSAyikajJAnadarzanacAritrAtmakasya nAyakaH-svAmI yathAvatpAlanAddharmanAyakastena, tathAdharmasya sArathidharmasArathi, yathArathasya sArathIrathaM rathikamazvAMzca rakSati evaM bhagavAMzcAritradhaGgiAnAM saMyamAtmapravacanAkhyAnAM rakSaNopadezAddharmasAradhirbhavatIti tena dharmasAradhinA, tathA trayaH samudrAzcaturtho himavAn ete catvAraH antAH-paryantAsteSu svAmitayA bhavatIti cAturantaH sa cAsau cakravartI ca cAturantacakravartI varazcAsau pRthivyAH cAturantacakravartI ceti varacAturantacakravartI-rAjAtizayaH dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI, yathA hipRthivyAM zeSarAjAtizAyI varacAturantacakravartI bhavatitadhA bhagavAn dharmaviSaye zeSapraNetRNAM madhyesAtizayatvAttathoccataiti tena dharmavaracAturantacakravartinA, etacca dharmadAyakatvAdivizeSaNapaJcakaM prakRSTajJAnAdiyoge sati bhavatItyata Aha - apratihate-kaTakaDyaparvatAdibhiraskhalite avisaMvAdakevAata eva kSAyikatvAdvAvarepradhAne jJAnadarzane kevalalakSaNe dharayatIti apratihatavarajJAnadarzanadharastena, evaMvidhasaMvedana Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya: - 1 9 saMpadupeto'pi chadmavAn mithyopadezitvAnnopakArIti nizchadyatApratipAdanAyAsyAha, athavA kathamasyapratihatasaMvedanatvaMsampannaM ? atrocyate, aavrnnaabhaav| etadevAha - vyAvRttaM nivRttamapagataM chadma-zaThatvamAvaraNaM vA yasya sa tathA tena vyAvRttachadmanA mAyAvaraNayozcAbhAvo'sya rAgAdijayAjjAta ityata Ahajayati-nirAkaroti rAgadveSAdirUpAnarAtIniti jinastena, rAgAdijayazcAsya rAgAdisvarUpatajjayopAyajJAnapUrvaka eva bhavatItyetadasyAha-jAnAti chAdmasthikajJAnacatuSTayeneti jJApakastena, anantaramasya svArthasampattyupAya uktaH adhunA svArthasampattipUrvakaM parArthasampAdakatvaM vizeSaNaSaTkenAha-tIrNa iva tIrNa, saMsAra- sAgaramiti gamyate, tena, tathA tArayati parAnapyupadezavarttina iti tArakastena, tathA buddhena jIvAdi- tattvaM, tathA bodhakena jIvAdittatvamevApareSAM / tathA muktena bAhyAbhyantaragranthibandhanAt, mocakena tata eva pareSAM tathA muktatve'pi sarvajJena sarvadarzinA, na tu muktAvasthAyAM darzanAntarAbhimatapuruSeNeva bhAvijaDatvena, tathA zivaM sarvAbAdhArahitatvAt / acalaM svAbhAvikaprAyogikacalanahetvabhAvAt / arujam - avidyamAnarogaM, zarIramanasorabhAvAt, anantamanantArthaviSayajJAnasvarUpatvAt akSayam-anAzaM sAdyaparyayavasitasthitikatvAt, akSataM vA paripUrNatvAt pUrNimAcandramaNDalavat, avyAbAdhamapIDAkAritvAt / apunarAvartakam avidyamAnapunarbhavAvatAraM, tadvIjabhUtakarmAbhAvAt siddhigatiriti nAmadheyaM yasya tatsiddhigatinAmadheyaM tiSThati yasmin karmadvikArarahitatvena sadA'vasthito bhavati tatsthAnaMkSINakarmaNo jIvasya svarUpaM lokAgraMvA, jIvasvarUpavizeSaNAni tu lokAgrasyAdheyadharmANAmAdhAre'dhyAropAdavaseyAni, tadevaMbhUtaM sthAnaM samprAptukAmena yAtumanasA na tu tavyAsena, tatprAptasyAkaraNatvena prajJApanA'bhAvAt, prAptukAmeneti yaducyate tadupacArAd, anyathA hi nirabhilASA eva bhagavantaH kevalino bhavanti, 'mokSe bhave ca sarvatra, nispRho munisattama' iti vacanAditi / tadevamagaNitaguNagaNasampadupetena bhagavatA 'imaM' ti idaM vakSyamANatayA pratyakSamAsannaM ca dvAdazAGgAni yasmiMstad dvAdazAGga gaNinaH AcAryasya piTakamiva piTakaM gaNipiTakaM, yathA hi vAlaka vANijakasya piTakaM sarvasvAdhArabhUtaM bhavati evamAcAryasya dvAdazAGgaM jJAnAdiguNaratnasarvasvAdhArakalpaM bhavatIti bhAvaH / prajJaptaM tIrthaGkaranAmakarmodayavartitayA prAyaH kRtArthenApi paropakArAya prakAzitaM, 'tadyathe'tyudAharaNopadarzane / AcAra ityAdi dvAdaza padAni vakSyamANanirvacanAnIti kaNTyAni, 'tattha NaM'ti tatra-dvAdazAGge NamityalaGkAre yattaccaturthamaGgaM samavAya ityAkhyAtaM tasyAyamartha AtmAdi abhidheyo bhavatIti gamyate, 'tadyathe 'ti vAcanAntaradvitIyasambandhasUtravyAkhyeti / iha ca viduSA padArthasArthamabhidadhatA sakrama evAsAvabhighAtavya iti nyAyaH, tatrAcArya ekatvAdisaGkhyAkramasambandhAnarthAn vaktukAma AdAvekatvaviziSTAnAtmanazca sarvapadArthabhojakatvena pradhAnatvAdAtmAdIn sarvasya vastunaH sapratipakSatvena sapratipakSAn 'ege AyA' ityAdibhiraSTAdazabhi sUtrairAha, sthAnAGgoktArthAni caitAni prAyastathApi kicciducyate / eka AtmA, kathacciditi gamyate, idaM ca sarvasUtreSvanugamanIyaM, tatra pradezArthatayA asaGkhyA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram - 1/1 tapradezo'pi jIvo dravyArthatayA ekaH, athavA pratikSaNaM pUrvasvabhAvakSayAparasvarUpotpAdayogenAnantabhedo'pi kAlatrayAnugAmicaitanyamAtrApekSayA eka eva AtmA, athavA pratisantAnaM caitanyabhedenAnantatva'pyAtmanAM saGgrahanayAzritasAmAnyarUpapekSayaikatvamAtmana iti / tathA na AtmA anAtmA - ghaTAdipadArthaH, so'pi pradezArthatayA saGkSeyayAsaGghayeyAnantapradezo'pi tathAvidhaikapariNAmarUpadravyArthApekSayA eka eva evaM saMtAnApekSayA'pi, tulyarUpApekSayA tu anupayogalakSaNaisvabhAvayuktatvAtkathaccidbhinnasvarUpANAmapi dharmAstikAyAdInAmanAtmanAmekatva 10 bhavaseyamiti / tathA eko daNDoduSprayuktamanovAkkAyalakSaNo hiMsAmAtraM vA, ekatvaM cAsya sAmAnyanayAdezAda, evaM sarvatraikatvamavaseyaM / tathaiko'daNDaH prazastayogatrayamahiMsAmAtraM vA / tathaikA kriyA- kAyikyAdikA AstikyamAtraM vA / tathaikA akriyAyoganirodhalakSaNA nAstikatvaM vA / tathaiko lokaH, trividho'pyasaGghayeyapradezo'pi vA dravyArthatayA / tathA eko'lokaH, anantapradezo'pi dravyArthatayA, athavaite lokAlokayorbahutvavyavacchedanapare sUtre, abhyupagamyante ca kaizcidbahavo lokAH, atastadvilakSaNA alokA api tAvanta eveti, evaM sarvatra gamanikA kAryA / navaraM dharmo-dharmAstikAyaH, adharma-adharmAstikAyaH, puNyaM zubhaM karma, pApam-azubhaM karma, bandho jIvasya karmapudagalasaMzleSaH, sa caikaH sAmAnyataH, sarvakarmabandhavayavacchedAvasarevA punarbandhAbhAvAd, anenoddezena mokSAzravasaMvaravedanAnirjarANAmapyekatvamavaseyamiti / iha cAnAtmagrahaNena sarveSAmanupayogavatAmekatvaM prajJApya punarlokAditayA yadekatvaprarUpaNaM tatsAmAnyavizeSApekSamavagantavyamiti / evaM cAtmAdInAM sakalazAstrapaJcAnamarthAnAM pratyekamekatvamabhidhAya adhunAtmapariNAmarUpANAmarthAnAM tadevAha 'jambU' ityAdi sUtrasaptakamAzrayavizeSANAM tathA 'imIse rayaNe 'tyAdisUtrASTathadazakamA zrayiNAM sthityAdidharmANAM pratipAnaparaM subodhaM, navaraM 'jambuddIve dIve' iha sUtre 'AyAmavikkhaMbheNaM' ti kvacitpATho dRzyate, kvacittu 'cakka vAlavikkhaMbheNaM'ti tatra prathamaH sambhavati, anyatrApi tathA zravaNAt, sugamazca, dvitIyastvevaM vyAkhyeyaH cakravAlaviSkambhena-vRttavyAsena, idaM ca pramANayojanamaMvaseyam, yadAha - 11911 "AyaGguleNa vatthu ussehapamANao miNasu dehaM / nagapuDhavivimANAiM miNasu pamANaMguleNaM tu // tathA pAlakaM- yAnavimAnaM saudharmendrasambandhyAbhiyogikapAlakAbhidhAnadevakRtaM vaikri yaM, yAnaM - gamanaM tadarthaM vimAnaM yAyate'neneti yAnaM tadeva vA vimAnaM yAnavimAnaM pAriyAnikamiti yaducyate 'atthI' tyAdi, asti-vidyate ekeSAM keSAJcinaiyikANAmekaM palyopamaM sthitiritikRtvA 'prajJaptA' praveditA mayA anyaizca jinaiH, sA caturthe prastaTe madhyamA'vaseyeti, evamekaM sAgaropamaM trayodaze prastaTe utkRSTA sthiti iti / 'asurindavajjiyANaM' ti camarabalivarjitAnAM 'bhomejANaM' ti bhavanavAsinAM bhUmaupRthivyAM ratnaprabhAbhidhAnAyaM bhavatvAtteSAmiti, teSAM caikaM palyopamaM madhyamA sthitiryata utkRSTA dezone dve palyopame sA, Aha ca- "dAhiNa divaDha paliyaM do desUNuttarillANaM ti, 'asaMkheje' tyAdi, asaGghaye Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH -1 yAni varSANyAyuryeSAM te tathA te ca te sajjJinazca-samanaskAste ca te paJcendriyatiryagyonikAcetyasaGkhyeyavarSAyuH sajjJipaJcendriyatiryagyonikAsteSA keSAccid ye hemavatairaNyavatavarSayorutpannAsteSAmekaM palyopamaM sthiti, evaM mnussysuutrmpi| navaraMgarbha-garbhAzaye vyutkrAnti-utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikA na samUrchanajA ityarthaH / 'vANamantarANaMdevANaM'ti, devAnAmevanatudevInAM,tAsAmarddhapalyopamasya pratipAditatvAt, 'joisiyANaM devANaM ti candravimAnadevAnAM, na sUryAdidevAnAM, nApicandrAdidevInAM, 'paliyaMca sayasahassaM candANavi AuyaMjANa' itivacanAt / ___ 'sohammekappe devANaM tiihadevazabdena devA devyazca gRhItAH, saudharme hi palyopamAddhInatarA sthitirjaghanyato'pi nAsti, iyaM ca prathamaprastaTe'vaseyA, 'sohamme kappe atthe gaiyANaM devANaM egaMsAgarovama'miti,atra devAnAmeva grahaNaMna tudevInAM, utkRSTato'pitatra tAsAMpaJcAzatsalyopamasthitikatvAt, tathA ekaM sAgaropamamiti madhyamasthityapekSayA, utkarSatastatra sAgaropamadvayasadbhAvAt, prastaTApekSayA tveSA saptame prastaTe mdhymaavseyaa| 'IsANe kappedevANamityatradevagrahaNena devAdevyazcagRhyante, yatastatrasAtirekapalyopamAdanyAjadhanyataH sthitireva nAsti, 'IsANe kappe devANaM atyaMgaiyANa'mityatradevAnAmeva grahaNana devInAM, tatra tAsAmutkarSato'pi paccapaJcAzatpalyopamasthitikatvAditi, tathA ye devAH sAgaraMsAgarAbhidhAnamevaMsusAgaraMsAgarakAntaMbhavaMmanumAnuSottaraMlokahitamiha cakArodraSTavyaH, samuccayasya dyotanIyatvAd, vimAnaM-devanivAsavizeSamAsAdyeti zeSaH, devatvena na tu devItvena tAsAM sAgaropamasthiterasambhavAt utpannA-jAtAsteSAMdevInAmekaMsAgaropamaMsthiti, etAnica vimAnAni saptame prastaTe'vaseyAni / sthityanusAreNa ca devAnAmucchvAsAdayo bhavantIti tAn darzayannAha-'te NamityAdi, yeSAM devAnAmekaM sAgaropamaM sthitiste devANamityalArearddhamAsasyAnte itizeSaH AnantiprANanti, etadevakrameNavyAkhyAnayannAha-ucchvasanti nizvasanti, vAzabdAHvikalpArthA, tathAteSAmevavarSasahasrasyAnteiti zeSaH, AhArArtha-AhAraprayojanamAhArapudgalAnAMgrahaNamAbhogato bhavati, anAbhogatastupratisamayameva vigrahAdanyatra bhavatIti, gaatheh||1|| 'jassa jai sAgarovamAiM Thii tassa tattiehiM pkkhehi| UsAso devANaM vAsasahassehi aahaaro|| tti santi-vidyante egaiyA eke kecana bhavasiddhiya'timavA-bhAvinI siddhi-muktiryeSAM te bhavasiddhikAH-bhavyAH "bhavaggahaNeNaMti bhavasya-manuSyajanmano grahaNam-upAdAnaM bhavagrahaNaM tena setsyantiaevidhamaharddhiprAptayA bhotsyante kevalajJAnetatvaM mokSanti karmarAzeH parinirvAsyantikarmakRtavikAravirahAcchItIbhaviSyanti, kimuktaM bhavati ?-sarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti / sAmAnyanayAzrayaNAdekatayA vastUnyabhidhAyAdhunA vizeSanayAzrayaNAditvenAha samavAyaH-1 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA-sampAditA abhaya devasUri viracitA samAvAyAjhe prathama samavAya TIkA prismaaptaa| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 samavAyAGgasUtram-2/2 samavAyaH-2 mU. (2) do daMDA pannattA, taM. aTThAdaMDe ceva aNaTThAdaMDe ceva / duve rAsI pattA, taMjahA- jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva / duvihe bandhaNe pannatte, taMjahA-rAgabandhaNe ceva dosabandhaNe ceva / puvAphagguNInakkhatte dutAre paM0 uttarAphagguNI nakkhate dutAre paM0 puvvAbhaddavayA nakkhatte dutAre paM0 uttarAbhavayA nakkhatte dutAre paM0 / imIse gaM rayaNappahAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM do paliovamAI TiI paM0 dukhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM do sAgarovamAI TiI paM0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM do patiovamAI TiI paM0 asurakumAriMdavajiyANaM bhomijjANaM devANaM ukkoseNaM desUNAI do paliovamAiM ThiI paM0 / asaMkhijjavAsAuyasannipaMcediyamANutirikkhajoNiANaM atthegaiyANaM do paniovamAiM TiI paM0 asaMkhijavAsAuyasanni0 muNAssANaM atthegaiyANaM devANaM do paliovamAI ThiI paM0 / sohamme kappe atyegaiyANaM devANaM do paliovamAi ThiI paM0 isANe kappe atthegaiyANaM devANaM do paliovamAiM ThiI paM0 sohamme kappe atthegaiyANaM devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAI TiI paM0 IsANe kappe devAM ukkoseNaM sAhiyAiM do sAgarovamAI TiI paM0 / sakumAre kappe devANaM jahaneNaM do sAgarovamAI ThiI paM0 mAhiMde kappe devANaM jahantreNaM sAhiyAI dosAgarovamAI ThiI pa0 / je devA subhaM subhakaM taM subhavanaM subhagaMdhaM subhalesaM subhaphAsaM sohammavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavatrA tesi NaM devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAI ThiI paM0 teNaM deva doNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM dohiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai atthegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je dohiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti vujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. 'do daMDe' tyAdi sugamamAdvisthAnakasamApteH, navaramiha daNDarAzibandhanArthaM sUtrANAM tryaM nakSatrArthaM catuSTayaM sthityarthaM trayodazaka mucchvAsAdyarthaM trayamiti, tatrArthena - svaparopakAralakSana prayojanena daNDo - hiMsA arthadaNDaH etadviparIto'narthadaNDa iti / tathA ratnaprabhAyAM dvipalyopamA sthitizcaturthaprastaTe madhyamA, dvitIyAyAM dve sAgaropame sthiti SaSThaprastaTe madhyamA jJeyA, tathA asurendravarjitabhavanavAsinAM dve dezone palyopame sthitiraudIcyanAgakumArAdInAzrityAvaseyA / yata Aha-'do desUNuttarillANaM ti, tathA asamayeyavarSAyuSAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca harivarSaramyakavarSajanmanAM dvipalyopamA sthiriti / samavAyaH-2 samAptaH - muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasuri viracitA samavAyAGge dvitIya samavAyaTIkA parisamAptA / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-3 13 (samavAyaH-3) mU. (3) tao daMDA paM0 taM0 -maNadaNDe vayadaMDe kAyadaMDe, tao guttIo paM0 taMjahA-maNaguttI vayaguttI kaayguttii| tao sallA paM0 [taM0 -mAyAsalleNaM niyANasalle NaM micchAdasaNasalleNaM / tao gAravA paM0 taM0 -iddhIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / tao virAhaNA paM0 20 nANavirAhaNA daMsaNavirAhaNA crittviraahnnaa| migasiranakkhatte titAre paM0, pussanarakhattetitAre paM jeTTAnakkhatte titArepaM abhIinakkhate titAre paM savaNanakkhatte titAre paM0 assiNinakkhatte titAre paM bharaNInakkhatte titAre pN0|| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe agaiyANaM neraiyANaM tinni paliovamAiM TiI paM0 docAe NaM puDhavIe neraiyANaM ukkoseNaM tinni sAgarovamAiMTiI paM0 taccAe NaM puDhavIe neraiyANaM jahanneNaM tinni sAgarovamAI ThiI pN0| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM tinni paliovamAiM ThiI 50 asaMkhijavAsAuyasannipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM unoseNaM tinni paliovamAiM ThiI paM0 asaMkhiJjavAsAuyasannigabbhavatiyamaNussANaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM ThiI pN0|| sohammIsANesu atthegaiyANaM tinni paliovamAI ThiI paM0 saNaMkumAramAhiMdesu kappesu atthegaiyANaM devANaM tini sAgarovamAiM ThiI, pN0| je devA AbhaMkaraM pabhaMkaraM AbhaMkarapabhaMkaracaMdaM caMdAvattaM caMdappabhaM caMdakaMta daMtavanaM caMdalesaM caMdajjhayaM caMdasiMgaM caMdasiTuM caMdakUDaM caMduttaravaDiMsagaM vimANaM tevattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM tinni sAgarovamAiMTiI paM0 teNaM devA tiNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM ukkoseNaM tihiM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppaai| saMtegaiyA bhavasiddhiyAjIyA je tihiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimucispati parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.'tao' ityAdi sarvaM sugama, navaramiha daNDaguptizalyagauravavirAdhanArthaM sUtrANAM paJcakaM nakSatrArthaM saptakaM, sthityarthaM navakam, ucchvAsAdyarthaM trayamiti / tathA daNDayate cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH-duSprayuktamanaHprabhRtayaH mana eva daNDo manodaNDo manasA vA duSprayuktenAtmano daNDo-daNDanaM manodaNDaH evamitarAvapi, tthaa| gopanAni guptayaH-manaHprabhRtInAmazubhapravRttinirodhanAni zubhapravRttikaraNAni ceti / tathA tomarAdizalyAnIva zalyAni duHkhadAyakatvAt mAyAdIni, tatra mAyA-nikRti saiva zalyaM mAyAzalyaM 'Na'mityalaGkAre evamitare api / navaraM nidAnaM devAdiRddhInAM darzanazravaNAbhyAmito brahmacaryAderanuSThAnAnmamaitA bhUyAsuHiratyadhyavasAyo midhyaadrshnm-atttvaarthshrddhaanmiti| tathA gauravANi-abhimAnalobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagurutvAni tAni ca saMsAracakravAla Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 samavAyAGgasUtram-3/3 - paribhramaNahetukarmanidAnAni, tatra RdhyA-narendrAdipUjyAcAryatvAdilakSaNayA gauravam, RddhiprAptyabhimAnataprAptiprArthanAdvAreNAtmano'zubhabhAvagauravamityarthaH, evaMrasenagauravarasagauravaMsAtayA gauravaM sAtagauravaM ceti| tathA virAdhanAH-khaNDanAH, tatra jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA-jJAnapratyanIkatAnihnavAdirUpA evamitare api| navaraM darzanaM samyagdarzanaM kSAdhikAdicAritraM-sAmAyikAdIti / tathA asaddhyAtavarSAyuSAM paJcendriyatiryagamanuSyANAM devakuruttarakurujanmanAM trINi palyopamAnIti,tathAAbhaGkarapramaGkaraM AmaGkaraprabhaGkaraM candraMcandrAvartacandraprabhaMcandrakAntaM candravana candralezyaM candradhvajaM candrazRGgacandrasRSTa candrakUTaM candrottarAvataMsakaM vimaanmityaadi| samavAyaH-3 samAptaH muni dIpalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAja dvitIya samavAya TIkA prismaaptaa| (samavAyaHmU() cattAri kasAyA pa020-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lobhksaae| catArijhANA pa0 taM0-aTTajjhANe ruddajjhANe dhammajjhANe sukkjjhaanne| pattAri vigahAo pa0 taM0 -ithikahA bhattakahA rAyakahA deskhaa| cattAri sannA pa0 taM0 -AhAra0 bhaya0 mehuNa0 prigghsnaa| caubbihevandhepa0 tN0-pgibNdhetthibndheanumaavbndhepesbndhecugaauejoynnep0| anurAhAnakkhatte cautAre pa0, puvvAsAdAnakkhatte cautAre pa0, uttarAsAdAnakkhatte cautAre p0| imIseNaMrayaNappamAe puDhavIe atthegaiyANAM neraiyANaM cattAri paliovamAiMTiI pa0, taccAe NaMpuDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM cattAri sAgarovamAiMThiI p0| asurakumArANaM devAyaM atyegaiyANaM cattAri paliovamAiMThiI pa0/ sohammIsANesukappesuatyegaiyANaMdevANaMcattAri paliovamAiMThiIpa, saNaMkumAramAhiMdesu kappesu atyagaiyANaM devANaM cattAri sAgarovamAI ThiI p0| je devA kiTiM sukilui kiTThiyAvattaM kiTTippamaM kidvijuttaM kihivatraM kihilesaM kihiljhayaM kidvisiMga kidvisiDha kiTikUDa kiTuttaravaDiMsagaMvimANaMdevattAeuvavannA tesiNaMdevANaM ukkoseNaM cattAri sAgarokmAI ThiIpa teNaM devA cauNha'ddhamAsANaM ANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vAtesiM devANaM carhi vAsasahassehiM AhAraTTe smuppaai| atyegaiA bhavasiddhiyA jIvAje cauhiMbhavamgahaNehiM sijjhirasaMtijAva savvadukkhANaM aMtaM krissti| vR. catuHsthAnakamapi sugamameva |nvrN kaSAyadhyAnavikathAsajJAbandhayojanArthaM sUtrANAM SaTkaM, nakSatrArtha trayaM, sthityartha SaTkaM, zeSaM tthaiv| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-4 antarmuhUrta yAvaJcittasyaikAgratA yoganirodhazca dhyAnaM, tatrArtaM manojJAmanojJe, vastuSu viyogasaMyogAdinibandhanacittaviklavalakSaNaM raudraM hiMsAnRtacauryadhanasaMrakSaNAbhisandhAnalakSaNaM dharnAmAjJAdipadArthasvarUpaparyAlocanaikAgratA zuklaMpUrvagatazrutAvalambanena manaso'tyantasthiratA yoganirodhazceti / tathA viruddhAzcAritraM prati syAdiviSayAH kathA vikthaaH|| ___ tathA saJjJAH-asAtavedanIyamohanIyakarmodayasampAdyA aahaaraabhilaassaadiruupaashcetnaavishessaaH| tathA sakaSAyatvAJjIvasya karmaNoyogyAnAMpudgalAnAMbandhanaM-AdAnaMbandhaH, tatraprakRtayaH karmaNo'zA bhedAH jJAnAvaraNIyAdayo'STautAsAMbandhaH prakRtibandhaH tathAsthiti-tAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnaMtasyA bandho-nirvartanaMsthitibandhaHtathA anubhAvo-vipAkastIvrAdibhedorasastasya bandho'nubhAvabandhaH, tathA jIvapradezeSu karmapradezAnAmanantAnantAnAM pratiprakRti pratiniyataparimANAnAM bandhaH-sambandhanaM pradezabandha iti| tathA kRSTisukRSTayAdIni dvAdaza vimAnAni puurvoktvimaannaamaanusaarvntiiti| samavAyaH-4 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhittA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge caturtha samavAya TIkA parisamApta / (samavAyaH-5) mU. () paMca kiriyApa0 taM0-kAiyAahigaraNiyA pAusiApAritAvaNiyA paannaaivaaykiriyaa| paMca mahavvayA pa0 taM0 -sabvAo pANAivAyAo veramaNaM savvAo musAvAyAo veramaNaM savvAo adattAdANAo veramaNaM savvAo mehUNAo veramaNaM sabbAo pariggahAo veramaNaM / paMca kAmaguNA pa0 taM0-saddA rUvArasA gaMdhA phAsA / paMca AsavadArA pa0 taM0-micchattaM aviraI pamAyA kasAyA jogaa| paMca saMvaradArApa taM-sammattaM viraI appamattayA akasAyA ajogyaa| paMca nijarahANA pa020-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adinAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo vermnnN| paMca samiIopa0 taM0-IriyAsamiIbhAsAsamiIesaNAsamiIAyANabhaMDamattanikkhevaNAsa miI uccaarpaasvnnkhelsiNdhaannjllpaaritttthaavnniyaasmiii| paMca asthikAyA pa0 taM0 -dhammasthikAe adhammasthikAe AgAsathie jIvasthikAe poggltthikaae| rohiNInaskhatte paMcatAre pa0, punavvasunakkhatte paMcatAre pa0, hatthanakkhatte paMcatAre pa0, visAhAnakkhatte paMcatAre pa0, ghaNihAnakkhatte paMcatAre pa0 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM paMca paliovamAiMThiI pa0, taccAe NaM puDhavIe atdhegaiyANaM neraiyANaM paMca sAgarovamAI tthiiip0|| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 samavAyAGgasUtram-5/5 asurakumArANaM devANaM atgaiyANaM paMca paliovamAiMThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atyaMgaiyANaM devANaM paMca paliovamAiMThiI pa0, saNaMkumAramAhiMdesukappesu atyegaiyANaM devANaM paMca sAgarovamAiM TiI p0| je devA vAyaM suvAyaM vAyAvattaM vAyappabhaM vAyakaMtaM vAyavanaM vAyesaM vAyajjhayaM vAyasiMga vAyasiTuM vAyakUDaM vAuttaravaDiMsagaM sUraM susUraM sUrAvattaM sUrappabhaMsUrakaMtaM sUravannaM sUralesaM sUrajjhayaM sUrasiMgaM sUrasiTuM sUrakUDaM sUruttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM paMca sAgarovamAiM TiI pa0 te NaM devA paMcaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM paMcahi vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je paMcahiM bhavaggahaNehiM sinjhissaMti jAva aMtaM karissaMti vR. paccasthAnakamapi sugama, navaraM kriyAmahAvratakAmaguNAzravasaMvaranirjarAsthAnasamityastikAyArthaM sUtrANAmaSTaka, nakSatrArthaM paJcakaM, sthityarthaMSaTkaM, ucchvAsAdyarthaM trayameveti, / tathA kriyAH-vyApAravizeSAH tatra kAyena nirvRttA kAyikI, kAyaceTetyarthaH, adhikriyate AtmA nirakAdiSu yena tadadhikaraNaM tena nirvRttA AdhikaraNikI-khaGgAdinirvartanAdilakSaNeti, pradveSo-matsarastena nivRttA prAdveSikI paritApanaM-tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nirvRttA pAritApanikI prANAtipAtakriyA pratIteti / tathA kAmyante-abhilaSyante itikAmAstecate guNAzca-pudgaladharmAzabdAdaya iti kAmaguNAH kAmasya vA-madanasyoddIpakA guNAH kAmaguNAH-zabdAdaya iti / tathA AzravadvArANi-karmopAdAnopAyA mithyAtvAdIni saMvarasya-karmAnupAdAnasya dvArANiupAyAH saMvaradvArANi-mithyAtvAdyAzravadvAraviparItAni smyktvaadiini| ___ tathA nirjarA-dezataH karmakSapaNA tasyAH sthAnAni-AzrayAH kAraNAnItiyAvanirjarAsthAnAni-prANAtipAtaviramaNAdIni, etAnyevaca sarvazabdavizeSitAni mahAvratAni bhavanti, tAni ca pUrvasUtrAbhihitAnI sthUlazabdavizeSitAni aNuvratAni bhavanti, nirjarAsthAnatvaM punareSAM sAdhAraNamiti tadihaiSAmabhihitaM / tathA samitayaH-saGgatAH pravRttayaH, tatreryAsamiti-gamane samyak satvaparihArataH pravRtti bhASAsamiti-niravadhavacanapravRtti, eSaNAsamiti-dvicatvAriMzaddoSavarjanena bhaktAdigrahaNe pravRtti, AdAne-grahaNe bhANDamAtrayorupakaraNaparicchadasya nikSepaNeavasthApane samiti-supratyupekSitAdisAGgatyena pravRttizcaturthI, tathocArasya-purISasya prazravaNasya-bhUtrasya khelasya-niSThIvanasyasiMghANasyanAsikAzleSmaNojallasya-dehamalasya pariSThApanAyAM-parityAge samiti-sthaNDilAdidoSaparihArataH pravRttirita pnycmii| astikAyAH-pradezarAzayaH dharmAstikAyAdayo gatisthityavagAhopayogasparzAdilakSaNAH sthitisUtreSu sthiterutkRSTAdivibhAga evamanugantavayaH, ydut||1|| sAgaramegaM 1 tiya 2 satta 3 dasa ya 4 sattarasa 5 taha ya vAvIsA 6 / tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puddhviisu|| // 2 // jA paDhamAe jeTThA sA bIyAe kaNiTThiyA bhaNiyA / taratamajogo eso dasa vAsasahassa rynnaae|| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-5 ||3||tthaa-'do 1 sAhi 2 satta 3 sAhiya 4 dasa 5 codasa sattareva, ayraaiN| sohammA jA sukko taduvari ikvikkamArove / / ||4||pliyN 1 ahiyaM 2 do sAra 3 sAhiya 4 satta 5 dasa 6 cauddasa 7 (thy)| sattarasa 8 sahassAre taduvari ikkikmaarove|| tathAvAtaM suvAtamityAdIni dvAdaza vAtAbhilApena vimAna - nAmAni tAvantyeva sUrAbhilApeneti // samavAyaH 5 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samayavAyAGge pacama samavAya syaTIkA parisamApta / (samavAyaH-6) mU. (6) cha lesAo pa0-kaNhalesA nIlalesA kAulesA teulesA pamhalesA sukklesaa| chajIvanikAyA pataM0 -puDhavIkAeAUkAeteukAevAukAevaNassaikAetasakAe chavihe bAhire tavokamme pataM-anasane UnoyariyA vittIsaMkhevo rasaparicAo kAyakileso saMlInayA, chabbihe abhitare tavokamme pa0 taM0-pAyacchittaM vinao veyAvaccaM sajjhAo jhANaM ussggo| chachAumasthiyA samugghAyApa0 taM0-veyaNAsamugdhAekasAyasamugdhAemAraNaMtiasamugghAe veubviyasamugghAe teyasamugghAe aahaarsmugghaae| chavihe atyuggahe pa0 taM0-soiMdiyaatthuggahecakkhuiMdiyaatyuggahe ghANidiaatyuggahe jibhiMdia atthuggahe phAsidiya atthuggahe no iMdiya atthuggahe, kattiyAnakkhatte chatAre pa0 asilesA nakkhate chatAre pa0 / ImIseNaM rayaNappamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMcha paliovamAiMThiI pa0, taccAe NaM puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM cha sAgarovamAI ThiI p0|| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cha paliovamAiM ThiIpa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaMcha paliovamAiMThiIpa0, saNaMkumAramAhiMdesuatthegaiyANaMdevANaMchasAgarovamAiMThiI p0| je devA sayaM sayaMbhUramaNaMdhosaMsughosaMmahAghosaM kiTThiyosaM vIraM suvIraM vIragataM vIraseNiyaM vIrAvattaM vIrappamaM vIrakaMtaM vIravannaM vIralesaMvIrajjhayaM virasiMgaMvIrasiTTavIrakUDavIruttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cha sAgarovamAI ThiI pa, te NaM devA chaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaMdevANaMchahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je chahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. SaTsthAnakamatha,tacca subodhaM, navaramiha lezyA 1jIvanikAyara bAhyA3''bhyantaratapaH 14 12 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 samavAyAGgasUtram-6/6 4 samudghAtA 5 'vagrahArthAni sUtrANi SaT, nakSatrArthedve, sthityarthAni SaT, ucchvAsAdyarthaM trayameveti tatra lezyAnAM svarUpamidaM / 119.11 kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // iti, tathA bAhyatapaH-bAhyazarIrasya parizoSaNena karmakSapaNahetutvAditi, AbhyantaraMcittanirodhaprAdhAnyena karmakSapaNahetutvAditi / tathA chadmasthaH - akevalI tatra bhavA bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodaye prakSipyAnubhaya nirjarayati, AtmapradezaiH saMzliSTAn zAtayatItyarthaH, te ceha vedanAdibhedena SaDuktAH, tatra vedanAsamudghAto'sadvedyakarmAzrayaH kaSAyasamudaghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIya karmAzrayaH mAraNAntikasamudghAto'ntarmuhUrtazeSAyuSkakarmAzrayo vaikurvikataijasAharAkasamuddhAtAH zarIranAmakarmAzrayAH, tatra vedanAsamudghAtasamuddhata vedanIyakarmapudgalazATanaM karoti kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyapudgalazAtaM mAraNAntikasamudghAtasamuddhata AyuH karmapudgalaghAtaM vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAdbahirniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGghayeyAni yojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAn zAtayati, evaM taijasAArakasamudaghAtAvapi vyAkhyeyAviti tathA arthasya- sAmAnyAnirdezyasvarUpasya zabdAdeH 'ave' ti prathamaM vyaJjanAvagrahAnantaraM grahaNaMparicchedanamarthA grahaH, sa caikasAmayiko naizcayiko vyAvahArikastvasaGghayeyasAmayikaH, sa ca SoDhA // 6 // zrotrAdibhirindriyairnoindriyeNa ca manasA janyamAnatvAditi / sthitisUtre svayamvAdIni viMzatirvimAnAnIti / / samavAyaH 6 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAne SaSThasamavAyaTIkA parisamAptA / samavAya:-7 mU. (7) satta bhayaTThANA pa0 taM0 - ilogabhae paralogabhae AdAnabhae akamhAbhae AjIvabhae maraNabhae asilo bhae / satta samugdhAyA pa0 taM0 -veyaNAsamugdhAe kasAyasamugdhA mAraNaMtiya samugdhAe veuvviyasamugdhAeM teyasamugdhAe AhArasamugdhAe kevalisamugdhAe / samaNe bhagavaM mahAvIre satta rayaNIo uDDa uccatteNaM hotthA / iheva jaMbuddIce dIve satta vAsaharapavvayA pa0 taM0 - cullahimavaMte mahAhimavaMti nisaDhe nIlavaMte ruSpI siharI mandare, iheva jambuddIve dIve satta vAsA pa0 taM0 -bharahe hemavate harivAse mahAvidehe rammae erannavae eravae / khINamoheNa bhagavayA mohaNijjavajjAo satta kammapayaDIo veeI / mahAnakkhatte sattatAre pa0, kattiAiA satta nakkhattA puvvadAriA pa0 mahAiA satta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-7 nakkhattA dAhiNadAriA pa0 anurAhAiA satta nakkhattA avaradAriA pa0 ghaNiTThAiA satta narakhattA uttaradAriA p0| ___ imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIeatyaMgaiyANaM neraiyANaMsatta paliovamAiMThiIpa0 taccAe NaM puDhavIe neraiyANaM ukkeseNaM satta sAgarovamAiMThiI pa0, cautthIeNaM puDhavIe neraiyANaMjahanneNaM sata sAgarovamAI ThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM satta paliovamAiMThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atyaMgaiyANaM devANaM satta paliovamAiMThiIpa0, saNaMkumAre kappe atthegaiyANaM devANaMukkoseNaM satta sAgarovamAiMThiI pa0, mAhiMde kappe devAmaM ukkoseNaM sAiregAiM satta sAgarovamAiMThiI pa0, baMbhaloe kappe atthegaiyANaM devANaM devattAe uvavanA tesiNaM devANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAI ThiI te NaM devAsattaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM sattahiM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppji| saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je Na sattahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti jAva savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. tacca kaNThyaM, navaramiha bhayasamudghAtamahAvIravarSagharavarSakSINamohArthAni ca sUtrANi SaT nakSatrArthAni paJca sthityarthAni nava ucchvAsAdyarthAni trINyeveti / tatrehalokabhayaM yatsajAtIyAt paralokabhayaM yadvijAtIyAt AdAnabhayaM yad dravyamAzritya jAyate akasmAbhayaM bAhyanimittanirapekSaM svavikalpAjAtaM zeSANi pratItAni / navaramazlokaH-akIgotiriti, samudghAtAH prAgvat, navaraM kevalisamudghAto vedanIyanAmagrotrAzraya iti, tathA rali-vitatAGgulihasta iti, Urvoccatvena natiryaguJvatveneti, 'hotthA'vabhUveti / tathA abhijidAdIni sapta nakSatrANipUrvadvArikANi-pUrvadiziyeSu gacchataH zubhaM bhavati, evamazvinyAdIni dakSiNadvArikANi puSyAdInyaparadvArikANi svAtyAdInyuttaradvArikANIti siddhAntamatamiha tumatAntaramAzritya kRttikAdIni sapta saptapUrvadvArikAdInibhaNitAni, candraprajJaptI tu bahutarANi matAni darzitAnIhArtha iti, sthitisUtre samAdInyaSTau vimaannaamaaniiti| samavAyaH-7 samAptaH muna dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAjhe saptamsamavAyaTIkA prismaaptaa| (samavAyaHmU. (8) aTTha mayaTThANA pa0 taM0 -jAtimae kulamae balamae rUvamae tavamae suyamae lAbhamae issriyme| aTTha pavayaNamAyAopa0 taM0-IriyAsamiI bhAsAsamiIAyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiI uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriThThAvaNiyAsamiI maNaguttI vayaguttI kaayguttii| vANamaMtarANaM devANaM ceiyarukkhA aTTha joyaNAI uddhaM uccateNaM pa0, jaMbUNaM sudaMsaNA aTTha 'joyaNAiMuddhaM uccateNaM pa0, kUDasAmalINaMgarulAvAse aTThajoyaNAiMuddhaMuccatteNaMpa0, jaMbuddIvassa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-8/8 NaM jagaI aTTha joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa0 / __ aTThasAmaie kevalisamugdhAe pa0 ta0 -paDhame samae daMDaM karei bIe samae kavADaM karei taie samaemaMthaM karei cautthe samae maMthaMtarAiMpUrei paMcame samae maMthaMtarAi paDisAharaichaDhe samae maMthaM paDisAharai sattamesamae kavADaMpaDisAhAi aTThame samae daMDaMpaDisAharaitato pacchA sarIratthe bhvi| pAsassaNaM arahao purisAdANiassa aTTha gaNA aTTa gaNaharA hotyA, tN0| vR. athASTamasthAnakaM vyAkhyAyate, sugamaM caitat, navaramiha madasthAnapravacanamAtRcaityavRkSambUzAlmalIjagatIkevalisamudghAtagaNadharanakSatrArthAni sUtrANi nava sthityarthAni SaT ucchvAsAdharthAni triinniiti|| tatramadasya-abhimAnasvasthAnAni-AzrayAH madasthAnAni-jAtyAdIni, tAnyeva madapradhAnatayA darzayannAha-'jAimae'ityAdi, jAtyAmado jAtimada evamanyAnyapi,athavA madasya sthAnAnimadAH madasthAnAni, tAnyevAha-'jAimae' ityAdi, zeSaM tathaiva / tathA pravacanasya-dvAdazAGgasya tadAdhArasyavA saGghasyamAtaraiva-jananya iva pravacanamAtaraHIryAsamityAdayo, dvAdazAGgaMhitAAzritya sAkSAprasaGgato vApravartate, bhavati ca yato yatpravartate tasya tadAzritya mAtRkalpaneti, saGghapakSe tuyathA zizurmAtaramamuccannAtmalAbha labhateevaM saGghastAmamumcan saGghatvaM labhate nAnyathetIryAsamityAdInA pravacanamAtRteti / . tathA vyantaradevAnAM caityavRkSAH tannagareSu sudharmAdisabhAnAmagrato maNipIThikAnAmupari sarvaralamayA chatracAmaradhvajAdibhiralaGkRtA bhavanti, te caivaM zlokAbhyAmavagantavyAH / // 1 // . 'kalaMbo u pisAyANaM, vaDo jakkhANa ceiyaM / tulasI bhUyANaM bhave, rakkhasANaM tu kNddo|| // 2 // asogo kinnarANaMca, kiMpurisANa ycNpo| nAgarukkho bhayaMgANaM, gaMdhavvANa ytuNburuu|| tathA 'jambu'ttiuttarakuruSajambUvRkSaH pRthivIpariNAmaH sudarzaneti tannAma, evaM kUTazAlmalI vRkSavizeSaH, eSa devakuruSa garuDajAtIyasya veNudevAbhidhAnasyadevasyAvAsa iti, jagatIjambUdvIpanagarasya prAkArakalpA paaliiti| tathA pArzvasyArhataH-trayoviMzatitamatIrthakarasya 'purisAdAnIyassa'tti puruSANAM madhye AdAnIyaH-AdeyaH puruSAdAnIyastasyASTau gaNAH-samAnavAcanAkriyAH sAdhusamudAyAH aSTau gaNadharAH tannAmakAH sUrayaH, idaM caitapramANaM sthAnAGge paryuSaNAkalpe ca zrUyate, kevalamAvazyake anyathA, tatra dhuktam-'dasa navagaMgaNANa mANaM jiNiMdANaM'ti, ko'rthaH / sume ya subhaghose ya, vasiDhe bNbhyaariy|| some siridhare ceva, vIrabhadde jase iy|| vR. prArzvasya dazagaNAH gaNadharAzca, tadiha dvayoralpAyuSkatvAdinA kAraNenAvivakSA'nugantavyeti, 'subhe' ityAdi shlokH| mU. (10) aTTa nakkhattA caMdeNaM saddhiM pamaI jogaM joeMti, taM0 -kattiyA 1 rohiNI 2 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-8 21 rayavvasU 3 mahA 4 cittA 5 visAhA 6 anurAhA 7 jeThA 8 // imIseNaMrayaNappahAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTThapaliovamAiMThiIpa0 cautthIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTTha sAgarovamAI ThiI p0| ___ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM aTTha paliovamAiMThiI pa0 sohammIsANesu kappesu asthagaiyANaMdevANaM aTTha paliovamAiMThiIpa0 baMbhaloekappeatthegaiyANaMdevANaMahasAgarovamAI ThiI p0| je devA aciM 1 accimAliM 2 vairoyaNaM 3 pabhaMkaraM 4 caMdAbhaM 5 sUrAbhaM 6 supaiTTAbhaM 7 aggicAbhaM 8 riTThAbhaM 9 aruNAbhaM 10 aruNuttaravaDiMsarga 11 vimANaM devattAe uvavanA tesiNaM devANaM ukkoseNaM ahasAgarovamAiMThiIpa0 teNaM devA aTTaNhaM addhamAsANaMANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM aTThahiM vAsasahassehiM AhAraTTe smusspji| saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je aTThahiM bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMti jAva ataM krissNti| vR. tathA aSTau nakSatrANi candreNa sArdhaM pramaI-candraH madhyena teSAM gacchatItyevaMlakSaNaM yogasambandhaMyojayanti-kurvanti, atrArthe'bhihitaMlokazriyAM-"punavvasurohiNI cittA maha jeTTanurAha kittiya visAhA / caMdassa ubhayajoga"nti, yAni dakSiNottarayogIni tAni pramaIyogInyapi kadAcidbhavanti, yato lokazrITIkAkRtoktam-"etAni nakSatrANyubhayayogIni candrasyottareNa dakSiNena ca yujyante, kadAciccandreNabhedamapyupayAntI"ti, tathAGghirAdInyekAdazavimAnanAmAnIti samavAyaH-8 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge aSTam samavAyaTIkA prismaaptaa| (samavAyaH -2) mU. (11) nava baMbhaceraguttIopa0 taM0-no itthIpasupaMDagasaMsattANi sijAsaNANi sevittA bhavai 1 no itthINaM kahaM kahittA bhavai 2 no itthINaM gaNAI sevittA bhavai3 no itthINaM iMdiyANi manoharAI manoramAiM AloittA ninjhAittA bhavai 4 no paNIyarasabhoI 5 no pANabhoyaNassa aimAyAe AhAraittA 6 no itthINaM puvarayAI puvvakIliAI samaraittA bhavai, no saddANuvAI no rUvANuvAI no gandhANuvAI no rasANuvAI no phAsANuvAI no silogANuvAI 8 no sAyAsokkhapaDibaddhe yAvibhavai 9 nava baMbhaceraaguttIo pa0 taM0-itthIpasupaMDagasaMsattANaM siAsaNANaM sevaNayA jAva sAyAsukkhapaDibaddhe yAvibhavai, nava baMbhacerA pa0 taM0 / vR.atha navamasthAnakaM sukhAvabodhaM, navaramiha brahmagupti 1 tadagupti 2 bahmacaryAdhyayana 3 pAzvArthaM 4 sUtrANAM catuSTayaM jyotiSkArthaM trayaM matsya 1 bhauma 2 sabhA 3 darzanAvaraNArthaM 4 catuSTayaM sthityAdyarthAni tathaiva / tatra brahmacaryaguptayo maithunaviratiparirakSaNopAyAH no strIpazupaNDakaiH saMsaktAni-saGkIrNAni zayyAsanAni-zayanIyaviSTarANi vasatyAsanAni vAsevayitA bhavatItvekA 1 no strINAM kathAH ___ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 samavAyAGgasUtram-9/11 kathayitA bhavatIti dvitIyA 2 no strIgaNAn-strIsamudAyAn sevayitA-upAsayitA bhavatIti tRtIyA 3 no strINAmindriyANi-nayananAzAvaMzAdIni manoharANi AkSepakaratvAt manoramANi ramyatayA''lokayitA-draSTA nirdhyAtA-tadekAgracittatayAdraSTaiva bhavatIti caturthI4 nopraNItarasabhojI galasneharasabindukasyabhojanasya bhojako bhavatItipaJcamI 5 nopAnabhojanasyAtimAtram-atipramANaM yathA bhavatyevamAhArakaH sadA bhavatIti SaSThI 6no pUrvarataM-pUrvakrIDitamanusmata bhavati rataM-maithuna krIDitaM-strIbhiH saha tadanyA krIDeti saptamI, 7no zabdAnupAtI no rUpAnupAtI no gandhAnupAtI no rasAnupAtI no sparzAnupAtI no zlokAnupAtI kAmoddIpakAn zabdAdInAtmano varNavAdaM ca nAnupatati-nAnusaratItyartha ityaSTamI 8 no sAtasaukhyapratibaddhazcApi bhavati sAtAt-sAtavedanIyAdudayaprAptadyatsaukhyaM tattathA, anena ca prazamasukhasya vyudAsa iti navamI 9 / mU. (12) satyaparinnA logavijao sIosaNija smmtN| AvaMti dhuta vimohA uvahANasuyaM mahaparinA / / dR. idaM ca vyAkhyAnaM vAcanAdvayAnusAreNa kRtaM, pratyekavAcanayorevaMvidhasUtrabhAvAditi, tathA kuzalAnuSThAnaM brahmacaryaM tAtipAdakAnyadhyayanAni brahmacaryANi tAni caacaaraanggprthmshrutskndhprtibddhaaniiti| mU. (13) pAseNaMarahA purisAdAnIe navarayaNIo uddhaM uccatteNaM hotthA, abhIjInakkhate sAirege nava muhutte candeNaM saddhiM jogaMjoei, abhIjiyAiyA nava nakkhattA caMdassa uttareNaM jogaM joeMti taM0 -abhIji savaNo jAva bharaNI, imIse the rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo nava joyaNasae uddhaM AbAhAe uvarille tArArUve cAraM carai, jaMbUddIve NaM dIve navajoyaNiA macchA pavisisuvA 3, vijayassa NaMdArassa egamegAebAhAe nava nava bhomA pa0 vANamaMtarANaM devANaM sabhAo suhammAo nava joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa0 / dasaNAvaraNijjassaNaM kammarasa nava uttarapagaDIopa0 taM0-niddA payalA niddAnidA payalApayalA dhINaddhI cakhudaMsaNAvaraNe acakkhudasaNAvaraNe ohidaMsaNAvaraNe kevldsnnaavrnne| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM nava paliovamAiM ThiI pa0, cautthIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM nava sAgarocamAiM ThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANa nava paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM nava paliovamAiM ThiI pa0, baMbhaloe kappe atthegaiyANaM devANaM nava sAgarovAiMThiI pa0 / je devA pamhaM supamhaM pamhAvattaM pamhappabhaM pamhakaMtaM pamhavanaM pamhalesaM pamhajjhayaM pamhasiMga pamhasiTuM pamhakUDaM pamhuttaravaDiMsagaMsujaMsusujaM sujavittaMsujapamaMsujakaMtaM suJjavanaMsuJjalesaMsujajjhayaM sunjhasiMgaM sunjhasiTuMsujakUDaMsujjuttaravaDiMgasagaMruillAvattaMruillappamaM ruillakaMtaM ruillavannaM ruillalesaM ruillaljhayaM ruillasiTuM ruillakUDaM ruilluttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM nava sAgarovamAI ThiI pa0, te NaM devA navaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM navahiM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppaai| __ saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvAje navahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMtijAva savvadukkhANamaMtaM krissNti| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-9 - - - 23 vR.tathAabhijinnakSatraM sAdhikAnnava muhUrtAzcandreNa sArddha yoga-sambandhaMyojayati-karoti, sAtirekatvaM ca teSAM caturvizatyA muhUrtasya dviSaSTibhAgAnAM SaSTyA ca dviSaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAnAmiti, tathA abhijidAdIninava nakSatrANicandrasyottareNa yogaMyojayanti, uttarasyAM dizi sthitAni dakSiNAzAsthitacandreNa saha yogamanubhavantIti bhaavH| bahusamaramaNijjAoiti atyantasamobahusamo'ta evaramaNIyo-ramyastasmAdbhUmibhAgAnna parvatApekSayA nApizvanApekSayeti bhAvaH, rucakApekSayeti tAtparyam, AbAhAe'ttiantare kRtveti zeSaH 'uvarille'tti uparitanaM tArArUpaM-tArakajAtIyaM cAra-bhramaNaM carati-karoti / navajoyaNiya'ttinavayojanAyAmAeva pravizanti, lavaNasamudre yadyapi paccayojanazatikA matsyAH sambhavanti tathApi nadImukheSu jagatIrandhraucityenaitAvatAmeva praveza iti, lokAnubhAvo vA'yamiti, vijayadvArasya-jambUdIpasambandhinaH pUrvadigvyavasthitasya 'egamegAe'ttiekaikasyAM 'bAhAetti bAhau pArve bhaumAni-nagarANItyeke viziSTasthAnAnItyanye, tathA vyantarANAM sabhA sudharmAnava yojanAniUrddhamuccatvena tathA pakSmAdIni dvAdaza sUryAdInyapi dvAdazaiva rucirAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti / samavAyaH-9 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyA) navama samavAya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH-10) mU. (14) dasavihe samaNadhamme pa0-khaMtI 1 muttI 2 ajave 3 mahave 4 lAghave 5 sacce 6 saMjame 7 tave 8 ciyAe 9 baMbhaceravAse 10 // dasa cittasamAhiTThANA pa0 taM0-dhammaciMtA vA se asamuppannapuvavA samuppajjijjA savvaM dhammajANittae 1 sumiNadasaNe vA se asamuppannapubbe samupajijA ahAtaccaM sumiNaM pAsittae 2 saninANe vA se asamuppannapubbe samuppajijA puvabhave sumarittae 3 devadaMsaNe vA se asamuppa puvve samuppajijA divvaM deviddhiM divvaM devajuI divvaM devAnubhAvaM pAsittae 4 ohinANe vA se asamuppannapuvve samupajijAohiNAlogaMjANittae5ohidaMsaNevAse asamuppannapubbe samuppajijjA ohiNA logaM pAsittae 6 maNapajjavanANe vA se asamuppannapuvve samuppajijJA jAva manogae bhAve jANittae 7 kevalanANe vA se asamuppannapuvve samuppajijjA kevalaM logaMjANittae 8 kevaladasaNe vA se asamuSpannapubbesamupajijAkevalaMloyaMpAsittae 9 kevalimaraNaMvAmarijA sabudukkhappahINAe 10 maMdare NaM pavvae mUle dasa joyaNasahassAiM viskhaMbheNaM pa0/ arihA NaM aridvanemI dasa dhaNUiM uddhaM uccatteNaM hotthA, kaNhe NaM vAsudeve dasa dhaNUhaM ur3e uccatteNaM hotthA, rAmeNaM baladeve dasa dhUiM uddhaM uccatteNaM hotthaa| dasa nakkhattA nANavuddhikarA pa0 tN0| mU. (15) migasira addA pusso tini apuvvA ya mUlamassesA / hattho citto ya tahA vuddhikArAiM nANasa // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 samavAyAGgasUtram-10/15 vR. dazamaM sthAnakaM subodhameva tathApi kiJcillikhyate, iha paJcaviMzati sUtrANi, tatra lAghavaM dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravatyAgaH tyAgaH sarvasaGgAnAM saMvignamanojJasAdhunAM vA brahmacaryeNa vasanam - avasthAnaM brahmavaryavAsa iti, tathA cittasya- manasaH samAdhi- samAdhAnaM prazAntatA tasya sthAnAni - AzrayA bhedA vA cittasamadhisthAnAni / tatra dharmA-jIvAdidravyANAmupayogotpAdAyaH svabhAvAsteSAM cintA - anuprekSA dharmasya vAzrutacAritrAtmakasya sarvajJabhASitasya hariharAdinigaditadharmebhyaH pradhAno'yamityevaM cintA dharmacintA, vAzabdo vakSyamANasamAdhisthAnAntarApekSayA vikalpArthaH / 7 'sa'itiyaH kalyANabhAgI tasya sAghorasamutpannapUrvA-pUrvasminnanAdau atIte kAle'nupajAtA tadutpAdehyapArddhapudgalaparAvarttAnte kalyANasyAvazyaMbhAvAt samutpadyeta- jAyeta saH kiMprayojanAya ceyamata Aha-sarvaM niravazeSaM dharmaM- jIvAdidravyasvabhAvamupayogotpAdAdikaM zrutAdirUpaM vA 'jANittae' jJaparijJayA jJAtuM jJAtvA ca pratyAkhyAnaparijJayA pariharaNIyakarma parihartum, idamuktaM bhavati-dharmacintA dharmajJAnakAraNabhUtA jAyata iti / iyaM ca samAdheruktalakSaNasya sthAnamuktalakSaNameva bhavatIti prathamaM, tathA svapnasyanidrAvazavikalpajJAnasya darzanaM saMvedanaM svapnadarzanaM tadvA kalyANaprAptisUcakamasamutpannapUrvaM samutpadyate, tadyathA bhagavato mahAvIrasyAsthikagrAme zUlapANiyakSakRtopasargAvasAne, kiM prayojanaM cedaM ? ityAha- 'ahAtacaM sumiNaM pAsittae 'tti yathA yena prakAreNa tathyaH- satyo yathAtathyaH - sarvathA nirvyabhicAra ityarthaH taM svapnaM svapnaphalamupacArAttaM draSTuM jJAtum, avazyaMbhAvino muktyAdeH zubhasvapnaphalasyadarzanAya sAdhoH svapnadarzanamupajAyata iti bhAvaH, kvacit 'sujANaM' ti pAThaH, tatrAvita - thamavazyaMbhAvi suyAnaM-sugatiM draSTuM jJAtuM sujJAnaM vA bhAvizubhArthaparicchedaM saMveditumiti, kalyANasUcakAvitathasvapradarzanAcca bhavati cittasamAdhiriti cittasamAdhisthAmidaM dvitIyaM, tathA sUjjJAnaM sajjJA sA ca yadyapi hetuvAdaSTivAdadIrdhakAlikopadezabhedena krameNa vikalendriyasamyagdhaSTisamanaskasambandhitvAtridhA bhavati tathApIha dIrghakAlikopadezasaJjJA grAhyeti, sA yasyAsti sa saJjIsamanaskastasya jJAnaM saJjJAnaM taccehAdhikRtasUtrAnyathAnupapatterjAtismaraNameva, tadvA 'se' tasyAsamutpanna pUrvaM samutpadyeta, kasmai prayojanAya ? ityAha- 'pubvabhave sumarittae 'tti pUrvabhavAn smarttu, smRtapUrvabhavasya ca saMvegAtsamAdhirutpadyate iti samAdhisthAnametat tRtIya miti, tathA devadarzanaM vA 'se' tasyAsamuptapannapUrvaM devadyutiM viziSTAM zarIrAbharaNAdidIptaM divyaM devAnubhAvaM - uttamavaikriyakaraNAdiprabhAvaM draSTum, etaddarzanAyetyarthaH, devadarzanAccAga mArtheSu zraddhAnadADharya dharme bahumAnazca bhavatIti tatazcittasamAdhiriti devadarzanaM cittasamAdhisthAnamiti caturthaM, tathA avadhijJAnaM vA 'se' tasyAsamutpannapUrvaM samutpadyeta, kimarthaM ityAhaavadhinA-maryAdayA niyatadravyakSetrakAlabhAvarUpeNa lokaM jJAtuM lokajJAnAyetyarthaH, bhavati ca viziSTajJAnAccittasamAdhiriti paJcamaM taditi, evamavadhidarzanasUtramapIti SaSThaM, tathA manaH paryajJAnaM vA 'se' tasyAsamutpannapUrvaM samutpadyeta, kimarthaM ata Aha 'manAMgate bhAve jANittae' arddhatRtIyadvIpasamudreSu saJjJinAM paJcendriyANAM paryAptakAnAM manogatAn bhAvAn jJAtum, etadajJAnAyetyartha iti saptamaM tathA kevalajJAnaM vA 'se' tasyAsamutpannapUrvaM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 10 25 samutpadyeta, kevalaH-paripUrNa lokyate-dRzyate kevalAlokeneti loko-lokAlokasvarUpaM vastu tad jJAtuM kevalajJAnasya ca samAdhibhedatvA cittasamAdhisthAnatA, iha cAmanaskatayA kevalinazcittaM caitanyamavaseyamityaSTamaM / evaM kevaladarzasUtraM navaraM draSTumiti vizeSa iti navamaM, tathA kevalimaraNaM vA mriyeta-kuryAt ityarthaH-, kimarthaM ata Aha-'sarvaduHkhaprahANAyeti, idaM tu kevalimaraNaM sarvottamasamAdhisthAnameveti dazamamiti / mU. (16) akammabhUmiyANaM maNuANaM dasavihA rukkhA uvabhogattAe uvatthiyA pa0 tN0| vRtathA akarmabhUmikAnAM-bhogabhUmijanmanAM manuSyANAM dazavidhA rukkha'tti kalpavRkSAH 'uvabhogattAe'tti upabhogyatvAya 'uvasthiyatti upasthitA-upanatA ityarthaH / mU. (17) mattaMgayA ya bhiMgA tuDiaMgA dIvajoi cittaMgA cittarasA maNiaMgA gehAgArA anigiNA yA vR.tatramattAGgakAH madyakAraNabhUtAH bhiMga'ttibhAjanadAyinaH 'tuDiyaMga'ttitUryAGgasampAdakAH 'dIva'tti dIpazikhAH-pradIpakAryakAriNaH 'joi'ttijyoti-agnistatkAryakAriNaiti cittaMga'tti citrAGgAH puSpadAyinaH citrarasA-bhojanadAyinaH maNyaGgAH-AbharaNadAyinaH gehAkArAH-bhavanatvenopakAriNaH 'anigiNa'tti anagnatvaM-savastratva taddhetutvAdanagnAiti / mU..(18)imIseNaMrayappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMjahanneNaMdasa vAsasahassAI ThiI p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiANaM neraiyANaM dasa paliovamAiM ThiI 50, cautthIe puDhavIe dasa nirayAvAsasayasahassAi pa, cautthIe puDhavIeatthegaiyANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiMThiI paM, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM jahanneNaM dasa saagrovmaaiNtthiiip| asurakumArANaM devANaM atyaMgaiyANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAiMThiIpa0, asuriMdavajANaM bhomiJANaM devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atyaMgaiyANaM dasa paliovamAiM ThiI pa0, bAyaravaNassaikAi NaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAI ThiI pa0, vANamaMtarANaM devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAiMThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM dasa paliovamAI ThiI pa0, baMbhaloe kappe devANaM ukkoseNaM dasa sAga-rovamAiMThiI pa0 sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM dasa paliovamAiMThiI pa0, baMbhaloe kappe devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM ThiI pa0, lAMtae kappe devANaM atthegaiyANaM jahantreNaM dasa sAgarovamAiMThiI p0| je devA ghosaM sughosaMmahAghosaM naMdighosaM susaraMmanoramarammaM ramaNijjaM maMgalAvataM baMbhalogavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiMThiI pa, te NaM devA dasaNhaM addhamAsANaM ANamati vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM dasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppaJjai / / saMtegaiA bhavasiddhiyA jIvA je dasahiM bhagaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimucissaMti parinivvAissaMti saccadukkhANamaMtaM krissNti| vR. ghoSAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti | samavAyaH-10 samAptaH munidIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAjhe dazama samavAya TIkA prismaaptaa| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 samavAyAGgasUtram-11/19 samavAyaH - 11 mU. (19) ekkArasa uvAsagapaDimAo pa0 - daMsaNasAvae 1 kayavvayakaMme 2 sAmAiakaDe 3 posahovavAsanirae 4 diyA baMbhayArI ratti parimANa kaDe 5 divAo rAovi baMbhayArI asiyAI viaDabhoI molikaDe 6 sacittapariNNAe 7 AraMbhapariSNAe 8 pesapariNNAe 9 uTTibhattapa riNNAe, 10 samaNabhUe 11 Avi bhavai samaNAuso ! logaMtAo ikkArasaehiM ekkArehiM jIyaNasaehiM abAhAe joisaMte patratte, jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa ekArasahiM ekkavIsehiM joyaNasaehiM joise cAraM carai / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa ekkArasa gaNaharA hotyA, taM0-iMdabhUI aggibhUI vAyubhUI viatte sohamme maMDie moriyaputte akaMpie ayalabhAe meajje pabhAse / mUle nakkhate ekkAraMsatAre pa0, heTThimagevijayANaM devANaM ekkArasamuttaraM gevijravimANasataM bhavaittimakkhAyaM / maMdare NaM pavvae dharaNitalAo siharatale ekkArabhAgaparihINe uccatteNaM pa0 / imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekkArasa paniovamAI ThiI pa0 paMcamI puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekkArasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM ekkArasa paniovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappe atyegaiyANaM devANaM ekkArasa paliovamAI ThiI pa0, laMtae kappe atthegaiyANaM devANaM ekkArasa sAgarIvamAI ThiI pa0, je devA baMbhaM subaMbhaM baMbhAvattaM baMbhappabhaM baMbharkataM baMbhavannaM baMbhalesaM iti baMsiMga baMbhasiddhaM baMbhakUDaM baMbhuttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ekkArasa sAgarovamAI ThiI pa0 / te NaM devA ekArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM ekkArasaNhaM vAsasahassANaM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je ekkArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. athaikAdazasthAnaM, tadapi gatArthaM, navaramiha pratimAdyarthAni sUtrANi sapta sthityAdyarthAni tunaveti, tatropAsante sevante zramaNAn yete upAsakAH - zrAvakAsteSAM pratimAH pratijJAH abhigraharUpAH upAsakapratimAH, tatra darzanaM samyaktvaM tatpratipannaH zrAvako darzana zrAvakaH, iha ca pratimAnAM prakrAntatve'pi pratimApratimAvatorabhedopacArAtpratibhAvato nirdezaH kRtaH / evamuttarapadeSvapi, ayamatra bhAvArtha: samyagdarzanasya zaGkAdizalyarahitasyANuvratAdiguNavikalasya yo'bhyupagamaH sA pratimA prathameti, tathA kRtam anuSThitaM vratAnAm-anuvratAdInAM karma-tacchravaNajJAnavAJchApratipattilakSaNaM yena pratipannadarzanena sa kRtavratakarmA pratipannANuvratAdiriti bhAva itIyaM dvitIyA, tathA sAmAyikaM sAvadyayogaparivarjananiravadyayogAsevanasvabhAvaM kRtaM vihitaM dezato yena sa sAmAyikakRtaH, AhitAgnyAdidarzanAt ktAntasyottarapadatvaM tadevamapratipannapauSadhasya darzanavratopetasya pratidinamubhayasandhyaM sAmAyika karaNaM mAsatrayaM yAvaditi tRtIyA pratimeti, tathA poSaM puSTiM kuzaladharmANAM dhatte yadAhAratyAgAdikamanuSThAnaM tatpauSadhaM tenopavasanam Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-15 27 avasthAnamahorAtraM yAvaditi pauSadhopavAsa iti, athavA pauSadhaM-parvadinamaSTamyAdi tatropavAsaHabhaktArthaH pauSadhopavAsa iti, iyaM vyutpattireva,pravRttistvasya zabdasyAhArazarIrasatkArAbrahmacaryavyApAraparivarjaneSviti, tatra pauSadhopavAse nirataHAsaktaH pauSadhopavAsanirataH saH, evaMvidhasya zrAvakasya caturthI pratimeti prkrmH| ___ayamatra bhAvaH-pUrvapratimAtrayopetaH aSTamIcaturdazyamAvAsyApaurNamAsISvAhArapauSadhAdi caturvidhaM pauSadhaM pratipadyamAnasya caturA mAsAn yAvaccaturthI pratimA bhavatIti, tathA paJcamIpratimAyAmaSTamyAdiSu parvasvekarAtrikapratimAkArI bhavati, etadarthaM ca sUtramadhikRtasUtrapustakeSu na dRzyatedazAdiSu punarupalabhyate iti tadartha upadarzitaH, tathA zeSadineSu divA brahmacArI 'rattIti rAtrau kiM ? ata Aha-parImANaM-strINAM tadbhogAnAM vA pramANaM kRtaM yena sa parimANakRta iti, ayamatra bhAvo-darzanavratasAmAyikASTamyAdipaSadhopetasyaparvasvekarAtrikapratimAkAriNaH zeSadineSu divA brahmacAriNo rAtrAvabrahmaparimANakRto'snAnasyArAtribhojinaHabaddhakacchasya pacca mAsAn yAvatpaJcamI pratimA bhavatIti, uktaM ca - aTThamIcauddasIsupaDimaM ThAegarAIyaM / asiNANaviyaDabhoI mauliyaDo divasabaMbhayArI y| ratiM parimANakaDo paDimAvajesu diyhesu||tti tathA divApi rAtrAvapi brahmacArI 'asiNAitti asnAyI snAnaparivarjakaH, divApi cAprakAzadezena bhuGko-azanAdyabhyavaharatIti vikaTabhojI 'molikaDe'ttiabaddhaparidhAnakaccha ityarthaH, SaSThI pratimeti prakRtaM, ayamatra bhAvaH-pratimApaccakoktAnuSThAnayuktasya brahmacAriNaH SaNmAsAn yAvatSaSThI pratimA bhavatIti, tathA 'sacitta' iti sacetanAhAraH parijJAtaH-tatsvarUpAdiparijJAnAtpratyAkhyAto yena sa sacittAhAraparijJAtaH zrAvakaH saptamI pratimeti prakRtaM, iyamatra bhAvanApUrvoktapratimASaTkAnuSThAnayuktasyaprAsukAhArasya saptamAsAnyAvatsaptamIpratimA bhavatIti, tathA ArambhaH-pRthivyAdhupamaddenalakSaNaH parijJAtaH-tathaiva pratyAkhyAto yenAsAvArambhaparijJAtaH zrAddho'STamIpratimeti, iha bhAvanA-samastapUrvoktAnuSThAnayuktasyArambhavarjanamaSTaumAsAnyAvadaSTamI pratimeti, tathA preSyAH-ArambheSu vyApAraNIyAH parijJAtAH tathaiva pratyAkhyAtAyena sapreSyaparijJAtaH zrAvako navamIti, bhAvArthazcehapUrvoktAnuSThAyinaH Arambha parairapyakArayatonavamAsAnyAvannavamI pratimeti,tathA uddiSTa-tameva zrAvakamuddizya kRtaM bhaktam-odanAdi uddiSTabhaktaM tatparijJAtaM yenAsAvuddiSTabhaktaparijJAtaH pratimeti prakRtaM / ihAyaM bhAvArtha-pUrvoditaguNayuktasyAdhAkarmikabhojanaparihAravataH kSuramuNDitazirasaH zikhAvato va kenApi kiccidgRhavyatikare pRSTasya tajjJAne sati jAnAmIti ajJAne ca sati na jAnAmIti bruvANasyadazamAsAnyAvadutkarSeNa evaMvidhavihArasya dazamI pratimeti, tathA zramaNonirgranthastadvadhastadanuSThAnakaraNAtsa zramaNabhUtaH, sAdhukalpa ityarthaH, cakAraH samuccaye'pi sambhAvane, bhavatizrAvaka iti prakRtaM, he zramaNa! he AyuSman ! iti sudharmasvAmino jambUsvAminamAmantrayoktaM ityekAdazIti, iha ceyaMbhAvanA-pUrvoktasamagraguNopetasya kSuramuNDasyakRtalocasya vA gRhItasAdhunepathyasya IryAsamityAdikaM sAdhudharmamanupAlayo bhikSArthaM gRhikulaprevaze sati zramaNopAsakAya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 samavAyAGgasUtram-11/19 pratimApratipannAya bhikSA datteti bhASamANasya kastvamiti kasmiMzcitpRcchati pratimApratipannaH zramaNopAsako'hamiti bruvANasyaikAdaza mAsAn yAvadekAdazI pratimA bhAvatIti / pustakAntare tvevaM vAcanA-daMsaNasAvae prathamA kayavayakamme dvitIyA kayasAmAie tRtIyA posahovavAsanirae caturthI rAibhattapariNNAepaJcamI sacittapariNNAe SaSThI diyA baMbhayArI rAo parimANakaDe saptamI diyAvirAoci baMbhayArI asiNANae yAvibhavati vosaTTakesaromanahe aSTamI AraMbhapariNNA, pesaNaparinAe navamI udiTThabhattavajjaedazamI samaNabhUeyAvibhavaitti samaNAuso ekAdazIti, kvacittuArambhaparijJAta iti navamIpreSyArambhaparijJAta itidazamI uddiSTabhaktavarjakaH shrmnnbhuutshcaikaadshiiti| tathA jambUdvIpe 2 mandarasya parvatasyaikAdaza 'egavIsa'tti ekaviMzatiyojanAdhikAni yojanazatAni 'abAhAe' abAdhayA vyavadhAnena kRtveti zeSaH jyotiSa-jyotizcakraMcAra-paribhramaNaM carati-Acarati, tathAlokAntAtaNamityalaGkAre ekAdazazatAniekkArettiekAdazayojanAdhikAni abAdhayA-bAdhArahitayA kRtvetizeSaH jotisaMteti jyotizcakraparyantaH prajJapta iti, idaMca vAcanAntaraM vyAkhyAtaM, uktNc||1|| "ekkArasekkavIsA saya ekArAhiyA ya ekkaaraa| merualogAbAhaM joisacakkaM carai tthaai|| iti adhikRtavAcanAyAM punaridamanantaraM vyAkhyAtamAlApakadvayaM vyatyayenA'pi zyate, 'vimANasayaM bhavatittimakkhAya'ti iha makArasyAgamikatvAdayamoM-vimAnazataM bhavatItikRtvA AkhyAtaM-prarUpitaM bhagavatA anyaizca kevalibhiriti sudharmasvAmivacanaM, tathA 'maMdare NaM pavvae dharaNitalAo siharatale ekArasabhAgaparihINe uccatteNa pannatte' asyAyamarthaH-merubhUtalAdArabhya zikharatalamuparibhAgaM yAvadviSkambhApekSayA'GgulAderekAdazAbhAgenaikAdazabhAgena parihINohAnimupagataH uccatvena-uparyupari prajJaptaH, iyamatra bhAvanA-mandaro bhUtale daza yojanasahasrANi viSkambhataH, tatazcoccatvenAGgule gate'GgulasyaikAdazabhAgo viSkambhato hIyate, evamekAdazasvakuleSvaGgulaM hIyate, etenaiva nyAyenaikAdazasu yojaneSu yojanaM evaM ekAdazasahasreSu sahasraM tato navanavatyAM yojanasahasreSunava sahANi hIyante, tato bhavati sahasraM viSkambhaH zikhare iti, athavA dharaNItalAt-dharaNItalaviSkambhAtsakAzAcchikharatalaM-zikharaviSkambhamAzritya merurekAdazabhAge parihINobhavati, kasyaikAdazabhAgena? ityAha-'uccatteNaM'tiuccavasya, tathAhi-merorucatvaM navanavati sahasrANi tadekAdazabhAgonava tai_no mUlaviSkambhApekSayA zikharatale, zikharasya sAharikatvAt, dazasAhasikratvAcca mUlaviSkambhasyeti / brahmAdIni dvAdaza vimAnanAmAni / samavAyaH-11 samAptaH (samavAyaH-12) mU. (20) bArasa bhikkhupaDimAo pannattAo, taMjahA-mAsiAbhikkhupaDimA domAsia. bhikkhupaDimA timAsiA bhikkhupaDimA caumAsiA bhikkhupaDimA paMcamAsiAbhikkhupaDima, chamAsiyA bhikkhupaDimA sattamAsimA bhikSupaDimA paDhamA sattarAiMdiA bhikkhupaDimA docca Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-12 sattarAiMdiAbhikkhupaDimA tacca sattarAiMdiAbhikkhupaDimA ahorAiA bhikkhupaDimA egarAiyA bhikkhupddimaa| duvAlasavihe sambhoge pa0 taM0 vR.dvAdazasthAnamatha, tacca sugama, navaraM sthitisUtrebhyo'rvAgekAdaza sUtrANyAha, tatra bhikSUNAM viziSTasaMhananazrutavatAM pratimAH-abhigrahA bhikSupratimAH tatra mAsikyAdayaH saptamAsikyantAH saptamAsenamAsenottarottaraM vRddhA ekaikAbhirbhaktapAnadattibhizceti, tathA saptarAtrindivAni-ahorAtrANi yAsu tAH saptarAtrindivAstAzca tisro bhavantIti, saptAnAmuparyaSTamI prathamA saptarAtrindivA evaM navamI dvitIyA dazamI tRtIyA, AsAM ca tisRNAmapyanuSThAnakRto vizeSaH, tathAhi-aSTamyAM caturthabhaktaM tapaH grAmAdevahiravasthAnamuttAnAdikaM ca sthAnamiti, navamyAM tu utkaTukAdyAsanena vizeSaH, dazamyAM vIrAsanAdinA, tathAahorAtrapramANA'horAtrikI ekAdazI,sAca SaSThabhaktena bhavatIti vizeSaH, ekarAtrikI-rAtripramANA, sAcATamabhaktaparyantarAtrau pralambabhujasya saMhatapAdasyeSadavanatakAyasyAnimeSanayanasyeti / mU. (21) uvahIsuabhattapANe, aNjliipgghettiy| dAyaNe ya nikAe a, abbhuTThANeti Avare / / vR. tathA sam-ekIbhUya samAnasamAcArANAM sAdhUnAM bhojanaM sambhogaH / sa copadhyAdilakSaNaviSayabhedAt dvAdazadhA, tatra 'uvahI tyAdirUpakadvayaM, tatropadhivastrapAtrA- distaM sambhogikaH sambhogikena sArddhamudgamotpAdanaiSaNAdoSairvizuddhaM gRhaNan zuddhaH azuddhaM gRhaNan preritaH pratipannaprAyazcitto vAratrayaM yAvatsambhogArhazcaturthavelAyAM prAyazcittaM pratipadyamAno'pi visambhogArha iti, visambhogikena-pAvasthAdinA vA saMyatyA vA sArddhamupadhiM zuddhamazuddhaM vA niSkAraNaM gRhaNana preritaH pratipannaprAyazcitto'pi velAtrayasyoparina sambhogyaH, evamupadheH parikarma paribhogaM vA kurvan sambhogyo visambhogyazceti, uktaM ca - // 1 // "egaM va do va tinni va AuTuMtassa hoi pcchittN| ___ AuTuMtevi tao pareNa tiNhaM visaMbhogo / tti 'suyatti' sambhogikasyAnyasAMbhogikasya vopasampannasya zrutasya vAcanApracchanAdikaM vidhinA kurvan tathA zuddhaH, tasyaivAvidhinopasampannasyAnapasampannasya vApArzvasthAdervA striyA vA vAcanAdi kurvaMstathaiva velAtrayoparivisambhogyaH, tathA bhattapANe'tti upadhidvAravadavaseyaM, navaramiha bhojanaM dAnaM caparikarmaparibhogayoH sthAnevAcyamiti, tathA 'aMjalIpaggahettiya' ihetizabdA upadarzanArthAH cakArAH samuccayArthA, tatropalakSaNatvAjhalipragrahasya vandanAdikamapIha draSTavyaM, tathAhi-sambhogikAnAmanyasambhogikAnAM vA saMvignAnAM vandanakaM-praNAmamaJjalipragrahaM sambhogyo visambhogyazceti, tathA 'dAyaNeyattidAnaM, tatra sambhogikaH sambhogikAya'nyasambhogikAya vA ziSyagaNaMyachanzuddhaH niSkAraNaM visambhogikasya pArzvasthAdervA saMyatvAvAtaMyacchaMstathaivasambhogyo visambhogyazceti,tathA 'nikAeya'tti nikAcanaMchandanaM nimantraNamityanantaraM, tatrazayyopadhyAhAraiH ziSyagaNapradAnena svAdhyAyena ca sambhogikaH sambhogika nimantrayan zuddhaH, zeSaM tathaiva, tathA 'abbhuTThANetti yAvare'tti abhyutthAnamAsanatyAgarUpamityaparaM sambhogAsambhogasthAnamityarthaH, tatrAbhyutthAnaM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-12/21 pArzvasthAdeH kurvastathaivAsammogyaH, upalakSaNatvAdabhyutthAnasya kiGgaratAM ca-prAghUrNakaglAnAdyavasthAyaM kiM vizrAmaNAda karopItayevaMpraznalakSaNAMtathA'myAsakaraNaM-pArzvasthAdidharmAcyutasya punastatraiva saMsthApanalakSaNaM,tathAavibhaktica-apRthagbhAvalakSaNAM kurvanazuddho'sambhogyazcApi, etAnyeva yathA''gamaM kurvan zuddhaH sambhogyazceti / mU. (22) kiakammassa ya karaNe, veyAvaccakaraNe i| samosaraNaM saMnisijjA ya, kahAe a pabandhaNe / / vR tathA 'kiikammassa ya karaNe'tti kRtikaram-vandanakaM tasya karaNaM-vidhAnaM tadvidhinA kurvan zuddhaH, itarathA tathaivAsambhogyaH, tatra cAyaM vidhi-yaH sAdhutina stabdhadeha utthAnAdi kartumazaktaH sa sUtramevAskhalitAdiguNopetamuccArayati, evamAkrtazironamanAdi yacchaknoti tatkarotyevaM cAzaThapravRttirvandanavidhiriti bhAvaH, tathA 'veyAvaccakaraNe iya'tti vaiyAvRttyaAhAropadhidAnAdinA prazravaNAdimAtrakArpaNAdinA'dhikaraNopazamanena sahAyadAnena vopaSTambhakaraNaM tasmiMzca viSaye sambhogAsambhogau bhavata iti / tathA 'samosaraNaM'ti jinasrapanarathAnuyAnapaTTayAtrAdiSu yatra bahavaH sAdhavo milana tatsamavasaraNaM, iha cakSetramAzritya sAdhUnAMsAdhAraNo'vagraho bhavati, vasatimAzritya sAdhAraNo'sAdhAraNazceti, anenacAnye'pyavagrahAupalakSitAH,tecAneke, tadyathA-varSAvagraha RtubaddhAvagraho vRddhAvAsAvagrazceti, ekaikazcAyaM sAdhAraNAvagrahaH pratyekAvagrahazceti dvidhA, tatra yat kSetraM varSAkalpAdyarthaM yugapat dyAdibhi sAdhubhiHbhinnagacchasthairanujJApyate sa sAdhAraNo yattu kSetrameke sAdhavo'nujJApyAzritAH sa pratyekAvagraha iti, evaM caiteSvavagraheSu AkuTTayA anAbhAvyaM sacittaM ziSyamacittaM vA vastrAdi gRhaNanto'nAbhogena ca gRhItaM tadanarpayantaH samanojJA amanojJAzca prAyazcittino bhavantyasaMbhogyAca, pArzvasthAdInAM cAvagraha eva nAsti tathApi yadi tat kSetraM kSullakamanyatraiva ca saMvignA nirvahanti tatastat kSetra pariharantyeva, atha pArzvabhAdInAM kSetra vistIrNa saMvignAzcAnyatra na nirvahanti tatastatrApi pravizanti sacittAdi ca gRhaNanti prAyazcintino'pi na bhavantIti, Aha c||1|| "samaNunnamasamaNunne adinnaNAbhavagiNhamANe vA / sambhogavIsukaraNaM iyare ya alaMbha pellaMti // tathA 'sannisijAya'tti sanniSadyA-AsanavizeSaH, sA ca sambhogAsambhogakAraNaMbhavati, tathAhisaMniSadyAgataAcAryo niSadhAgatena sambhogikAcAryeNasaha zrutaparivartanAMkaroti zuddhaH, athAmanojJapAvasthAdisAdhvIgRhasthaiH saha tadA prAyazcittI bhavati, tathA akSaniSadyAM vinA'nuyogaM kurvataH zRNvatazca prAyazcittaM, tathA niSadyAyAmupaviSTaH sUtrArthopRcchati aticArAn vA''locayati yadi tadA tthaiveti| tathA 'kahAe ya pabaMdhaNe'tti kathA-vAdAdikA paJcadhA tasyAH pravandhana-prabandhena karaNaM kathAprabandhanaM, tatra sambhogAsambhogau bhavataH, tatra matamabhyupagamya paJcAvayavena tryavayavena vA vAkyena yattatsamarthanasachalajAtivirahito bhUtAnveiSaNaparovAdaH,saevachalajAtinigrahasthAnaparo jalpaH, yatraikasya pakSaparigraho'sti nAparasya sA dUSaNamAtrapravRttA vitaNDA, tatha prakIrNakathA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 12 caturthI, sA cotsargakathA dravyAstikanayakathA vA, tathA nizcayakathA paJcamI, sA cApavAdakathA paryAyAstikanayakathA veti, tatrAdyAstiH kathAH zramaNIvarje saha karoti, zramaNIbhistu saha kurvan prAyazcittI, caturthavelAyAM cAlocayannapi visambhogAI iti rUpakadvayasya saMkSepArtha vistarArthastu nizIthapaJcamoddezakabhASyAdavaseya iti / 31 mU. (23) duvAlasAvatte kitikamme Sa0 taM0 vR. tathA 'duvAlasAvatte kiikamme 'tti dvAdazAvartta kRtikarma-vandanakaM prajJaptaM, dvAdazAvarttatAmevAsyAnuvadan zeSAMzca taddharmAnabhidhitsuH rUpakamAha - mU. (24) - duoNayaM jahAjAyaM, kitikammaM bArasAvayaM / causiraM tiguttaM ca, dupavesaM eganikkhamaNaM // vR. 'duoNae' tyAdi, avanatiravanatam uttamAGgapradhAnaM praNamanamityarthaH, dve avanate yasmiMstadvayavanataM, tatraikaM yadA prathamameva 'icchAmi khamAsamaNo! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe 'tti abhidhAyAvagrahAnujJApanAyAvanamatIti, dvitIyaM punaryadA'vagrahAnujJApanAyaivAvanamatIti, yathA jAtaM zramaNatvabhavanalakSaNaM janmAzritya yoniniSkramaNalakSaNaM ca tatra rajoharaNamukhavastrikA - colapaTTamAyA zramaNo jAto racitakarapuTastu yonyA nirgata evaMbhUta eva vandate tadavyatirekAdvA yathAjAtaM bhaNyate, kRtikarma-vandanakaM 'bArasAvayaM' ti dvAdazAvattA:-sUtrAbhidhAnagarbhA kAyavyApAravizeSAH yatijanaprasiddhA yasmiMstad dvAdazAvarta, tathA 'causiraM' ti catvAri zirAMsi yasmiMstacatuH ziraH prathamapraviSTasya kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayaM punarapi niSkramya praviSTasya dvayameveti bhAvanA / tathA 'tiguttaM' ti tisRbhirguptibhirguptaH pAThAntare'pi tisRbhiH (zraddhAbhiH) guptibhireveti, tathA 'dupavesaM 'ti dvau pravezau yasmiMstad dvipravezaM tatra prathamo'vagrahamanujJApya pravizato dvitIyaH punarnirgatya pravizata iti, 'eganikkhamaNaM' ti ekaM niSkramaNamavagrahAdAvazyikyA nirgacchataH, dvitIyavelAyAM hyavagrahAnna nirgacchati, pAdapatita eva sUtraM samApayatIti / mU. (25) vijayA NaM rAyahANI dubAlasa joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM patrattA rAmeNaM baladeve duvAlasa vAsasayAI savvAuyaM pAlittA devattaM ge| maMdarassa NaM pavvayassa cUliA mUle duvAlasa joyaNAiM vikkhaMbheNaM pannattA / jaMbUdIvarasa NaM dIvassa veiA mUle duvAlasa joyaNAI vikkhabheNaM pantrattA, savvajahaniA rAI duvAlasamuhuttiA patrattA, evaMdivaso'vi nAyavvo / savvaTTasiddharasaNaM mahAvimApAssa uvarillAo thubhiaggAo duvAlasa joyaNAI uddhaM uppaiA Isipa bhAranAmapuDhavI patratA / isipaTamArAe NaM puDhavIe duvAlasa nAmadhejA pannattA, taMjahA- Isitti vA isipanbhArAti vA taNU vA taNUyataritti vA siddhitti vA siddhAlaetti vA muttIti vA muttAlaetti vA baMbhetti vA baMbhavaDisaetti vA lokapaDipUraNetti vA logaggacUliAi vA, imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegai ANaM neraiyANaM bArasa paniovamAI ThiI pa0, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM bArasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM devANaM bArasa sAgarovamAiM TiI pa0 / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayAyAGgasUtram-12/25 je devA mahiMda mahiMda mahiMdajjhayaM kaMbu kaMbuggIvaM puMkhaM sukhaM mahApuMkhaM puMDaM supuMDaM mahApuMDa nariMdaM nariMdakaMtaM nariMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavanA tesi NaM devANaM ukkoseNaM bArasa sAgarovamAI ThiI pa0 te.NaM devA bArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM bArasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppji| saMtegaiA bhavasiddhiAjAvIjebArasahiM bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. tathA 'vijayarAjadhAnI' asaGkhyAtatame jambUdvIpe AdyajambUdvIpavijayAbhidhAnapUrvadvArAdhipasya vijayAbhidhAnasya palyopamasthitikasya devasya sambandhinIti, tathA rAmonavamo baladevaH 'devatvaM gae'tti devatvaM-paccamadevaloke devatvaM gtH| tathA sarvajaghanyArAtriruttarAyaNaparyantAhorAtrasya rAtri, sAcadvAdazamauhUrtikAcaturvizatighaTikApramANA, evaM divaso'vi tisarvajaghanyodvAdazamauhUrtika evetyarthaH, saca dakSiNAyanaparyanta divasa iti // mAhendramAhendradhvajambukambugrIvAdIni trayodaza vimaannaamaaniiti| samavAyaH - 12 samAptaH (samavAyaH-13) mU. (26) terasa kiriyAThANA pa020 -aTThAdaMDe aNaTThAdaMDe hiMsAdaMDe akamhAdaMDe diddhivipariAsiAdaMDe musAvAyavattie adinnAdAnavattie ajjhathie mAnavattie mittadosavattie mAyAvattie lobhavattie iriAvahie nAma tersme| . sohammIsANesukappesuterasa vimANapatthaDApa0, sohammavaDiMsageNaM vimANeNaM addhaterasajoyaNasayahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pa0, evaM iisaannvddiNsgevi| jalayarapaMciMdiatirikkhajoNiANaM addhaterasa jAikulakoDIjoNIpamuhasayasahassAI pa0, pANAussa NaM puvvassa terasa vatyU pa0, gabbha vakaMti apNceNdiatirikkhjonniaannN| terasavihepaoge pa0 taM0 -saccamaNapaogemosamaNapagesaccAmosamaNaogeasaccAmosamaNapaoge saccavaipaoge mosavaipaoge saccAmosavaipaoge asaccAmosavaipaoge orAliasarIkAyapaoge orAliamIsasarIrakAyapaoge gheubiasarIrakAyapaoge veubviamIsasarIrakAyapaoge kmmsriirkaaypoge| sUramaMDalaM joyaNeNaM terasehiM egasahibhAgehiM joyaNassa UNaM p| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM terasa paliovamAiM ThiIpa0, paMcamIe puDhavIe atyaMgati yANaM neraiyANaM terasa sAgarovamAiM ThiI pa, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM terasa paliovamAI ThiI p0| sohammIsANesu kappesu atthegaiANaM devANaM terasa paliovamAiM ThiIpa0, laMtae kappe asthegaiANaM devANaM terasa sAgarovamAiMThiIpa0, je devA vajaMsuvajaM vajjappabhaMvajjakaMtavajjavaNNaM vajalesaM vajrasiMgaM vajrasiTuM vajakUDa vajuttaravaDiMsagaMvairaMvairAvattaM vairappabhaM vairakataM vairavaNNaM vairalesaM vairarUvaM vairasiMgaMvairasiddhaM vairakUDaM vairuttaravaDisaMgaMlogaMlogAvattaM logappamalogakaMtaM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya:- 13 33 logavaNNaM logalesaM logarUvaM logasiMgaM logasiddhaM logakUDaM loguttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM terasa sAgarovamAI ThiI pa0 / te NaM devA terasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA utsasaMti vA nIssasaMti vA tesi NaM devANaM terasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je terasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissati / vR. atha trayodazasthAnake kiJcillikhyate, iha sthitisUtrebhyo'rvAgaSTa sUtrANi, tatra karaNaM kriyA-karmabandhanibandhanaceSTA tasyAH sthAnAni bhedAH paryAyAH kriyAsthAnAni / tatrArthAya zarIrasvajanadharmAdiprayojanAya daNDaH - trasasthAvarahiMsA arthadaNDaH kriyAsthAnamitiprakramaH 1 tadvilakSaNo'narthadaNDaH 2 tathA hiMsAmAzritya hiMsitavAn hinasti hiMsiSyati vA ayaM vairikAdirmAmityevaMpraNidhAnena daNDo-vinAzanaM hiMsAdaNDaH 3 tathA'kasmAd-a -anabhisaMdhino'nyavadhAya pravRttyA daNDaH - anyasya vinAzo'kasmAddaNDaH 4 tathA dRSTe:-buddherviparyAsikA viparyAsitA vA dRSTiviparyAsikA dRSTiviparyAsitA vA matibhrama ityarthaH tathA daNDaH prANivadho dRSTiviparyAsikAdaNDo dRSTiviparyAsitAdaNDovA, mitrAderamitrAdibuddhayA hananamiti bhAvaH 5 tathA mRSAvAdaHAtmapa- robhayArthamalIkavacanaM tadeva pratyayaH kAraNaM yasya daNDasya sa mRSAvAdapratyayaH 6 evamadattAdAna- pratyayo'pi 7 tathA adhyAtmani-manasi bhava AdhyAtmiko bAhyanimittAnapekSaH zokAbhi bhava iti bhAvaH 8 tathA mAnapratyayo jAytAdimadahetukaH 9 tathA mitradveSapratyayaH- mAtApitrAdInAmalpe'pyaparAdhe mahAdaNDanirvartanamiti bhAvaH 10 mAyApratyayo mAyAnibandhanaH 11 evaM lobhapratyayo - Spi 12 eryApathikaH kevalayogapratyayaH karmabandhaH - upazAntamohAdInA sAtavedanIyabandhaH 13 / tathA 'vimANapatthaDa'tti vimAnaprastaTA uttarAdharyavyavasthitAH, tathA 'sohammavaDiMsae' ti saudharmasya devalokasyArddhacandrAkArasya pUrvAparAyatasya dakSiNottaravistIrNasya madhyabhAge trayodazaprastaTe zakrAvAsabhUtaM vimAnaM saudharmAvataMsakaM saudharmadevalokasyAvataMsakaH- zekharakaH sa iva pradhAnatvAt ityevaM yathArthanAmakamiti, NaMkAro vAkyAlaGkAre, arddhatrayodazaM yeSu tAnyarddhatrayodazAni tAni ca tAni yojanazatasahasrANi cati vigrahaH sArddhAni dvAdazetyarthaH, tathA'rddhatrayodazAni jAtI-jalaca rapaJcendriyatiryaggatI kulakoTInAM yonipramukhAniutpattisthAnaprabhavAni yAni zatasahasrANi tAni tathocyanta iti / tathA 'pANAussa' ttiyatra prANinAmAyurvidhAnaM sabhedamabhidhIyate tavyANAyurdvAdazaM pUrvaM tasya trayodaza vastUni adhyayanavadvibhAgavizeSAH, tathA garbhe garbhAzaye vyutkrAnti-utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, teca te paJcendriyatiryagayonikAzceti vigrahaH, prayojanaM- manovAkkAyAnAM vyApAraNaM prayogaH sa trayodazavidhaH, paccadazAnAM prayogANAM madhye AhArakAhAramizralakSaNakAyaprayogadvayasya tirazcAmabhAvAt, tau hi saMyaminAmeva staH, saMyamazca saMyatamanuSyANAmeva na tirazcAmiti, tatra satyAsatyobhayAnubhayasvabhAvAzcatvAro manaH prayogAH vAkprayogAzceti aSTau punaraudArikAdayaH pacca kAyaprayogAH evaM trayodazeti, tathA sUramaNDalasya - AdityavimAnavRttasya yojanaM 4 3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 samavAyAnasUtram-13/26 sUramaNDalayojanaMtat 'Na'mityalaGgAre trayodazabhirekaSaSTibhAgairyeSAMbhAgAnAmekaSaSTyA yojanaMbhavati taimagiryojanasya sambandhibhirUna-nyanaM prajJaptamaSTacatvAriMza yojanabhAgA ityarthaH / vajrAbhilApena dvAdaza vairAbhilApena lokAbhilApena caikAdaza vimAnAnIti / samavAya : 13 - samAptaH (samavAyaH14 mU. (27) cauddasa bhUaggAmApa0 taM0-suhamA apajattayAsuhamA pajattayAbAdarA apajattayA bAdarA paJjattayA beiMdiA apaJjattayA beiMdiyA paJjattayA teMdiA apaJjattayA teMdiyA pajattayA cauridiAapaJjattayA cauridiyA pajattayApaMciMdiAasaniapaJjattayA paMciMdiAasannipaJjattayA paMciMdiA saniapaJjattayA paMciMdiA snnipjttyaa| caudasa puvvA pa0 tN0| vR.athacaturdazasthAnakaMsubodhaM, navaramihASTau sUtrANyAsthitisUtrAditi,tatra caturdaza 'bhUtagrAmAH' bhUtAni-jIvAH teSAM grAmAH-samUhAH bhUtagrAmAH, tatrasUkSmAH sUkSmanAmakarmodayavartitvAt pRthivyAdaya ekendriyAH, kiMbhUtA ? - aparyAptakAH-tatkarmodayAdaparipUrNasvIyaparyAptaya ityeko grAmaH, evamete eva paryAptakA:-tathaiva paripUrNasvakIyaparyAptaya iti dvitIyaH, evaM bAdarAbAdaranAmakarmodayAtpRthivyAdaya eva, te'pi payaptitarabhedAdvidhA,evaMdvIndriyAdayo'pi, navaraMpaJcedriyAH sajJino-manaHparyAptyupetA itare tvasajjJina iti / mU. (28) uppAyapuvvamaggeNiyaM ca taiyaM ca vIriyaM puvvaM / atyInasthipavAyaM tatto nANappavAyaM ca // vRtathA uppAyapuvve tyAdigAthAtrayaM, tathA uppAyapuvvamaggeNiyaMcattiyatrotpAdamAzritya dravyaparyAyANAM prarUpaNA kRtA tadutpAdapUrva, yatra teSAmevAgraM-parimANamAzritya tadagreNIyaM, 'taiyaM ca vIriyaM puvaMti yatra jIvAdInAM vIryaM procyate-prarUpyate tadvIryapravAdaM 'atthInasthipavAyaMti yadyathA loke asti nAsti ca tadyatra tathocyate tadastinAstipravAdaM 'tatto nANappavAyaMcatti yatra jJAnaM-matyAdikaM svarUpabhedAdibhiHprocyate tat jJAnapravAdamiti 1 / mU. (29) saccappavAyapuvvaMtatto AyappavAyapuvvaM ca / kampappavAyapuvvaM paccakhANaM bhave navamaM / / vR. saccappavAyapubvaM ti yatra satyaH-saMyamaH satyaM vacanaM vA sabhedaM sapratipakSaM ca procyate tatsatyapravAdapUrvaM, tataH 'AyapavAyapuvvaMca'ttiyatrAtmA-jIvo'nekanayaiHprocyatetadAtmapravAdamiti, 'kammappavAyapuvvaM tiyatrajJAnAvaraNAdi karma procyate tatkarmapravAdamiti, paJcakkhANaM bhavenavamaMti yatra pratyAkhyAnasvarUpaM varNyate ttprtyaakhyaanmiti| mU. (30) vijJAaNuppavAyaM avajhapANAu bArasaM puvvaM / tatto kiriyavisAlaM puvvaM taha biMdusAraM ca / / vR.vijAaNuppavAyaMtiyatrAnekavidhA vidyAtizayAvarNyantetadvidyAnupravAdaM, avaMjhapANAu bArasaM puvaMti yatra samyagjJAnAdayo'vandhyAH-saphalA varNyante tadavandhyamekAdazaM, patra prANA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 14 35 jIvA AyuzcAnekadhA varNyante tatprANAyuriti dvAdazaMpUrva, 'tatto kiriyavisAlaM'ti yatra kriyAHkAyikyAdikAH vizAlA-vistIrNA sabhedatvAdabhidhIyante tat kriyAvizAlaM 'puvvaM taha biMdusAraM ca' tti lokazabdo'tra lupto draSTavyaH, tatazca lokasya bindurivAkSarasya sAraM-sarvottamaM yattallokabindusAramiti 3 / mU. (31) aggeNIassaNaM puvassa cauddasa vatthUpa0, samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa cauddasa samaNasAhassIo ukkosiA samaNasaMpayA hotyaa| kammavisohimaggaNaM paDucca caudasa jIvaTThANA pa0 taM0 -micchadiTThI sAsAyamasammadiTThI sammAmicchadiTTI avirayasammaddiTTI virayAvirae pamattasaMjae appamattasaMjae niaTTIbAyare aniaTTibAyare suhumasaMparAe uvasAmae vA khavae vA uvasaMtamohe khINamohe sajogI kevalI ayogI kevlii| bharaheravayAoNaMjIvAoghauddasa cauddasajoyaNasahassAiMcattAriaeguttare joyaNasae chaca egUNavIse bhAge joyaNassa AyAmeNaM pa0 / egamegassaNaMranno cAuraMtacakkavaTTissa cauddasa rayaNA pa0 taM0-itthIrayaNe seNAvaharayaNe gAhAvairayaNe purohiyarayaNe vaDDairayaNe AsarayaNe hatthirayaNe asirayaNe daMDarayaNe cakkarayaNe chattarayaNe cammarayaNe maNirayaNe kaaginnirynne| jaMbuddIve NaM dIve cauddasa mahAnaIo puvvAvareNa lavaNasamudaM samappaMti, taM0 gaMgA siMdhu rohiA rohiaMsA harI harikaMtA sIA sIodA narakantA nArikAMtA suvannakUlA ruppakUlA rattA rttvii| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM caudasa paliovamAiMThiI pa0, paccamIeNaM puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMcauddasa sAgarovamAiMThiIpa, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cauddasa paliovamAiM ThiI p0| / sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM cauddasa paliovamAiMThiI pa0, laMtae kappe devANaM atthaigaiyANaM cauddasa sAgarovamAiMThiI pa0, mahAsukke kappe devANaM atthegaiyANaM jahantreNaM caudasa saagrovmaaiNtthiiip0||je devA sirikaMtaMsirimahiaMsirisomanasaMlaMtayaMkAviTTha mahiMdakaMtaM mahiMduttaravaDiMsagaM vimAnaM devattAe uvavannA tesiMNaM devANaM ukkoseNaM cauddasa sAgarovamAiMThiI pa0 te NaM devA cauddasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM cauddasahiM vAsasahassehiM AhAraDe samuppaJjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je cauddasahiM bhavaggahaNehi sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR tathA 'coddasa vatthUNi ti dvitIya pUrvasya vastUni-vibhAgavizeSAH tAni ca caturdaza mUlavastUni,cUlAvastUnitu dvAdazeti, tathA sAhassio'ttisahasrANyeva sAhastryaM, tathA kammavisohI tyAdi karmavizodhimArgaNAM pratItya-jJAnAvaraNAdikarmavizuddhigaveSaNAmAzritya caturdaza jIvasthAnAni-jIvabhedAH prajJaptAH, tadyathA-mithyA-viparItAdRSTiryasyAsaumithyASTi-uditamithyAtva Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 samavAyAGgasUtram-14/31 mohanIyavizeSaH, tathA 'sAsAyaNasammadiTTi tti saheSatttava zraddhAnarasAsvAdanena varttate iti sAsvAdanaH, ghaNTAlAlAnyAyena prAyaH parityaktasamyakatvaH taduttarakAlaM SaDAvalikaH, tathA coktam 119 11 "uvasamasaMmattAo cayao micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasaMmattaM tadaMtarAlaMmi chAvaliyaM // iti sAsvAdanazcAsau samyagdhSTizceti vigrahaH, 'sammAmicchadiTThi' tti samyak ca mithyA ca daSTirasyeti samyagmithyAdhSTi-uditadarzanamohanIyavizeSaH, tathA'vistasamyagdhaMSTirdezaviratirahitaH viratAvirato- dezavirataH zrAvaka ityarthaH, pramattasaMyataH kiccitprAdavAn sarvavirataH, apramattasaMyataHsarvapramArahitaH sa eva 'niyaTTI' iha kSapakazreNimupazamazreNiM vA pratipanno jIvaH kSINadarzana saptakaupazAntadarzana saptako yA nivRttibAdara ucyate, tatra nivRttiH yaduNasthAnakaM samakAlapratipannAnAM jIvAnAmadhyavasAyabhedaH tatpradhAno bAdaro- bAdarasamparAyo nivRttibAdaraH, 'aniyaTTibAyare' tti anivRttibAdaraH, sa ca kaSAyASTakakSapaNArambhAnnapuMsakavedopazamanArambhAccArabhya bAdaralobhakhaNDakSapaNopazamane yAvadbhavatIti, 'suhumasaMparAe' tti sUkSmaH saJjavalanalobhAsaGghayeyakhaNDarUpaH samparAyaH kaSAyo yasya sa sUkSmasamparAyo-lobhAnuvedaka ityarthaH / ayaM ca dvivadha ityAha-upazamako vA upazameNIpratipannaH kSapako vA kSapaka zreNipratipanna iti dazamaM jIvasthAnamiti tathA upazAntaH sarvathAnudayAvastho moho-mohanIyaM karma yasya sa upazAntamohaH, upazamavItarAgaityarthaH, ayaM copazamazreNisamAptAvantarmUhUrtaM bhavati, tataH pracyavata eveti, tathA kSINo- niHsattAkIbhUto moho yasya sa tathA, kSayavItarAga ityartha, ayamapyantarmuhUrttameveti, tathA sayogI kevalI - manaHprabhRtivyApAravAn kevalajJAnIti, tathA'yogI kevalI-niruddhamanaHprabhRtiyogaH zailezIgato hrasvapaJcAkSarodgiraNamAtraM kAM yAvaditi caturdazaM jIvasthAnamiti / 'bharahe' ityAdi, bharatairAvatayojavA, iha bharatabhairavataM cAropitaguNakodaNDAkAraM yatasya yorjIve bhavataH, tatra bharatasya himavato'rvAganantarapradezazreNirjIvA erAvatasya ca zikhariNaH parato'nantarapradezazreNIti bharatairAvatajIvA / - 'cAuraMtacakkavaTTissa' tti catvAro'ntA- vibhAgA yasyAM sA caturantA bhUmi tatra bhavaH svAmitayeti cAturantaH sa cAsau cakravarttI ceti vigrahaH, ratnAni svajAtIyamadhye samutkarSavanti vastUnIti, yadAha - "ralaM nigadyate tajjAtau jAtau yadutkRSTa" miti, 'gAhAvai'tti gRhapatiHkoSThAgArikaH 'purohiya- 'tti purohitaH zAntikarmAdikArI 'bahai' tti varddhakiH - rathAdinirmApayitA maNi- pRthivApariNAmaH kAkiNI- suvarNamayI adhikaraNIsaMsthAneti, iha saptAdyAni paJcendriyANi zeSANyekendriyANIti, zrIkAntamityAdInyaSTau vimAnanAmAnIti / samavAyaH - 14 samAptaH samavAyaH - 15 mU. (32) pannarasa paramAhammiA pa0 taM0 / vR. atha paJcadazasthAnake sugame'pi kiJcillikhyate, iha sthiterarvAk sapta sUtrANi, tatra paramAzca te'dhArmikAzca saMkliSTapariNAmatvAtparamAdhArmikAH asuravizeSAH ye tisRSu pRthivISu Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-15 nArakAn kadarthayantIti, tatrAMbetyAdi zlokadvayaM, ete ca vyApArabhedena paJcadaza bhavanti / mU. (33) aMbe aMbarisI ceva, sAme sabaletti aavre| ruddovaruddakAle a, mahAkAletti Avare / / vRtatra aMbe' ttiyaH paramAdhArmikadevo nArakAn hanti pAtayatibadhnAti nItvA cAmbaratale vimuccati so'mba ityabhidhIyate 1, 'ambarisIceva' tti yastu nArakAnihatAn kalpanikAbhiH khaNDazaH kalpayitvAbhrASTrapAkayogyAn karoti so'mbariSIti 2, 'sAme ttiyasturajjuhastaprahArAdinA zAtanapAtanAdi karoti varNatazca zyAmaH sa zyAma iti 3, "sabaletti yAvare' tti zabala iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, sa cAntravasAhRdayakAleyakAdInyutpATayati varNatazca zabalaH karbura ityarthaH 4, 'ruddovarudde' tta yaH zaktikuntAdiSunArakAn protayati sa raudratvAdraudra iti 5, yastu teSAmaGgopAGgAni bhanakti so'tyantaraudratvAduparaudra iti 6, 'kAle' tti yaH kaNDvAdiSu pacati varNataH kAlazca sa kAlaH 7, mahAkAla iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, sa ca zlakSNamAMsAni khaNDayitvA khAdayati varNatazca mahAkAla iti 8 / mU. (34) asipatte dhanu kumbhe, vAlue vearaNIti / kharassare mahAghose, ete pnnrsaahiaa| vR. 'asipatte'tti asiH-khagastadAkArapatravadvanaM vikurvyayastatsamAzritAn nArakAnasipatrapAtanena tilazazchinatti so'sipatraH 9, 'dhanutti yo dhanurvimuktArddhacandrAdibANaiH karNAdInAM chedana- bhedanAdi karoti sa dhanuriti 10, 'kuMbheti yaH kumbhAdiSu tAn pacati sa kumbhaH 11, 'vAlu'tti yaH kadambapuSpAkArAsu vajrAkArAsuvaikriyavAlukAsu taptAsu caNakAniva tAn pacati sa vAlukA iti 12, 'veyaraNI iya'tti vaitaraNIti ca paramAdhArmikaH, sa ca pUyarudhiratraputAmrAdibhiratitA-pAtkalakalAyamAnai tAMvirUpaMtaraNaM prayojanamasyA iti vaitaraNIti yathArthI nadI vikuLa tattAraNena kadarthayati nArakAniti 13, kharassare ttiyovajrakaNTakAkulaM zAlmalIvRkSaM nArakamAropya kharasvaraM kurvantaM kurvan vA karSati sa kharasvara iti 14, 'mahAghosatti yo bhItAn palAyamAnAn nArakAn pazUnivavATakeSumahAghoSaM kurvaniruNaddhisa mahAghoSa iti 15, evameva pannarasAhiya'tti eva' mityambAdikrameNaite paramAdhArmikAH paccadazAkhyAtAH-kathitA jinairiti / mU. (35) namINaM arahA pannarasa ghaNUI uI uccatteNaM hotthaa| ghuvarAhU NaM bahulapakkhassa paDivae pannarasabhAgaM pannarasabhAgeNaM caMdassa lesaM AvarettANaM ciTThati, taMjahA-paDhamAe paDhama bhAgaMbIAe dubhAgaMtaiAe tibhAgaM cautthIe caumAgaM paJcamIe paccabhAgaMchaDIe chabhAgaM sattamIe sattabhAgaM aTThamIe aTThabhAgaM navamIe navabhAgaM dasamIe dasabhAgaM ekkArasIe ekkArasabhAgaM bArasIe bArasabhAgaM terasIe terasabhAgaMcauddasIe cauddasabhAgaM pannarasesu pannarasabhAgaM, te ceva suklapakkhassa ya uvadaMsemANe upadaMsemANe ciTThati, taMjahA-paDhamAe paDhamaM bhAgaMjAva pannarasesu pannarasabhAgaM, cha nakkhattA pannarasamuhuttasaMjuttA pa0 taM0 / vR. 'dhuvarAhU Na' mityAdi, dvividho rAhuH bhavati-parvarAhudhuMvarAhuzca, tatra yaH parvaNipaurNamAsyAmamAvAsyAyAMvA candrAdityayoruparAgaMkarotisaparvarAhuH, yastucandrasya sadaiva sannihitaH saccarati sa dhruvarAhuH, Aha ca - Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-15/35 // 1 // kiNhaM rAhuvimANaM nicaM caMdeNa hoi avirahiaM! cauraMgulamappattaM heTThA caMdassa taM carai / / tti tato'sau dhruvarAhaH 'Na'mityalaGkAre bahulapakSasya pratItasya 'pADivayaM ti pratipadaMprathamatithimAdau kRtveti vAkyazeSaH paJcadazabhAgaM paccadazabhAgeneti vIpsAyAM dvirvacanAdi yathA padaM padena gacchatItyAdiSu, pratidinaM paccadazabhAgaM paccadazabhAgamiti bhAvaH, candrasya pratItasya lezyAmiti lezyA-dIptistatkAraNatvAt maNDalaM lezyA tAmAvRtya-AcchAdya tiSThati, etadeva darzayannAha-'tadyathe'tyAdi paDhamAi'ttiprathamAyAMtithyAMprathamaM bhAgaM paccadazaMzAlakSaNaM candralezyAyA AvRtya tiSThatItiprakramaH,anena krameNa yAvat 'paDhamAItiprathamAyAMtithyAMprathamaM bhAgaMpaJcadazAMzalakSaNaM candralezyAyAAvRtya tiSThatIti prakramaH, anena krameNayAvat 'pannarasesu'ttipaJcadazasudineSu paccadasaM paJcadazabhAgamAvRtya tiSThati, 'taMceva'tti tameva paccadazabhAgaM zuklapakSasya pratipadAdiSu candralezyAyA upadarzayan 2-paccadazabhAgataH svayamapasaraNataH prakaTayan prakaTayan tiSThati dhruvarAhuriti / iha cAyaM bhAvArthaM SoDazabhAgIkRtasya candrasya SoDazabhAgo'vasthita evAste, ye cAnye bhAgAstAn rAhuH pratidinamekaikaM bhAgaM kRSNapakSe AvRNoti zuklapakSe tu vimuJcatIti, uktaM ca jyotisskrnnddke||1|| 'solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyaetya pnnrsN| tattiyamette bhAge puNovi parivahaI joNhA / / iti, nanucandravimAnasya paJcaikaSaSTibhAganyanayojanapramANatvAtrAhuvimAnasya cagrahavimAnatvenArddhayojanapramANatvAtkathaM paJcadazairdinaizcandravimAnasya mahattvenetarasya ca laghutvena sarvAvaraNaM syAt ? iti, atrocyate, yadidaM grahavimAnAnAmarddhayojanamitipramANaM tayAyikamiti rAhorgrahasya yojanapramANamapi vimAnaM sambhAvyate, laghIyaso'pi vA rAhuvimAnasya mahatA tamirazmijAlena tasyAvaraNAnna doSa iti / tathA SaD nakSatrANi paJcadaza muhUrtAn yAvaccandreNa saha saMyogo yeSA tAni paJcadaza-muhUrtasaMyogAni, tadyathA - // 1 // 'sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jeTThA y| eechannakhattA pnnrsmuhttsNjuttaa|| saMyuktaM saMyoga iti, tathA 'cettAsoesumAsesutti, sthUlanyAyamAzritya caitre'zvayujica mAse paccadazamuhUrto divaso bhavati rAtrizca, nizcayatastu meSasaGakrAntidine tulAsaMkrAntidine caivaM dRshymiti| mU. (36) satabhisaya bharaNi addAsa asalesA sAI tahA jetttthaa| ete chanakkhattA pannarasamuhuttasaMjuttA / / ghettAsoesuNaM mAsesu panarasamuhatto divaso bhavati, ___ evaM cettamAsesu pannarasamuhuttA rAI bhavati / vijAaNuppavAyassa NaM puvvassa pannarasa vatthU pnnttaa| mU. (37) maNUsANaM pannarasavihe paoge pa0 taM0 -saccamaNapaoge mosamaNapaoge saccamosamaNapaoge asaccAmosamaNapaoge saccavaipaoge mosavaipaoge sacamosavaipaoge Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-15 39 asaccAmosavaipaoge oraliasarIrakAyapaoge orAliamIsasarIrakAyapaoge veubviyasarIrakAyapaoge vevia- mIsasarIrakAyapaoge AhArayasarIrakAyappaoge AhArayamIsasarIrakAyappaoge kmmy-sriirkaaypoge| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe, atyaMgaiANaM neraiANaMpannarasa paliovamAiMThiIpa0, paMcamIe puDhavIe asthegaiyANaM neraiANaM pannarasa sAgarovAiM ThiI p0|| . asurakumArANaMdevANaM atdhegaiyANaMpannarasa paliovamAiMThiIpa0 sohammIsANesukappesu atthegaiANaMdevANaM pannarasa paliovamAiMThiI pa0, mahAsukke kappe atyegaiANaMdevANaMpannarasa sAgarovamAiMThiI p0| je devA naMdaM sunaMdaMNaMdAvattaM naMdappa naMdakaMtaM naMdavannaM naMdalesaM naMdajjhayaM naMdasigaM naMdasiTuM naMdakUDa naMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavanA tesiNaM devANaM ukkoseNaM pannarasa sAgarovamAiM ThiI pa0 te NaM devA pannarasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM pannarasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je patrarasahiM bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| . vR. 'paoge'tti prayojanaM prayogaH saparispanda AtmanaH kriyApariNAmo vyApAra ityarthaH, athavA prakarSeNa yujyate-saMyujyate sambadhyate'nena kriyApariNAmena karmaNA sahAtmeti prayogaH, tatra satyArthA locananibandhanaM manaH satyamanastasya prayogo-vyApAraH satyamanaH pryogH| ___ evaM zeSeSvapi, navaramaudArikazarIrakAyaprayogaaudArikazarIramevapudgalaskandhasamudAyarUpatvenopacIyamAnatvAt kAyastasya prayoga iti vigrahaH, ayaM ca paryAptakasyaiva veditavyaH, tathaudArikamizrakAyaprayogaH ayaM cAparyAptakasyeti, iha cotpattimAzrityodArikasya prArabdhasya pradhAnatvAdaudArikaH kArmaNena mizraH, yadA tu manuSyaH pancendriyatiryaGa bAdaravAyukAyiko vA vaikriyaMkaroti tadaudArikasya prArambhakatvena pradhAnatvAdaudAriko vaikriyeNa mizro yAvadvaikriyaparyAptayA naparyAptiM gacchati, evamAhArakeNApyaudArikasya mizratA'vaseyeti, tathA vaikriyazarIrakAyaprayoga vaikriyaparyAptakasya, tathA vaikriyamizrazarIrakAyaprayogastadaparyAptakasya devasya nArakasyavAkArmaNenaiva labdhivaikriyaparityAge vA audArikapravezAddhAyAmaudArikopAdAnAya pravRttai_kriyAprAdhAnyAdaudArikeNApi mizratetyeke, tathA AhArakazarIrakAyaprayogastadabhinivRttausatyAMtasyaivapradhAnatvAt, tathA AhArakamizrazarIrakAyaprayogaH audArikeNa shaahaarkprityaagenetrgrhnnaayodytsy| etaduktaMbhavati-yadAhArakazarIrIbhUtvAkRtakAryapunarapyaudArikaMgRhaNAti tadA''hArakasya pradhAnatvAdaudArikapravezaM prati vyApArabhAvAdhAvat sarvathaivana parityajatyAhArakaM tAvadaudArikeNa saha mizrateti / Aha-na tattena sarvathA muktaM pUrvanirvartitaM tiSThatyeva tatkathaM gRhaNAti?, satyaM, tathApyaudA-rikazarIropAdAnArthaM pravRtta iti gRhaNAtyeva, tathA kArmaNazarIrakAyaprayogo vigrahe samuddhAtagatasya ca kevalinastRtIyacaturthapaJcamasamayeSu bhvtiiti|| samavAyaH-15 samAptaHmunadIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditAabhayadevasUri viracitA samavAyAle panadaza samavAyasya TIkA prismaaptaa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 samavAyAGgasUtram-16/38 (samavAyaH-16) mU. (38) solasaya gAhAsolasagApaM0 taM0 -samae veyAlie ucasaggaparinA itthIparitrA nirayavibhattI mahAvIrathuI kusIlaparibhAsie vIrie dhamme samAhI magge samosaraNe AhAtahie gaMthe jamaIe gAhAsolasame solsge| solasa kasAyA paM0 20 -anaMtAnubaMdhI kohe anaMtAnubaMdhI mANe anaMtAnubaMdhI mAyA anaMtAnubaMdhI lobhe apaccakkhANakasAe kohe apacakkhANakasAe mANe apaJcakkhANakasAe mAyA apaJcakkhANakasAelobhe paJcakkhANAvaraNe kohe paccakkhANAvaraNe mANe paJcAkkhANAvaraNA mAyA paJcakkhANAvaraNe lobhe saMjalaNe kohe saMjalaNe mANe saMjalaNe mAyA saMjalaNe lobhe| maMdarassa NaM pavvayassa solasa nAmadheyA paM0 ta0 - vR.athaSoDazasthAnakamucyatesugamaMcedaM, navaraMgAthASoDazakAdIni sthitisUtrebhyaArAtsapta sUtrANi, tatrasUtrakRtAGagasya prathamazrutaskandheSoDazAdhyayanAniteSAMca gAthAbhidhAnaM SoDazamiti gAthAbhidhAnamadhyayanaM SoDazaM yeSAM tAni gAthASoDazakAni, tatra 'samae'tti nAstikAdisamayapratipAdanaparamadhyayanaM samaya evocyate, vaitAlIyacchandojAtibaddha vaitAlIyama, evaM zeSANAM yathAbhidheyaM nAmAni, 'samosaraNe'ttisamavasaraNaMtrayANAMtriSTayadhikAnAMpravAdizatAnAM matapiNDanarUpaM, 'ahAtahie'tti yathA vastu tathA pratipAdyate yatra tadyathAtathikaM, granthAbhidhAyakaM granthaH, 'jamiie'tti yamakIyaMyamakanibaddhasUtraM 'gAhe tiprAktanapaccadazAdhyayanArthasya gAnAdgAthA gAthA vaatprtisstthaabhuuttvaaditi| mU. (39) maMdaramerumaNorama sudaMsaNa sayaMpabheya giriraayaa| rayaNuccaya piyadasaNa majjhelogassanAbhI y| vR.merunAmasUtre gAthA zlokazca majjhelogassanAbhI yatti lokamadhye loknaamishcetyrthH| mU. (40) atthe a sUriAvatte sUriAvaraNetti / uttare adisAI a, vaDiMse ia solasame / / vR. 'uttareya'tti bharatAdInAmuttaradigavartitvAd, yadAha-savvesiM uttaro meru'tti 'disAi ya'tti dizAmAdidiMgAdirityartha 'vaDiMse iyatti avataMsaH-zekharaH sa ivAvataMsa iti| mU. (41) pAsassa NaM arahato purisAdAnIyassa solasa samaNasAhassIo ukkosiA samaNa saMpadA hotthaa| AyappavAyassaNaM puvvassa NaM solasa vatthU pa0 / camarabalINaMuvAriyAleNe solasa joyaNasahassAiMAyAmavikkhaMbheNaMpa, lavaNe NaM samudde solasa joyaNasahassAI ussehaparivuDIe pa0 / imIse the rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM solasa paliovamAI ThiI pa0, paMcamAe puDhavie atthegaiyANaM devANaM solasa sAgarovamAThitI p0|| asurakumArANaMdevANaM atyaMgaiyANaM solasa paliovamAiMThiI pa0, sohammIsANesukappesu atthegaiyANaM devANaM solasa paliovamAiM ThiI pa0, mahAsuke kappe devANaM atthegaiyANaM solasa sAgarovamAiMThiI pa01 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 samavAya: - 16 je devA AvattaM viAvattaM naMdiAvattaM mahAnaMdiAvattaM aMkusaM aMkusapalaMbaM bhaddaM subhaddaM mahAbhaddaM savvaobhaddaM bhaduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM solasa sAgarovamAI ThiI pa0 te NaM devA solasahiM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM solasavAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavvasiddhiA jIvA je solasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaMkarissaMti / vR. 'purisAdANIya'tti puruSANAM madhye AdeyasyetyarthaH / tathA AtmapravAdapUrvasya saptamasya, tathA camarabalyordakSiNottarayorasurakumArarAjayoH, 'uvAriyAleNe' tti camaracaccAbalIcaJcAbhidhAnarAjadhAnyormadhyabhAge tadbhavanayormadhyonnatA'vataratpArzvapITharUpe AvatArikalayane SoDaza yojanasahasrANyAyAmaviSkambhAbhyAM vRttatvAttayoriti / tathA lavaNasamudre madhyameSu dazasu sahasreSu nagaraprAkAra iva jalamUrdhvaM gataM tasya cotsedhavRddhi SoDaza sahasrANi ata ucyate-lavaNasamudraH SoDaza yojanasahasrANyutsedhaparivRddhayA prajJapta iti, AvarttAdInyekAdaza vimAnanAmAni / samavAyaH - 16 samAptaH samavAya:- 17 mU. (42) sattarasavihe asaMjame pa0 taM0 puDhavikAya asaMjame AukAyaasaMjame teukAyaasaMjame vAukAya asaMjame vaNassaikAya asaMjame beiMdia asaMjame teiMdiyaasaMjame cauridiyaasaMjame paMciMdaaasaMjame ajIvakAya asaMjame pehAasaMjame uvehAasaMjame avahaTTuasaMjame appamajaNAasaMjame maNaasajaMme vaiasaMjame kAya asaMjame / sattarasavihe saMjame pa0 taM0 puDhavIkAyasaMjame AukAyasaMjame teukAyasaMjame vAukAyasaMjame vaNassaikAyasaMjame beiMdiasaMjame teiMdiasaMjame cauridiasaMjame paMcidiasaMjame ajIvakAya- saMjame pehAsaMjame uvehAsaMjame avahaTTasaMjame pamajjaNAsaMjame maNasaMjame vaisaMjamekAyasaMjame mANusattare NaM pavvae sattarasaekkavIse joyaNasae uDDuM uccateNaM pa0, savvesiMpiNaM velaMdharaanuvelaMdharaNAgarAINaM AvAsapavvayA sattarasaekkavIsAI joyaNasayAI uDDuM uccatteNaM pa0, lavaNe NaM samudde sattarasa joyaNasahassAiM savvaggeNaM pa0 / imIseNaM ravaNappabhA puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sAtiregAI sattarasa joyaNasahassAiM uDDuM upapatittA tato pacchA cAraNANaM tiriA gatI pavattati / camarassa NaM asuriMdassa asuraranno tigiMchikUDe appAyapavvae sattarasa ekkavIsAI joyaNasayAI uDDuM uccatteNaM pa0, balissa NaM asuriMdarasa ruagiMde uppAyapavvae sattarasa ekavIsAI joyaNasayAiM uDuM uccatteNaM pa0 / sattarasavihe maraNe pa0 - AvIImaraNe ohimaraNe AyaMtiyamaraNe valAyamaraNe vasaTTamaNe aMtosallamaraNe tabbhavamaraNe bAlamaraNe paMDitamaraNe bAlapaMDitamaraNe chaumatthamaraNe kevalimaraNe vehANasamaraNe giddhapiTTamaraNe bhattapaJcakkhANamaraNe iMgiNimaraNe pAovagamaNamaraNe / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-17/42 suhamasaMparAe NaM bhagavaM suhumasaMparAyabhAve vaTTamANe sattarasa kammapagaDIo nibaMdhatitaMAbhinibohiyanANAvaraNe suyanANAvaraNe ohinANAvaraNe maNapajjavanANAvaraNe kevalanANAvaraNe cakkhudasaNAvaraNe acakkhudaMsaNAvaraNe ohIdasaNAvaraNe ke valadasaNAvaraNe sAyAveyaNijjaM jasokittinAmaM uccAgoyaM dAnaMtarAya lAbhaMtarAyaM bhogaMtarAyaM uvabhogatarAyaM viiriaaNtraayN| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiANaM neraiyANaM sattarasa paliocamAiMThiI pa0, paMcamIe puDhavIe atyaMgaiyANaM neraiyANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAiMThiIpa0, chaDIe puDhavIe atgaiANaM jahanneNaM sattarasa sAgarovamAI ThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthegaiANaMsattarasa paliovamAiMThiIpa0 sohammIsANesukappesu asthegaiANaM devANaM sattarasa paliovamAI ThiI pa0, mahAsukke kappe devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI ThiI pa0, sahassAre kappe devANaM jahanneNaM sattarasa sAgarovamAiMThiI pa0/ jedevA sAmANaMsusAmANaM mahAsAmANaM paumamahApaumaMkumudaM mahAkumudaM naliNaM mahAnaliNaM poMDarIaMmahApoMDarIaMsukkaM mahAsuddhaMsIhaM sIhakataM sIhavIaMbhAviaMvimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI ThiIpa, teNaMdevA sattarasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiMNaM devANaM sattarasahiM vAsasahassehiM AhAraTThe smuppnyjaa| saMtegaiyA bhavasiddhiA jIvA je sattarasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti AhAraDhe samuppaJjai / vR.atha saptadazasthAnakaM, tacca vyaktaM, navaramiha sthitisUtrebhyo'rvAgdaza, tathA ajIvakAyA-saMyamo-vikaTasuvastrarNabahumUlyavapAtrapustakAdigrahaNaM, prekSAyAmasaMyamo yaHsa tathA, saca sthAnopa-karaNAdInAmapratyupekSaNamavidhipratyupekSaNaM vA, upekSA'saMyamo'saMyamayogeSu vyApAraNaM saMyamayogeSvavyApAraNaM vA, tathA apahatyAsaMyamaH avidhinobArAdInAM pariSThApanato yaH sa tathA, apramArjanA'saMyamaH-pAtrAderapramArjanayA'vidhipramArjanA veti, manovAkkAyAnAmasaMyamAsteSAmakuzalAnAmudIraNAnIti / asaMyamaviparItaH sNymH| velandharAnuvelandharAvAsaparvatasvarUpaM kSetrasamAsagAthAbhiravagantavyaM, etaashcaitaaH||1|| "dasa joyaNasAhassA lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasasahassa uccA sahassamegaMtu ogADhA // // 2 // desUNaddhajoyaNa lavaNasihovari dagaM tu kaalduge| atiregaM 2 parivaDDai hAyae vaavi|| // 3 // abhaMtariyaM velaMdharaMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsasahassA dusattari sahassa baahiriyN|| // 4 // saTThI nAgasahassA dharaMti agge dagaM samuddassa / velaMdhara AvAsA lavaNe ya caudisiM cauro / / // 5 // pubadisA aNukamaso gothuma 1 dagabhAsa 2 saMkha 3 dagasImA 4 / gothubhe 1 sivae 2 saMkhe 3 manosile 4 naagraayaanno|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-17 43 anuvelaMdharavAsA lavaNe vidisAsu saMThiA curo| kakkoDe 1 vijjuppabhe 2 kelAsa 3'ruNappabhe 4 ceva / / // 7 // kakkoDaya kaddamae kelAsa'ruppamettha (naag)raayaanno| __bAyAlIsasahasse gaMtuM uyahiMmi savvevi / / // 8 // cattAriya joyaNasae tIse kosaM ca uggayA bhuumii| sattarasa joyaNasae igavIse UsiA savve |tti 'cAraNANaM'ti jaGghAcAraNAnAM vidyAcAraNAnAM ca 'tiriAtti tiryagrucakAdidvIpagamanAyeti, tigiJchikUTa utpAtaparvato yatrAgatya manuSyakSetrAbhigamanAyotpatati, saceto'saGakhyAtatame'ruNodayasamudrera dakSiNatodvicatvAriMzataM yojanasahasrANyatikramyabhavati, rucakendrotpAtaparvata- stvaruNodayasamudra eva uttarato evameva bhvtiiti| AvIImaraNe'tti A-samantAdvIcaya iva vIcayaH-AyurdalikavicyutilakSaNAvasthA yasmiMstadAvIci athavA vIci-vicchedastadabhAvAdavIci, dIrghatvaMtuprAkRtatvAttadevaMbhUtaM maraNamAvIcimaraNaM-pratikSaNamAyurdravyavicaTanalakSaNaM, tathA'vadhiH-maryAdA tena maraNamavadhimaraNaM, yAni hi nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate yadi punastAnyevAnubhUyamariSyati tadA tadavadhimaraNamucyate, tadravyApekSayA punastadagrahaNAvadhiM yAvajjIvasya mRtatvAditi, tathA 'AyaMtiyamaraNe'ttiAtyantikamaraNaM yAni nArakAdyAyuSkatayAkarmadalikAnyanubhUya mriAyate mRtazca na punastAnyanubhUya mariSyatIti, evaM yanmaraNaM taivyApekSayA atyantabhAvitvAdAtyantikamiti, 'valAyamaraNe'ttisaMyamayogebhyo valatAM-bhagnavratapariNatInAtinAM maraNaMvalanmaraNaM tathA vazenaindriyaviSayapAratantrayeNa RtA-bAdhitA vazAH snigdhadIpakalikAvalokanAt zalabhavat tathA'ntaH-madhyemanasItyarthaH zalyamiva zalyamaparAdhapadaMyasya so'ntaHzalyo-lajjAbhimAnAdibhiranAlocitAtIcArastasya maraNam antaHzalyamaraNaM / tathA yasmin bhave-tiryagamanuSyabhavalakSaNe vartate jantustudbhavayogyamevAyurvaddhA punaH tatkSayeNa mriyamANasya yadbhavati tattadbhavamaraNaM, etacca tiryagamanuSyANAmeva na devanArakANAM, teSAM teSvevotpAdAbhAvaditi, tathA bAlAiva bAlA:-aviratAsteSAMmaraNaMbAlamaraNa, tathA paNDitAHsarvaviratAsteSAM maraNa paNDitamaraNam, bAlapaNDitAH-dezaviratAsteSAM maraNaM bAlapaNDitamaraNaM, tathA chadmasthamaraNam-akevalimaraNaM, kevalibharaNaM tupratItaM, 'vehAsamaraNaM'tivihAyasi-vyomani bhavaM vaihAyasaM, vihAyobhavatvaM catasya vRkSazAkhAdyudbaddhatve satibhAvAt, tathA gRddhaiH-pakSivizeSairupalakSaNatvAcchakunikAzivAdibhizca spRSTaM-sparzana yasmiMstadgRdhraspRSTam athavA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNatvAdudarAdi yatratadgRdhrapRSTham, idaMcakarikarabhAdizarIramadhyapAtAdinAgRdhrAdibhirAtmAnaM bhakSayato mahAsattvasya bhavati, tathA bhaktasya-bhojanasya yAvajjIvaMpratyAkhyAnaM yasmiMstattathA, idaM ca trividhAhArasya caturvidhAhArasya vA niyamarUpaM sapratikarma ca bhaktaparijJeti yadrUDham, tathA iGgyate pratiniyatadeza eva ceSTayate'syAmanazanakriyAyAmitIGginI tathA maraNamiGginImaraNam, taddhi caturvidhAhArapratayAkhyAtuniSpratikarmazarIra syegitadezAbhyantaravarttina eveti, tathA pAdapasyevopagamanam-avasthAnaM yasmin tatpAdapopagamanaM tadeva maraNamiti vigrahaH, idaM ca yathA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 samavAyAGgasUtram-17/42 pAdapaH kvacit kathaJcid nipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizcalamevAste tathA yo varttate tasya tadbhavatIti / tathA sUkSmasamparAyaH upazamakaH kSapako vA sUkSmalobhakaSAyakiTTikAvedako bhagavAnpUjyatvAt sUkSmasamparAyabhAve varttamAnaH tatraiva guNasthAnake'vasthitaH nAtItAnAgatasUkSmasamparAyapariNAma ityarthaH saptadaza karmaprakRtIrnibandhAti viMzatyuttare bandhaprakRtizate'nyA na badhnAtItyarthaH, pUrvataraguNasthAnakeSu bandhaM pratItya tAsAM vyacchinnatvAt, tathoktAnAM saptadazAnAM madhyAdekA sAtAprakRtirupazAntamohAdiSu bandhamAzrityAnuyAti, zeSAH SoDazehaiva vyavacchidyante, yadAha - // 1 // " nANaM 5 tarAya 10 dasagaM daMsaNa cattAri 14 ucca 15 jasakittI 16 / eyA solasapayaDI suhumakasAyaMmivocchinnA / / sUkSmasamparAyAtpare na bandhantItyarthaH, sAmAdIni saptadaza vimAnAnAM nAmAnIti / samavAya:- 17 samAptaH samavAya:- 18 mU. (43) aTThArasavihe baMbhe paM0 taM0-orAlie kAmabhoge Neva sayaM maNeNa sevai novi anna maNeNaM sevAvei maNeNaM sevaMtaM pi annaM na samaNujANAi orAlie kAmabhoge Neva sayaM vAyAe sevai novi annaM vAyAe sevAvei vAyAe sevaMtaMpi annaM na samaNujANAi orAlie kAmabhoge neva sayaM kAyeNaM sevai novi ya'nnaM kAraNaM sevAvei kAeNaM sevaMtaMpi annaM na sama- NujANAi, divve kAmabhoge neva seyaM maNeNaM sevai novi anaM maNeNaM sevAvei maNeNaM sevaMtaMpi annaM na samaNujANAi divye kAmabhoge neva sayaM vAyAe sevai novi annaM vAyAe sevAvei vAyAe sevaMtaMpi annaM na samaNujAmAi divve kAmabhoge neva sayaM kAeNaM sevai novi anaM kAraNaM sevAvei kAeNaM sevaMtaMpi annaM na samaNujANAi / arahato NaM aridvanemissa aTThArasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hotthA / samaNeNa bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM niggaMthANaM sakhuDDayaviattANaM aTThArasa ThANA pa0 vR. athASTAdazasthAnakam, iha cASTau sUtrAmi sthitisUtrebhyo'rvAk sugamAni ca, navaraM ''vaMbhe 'tti brahmacaryaM yathaudArikAmabhogAn manuSyatiryakRsambandhiviSayAn tathA divyakAmabhogAndevasambandhina ityrthH| tathA 'sukhuDaDagaviyattANaM' ti saha kSudrakairvyaktaizca ye te sakSudrakairvyaktaizca ye te sakSudrakavyaktAH teSAM tatra kSudrakA vayasA zrutena vA'vyaktAH, vyaktAstu ye vayaH zrutAbhyAM pariNatAH, sthAnAni parihArasevAzrayavastUni / mU. (44) vayachakka 6 kAyachakka 12, akappo 13 gihibhAyaNaM 14 / paliyaMka 15 nisijA 16 ya, siNANaM 17 sobhavajraNaM 18 / vR. 'vrataSaTkaM' mahAvratAni rAtribhojanaviratizca 'kAyaSaTkaM' pRthivIkAyAdi, akalpaHakalpanIyapiNDazayyAvastrapAtrarUpaH padArtha, 'gRhibhAjanaM' sthAlyAdi paryaGko maJcakAdi niSadyAstriyA sahAsanaM 'snAnaM ' zarIrakSAlanaM 'zobhAvarjanaM' pratItaM / mU. (45) AyArassa NaM bhagavato sacUli Agassa aTThArasa payasahassAiM payaggeNa pa0 / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-18 baMbhIeNaM livIe aTThArasavihe lekhavihANepa taMbaMbhIjavaNI liyAdosA UriAkharoTTiA kharasAviA pahArAiyA uccattariA akakharapaDiyA bhogavayatAM veNatiyA niNhaiyo aMkalivi gaNialivI gaMdhavvalivI bhUyalivi AdaMsalivI mAhesarIlivI dAmilivI bolidilivI asthinasthippavAyassaNaM puvassa aTThArasa vatthU p0| dhUmappabhAeNaM puDhavIe aTThArasuttaraMjoyaNasayasahassaM bAhalleNaM p0| posAsADhesuNaM mAsesu sai ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamAiMThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthe gaiyANaM aTThArasa paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiANaM devANaM aTThArasa paliovamAI ThiI pa0, sahassAre kappe devANaM ukkoseNaM aTThArasa sAgarovaNAiMThiIpa0, ANae kappe devANaM atthegaiyANajahanneNaM aTThArasa sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA kAlaM sukAlaM mahAkAlaM aMjaNaM riDiM sAlaM sagANaM dumaM mahAduma visAlaM susAlaM paumaM paumagummaM kumudaM kumudagumma naliNaM naliNagumma puMDarIaM puMDarIyagummaM sahassAravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM aTThArasa sAgarovamAiM ThiI pa0 teNaM devA NaM aTThArasehiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM aTThArasavAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegaiA bhavasiddhiyA je aTThArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vRtathA AcArasya' prathamAGgasya sacUlikAkasya-cUDAsamanvitasya, tasya piNDaiSaNAdyAH pacca cUlAH dvitIyazrutaskandhAtmikAH sacanavabrahmacaryAbhidhAnAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpaH, tasyaiva cedaM padapramANaM na cUlAnAM, ydaah||1|| "navabaMbhaceramaio aTThArasa payasahassIo veo| havai ya sapaMcacUlo bahubahutarao payaggeNaM tti yacca sacUlikAkasyeti vizeSaNaM tattasya cUlikAsattApratipAdanArthaM, na tu padapramANAbhidhAnArthaM, yato'vAci nandITIkAkRtA / 'aTThArasapayasahassANi puNa paDhamasuyakhaMdhassa navavaMbhaceramaiyassa pamANaM, vicittatthANiyasuttANi gurUvaesao tesiM atyojANiyavyoti, padasahasrANIha yatrArthopalabdhistatpadaM, 'padAneNe'-ti padaparimANeneti / / tathA 'baMbhi'tibrAhmI-Adidevasya bhagavatoduhitA brAhmI vA-saMskRtAdibhedAvANItAmAzritya tenaiva yA darzitA akSaralekhanaprakriyA sA brAhmIlipi atasyasyA brAhamyA lipeH 'Na' mityalaGkAre lekho-lekhanaM tasyA vidhAnaM-bhedo lekhavidhAnaM prajJaptaM, tadyathA-baMbhItyAdi, etatsvarUpaM na dRSTamiti na darzitaM // tathA yalloke yathAsti yathA vA nAsti athavA syAdvAdAbhiprAyastattadevAsti nAsti vetyevaM pravadaMtItyastinAstipravAdaM, tantra caturthaM pUrvaM tasya, tathA dhUmaprabhA paccamI aSTAdazottaraM aSTAdazayojana- sahAdhikamityarthaH, 'vAhalyena' piNDena, 'posAsADhe' tyAderevaM yojnaa| __ ASADhamAse sai' iti sakRdekadA karkasamantAvityarthaH utkarSeNa-utkarSato'STAdazamuhUrto divaso bhavata, SaTtriMzadadhikAityarthaH, tathA pauSamAse sakRditi-makarasaGakrAntaurAtrizcaivaMvidheti, kAlasukAlAdIni viMzatirvimAnAni / samavAyaH-18 samAptaH Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-19/46 (samavAyaH-19) mU. (46)egUNavIsaM nAyajjhayaNA paM0 20 // vR.athaikonaviMzatitamasthAnaM, tatrasthitisUtrebhyaH paJca sUtrANi sugamAnica, navaraM jJAtAnidRSTAntAstapratipAdakAnyadhyayanAni SaSThAGgaprathamazrutaskandhavartIni / mU. (47) ukkhitaNAe saMghADe, aMDe kumme asele| tuMbe a rohiNI mallI, mAgaMdI caMdimAti asme| mU. (48) dAvaddave udagaNAe maMDukke tettliiiaa| naMdIphale avarakaMkA Ainne susamA ia|| avare apoNDarIe nAe egUNavI sme| vR. 'ukkhitte'tyAdi sArddha rUpakadvayam, idaM ca sssstthaanggaadhigmaadvseymti| mU. (49) jaMbUddIveNaM dIve suriA ukkoseNaM egUNavIsa joyaNasayAI uDamaho tavayaMti, sukkeNaM mahaggahe avareNaM udie samANe egUNavIsaM nakkhattAiM samaM cAraM caritA avareNaM asthamaNaM uvaagcchd| jaMbuddIvassa NaM dIvassa kalAo egUNavIsaM cheaNAo pa0, egUNavIsaM titthayarA agAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA NaM agArAo angaaripbbiaa| imise NaM rayaNappabhAe puDhavIe atyaMgaiANaM neraiANaM egUNavIsa paliovamAI ThiI pa, chaTThIe puDhavIeM atyaMgaiANaM neraiyANaM egUNavIsasAgarovamAI ThiI p0|| asurakumArANaM devANaM atthegaiANaM egUNavIsapaliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesuatthegaiyANaM devANaM egUNavIsaMpaliovamAiMThiIpa0, ANayakappe atthegaiANaMdevANaM ukkoseNaMegaNavIsasAgarovamAiMThiIpa0, pANae kappe atyegaiANaMdevANaM jahanneNaM egUNavIsasAgarovamAiMThiI p0||je devA ANataM pANataMnataM vinataM ghanaM susiraM iMdaM iMdokataM iMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM egUNavIsasAgarovamAI ThiI pa0 te NaM devA egUNavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussa saMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM egUNavIsAe vAsasahassehiM AhAraDhe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiyA jIvA je egUNavIsAe bhavaggahaNehi sinjhissaMti bujhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANaM aMtaM krissNti| vR. tathA jaMbuddIveNaM' ityAdau bhAvanA-sUryosvasthAnAdupariyojanazataMtapato'dhazcASTAdaza zatAni, tatraca samabhUtale'STau bhavanti, daza cAparavidehe jagatIpratyAsannadeze, jambUdvIpAparavidehe hi nimnIbhavat kSetramantime vijayadvArasya deze adholokadezamadhigatamiti, dvIpAntarasUryAstUdharva zatamadho'STazatAni, kSetrasya samatvAditi, tathA zukrasUtre 'nakkhattAiMti vibhaktiparaNAmAnakSatraiH samaM saha cAraM-caraNaM caritvA-vidhAyeti / tathA 'kalAotti paMcasaechabbIsechacca kalA vitthaDaMbharahavAsa' mityAdeSujambUdvIpagaNiteSu yAH kalA ucyante tA yojanasyaikonaviMzatibhAgacchedanAH ekonaviMzatibhAgarUpA iti bhAvaH / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-19 47 _ 'agAramajhe vasitta'tti agAraM-gehaM adhikaM-Adhikyena cirakAlaM rAjyaparipAlanataH A-maryAdayA nItyA vasitvA-uSitvA tatra vAsaM vidhAyeti, adhyeSTayA pravrajitAH, zeSAstu pacca kumArabhAva evetyAha c| // 1 // "vIraM ariSTanemi pAsa malliM ca vAsupujaM ca / ee bhottUNa jine avasesA Asi raayaanno|| samavAyaH-19 samAptaH (samavAyaH-20) mU. (50) vIsaM asamAhiThANA paM0 20-davadavacAri yAvi bhavai apamajjiyacAri Avi bhavai duppamajiyacAri Avi bhavai atirittasajjAsaNie rAtiNiaparibhAsI therovaghAie bhUovaghAie saMjalaNe kohaNe piTThimaMsie abhikkhaNaM 2 ohAraittAbhavai navANaM adhikaraNANaM anuppannANaM uppAettA bhavai porANANaM adhikaraNANaM khAmiaviusaviANaM puNodIrattA bhavai sasararakhapANipAe akAlasajjhAyakArae yAvi bhavai kalahakare saddakare jhaMjhakare sUrappamANabhoI esaNA'samite Avi bhvi| muNisuvvae NaM arahA vIsaM dhaNUI uI uccatteNaM hotthaa| savveviaNaMghanodahI vIsaMjoyaNasahassAI bAhalleNaM pa0 / pANayassa NaM deviMdassa devarano vIsaM sAmANiasAhassIo pa0 / napuMsayaveyaNijassa NaM kammassa vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo baMdhao baMdhaThiI p0| paJcakkhANassaNaM puvassa viisNvtthuu| ussappiNiosappiNimaMDale vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo kAlo pa0 / imIseNaM rayaNappamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM vIsaMpaliovamAiMThiIpa, chaDIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM vIsaM sAgarovamAI liI pa0 / asurakumArANaMdevANaM atgaiyANavIsaMpaliovamAiMThiI pa0, sohammIsANesukappesu atthegaiyANaM devANaM vIsaM paliovamAiMThiIpa0, pANate kappe devANaMukkoseNaMvIsaM sAgarovamAI ThiI pa0, AraNe kappe devANaM jahanneNaM vIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| je devA sAyaM visAyaM suvisAyaM siddhatthaM uppalaM bhittilaM tigicchaM disAsovatthiyaM palaMba ruilaM puSpha supupphaMpupphAvattaM puSphapabhaMpuSphakaMtaM pupphavanaM puSphalesaM pupphanjhayaM pupphasiMgaMpuSphasiddhaM puSphattaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM vIsaM sAgarovamAiMThiI pa0, te NaM devA vIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM vIsAe vAsasahassehiM AhAraTe smuppji| . saMtegaiAbhavasiddhiAjIvAjevIsAebhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti munissaMti parinivvAisaMti AhAraTThe savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.atha viMzatitamasthAne kiJcillikhyate, tatra sthisUtrebhyo'rvAk sapta suutraanni| tatrasamAdhAnaMsamAdhi-cetasaH svAsthyaM mokSamArge'vasthAnamityarthaHnasamAdhirasamAdhistasyAH Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 samavAyAGgasUtram-20/50 sthAnAni-AzrayabhedAH paryAyA vA asAmAdhisthAnAni, tatra davadavacAritti yo hi drutaM drutaM carati-gacchati so'nukaraNazabdato davadavacArItyucyate, cApItyuttarasamAdhisthAnApekSayA samuccayArthaH, bhavatItiprasiddhaMsacadrutaMdrutaMsaMyamAtmanirapekSo vrajannAtmAnaMprapatanAdibhirasamAdhau yojayatianyAMzcasattvAndhajannasamAdhau yojayati, sattvavadhajanitenaca karmaNA paraloke'pyAtmAnamasamAdhIyojayati, atodrutagantRtvamasamAdhikAraNatvAdasAmAdhisthAnam, evamanyatrApi yathAyoga. mavaseyaM 1, tathA apramArjitacArI 2 duSpramArjitacArI ca 3 sthAnaniSIdanatvagavartanAdiSvAra mAdivirAdhanAM labhate, tathA'tiriktA-atipramANA zayyA-vasatirAsanAnA ca-pIThakAdIni yasya santiso'ti-riktazayyAsanikaH, sa ca atiriktAyAMzayyAyAM ghaGghazAlAdirUpAyAmanye'pi kArpaTikAdaya Avasanti iti taiH sahAdhikaraNasambhAvAdAtmaparAvasamAdhau yojayatIti. ekmAsanAdhikyenApiyAcyamiti4,tathA rAlikaparIbhASI' AcAryAdipUjyapuruSaparAbhavakArI, sa cAtmAnamanyAMzcA-samAdhau yojayatyeva 5 / tathAsthavirA-AcAryAdiguravaH tAnAcAradoSeNazIladoSeNacajJAnAdibhirvopahantItyevaMzIla saeva ceti sthaviropaghAtikaH 6, tathA bhUtAni-ekendriyAstAnanarthata upahantIti bhUtopaghAtika 7, tathA saJjavalatIti saJjavalanaH-pratikSaNaroSaNaH 8, tathA krodhanaH-sakRt kruddho'tyantakruddha bhavati 9, tathA pRSThimAMsAzikaH-parAGmukhasya parasyAvarNavAdakArI 10 / / __abhikkhaNaMabhikkhaNaMohArayitta'tti abhIkSNamabhIkSNavadhArayitA-zaGkitayAsyApyarthasTa nizaGkitasyaivamevAyamityevaM vaktA, athavA'vahArayitA-paraguNAnAmapahArakArI,yathA AdAsA dikamapi paraM bhaNati-dAsastvaM caurastvamityAdi 11, tathA'dhikaraNAnAM-kalahAnAM yantrAdIna votpAdayitA 12, porANANaM tipurAtanAnAMkalahAnAM kSamitavyavazamitAnAM-parSitatvenopazAntAna punarudIrayitA bhavati 13, tathA 'sarajaskapANipAdo' yaH sacetanAdirajoguNDitena hastena dIyamAna bhikSAMgRhNAti, tathA yo'sthaNDilAdeH sthaNDilAdau saGkrAmanna pAdau prAmArTi athavA yastathAvidha kAraNe sacittAdipRthivyAM kalpAdinA'nantaritAyAmAsanAdi karoti sa sarajaskapANipAda iti 14 |tthaa akAlasvAdhyAyAdikArakaH pratItaH 15, tathA kalahakaraH' kalahahetubhUtakartavyakArI 16, tathA zabdakaraH rAtrau mahatAzabdenollApa svAdhyAyAdikArako gRhasthabhASAmASako vA 17, tathA jhaJjhAkaro' yena yena gaNasya bhedo bhavati tattatkaro, yena vAgaNasyamanoduHkhaMsamutpadyatetabhASI 18, tathA 'sUrapramANabhojI sUryodayAdasyamara yAvadazanapAnAdyabhyavahArI 19, eSaNAasamitazcApi bhavati-aneSaNAMna pariharati, preritazcAsa sAdhubhi kalahAyate, tathA'neSaNIyamapariharan jIvoparodhe varttate, evaM cAtmaparayorasamAdhi karaNAdasamAdhisthAnamidaM viMzatitamiti 20 // tathA dhanodadhayaH-saptapRthivIpratiSThAnabhUtAH, sAmAnikAH-indrasamAnarddhayaH sAhasyaH sahasrANi, bandhato-bandhasamayAdArabhya bandhasthitiH sthitibandha ityarthaH / pratyAkhyAnanAmakaM pUrvaM navamaM, sAtAdIni caikaviMzatirvimAnanAmAnIti / samavAyaH-20 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge viMzatitama samavAyasya TIkA prismaaptaa| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 21 samavAya: - 21 mU. (51) ekkavIsaM sabalA pannattA, taMjahA - hatthakammaM karemANe sabale mehuNaM paDisevamANe sabale rAibhoaNaM bhuMjamANe savale AhAkammaM bhuMjamANe sabale sAgAriyaM piMDaM bhuMjamANe sabale uddesiyaM kIyaM AhaDDa dijramANaM bhuMjamANe sabale abhikkhaNaM paDiyAikkhettA NaM bhuMjamANe savale aMto chaNhaM mAsANaM gaNAo gaNaM saMkamamANe sabale aMto mAsassa tao dagaleve karemANe sabale aMto mAsassa tao mAIThANe sevamANe sabale rAyapiMDaM bhuMjamANe sabale / AuTTiAe pANAivAyaM karemANe sabale AuTTiAe musAvAyaM vadamANe savale AuTTiAe adinnAdANaM giNhamANe sabale AuTTiAe anaMtarahiAe puDhavIe ThANaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale evaM AuTTiA cittamaMtAe puDhavIe evaM AuTTiA cittamaMtAe silAe kolAvAsaMti vA dArue ThANaM vA sijaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale jIvapaiTThie sapANe sabIe saharie sauttiGge paNagadagamaTTImakkaDAsaMtANae tahappagAre ThANaM vA siddhaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale AuTTiAe mUlabhoaNaM vA kaMdabhoaNaM vA tayAbhoyaNaM vA pavAlabhoyaNaM vA pupphabhoyaNaM vA phalabhoyaNaM hariyabhoyaNaM vA bhuMjamANe sabale aMto saMvaccharassa dasa dagaleve karemANe sabale aMto saMvaccharassa dasa mAiTANAi sevamANe sabale abhikkhaNaM 2 sItodayaviyaDavagghAriyapANiNA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittA bhuMjamANe sabale / niaTTibAdarassa NaM khavitasattayassa mohaNijjassa kammassa ekkavIsa kammaMsA saMtakammA pa0 taM0 -apaJcakkhANakasAe kohe apaccakkhANakasAe mANe apacakkhANakasAe mAyA apaJcakkhANakasAe lobhe paJcakkhANAvaraNakasAe kohe pacakkhANAvaraNakasAe mANae paccakkhANAcaraNakasAe mAyA paccakkhANAvaraNakasAe lobhe itthavede puMvede napuMvede hAse arati rati bhaya soga duguMchA / ekamekkAe NaM osappiNIe paMcamachaTTAo samAo ekkavIsaM ekkavIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0 taM0 - dUsamA dusamadUsamA, egamegAe NaM ussappiNIe paDhamabitiAo samAo ekkavIsaM ekka vIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0 taM0 - dUsamadUsamAe dUsamAe ya / ise rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekavIsapali ovamAiM ThiI pa0, chaTTIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekavIsa sAgarovamAiM TiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egavIsapali ovamAiMTiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM ekkavIsaM paliovamAI ThiI pa0, AraNe kappe devANaM ukkoseNaM ekavIsaM sAgarovamAI ThiI pa0, adhute kappe devANaM jahantreNaM ekavIsa sAgarovamAI diI pa0 / je devA sirivacchaM siridAmakaMDaM mallaM kiTTaM cAvonnataM arannavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ekkavIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0, te NaM devA ekkavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devA ekkavIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajrai saMtegaiyA bhavasiddhiA jIvA je ekavIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti vujjhissaMti 4 4 49 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 samavAyAGgasUtram - 21/51 muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. athaikaviMzatitamasthAnakaM, tatra catvAri sUtrANi sthitisUtrairvinA sugamAni / navaraM zabalaM - karburaM cAritraM yaiH kriyAvizeSairbhavati te zabalAstadyogAtsAdhavo'pi, te evaMtaMtra hastakarma-vedavikAravizeSaM kurvanupalakSaNatvAtkArayan vA zabalo bhavatyekaH 1 evaM maithunaM pratisevamAno'tikramAdibhistribhiH prakAraiH 2 tathA rAtribhojanaM divAgRhItaM divAbhuktamityAdibhizcaturbhirbhaGgakairatikramAdibhizca bhuJjAnaH 3 tathA AdhAkarma 4 sAgArikaH-sthAnadAtA tatpiNDaM 5 auddezikaM krItamAhRtya dIyamAnaM bhuJjAnaH upalakSaNatvAtpAmidyAcchedyAnisRSTagrahaNamapIha draSTavyamiti 6, yAvatkaraNopAttapadAnyevamarthato'vagantavyAni, abhIkSNaM 2 pratyAkhyAyAzanAdi bhuJjAnaH 7 antaH SannAM mAsAnAmekato gaNAdgaNamanya saGkrAman 8 antarmAsasya trInudakalepAn kurvan, udakalepazcanAbhipramANajalAvagAhamiti 9, antarmAsasya trINi mAyAsthAnAni, sthAnamiti - bhedaH 10 1 - rAjapiNDaM bhuJjAnaH 11, AkulyA prANAtipAtaM kurvan, upetya pRthivyAdikaM hiMsannityarthaH 12, AkuTTayA mRSAvAdaM vadan 13, adattAdAnaM gRhaNan 14, AkuTTayaivAnantarhitAyAM pRthivyAM sthAnaM vA naiSedhikaM vA cetayan kAyotsargaM svAdhyAyabhUmiM vA kurvannityartha 15 evamAkuTTayA sasnigdhasarajaskAyAM pRthivyAM sacittavatyAM zilAyAM leSTau vA kolAvAse dAruNi, lokA-dhuNAH teSAmAvAsaH 16 anyasmiMzca tathAprakAre saprANe sabIjAdau sthAnAdi kurvan 17 AkuTTayA mUlakandAti bhuJjAnaH 18 antaH saMvatsarasya dazodazalepAn kurvan 19 tathA'ntaH saMvatsarasya daza mAyAsthAnAnica 20 tathA abhIkSNaM-paunaHpunyena zItodakalakSaNaM yadvikaTaM-jalaM tena vyApAritovyApto yaH pANihastaH sa tathA tenAzanaM pragRhya bhuJjAnaH zabalaH ityekaviMzatitamaH 21 / tathA nivRttibAdarasya - apUrvakaraNasyASTamaguNasthAnavarttina ityarthaH, NaM vAkyAlaGkAre, kSINaM saptakam - anantAnubandhicatuSTayadarzanatrayalakSaNaM yasya sa tathA / tasya mohanIyasya karmaNaH ekaviMzati karmAMzA apratyAkhyAnAdikaSAyadvAdazanokaSAyanavakarUpA uttaraprakRtayaH satkarma - sattAvasthaM karma prajJaptamiti / tathA zrIvatsaM zrIdAmagaNDaM mAlyaM kRSTiM cApontrataM AraNAvataMsakaM ceti SaD vimAnanAmAnIti samavAyaH - 21 samAptaH samavAyaH-22 mU. (52) bAvIsaM parIsahA pa0 taM0 -digiMgachAparIsa he pivAsAparIsa he sItaparIsahe usiNaparIsa he daMsamasagaparIsaMhe avelaparIsahe araiparIhe itthI parIsahe cariAparIsahe nisIhiyAparIsahe fearied akkosaparIsahe vhpriishe| jAyaNA parIsahe alAma parIsahe roga parIsahe taNaphAsa parIsahe jallaparIsahe sakkArapurakAra parIsahe pannA parIsahe atrANa parIsahe daMsaNa parIsahe / diTTivAyarasa NaM bAvIsaM chitracheyaNaiyAiM sasamayasuttaparivADIe bAvIsaM suttAiM achinnacheyaNaiyAI AjIviyasuttaparivADIe bAvIsaM suttAiM tikaNaiyAiM terAsiasuttaparivADIe vAdhIsaM suttAI caukkaNaiyAI samayasuttaparivADIe / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH -22 bAvIsavihepoggalapariNAmepataM-kAlavanapariNAme nIlavanapariNAmelohiyavana-pariNAme hAliddavantrapariNAme sukillavantrapariNAme subbhigaMdhapariNAme dunbhigaMdhapariNAme tittarasa-pariNAme kaDuyarasapariNAmekasAyarasapariNAme aMbilarasapariNAmemahurarasapariNAme kakkhaDaphAsa-pariNAme mauyaphAsapariNAme guruphAsapariNAmelahuphAsapariNAme sItaphAsapariNAmeusiNaphAsa-pariNAme niddhaphAsapariNAme lukkhaphAsapariNAme agurulahuphAsapariNAme gurulahuphAsapariNAme imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM bAvIsaMpaliovamAiMThiI pa0, chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAIM ThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamAiM ThiI p0|| __ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaMbAvIsaMpaliocamAiMThiIpa0 sohammIsANesu kappesu atyaMgaiyANaM devANaM bAvIsaM paliovamAI ThiI p0||je devA mahiyaM visUhiyaM vimalaM pabhAsaM vaNamAle adhutavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAI TiI pa0, teNaM devANaM bAvIsAe addhamAsaeNaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vAnIsasaMti ghA, tesiNaM devANaM bAvIsa vAsasahassehiM AhAraTTe smuppaai| saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvAje bAvIsaMbhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. dvAviMzatitamaM tu sthAnaM prasiddhArthameva, navaraM sUtrANi SaT sthiterAk / tatra mArgAcyavananirjarArthaM pariSahyante iti parISahAH, digichatti bubhukSA saiva parISaho digichAparISaha iti, sahanaM cAsya maryAdAnullaGghanena, evamanyatrApi 1, tathA pipAsA-tRT 2 zItoSNe pratIte 3-4 tathA daMzAzca mazakAzca daMzamazakA ubhaye'pyete caturindriyA mahattvA mahatvakRtazcaiSAM, vizeSo'thavA daMzo-daMzanaM bhakSaNamityartha, tatpradhAnA mazakA daMzamazakAH, ete cayUkAmatkuNamatkoTakamakSikAdInAmupalakSaNamiti 5tathA celAnAM-vastrANAMbahudhananavInAvadAtasupramANAnAM sarveSAM vA'bhAvaH acelatvamityartha 6 arati mAnaso vikAraH 7 strI pratItA 8 'caryA grAmAdiSvaniyatavihAritvaM 9 'naSedhikI' sopadravetarA ca svAdhyAyabhUmi 10 zayyA' manojJAma- nojJavasati saMstArako vA 11 / 'Akrozo' durvacanaM 12 vadho' yaTyAditADanaM 13 yAcanA' bhikSaNaM tathAvidhe prayojane mArgaNaM vA 14 alAbharogau pratItau 16 tRNasparza saMstArakAbhAve tRNeSu zayanAsya 17 'jallaH' zarIvastrAdimalaH 18 satkArapuruskArau ca vastrAdipUjanAbhyutthAnAdisaMpAdanena satkAreNa vA puraskaraNaM-sanmAnanaM satkArapuraskAraH 19 jJAnaM-sAmAnyena matyAdi kvacidajJAnamiti zrUyate 20 darzanaM samyagdarzanaM, sahanaM cAsya kriyAdivAdinAM vicitramatazravaNe'pi nizcalacittatayA dhAraNaM 21 prajJA' svayaM vimarzapUrvako vastuparicchedo matijJAnavizeSabhUta iti 22 / / dRSTivAdo' dvAdazAGgaH, saca paJcadhA-parikarma 1 sUtra 2 pUrvagata 3 prathamAnuyoga4 cUlikA 5 bhedAta, tatra dRSTivAdasva dvitIye prasthAne dvAviMzati sUtrANi, tatra dravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi, 'chinaccheyaNaiyAiMti iha yo nayaH sUtraM chinnaM chedenecchati sa chinnachedanayaH yathA 'dhammo maMgalamukkiTTha'mityAdizlokaH sUtrArthataH chedanayasthito na dvitIyAdizlokAnapekSate, ityevaM yAni Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 samavAyAGgasUtram-22/52 sUtrANi chinnachedanayavanti tAni chinnachedanayikAni, tAnica svasamayA - jinamatAzritA yA sUtrANAM paripATi -paddhatistasyAM svasamayaparipATyAM bhavanti tayA vA bhavantIti, tathA 'achitraccheyaNaiyAI' ti iha yo nayaH sUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnachedanayo / yathA 'dhammo maMgalamuktiTTha' mityAdizloko'rthoto dvitIyAdizlokamapekSamANa ityevaM yAnyacchitracchedanayavanti tAnyachinnacchedanikAni tAnA cA''jIvikasUtraparipATyAM-gozAlakamatapratibaddhasUtrapaddhatyAM tayA vA bhavanti, akSararacanAvibhAgasthitAnapyarthato'nyo'nyaM prekSamANAni bhavantIti bhAvanA, tathA 'tikaNaiyAI' ti nayatrikAbhiprAyAccintyante yAni tAni nayatrikavantIti trikanayikAnItyujyante, ' trairAzikasUtraparipATyA' iha trairAzikA gozAlakamatAnusAriNo'bhidhIyante yasmAtte sarvaM tryAtmakamicchanti, tadyathA - jIvo'jIvo jIvAjIvazceti, tathA loko'loko lokAlokazcetyAdi, nayacintAyAmapi te trividhanayamicchanti, tadyathAdravyAstikaH paryAyAstikaH ubhayAstikazceti, etadeva nayatrayamAzritya trikanayikAnItyuktamiti tathA 'caukkanaiyAI' ti nayacatuSkAbhiprAyAttaizcintyante yAni tAni catuSkanikAni, nayacatuSkaM caiva naigamanayo dvividhaH sAmAnyagrAhI vizeSagrAhIca, tatra yaH sAmAnyagrAhI sa saGagrahe'ntabhUto vizeSagrAhI tu vyavahAre, tadevaM saGgrahavyavahAraRjUsUtrAH zabdAditrayaM caika eveti catvAro nayA iti, 'svasamaye' tyAdi tathaiveti / tathA pudgalAnAma-aNvAdInAM pariNAmo dharmaH pudgalapariNAmaH, sa ca varNapaJcakagandhadvayarasa- paccasparzASTabhedAdviMzatidhA, tathA gurulaghuragurulaghu iti bhedadvayakSepAd dvAviMzati, tatra gurulaghu dravyaM yattiryaggAmi vATavAdi agurulaghuryat sthiraM siddhakSetraM ghaNTAkAravyavasthitajyotiSkavimAnAdIti tathA mahitAdIni SaD vimAnanAmAni / samavAyaH - 22 samAptaH samavAya: - 23 mU. (53) tevIsaM suyagaDajjhayaNA pa0, taM0 samae vetAlie uvasaggaparinnA thIparinA narayavibhattI mahAvIrathuI kusIlaparibhAsie virie dhamme samAhI magge samosaraNe Ahattahie gaMthe jamaIe gAthA puMDarIe kiriyAThANA AhAraparinA apaJcakkhANakiriA aNagArasuyaM addaijaM naalNdijN| jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe tevIsAe jiNANaM sUruggamaNamuhuttaMsi kevalavaranANadaMsaNe samuppanne, jaMbuddIve NaM dIve imIse NaM osappiNIe tevIsaM titthakarA puvvabhave ekkArasaMgiNI hotyA taM0 -ajita saMbhava abhinaMdaNa sumaI jAva pAso vaddhamANo ya, usame NaM arahA kosalie coddasa pRthvI hotthA, jaMbuddIve NaM dIve imIse osappiNIe tevIsaM titthaMkarA puvvabhave maMDalirAyANo hotyA taM0 ajita saMbhava abhinaMdana jAva pAso vaddhamANo ya, usame NaM arahA kosalie puvvabhave cakkavaTTI hotthA / ise NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tevIsaM pali ovamAiM ThiI pa0, asattamAe NaM puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tevIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM tevIsaM paliovamAI ThiIpa, sohammIsANANaM devANaM atthegaiyANaM tevIsaM paliovamAI ThiI pa0, heTThimamajjhimagevijANaM devANaM jahanneNaM tevIsaM sAgarovamAI TiI pa, je devA heTTimagevezayavimANesu devattAe uvayannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tevIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / te NaM devA tevIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesi NaM devANaM tevIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiyA jIvA je tevIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / samavAyaH - 23 samAptaH samavAyaH - 23 samavAyaH-24 trayoviMzatisthAnakaM sugamameva, navaraM catvAri sUtrANi arvAk sthitisUtrebhyaH, tatra sUtra kRtAGgasya prathame zrutaskandhe SoDazAdhyayanAni dvitIye sapta teSAM cAnvarthastadadhigamAdhigamya iti mU. (54) cauvvIsaM devAhidevA pataM-usabhaajitasaMbhava abhinaMdanasumaipaumappahasupAsacaMdappahasuvidhisI alasijaMsavAsupuJjavimala aNaMtadhammasaMtikuMthuaramallI muNisuvvaya naminemIpAsavaddhamANA / cullahimavaMta siharINaM vAsaharapavvayANaM jIvAo cauvvIsaM cauvvIsaM joyaNasahassAI navabattIse joyaNasae evaM aTThattIsaibhAgaM joyaNassa kiMcavisesAhiAo AyAmeNaM pa0 / cauvIsaM devaThANA saiMdayA pa0, sesA ahamiMdA aniMdA apurohiA, uttarAyaNagate NaM sUrie cauvIsaMgulie porisIchAyaM nivvattaittA NaM niaTTati / gaMgAsiMdhUoNaM mahAnadIo pavAhe sAtiregeNaM cauvIsaM kose vitthAreNaM pa0, rattArattavatIo mahAnadIo pAhe sAtirege cauvIsaM kose vitthAreNaM pannatA / ise NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthe cauvIsaM paliovamAI ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM cauvIsaM sAgarobamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cauvIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANe NaM devANaM atyegaiyANaM cauvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, heTTimauvarimagevejjANaM devANaM jahaneNaM cauvIsaM sAgarovamAI ThiI pa0, je devA heTThimamajjhimagevejjayavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / te devA cavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA usasaMti vA nIsasaMti vA, teliNaM devANaM cauvIsAe vAsasahassehiM AhAraDe samuppaJjai / saMvegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je cauvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. caturviMzatisthAnake SaT sUtrANi sthiteH prAkU, sugamAni ca, navaraM devAnAm indrAdInAmadhikA devAH pUjyatvAddevAdhidevA iti, tathA 'jIvao' tti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya varSANAM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 samavAyAGgasUtram - 24/54 - varSadharANAM RjvI sImA jIvocyate, AropitajyAdhanurjIvAkalpatvAt, tayozca laghuhimavacchikharisatkayoH pramANaM 24932 aSTatriMzadbhAgazca yojanasya kicidvizeSAdhikaH, atra gAthA - // 1 // 'cauvIsa sahassAI nava ya sae joyaNANa battIse / cullahibhavaMtajIvA AyAmeNaM kaladdhaM ca // kalArddhamiti-ekonaviMzatibhAgasyArddha, taccASTatriMzadbhAga eva bhavatIti / caturviMzatirdevasthAnAni devabhedAH, daza bhavanapatInAM, aSTau vyantarANAM, paJcca jyotiSkAnAM, ekaM kalpopapannavaimAnikAnAM, evaM caturviMzati, sendrANi camarendrAdyadhiSThitAni zeSANi ca graiveyakAnuttarasuralakSaNAni ahaM ahaM ityevamindrA yeSu tAnyamindrANi, pratyAtmendrakANItyarthaH / ata eva anindrANi-avidyamAnanAyakAni apurohitAni - avidyamAnazAntikarmakArINi, upalakSaNaparatvAdasyAvidyamAnasevakajanAnIti, tathottarAyaNagataH - sarvAbhyantaramaNDalapraviSTaH sUryakarkasaGakrAntidina ityarthaH / caturviMzatyaGgulikAM pauruSyAM prahare bhavA chAyA pauruSIyA tAM chAyA hastapramANazaGkoriti gamyate, 'nirvartya' kRtvA NaM vAkyAlaGkAre 'nivartate' sarvAbhyantaramaNDalAt dvitIyamaNDalabhAgacchati, Aha ca- 'AsADhamAse dupaye' tyAdi / 'pahava' iti yataH sthAnAnnadI pravahati-coDhuM pravarttate, sa ca padmaidAttoraNena nirgama iha sambhAvyate, na punaryo'nyatra pravahazabdena makaramukhapraNAlanirgamaH prapAtakuNDanirgamo vA vivakSitaH, tatra hi jaMbUdvIpaprajJaptayAmiha ca paJcaviMzatikrozapramANA gaGgAdinadyo vistArato'bhihitAH / samavAyaH - 24 samAptaH samavAyaH-25 mU. (55) purimapacchimagANaM titthagaraNaM paMcajAmassa paNavIsaM bhAvaNAo pannattA, taM0IriAsamiI maNaguttI vayaguttI AloyabhAyaNabhoyaNaM AdAnamaMDamattanikkhevaNAsamiI 5 aNuvItibhAsaNayA kohavivege lobhavivege bhayavivege hAsavivege 5 uggahaaNutravaNayA uggahasImajANaNayA sayameva uggahaM aNugiNhaNayA sAhammiyauggahaM aNutraviya paribhuMjaNayA sAhAraNabhattapANaM aNutraviya paDibhuMjaNayA 5 itthIpasupaMDagasaMsattagasayaNAsaNavajjaNayA itthIkahavivajraNayA itthINaM iMdiyANamAloyaNavajaNayA puvvarayapuvvakIliANaM aNaNusaraNayA paNItAhAravivajraNayA 5 soiMdiyarAgovaraI cakkhidiyarAgovaraI dhANidiyarAgovaraI jibbhidiyarAgovaraI phAsiMdiyarAgovaraI 5 / mallI gaM arahA paNavIsaM dhaNu uDDuM uccatteNaM hotthA, savvevi dIhaveyaGkapavvayA paNavIsaM joyaNANi uDuM uccatteNaM pa0 paNavIsaM paNavIsaM gAUANi uvviddheNaM pa0, doccAe NaM puDhavIe paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA p0| AyArassa NaM bhagavao sacUliAyassa paNavIsaM ajjhayaNA pa0 taM0 / vR. paJcaviMzatisthAnakamapi suvodhaM, navaramiha sthiterarvAg nava sUtrANi, tatra "paMcajAmassatti paJcAnAM yAmAnAM mahAvratAnAM samAhAraH paccayAmaM tasya 'bhAvaNAo 'tti prANAtipAtAdi Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 25 55 -- nivRttilakSaNamahAvratasaMrakSaNAya bhAvyante iti bhAvanAstAzca pratimahAvrataM paJca paJceti, tatreryAsamityAdyAH paJca prathamasya mahAvratasya, tatrAlokabhAjanabhojanaM AlokanapUrvaM bhAjane -pAtre bhojanaMbhaktAderabhyavaharaNam, anAlokyabhAjanabhojane hi prANihiMsA sambhavatIti tathA anuvicintyabhASaNatAdikA dvitIyasya, tatra vivekaH parityAgaH, tathA avagrahAnujJApanAdikAstRtIyasya tatrAvagrahAnujJApanA 1 tatra cAnujJAte sImAparijJAnaM 2 jJAtAyaM ca sImAyAM svayameva 'uggahaNa' miti avagrahasyAnugrahaNatA pazcAtsvIkaraNamavasthAnamityarthaH 3, sAdharmikANAM gItArthasamudAyavihAriNAM saMvignAmavagraho mAsAdikAlamAnataH paccakrozAdikSetrarUpaH sAdharmikAvagrahastaM tAnevAnujJApya tasyaiva paribhojanatA - avasthAnaM sAdharmikANAM kSetraM vasatau vA tairanujJAte eva vastavyamiti bhAvaH 4, sAdhAraNaM - sAmAnyaM yadbhaktAdi tadanujJApyAcAryAdikaM tasya paribhojanaM ceti 5 / tathA stryAdisaMsakta zayanAdivarjanAdikAzcaturthasya, praNItAhAraH atisnehavAniti, tathA zrotrendriyarAgoparatyAdikAH paJcamasya, ayamabhiprAyo-yo yatra sajati yasya tatparigraha iti, tatazca zabdAdau rAgaM kurvatA te parigRhItA bhavantIti parigrahaviratirvirAdhitA bhavati, anyathA tvArAdhiteti, vAcanAntare AvazyakAnusAreNa dRzyante / mU. (56) yU. (57) satthaparinA logavijao sIosaNIa sammattaM / AvaMti dhuyavimoha uvahANasuyaM mahaparinnA / / piMDesaNa sijiriA bhAsajjhayaNA ya vattha pAesA / uggahaDimA sattikkasattayA vimuttI // nisIhajjhayaNaM paNavIsaimaM / pU. (58) mU. (59) micchAdiTThivigaliMdie NaM apajattae NaM saMkiliTThapariNAme nAmassa kammassa paNavIsaM uttarapayaDIo nibaMdhati - tiriyagatinAmaM vigaliMdiyajAtinAM orAliasarIranAmaM teagasarIraNAmaM kammaNasarIranAmaM huMDagasaMThANanAmaM orAliasarIraMgagovaMgaNAbhaM chevaTTasaMghayaNanAmaM vannanAmaM gaMdhanAmaM rasaNAmaM phAsanAmaM tiriANupuvvinAmaM agurulahunAmaM uvadhAyanAmaM tasanAmaM bAdaraNAmaM apajjattayaNAmaM patteyasarIranAmaM athiranAmaM asubhanAmaM dubhaganAmaM anAdejanAmaM asajokittinAmaM nimmANanAmaM 25 / gaMgAsiMdhuo NaM mahAnadIo paNavIsaM gAUyANi puhutteNaM duho dhaDamuhapavittiegaM muttAvalihArasaMThieNaM patAteNaM paDaMti, rattArattavaIo NaM mahAnadIo paNavIsaM gAUyANi puhutteNaM makaramuhapavittieNaM muttAvalihArasaMTieNaM pavAteNa paDaMti / logaviMdusArassa NaM puvvassa paNavIsaM vatthU pa0 / imase rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM paNavIsaM paliovamAI ThiI pa0, asattamAe puDhavIe atthegaiANaM neraiyANaM paNavIsaM sAgarovamAiM TiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM paNavIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammAsANe NaM devANaM atthe ANaM paNavIsa paliocamAI ThiI pa0, majjhimaheTTimagevejjANaM devANaM jahatreNaM paNavIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA heDimauyarimavejjagavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM paNavIsaM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-25/59 sAgarovamAiMThiI pa0, te NaM devA paNavIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIssasaMti vA, tesiNaM devANaM paNavIsaM vAsasahassehiM AhAraDhe smuppnyjaa| saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je paNavIsAe bhavaggahaNehi simjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti|| vR tathA 'micchadiTThI tyAti, mithyAddaSTireva tiryaggatyAdikAH karmaprakRtIbaMndhAti na samyagaddaSTi, tAsAM mithyAtvapratyayatvAditi mithyASTigrahaNaM, vikalendriyo-dvitricaturindriyANAmanyatamaH, NamityalaGkAre,paryApto'nyAapi bandhAtItyaparyAptagrahaNaM, aparyAptaka eva hyetA aprazastAH parivarttamAnikAvandhAti, so'pyetAH saGiklaSTapariNAmo bandhAtIti saGiklaSTapariNAma ityuktam, ayamapi dvIndriyAdyaparyAptakaprayogyaMbandhAti, tatra 'vigaliMdiyajAinAmati kadAcit dvIndriyajAtyA saha paccaviMzati kadAcid trIndriyajAtyA evamitarathA'pIti / _ 'gaMgA' ityAdi paJcaviMzatigavyatAni pRthutvena yaHprapAtastenetizeSaH, 'duhao'tidvayordizo: pUrvatogaGgA aparataH sindhurityarthaH,padmaDdAdvinirgate paJca ra yojanazatAni parvatopari gatvA dakSiNAbhimukhepravRtte ghaDamuhapavittieNati ghaTamukhAdiva paccaviMzatikrozapRthulajibikAtmakaramukhapraNAlAtpravRttena muktAvalInAMmuktAsarINAMyohArastatsaMsthitena prapAtena-prapatajjalasaMtAtena yojanazatocchritasya himavato'dhovarttinoH svakIyayoH prapAtakuNDayoH prapatataH, evaM raktAraktavatyau, navaraM zikharivarSadharoparipratiSThitapuNDarIkahadAyapatata iti / tathA lokabindusAra-caturdazapUrvamiti / samavAyaH-25 samAptaH muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge paJcaviMzatitamasamavAya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH-26) mU. (60)chavIsaMdasAkappavavahArANaM uddesaNakAlA pa0 taM0-dasa dasANaMcha kappassa dasa vvhaarss| abhavasiddhiyANaM jIvANaM mohaNijjassa kammassa chavvIsaM kammaMsA saMtakammA pa0 20. micchattamohaNijaMsolasakaSAyA itthIvede purisavede napuMsakavedehAsaMarati rati bhayaM sogaMduguMchA imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM chavvIsaMpaliovamAiM ThiI pa0 ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM chabbIsaM sAgarovamAiMTiI pa0 asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM chavvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANe NaM devANaM atthegaiNANaM chabbIsaM paliovamAiMThiIpa0, majjhimamajjhimageveJjayANaM devANaM jahanneNaM chavvIsaM sAgarovamAiMThiI p0|| je devA majjhimaheDimagevejayavimANesudevattAe uvavannA tesiNaMdevANaM ukkoseNaMchavvIsa sAgarocamAiMThiI pa0, te NaM devA chabbIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM chavvIsaM vAsasahassehiM AhAraDe samuppajai / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya:- 26 __saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je chavvIsehiM bhavaggahaNehi sinjhissaMti bunjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. SaDviMzatisthAnakaM vyaktameva, navaraM uddezanakAlA yatra zrutaskandhe'dhyayane ca yAvantyadhyayanAnyuddezakA vA tatra tAvanta eva uddezanakAlA-uddezAvasarAH zrutopacArarUpA iti, tathA abhavyAnAM tripuJjIkaraNAbhAvena samyakatvamizrarUpaM prakRtidvayaM sattAyAM na bhavatIti SaDviMzatisatkarmAzA bhavantIti / samavAyaH-26 samAptaH (samavAyaH-27) mU, (61) sattAvIsaM anagAraguNA pa taM-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adinAdANAoveramaNaMmehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM soiMdiyaniggahe cakkhidiyaniggahe dhANidiyaniggahe jibhidiyaniggahe phAsiMdiyaniggahe kohavivegemAnavivegamAyAvivege lobhavivege bhAvasacce karaNasacce khamA viragayA maNasamAharaNayA vayasamAharaNayA kAyasamAharaNayA nANasaMpanayA daMsaNasaMpantrayA carittasaMpannayA veyaNaahiyAsaNayA maarnnNtiyahiyaasnnyaa| jaMbuddIvedIve abhiivajehiM sattAvIsAe nakkhattehiM saMvavahAre vaTTati, egamegeNanakkhattamAse sattAvIsAhiM rAiMdiyAhiM rAiMdiyaggeNaM p0|| sohammIsANesu kappesu vimANapuDhavI sattAvIsaM joyaNasayAI bAhalleNaM p0| veyagasammattabandhovarayassa NaM mohaNijassakammassasattAvIsaM uttarapagaDIo saMtakammaMsA p0| sAvaNasuddhasattamIsuMNaM sUrie sattAvIsaMguliyaM porisicchAyaM nivvattaittA NaM divasakhetaM niyaTTemANe rayaNikhettaM aminivaTTamANe cAraM cri| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atyaMgaiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM paliovamAI ThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANa atthegaiyANaM sattAvIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappesuatthegaiyANaM devANaM sattAvIsaMpaliovamAiMThiI pa0, majjhimauvarimagevaJjayANaM devANaM jahanneNaM sattAvIsaM sAgarovamAiMTiIpa, je devA majjhimagevejayavimANesudevattAe uvavanA tesi NaM devANaM ukkoseNaM sattAvIsaM sAgarovamAiMThiI pa0 / teNaM devA sattAvIsAe addhamAsehiM ANamaMti cA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM sattAvIsa vAsasahassehiM AhAraDe samuppAi / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je sattAvIsAe bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti sacadukkhANamaMtaM krissNti| vR. saptaviMzatisthAnamapi vyaktameva, kevalaM SaT sUtrANi sthiterAk, tatra anagArANAMsAdhUnAM guNAH-cAritravizeSarUpAH anagAraguNAH, tatramahAvratAni paJcendriyanigrahAzcapacca krodhAdivivekAzcatvAraH satyAni trINi, tatra bhAvasatya-zuddhAntarAtmatA karaNasatyaM yatpratilekhanAkriyAM ____ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 samavAyAGgasUtram-27/61 yathoktAMsamyagupayuktaH kurute yogasatyaM-yogAnA-manaHprabhRtInAmavitathatvaM 17kSamA-anabhivyaktakrodhamAnasvarUpasya dveSasajJitasyAprItimAtrasyAbhAvaH, athavAkrodhamAnayorudayanirodhaH, krodhamAnavivekazabdAbhyAM tadudayaprAptayostayonirodhaH prAgevAbhihita iti na punaruktatA'pIti 18 virAgatAabhiSvaGgamAtrasyAbhAvaH, athavA mAyAlobhayoranudayo, mAyAlobhavivekazabdAbhyAM tUdayaprAptayostayonirodhaHprAgabhihita itIhApi napunaruktateti 19, manovAkkAyAnAMsamAharaNatA, pAThAntarataH samanvAharaNatA-akuzalAnAM nirodhAyaH22 jJAnAdisampannatAstiH25 vedanAtisahanatA zItAdyatisahanaM 26 mAraNAntikAtisahanatAkyANamitrabudhyA mAraNAntikopargasahanamiti 27 tathA jambUdvIpe na ghAtakIkhaNDAdau abhijidvarje saptaviMzatyA nakSatrairvyavahAraH pravartate, abhijinnakSatrasyottarASADhacaturthapAdAnupravezanAditi, tathA mAso nakSatracandrAbhivarddhitaRtvAdityamAsabhedAtpaJcavidho'nyatroktaH, tatra nakSatramAsaH-candrasya nakSatramaNDalabhogakAlalakSaNaH saptaviMzati rAtrindivAni-ahorAtrANi rAtrindivANeti-ahorAtraparimANApekSayedaMparimANaM natu sarvathA, tasyAdhikatvAd, AdhikcAhorAtrasaptaSaSTibhAgAnAmekaviMzatyeti, "vimANapuDhavI"tti vimAnAnAM pRthivI-bhUmikA, tathA vedakasamyaktvabandhaH-kSAyopazamikasamyaktvahetabhUtazuddhadalitapuJjarUpA darzanamohanIyaprakRtistasya 'uvarao'tti prAkRtvAdudvalako-viyojakojantaH tasya mohanIyakarmamo'STAviMzatividhasyamadhyesaptaviMzatiruttaraprakRtayaH satkarmAMzAH sttaayaamityrthH| ekasyodvalitatvAditi, tayA zrAvaNamAsasya zuddhasaptamyAM sUrya saptaviMzatyaGgulikAM hastapramANazaGkoriti gamyate pauruSIM chAyAM nirvartya divasakSetraM-ravikaraprakAzamAkAzaM nirarddhayanprakAzahAnyA hAni nayan rajanIkSetram-andhakArAkrAntamAkAzamabhivarddhayan-prakAzahAnyA vRddhiM nayan cAraM carati-vyomaNDale bhramaNaM karoti, ayamatra bhAvArthaH-iha kila sthUlanyAyamAzritya ASADhyAMcaturvizatyaGgulapramANApauruSIcchAyA bhavati, dinasaptake sAtirekaMchAyA'GgulaM varddhate, tatazca zrAvaNazuddhasaptamyAmaGgulatrayaMvarddhate, sAtirekaikAviMzatitamadinatvAttasyAH, tadevamASADhyAH satkairaGgutlaiH saha saptaviMzatirakulAni bhavanti, nizcayatastukarkasaGkrAnterArabhyayatsAtirekaikaviMzatitamaM dinaM tatroktarUpA pauruSIcchAyA bhavati / samavAyaH-27 samAptaH (samavAyaH-28) mU. (62) aTThAvIsavihe AyArapakappe pataM0-mAsiA ArovaNA sapaMcarAimAsiyA ArovaNA sadasarAimAsiA ArovaNA evaM ceva domAsiA ArovaNA sapaMcarAIdomAsiyA ArovaNA evaM timAsiAArovaNA ghaumAsiyA ArovaNA uvadhAiyA ArovaNA aNuvadhAiyA ArovaNA kasiNA ArovaNA akasiNA ArovaNA etAvatA AyArapakappe etAvatAva Ayariyavve bhavasiddhiyANaM jIvANaM atthegaiyANaM mohaNijassa kammassa aTThAvIsaMkammaMsA saMtakammA pa0 taM0 -sammattaveaNijaM micchattaveyaNijaM sammamicchattaveyaNijjaM solasa kasAyA nava NokasAyA AbhinivohiyaNANe aTThAvIsaivihe pa0 taM0 soiMdiyaasthAvaggahe cakkhidiyaatthAvaggahe dhANiMdiyaasthAvaggahe jibhidiyaatthAvaggahe phAsiMdiyaatthAvaggahe noiMdiyaatyAvaggahe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 28 soiMdiyavaMjaNoggahe dhANidiyavaMjaNoggahe jibhidiyavaMjaNoggahe phAsiMdiyavaMjaNoggahe sotidiyaIhA cakkhidiyaIhA dhANidiyaIhA jibhidiyaIhA phAsiMdiyaIhA noiMdiyaIhA sotidiyAvAe cakkhidiyAvAedhANidiyAvAe jibhidiyAvAe phAsiMdiyAvAe noiMdiyAvAe soiMdiadhAraNA cakkhidiyadhAraNA dhANidiyadhAraNA jibhidiyadhAraNA phAsidiyadhAraNA noiMdiyadhAraNA / IsANe NaMkappe aTThAvIsaMvimANAvAsasayasahassApa, jIveNaM devagaimmi baMdhamANe nAmassa kammassa aTThAvIsaM uttarapagaDIonibaMdhati, taM-devagatinAmapaMciMdiyajAtinAmaMveubdhiyasarIranAmaM teyagasarIranAmaMkammaNasarIranAmasamacauraMsasaMThANaNAmaMveubbiyasarIraMgovaMganAmaMcananAmagaMdhanAmaM rasanAmaM phAsanAmaM devAnupuvabvinAmaM agurulahunAmaM uvadhAyanAma parAdhAyAmaM ussAsanAmaM pasatthavihAyogaiNAmaM tasanAmaM bAyaraNAmaM pajattanAmaM patteyasarIranAmaM thirAthirANaM subhAsubhANaM AejANAejANaM doNhaM annayAMegenAmaMnibaMdhai jasokittinAmaMnimmANanAma, evaM ceva neraiAvi, nANattaM appasatthavihAyogaiNAM huMDagasaMThANaNAmaM adhiranAmaM dubbhaganAmaM asubhanAmaM dussaranAma aNAdijjanAmaM ajasokittINAmaM nimmANanAmaM / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM paliovamAI TiI pa0, ahe sattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM sAgarocamAiMTiI p0|| asurakumArANaM devANaM atyegaiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kapyesu devANaM atthegaiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiMThiI pa0, uvarimaheDimagevejjayANaM devANaM jahanneNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiMThiI pa0, je devA majjhimauvarimageveJjaesu vimANesu devattAe uvavanA tesi NaM devANaM ukkoseNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / teNaMdevA aTThAvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesi gaMdevANaM aTThAvIsAe vAsasahassehiM AhAraDe samuppajai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvAje aTThAvIsAebhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.aSTAviMzatisthAnakamapi vyaktaM, navaramiha pacca sthiteH prAk sUtrANi, tatra AcAraHprathamAGgaM tasya prakalpaH-adhyayanavizeSo nizIthamityaparAbhidhAnaM AcArasya vA-sAdhvAcArasya jJAnAdiviSayasya prakalpo-vyavasthApanamityAcAraprakalpaH, tatra kvacidjJAnAdyAcAraviSaye aparAdhamApannasya kasyacita prAyazcittaM dattaM, punaranyamaparAdhavizeSamApanastatastatraiva prAktane prAyazcitte mAsavahanayogyaM mAsikaM prAyazcittamAropitamityevaM mAsikyAropaNA bhavati, tathA paccarAtrikazuddhiyogyaM mAsikazuddhiyogyaMcAparAdhadvayamApannastataH pUrvadatte prAyazcitte sapaccarAtrimAsikaprAyazcittAropaNAtpaJcarAtramAsikyAropaNA bhavati, evaM mAsikyAropaNAH SaT 6 evaM dvimAsikyaH 6 trimAsikyaH 6 caturmAsikyo'pi 6 caturvizatirAropaNAH, tathA sArddhadinadvayasya pakSasya copadhAtanena laghUnAM mAsAdInAM prAcInaprAyazcitte AropaNA upaghAtikAropaNA, yadAha - // 1 // "areNa chinnasesaM pubaddhaNaM tu saMjuyaM kaauN| dejA ya lahuyadAnaM gurudAnaM tattiyaMceva // yathA mAsArddha 15 paJcaviMzatikArddhaM ca sArddhadvAdaza sarvamIlane sArddhasaptaviMzatiriti Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-28/62 laghumAsaH, tathA mAsadvayArddha mAso mAsikasyArddhapakSa ubhayamIlanesAjhai mAsa iti laghudvimAsika 25tathA teSAmeva sArddhadinadvayAdyanuddhAtanena gurUNAmAropaNAanuddhAtikAropaNA 26, tathA yavato'parAdhAnApanastAvatInAMtacchuddhInAmAropaNA kRtsnAropaNA 27tathA vahUnaparadhAnApannasya SaNmAsAntaM tapa itikRtvA SaNmAsAdhikaM tapaH karma teSvevAntarbhAva zeSamAropyate yatra sA akaranAropaNetyaSTAviMzatiH 28 / etacca samyaga nizIthaviMzatitamaddezakAdavagamyama, atraiva nigamanamAha-etAvAMstAvadA- cAraprakalpaH, iha sthAnake AropaNAmAzritya vivakSito'nyathA tadvayatirekeNApitasyodghAtikAnu-dghAtikarUpasya bhAvAt,athavaitAvAnevAyaM tAvadAcAraprakalpaH, zeSasyAtraivAntarbhAvAt, tathA etaavttaapdaacritvymitypi| tathaiva devagatisUtre sthirAsthirayoH zubhAzubhayorAdeyAnAdeyayozca parasparaM virodhitvenaikadA bandhAbhAvAdanyadanyatarabadhnAtItyuktaM, tatra caikazabdagrahaNaM bhASAmAtra evAvaseyamiti / nArakasUtre viMzatistA eva prakRtayo'STAnAMtusthAne aSTAvanyA bandhAti, etadevAha-evaM ceve'tyAdi, nAnAtvaM vizeSaH / samavAyaH-28 samAptaH (samavAyaH-29 mU. (63) egUNatIsaivihe pAvasuyapasaMgeNaM pa0 taM0 -bhome uppAe sumiyo aMtarikkhe aMgesaraNevaMjaNe lakkhaNe, bhome tivihe pa0 taM0-suttevittI vattie, evaMekekaMtivihaM, vikahANujoge vijANujoge maMtANujoge jogANujoge anntithiypvttaannujoge| AsADhe NaM mAse egUNatIsarAiMdiAIrAIdiyaggeNaM pa0, bhaddavaeNaM mAse kattieNaM mAse poseNaMmAse phagguNeNaM mAsevaisAheNaMmAse, caMdaviNeNaMegaNatIsaMmuhatte sAtirege muhattaggeNaM pa0 jIve NaM pasatthajjhavasANajutte bhavie sammadiTThI titthakaranAmasahiAo nAmassa niyamA egUNatIsaM uttarapagaDIo nibaMdhittA vemANiesu devesu devattAe uvvjy|| ___imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM egUNatIsaM paliovamAiM TiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM egaNIsaMsAgarovamAiMThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egUNatIsaM paliovamAI ThiI p0| ___ sohammIsANesu kappesu devANaM atthegaiyANaM egUNatIsaM paliovamAiM ThiI pa, uvarimamajhimageyejayANaM devANaM jahanneNaM egUNatasaM sAgarovamAi ThiI pa0, je devA uvarimaheTThimageveJjayavimANesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM egUNatIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| teNaM devA egUNatIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM egUNatIsaM vAsasahassehiM AhAraDhe smuppji| saMtegaiyA bhavasiddhijIvAje egUNatIsabhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadudakhANamaMtaM krissNti|| ___ vR. ekonatrizattamasthAnakamapivyaktameva, navaraMnaveha sUtrANi sthiteH prAk, tatrapApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM prasaGgaH-tathA''sevanArUpaH pApazrutaprasaGgaH, sa ca pApazrutA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 29 nAmekonatriMzadvighatvAt tadvidha uktaH, pApaznutaviSayatayA paapshnutaanyevocynte|| ata evAha-bhome tyAdi, tatra bhauma-bhUmivikAraphalAbhidhAnapradhAnaM nimittazAstraM, tathA 'utpAtaM' sahajarudhiravRTyAdilakSaNotpAtaphalanirUpakaM nimittazAstraM, evaM svapnaM-svapnaphalAvirbhAvakaM, 'antarikSam' AkAzaprabhavagrahayuddhabhedAdibhAvaphalanivedakaM aGgazarIrAvayavapramANaspanditAdivikAraphalodbhAvakaM 'svaraM' jIvAjIvAdikAzritasvasvarUpaphalAbhidhAyakaM vyaJjanaMmaSAdivyaJjanaphalopadarzakaM lakSaNaM-lAJchanAdyanekavidhalakSaNavyutpAdakamityaSTau, etAnyeva sUtravRttivArtikabhedAccaturviMzati, tatrAGgacarjitAnAmanyeSAM sUtraM sahapramANaM vRttirlakSapramANA vArttikavRttevyArkhayAnarUpaM koTipramANaM, aGgasya tu sUtraM lakSaM vRtti koTI vArtikamaparimitamiti, tathA vikathAnuyogaH-arthakAmopAyapratipAdanaparANikAmandakavAtsyAyanAdIni bhAratAdIni vA zAstrANi 25 tathA vidyAnuyogo-rohiNIpramRtividyAsAdhanAbhidhAyakAni zAstrANi 26 mantrAnuyogazveTakAhimantrasAdhanopAyazastrANi 27 yogAnuyogo-vazIkaraNAdiyogAbhidhAyakAni haramekhalAdizAstrANi 28 anyatIrthikebhyaH-kapilAdibhyaH sakAzAdyaH pravRttaH svakIyAcAravastutattvAnAmanuyogo-vicAraH tatpuraskaraNArtha zAstrasandarbha ityarthaso'nyatIrthikapravRttAnuyoga iti 29 / tathA''SADhAdaya ekAntaritASaNmAsAekonatriMzadrAtriMdivAiti-rAtridAvasaparimANena bhavanti sthUlanyAyena, kRSNa pakSe pratyekaM rAtrindivasyaikasya kSayAd, Aha c||1|| "AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNavaisAhesuvaboddhavvA omarattAo" || iyamatra bhAvanA-candramAso hi ekonatriMzaddinAni dinasya ca dviSaSTibhAgAnAM dvAtriMzat, RtumAsazca triMzadeva dinAni bhavantIti candramAsApekSayARtumAso'horAtradviSaSTibhAgAnAM triMzatA sAdhiko bhavati, tatazca pratyahorAtraM candradinamekaikena dviSaSTibhAgena hIyate ityavasIyate, evaM dviSaSTayA candradivasAnAmekaSaSTayahorAtrANAM bhavatItyevaMsAtireke mAsadvaye ekamavamarAtraM bhavatIti, vizeSa- sitvaha candraprajJapteravaseya iti, tathA 'caMdaviNe NaM' ti candradina-pratipadAdikA tithi-, taccaikonatriMzat muhUttAH sAtirekamuhUrtaparimANeneti, kathaM?, yataH kilacandramAsaekonatrisaddinAni dvAtriMsaca dinadviSaSTibhAgA bhavanti, tatazcandradinaM candramAsasya triMzatA guNanena muhUrtarAzIkRtasya triMzatA bhAgahAre ekonatrisanmuhUrtA dvAtriMzacca muhUrtasya dviSaSTiAMgA labhyanta iti / tathAjIvaH prazastAdhyavasAnAdivizeSaNo vaimAnikeSvutpattukAmo nAmakarmaNa ekonatriMzaduttaraprakRtIbaMndhAti, tAzcemAH-devagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 vaikriyayadvayaM 4 taijasakArmaNazarIre 6 samacaturasra saMsthAnaM7 varNAdicatuSkaM 11 devAnupUrvI 12 aguruladh 13 upaghAtaM 14 parAdhAtaM 15 ucchvAsaM 16prazastavihAyogati 17trasaM 18 vAdaraM 19 paryAptaM 20 pratyekaM 21 sthirAsthirayoranyatarat 22 zubhAzubhayoranyatarat 23 subhagaM 24 susvaraM 25 AdeyAnAdeyayoranyatarat 26 cazaHkIya'zakItyorekataraM 27 nirmANaM 28 tIrthakarazceti / samavAyaH-29 samAptaH Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-30/64 (samavAyaH-30) tIsaMmohaNIyaThANA paM0 20 / vR. triMzattamaMsthAnaka sugamam, navaraMsthiterIgaSTau sUtrANi,tatramohanIyaMsAmAnyenApTaprakAraM karma vizeSatazcaturthI prakRti tasya sthAnAni-nimittAni mohanIyasthAnAni, tathAmU. (65) je yAvi tase pANe, vArimajhe vigaahiaa| udaeNa kammA mAreI, mahAmohaM pakuvvA / / vR. "jeyAvI tase' ityAdi zlokaH, yazcApitrasAnprANAn-stryAdIn vArimadhye vigAhyapravizyodakena zastrabhUtena mArayati, kathaM ?, Akramya pAdAdinA sa iti gamyate mAryamANasya mahAmohotpAdakatvAtsaGkliSTacittatvAcca bhavazataduHkhavedanIyamAtmanomahAmohaMprakaroti-janayati tadevaMbhUtaM trasamAraNenaikaM mohanIyasthAnamevaM srvtreti| mU. (66) sIsAveDheNa je keI, AveDhei abhikkhnnN| tivyAsubhayasamAyAre, mahAmohaM pakuvvai / / vR. 'sIsA' zlokaH, zIrSAvepTena-ArdracarmAdimayena yaH kazcidveSTayati stryAdivasAniti gamyateabhIkSNa-bhRsaM tIvrAzubhasamAcAraHsaityasya gamyamAnatvAtsa mAryamANasya mahAmohotpAdakatvena Atmano mahAmohaM prakuruta iti 2 / / mU. (67) pANiNA saMpihitANaM, soyamAvariya paanninnN| aMtodanaMtaM mArei, mahAmohaM pkuvvi|| vR.yAvatkaraNAt keSucitsUtrapustakeSuzeSamohanIyasthAnAbhidhAnaparAH zlokAH sUcitAH, keSucit zyanta eveti te vyAkhyAyante-pANinA-hastena saMpidhAya-sthagayitvA, kiMtat ?-'zroto randhra mukhamityartha tathA AvRtya-avarudhya prANinaMtataH antarnadantaM-galamadhye ravaM kurvantaM ghuraghurAyamANamityarthaH, mArayati sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti tRtIyaM 3 / " mU. (68) jAyateyaM samArama bahuM omiyA jaNaM / aMto dhUmeNa mAreI, mahAmohaM pkuvvaai| vR. jAtatejasa' vaizvAnaraM samArabhya' prajvAlya bahuM prabhUtaM 'avarudhya mahAmaNDapavATAdiSu prakSipya 'jana' lokaM antaH-madhyeghUmena-vahiliGgena athavAantadhUmo yasyAsAvantadhUmastenajAtatejasA vibhaktipariNAmAt mArayati yo'sau mahAmohaM prakaroti caturthaM 4 / mU. (69) sissammi je pahaNai, uttamaMgammi ceyasA / vimajja matthayaM phAle, mahAmohaM pakuvvai / / vR.zIrSezirasiyaH prahanti-khagamudgarAdinA praharatiprANinamiti gamyate, kiMbhUte svabhAvataH zirasi ? -'uttamAGge' sarvAvayavAnAM pradhAnAvayave tadvighAte'vazyaM maraNAt cetasA-saGiklaSTena manasA na yathAkathaccidityarthaH tathA bibhajya mastakaM prakRSTaprahAradAnena sphoTayati-vidArayati grIvAdikaM kAyamapIti gamyate, sa ityasya gamyamAnatvAt mahAmohaM prakarotIti paJcamaM 5 / mU. (70) puNopuNo paNidhie hasti uvahase jJaNaM / phaleNaM ahuvA daNDeNaM, mahAmohaM pakubbai / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-30 63 vR.paunaHpunyenapraNidhinA-mAyayA yathA vANijakAdiveSaMvidhAya galakarttakAH pathi gacchatA saha gatvA vijane mArayati tathA hatvA-vinAzya iti gamyate upahaset AnandAtirekAt 'jana' mUrkhalokaM hanyamAnaM, kena hatyA ? -'phalena' yogabhAvitena mAtuliGgAdinA 'aduvA' athavA daNDena prasiddhena sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti SaSTham 6 / mU. (71) gUDhAyArI nigUhijjA, mAyaM mAyAe chaaye| asaccavAI niNhAI, mahAmohaM pakubvai / / vR. 'gUDhAcArI' pracchannAnAcAravAn nigUhayeta-gopayet, svakIyaM pracchannaM duSTamAcAraM tathA mAyAMparakIyAMmAyayA svakIyayA chAdayet-jayet, yathA zakunimArakAzchadairAtmAnamAvRtyazakunIn gRhNantaH svakIyamAyayAzakunimAyAMchAdayanti, tathA asatyAvAdI 'nihnavI' apalApakaH svakIyAyA mUlaguNottaraguNapratisevAyAH sUtrArthayorvA mahAmohaM prakarotIti saptamaM 7 / mU. (72) dhaMsei jo abhUeNaM, akammaM attakammuNA / aduvA tuma kAsitti, mahAmohaM pakuvvai / / vR. dhvaMsayati-chAyayA bhraMzayati iti yaH puruSo'bhUtena-asadbhUtena, kaM ? -akarmakaMavidyamAnaduzceSTitaM AtmakarmaNA-AtmakRtaRSidhAtAdinAduTavyApAreNa 'aduvA' athavA yadanyena kRtaM tadAzritya parasya samakSamevaM tvamakArSIretanmahApApamiti vadati, vadikriyAyAH gamyamAnatvAtsa ityasyApi gamyamAnatvAt mahAmohaM prakarotItyaSTamaM / mU. (73) jANamANo parisao, saccAmosANi bhaasi| akkhINajhaMjhe purise, mahAmohaM pakuvyai / / vR. jAnAnaH yathA anRtametatpariSadaH-sabhAyAMbahujanamadhye ityarthaH, satyAmRSANi-kiccitsatyAni bahvasatyAni vastUni vAkyAni vA bhASate 'akSINajhaJjhaH' anuparatakalahaH yaH sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti navamaM 9 // mU. (74) anAyagassa nayavaM, dAre tasseva dhNsiyaa| viulaM viskhobhaittANaM, kiccANaM paDibAhiraM / / mU. (75) __uvagasaMtaMpi jhapittA, paDilomAhiM vgguhi| bhogabhoge viyAreI, mahAmohaM pakuvvai / / vR. anAyakaH-avidyamAnanAyako rAjA tasya nayavAn-nItimAnamAtyaH sa tasyaiva rAjJo 'dArAn' kalatraM dvAraM vA-arthAgamasyopAyaM dhvaMsayitvA bhogabhogAn vidArayatIti sambandhaH, kiM kRtvA ? -'vipulaM' pracuramityarthaH, 'vikSobhya' sAmantAdiparikarabhedena saMkSobhya nAyakaMtasya kSobha janayitvetyarthaH, 'kRtvA' vidhAyaNamityalaGkAre pratibAhya-anadhikAriNaM dArebhyo'rthAgamadvArebhyo vA, dArAmrAjyavAsvayamadhiSThAyetyarthaH, tathA upakasantamapi samIpamAgacchantamapi, sarvasvApahAre kRteprAbhRtenAnulomaiH karuNaizca vacanairanukUlayitumupasthitamityarthaH, jhampayitvA-aniSTavacanAvakAza kRtvA pratilomAbhiH-tasya pratikUlAbhirvAgbhi-vacanairetAzastAIzastvamityAdibhirityarthaH, 'bhogabhogAn' viziSTAn zabdAdIn vidArayati yo'sau mahAmohaM prakarotIti dazamaM 10 // akumArabhUeje keI, kumArabhUettihaM ve| itthIhiM giddhe vasae, mahAmohaM pakuvvai / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 samavAyAGgasUtram-30/76 vR.akumArabhUtaH akumArabrahmacArIsanyaHkazcitkumArabhUto'haMkumArabrahmacArI ahamiti vadati, athaca strISu gRddho-vazakazcastrINAmevAyatta ityarthaH, athavA 'vasati' AstesamahAmohaM prakarotItyekAdazaM / 11 / mU. (77) abaMbhayArI je keI, baMbhayArIttihaM ve| gaddahevva gavAM majhe, vissaraM nayaI nadaM / / mU. (78) appaNo ahie bAle, maayaamosNbhuNbhse| ____ itthIvisayagehIe, mahAmohaM pakubvai / / vR. abrahmacArI maithunAdanivRtto yaH kazcittatkAla evasevyAbrahmacaryaM brahmacArI sAmpratamahamityatidhUrtatayA parapravandhanAya vadati, tathA ya evamasobhAvahaM satAmanAdeyaM bhaNan gardabhaiva gavAMmadhye visvaraM na vRSabhavanmanojJaMnadati-muccati nadaM-nAdaM zabdamityarthaH, tathA ya evaM bhaNannAtmano'hito-na hitakArIvAlomUDhomAyAmRSAvahuzaH-anRtaMprabhUtaMbhASate, yazcaivaM ninditaM bhASate, kayA?-strIviSayagudhyA hetubhUtayA sa itthaMbhUto mahAmohaM prakarotIti dvAdazam 12 / mU. (79) je nissie uvvahai, jasasAhigameNa vA / tassa lubhai vittammi, mahAmohaM pakuvvai / / vR.yaMrAjAnaM rAjAmAtyAdikaMvA nizritaM-AzritaM udvahate-jIvikAlAbhenAtmAnaM dhArayati, kathaM?-yazasAtasya rAjAdeH satko'yamitiprasidhyA abhigamanena vA-sevayA AzritarAjAdestasya nirvAhakAraNasya rAjAde bhyati vitte' dravye yaH sama mahAmohaM prakarotIti trayodazaM 13 / mU. (80) IsareNa aduvA gAmeNaM, anisare iisriike| tassa saMpayahINassa, sirI atulmaagyaa| mU. (81) IsAdoseNa AviThe, kalusAvilaceyase / 'je aMtarAaMceei, mahAmohaM pakuvvai / / vR. 'IzvareNa' prabhuNA 'aduvA' athavA 'grAmeNa' janasamUhena anIzvara IzvarIkRtaH tasya pUrvAvasthAyAmanIzvarasya sampragRhItasya puruskRtasya prabhvAdinA zrIH-lakSmIratulA-asAdhAraNA AgatA prAptA atulaM vA yathA bhavatItyevaM zrIH samAgatA AgatazrIkazca prabhvAdyupakArakaviSaye IrSyA- doSeNAviSTo-yuktaH kaluSeNa-dveSalobhAdilakSaNapApenAvilaM-gaDulamAkulaM vA ceto yasya satathA yo'ntarArtha-vyavacchedaMjIvitazrIbhogAnAM cetayate' karotiprabhutvAderasaumahAmohaMprakarotIti caturdazaM 14 / mU. (82) sappI jahA aMDauDaM, bhattAraM jo vihiNsi| seNAvaiM pasasthAraM, mahAmohaM pakuvvai / / vR. 'sI' nAgI yathA 'aNDauDa' aNDakakUTaM svakIyamaNhakasamUhamityartha, aNsya vA puTaM-samvandhadaladvayarUpaM hinasti, evaM bhari-poSayitAraMyo vihinasti senApati rAjAnaM prazAstAraMamAtyaM dharmapAThakaM vA sa mahAmohaM prakarotIti, tanmaraNe bahujanaduHsthatA bhavatIti paccadazaM 15 mU. (83) je nAyagaM ca rahassa, neyAraM nigamassa vaa| seTTi bahuravaM hatA, mahAmohaM pakuvvai / / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 30 65 vR. yo nAyakaM vA prabhuM rASTrasya rASTramahattarAdikamiti bhAvaH, tathA 'netAraM ' pravartayitAraM prayojaneSu nigamasya-vANijakasamUhasya, kaM ? -zreSThinaM' zrIdevatAGkitapaTTabaddhaM, kiMbhUtaM ? - 'bahuravaM' bhUrizabdaM pracurayazamityarthaH hatvA mahAmohaM prakuruta iti SoDazaM 16 / mU. (84) bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM / eyArisaM naraM haMtA, mahAmohaM pakuvvai // vR. 'bahujanasya' paJcaSAdInAM lokAnAM 'netAraM' nAyakaM dvIpa iva dvIpaH saMsArasAgaragatAnAmAzvAsasthAnaM athavA dIpa iva dIpo'jJAnAndhakArAvRtabuddhidRSTiprasarANAM zarIriNAM heyopAdezyavastustomaprakAzakatvAt taM, ata eva trANaM- ApadrakSaNaM prANinAmetAdhzaM yAdRzA gaNadharAdayo bhavanti, 'navaraM' prAvacanikAdipuruSaM hatvA mahAmohaM prakarotIti saptadazaM 17 / pU. (85) uvaTThiyaM paDivirayaM, saMjayaM sutavassiyaM / vukamma dhammAo bhaMsei, mahAmohaM pakuvvai // bR. upasthitaM pravrajyAyAM pravivrajiSumitarthaH, 'prativirataM' sAvadyayogebhyo nivRttaM pravrajitamevetyarthaH 'saMyataM' sAdhuM 'sutapasvinaM' tapAMsi kRtavantaM zobhanaM vA tapaH zritaM-AzritaM kacit 'je bhikkhuMjagajIvaNaM ti pAThaH, tatra jaganti-jaMgamAni ahiMsakatvena jIvayatIti jagajjIvanastaM vividhaiH prakArairupakramyAkramya vyapakramya balAdityarthaH, dharmAt zrutacAritralakSaNAdabhaMzayati yaH sa mahAmohaM prakarotIti aSTAdazaM 18 / sU. (86) tahevAnaMtanANINaM, jiNANaM varadaMsiNaM / tesiM avanavaM bAle, mahAmohaM pakuvvai // bR. yathaiva prAktanaM mohanIyasthAnaM tathaivedamapi, anantajJAninAM jJAnasyAnantaviSayatvena akSayitvena vA jinAnAM arhatA varadarzinAM kSAyikadarzanatvAt teSAM ye jJAnAdyanekAtizayasampadupetatvena bhuvanatraye prasiddhAH 'avarNa' avarNavAdo vaktavyatvena yasyAsti so'varNavAn, yathA nAsti kazcit sarvajJo, jJeyasyAnantattvAt, uktaM ca 119 11 "ajavi dhAvai nANaM ajjavi ya anaMtao alogovi / avi na koI viuhaM pAvanti savvanuyaM jIvo // aha pAvati to saMto hoi aloo na ceyamiti tti / adUSaNaM caitad, utpattisamaya eva kelajJAnaM yugapallokAloko prakAzayadupajAyate, yatA'pavarakAntarvarttidIpakalikA apavarakamadhyaprakAzasvarUpetyabhyupagamAditi, bAlaH-ajJo mahAmohaM prakarotIti ekonaviMzatitamaM 19 / mU. (87) neyAiassa maggassa, duThThe avayarI bahu / taM tippayaMto bhAvei, mahAmohaM pakuvyai // vR. 'naiyAyikasya' nyAmanatikrAntasya 'mArgasya' samyagadarzanAdeH mokSapathasya duSTo dviSTho vA'apakaroti' apakAraM karotIti, 'bahu' atyarthaM pAThAntareNApaharati bahujanaM vipariNamayatIti bhAvaH taM mArga 'tippayaMto' tti nindayan bhAvayati-nindayA dveSeNa vAM vAsayati AtmAnaM paraM ca yaH 4 5 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 sama mahAmohaM prakarotIti viMzatitamaM 20 / mU. (88) samavAyAGgasUtram-30/87 AyariyauvajjhAehiM suvaM viNavaM ca gaahie| te ceva khrisaI bAle, mahAmohaM pakuvvai / / vR. AcAryopAdhyAyairyaiH zrutaM svAdhyAyaM vinayaM ca cAritraM 'grAhitaH' zikSitaH tAneva 'khisati' nindati-alpazrutA ete ityAdi jJAnataH anyatIrthikasaMsargakAriNa ityAdi darzanataH mandadharmANaH pArzvasthAdisthAnavarttina ityAdi cAritrataH, yaH sa evaMbhUto bAlo mahAmohaM prakarotItyekaviMzatitamaM 21 / mU. (89) AyariuvajjhAyANaM, sammaM no paDitappai / appaDipUyae thaddhe, mahAmohaM pakuvvai // vR. AcAryAdIn zrutadAnaglAnAvasthApraticaraNAdibhistarpitavataH- upakRtavataH samyak na tAn prati 'tarppayati' vinayAhAropadhyAdibhirna pratyupakarotIti, tathA apratipUjako napUjAkArI tathA 'stabdho' mAnavAn sa mahAmohaM prakarotIti dvAviMzatitamaM 22 / mU. (90) abahussue ya je keI, sueNaM pavikatthaI / sajjhAyavAyaM vayai, mahAmohaM pakuvvai // vR. abahuzrutazca yaH kazcit zrutena 'pravikatthate' AtmAnaM zlAghate zrutavAnahamanuyogadharo'hamityevaM, athavA kasmiMzcittvamanuyogAcAryo vAcakoveti pRcchati pratibhaNati AmaM, svAdhyAyavAdaM vadati vizuddhapAThako'hamityAdikaM yaH sa mahAmohaM zrutAlAbhahetuM prakarotIti trayoviMzatitamaM 23 / .mU. (91) atavassIe ya je keI, taveNa pavikatthai / savvaloyapare teNe, mahAmohaM pakubvai // 'vR. 'atavassIe' sugamaM, pUrvArddhaM pUrvavat, navaraM 'sarvalokAt' sarvajanAt sakAzAtparaHprakRSTaH stenaH cauro bhAva cauratvAt mahAmohaM atapasvitAhetuM prakarotIti caturviMzatitamaM 24 / sU. (92) sAhAraNaThThA je keI, gilaNammi uvaTThie / pabhU na kuNaI kicaM, majjhapi se na kuvvai // saDhe niyaDIpatrANe, kasulAulaceyase / appaNI ya abohIya, mahAmohaM pakuvvai // mU. (93) vR. sAdharaNArtha mupakArArthaM yaH kazcidAcAryadiglAne- rogavati 'upasthite' pratyAsannIbhUte 'prabhuH' samartha upadezenauSadhA- didAnena ca svato'nyatazcopakAraM na karoti, kRtyamupekSate ityarthaH, kenAbhiprAyeNetyAha- mamApyeSa na karoti kiMcanApi kRtyaM samartho'pi sanvidveSeNa, asamartho vA'yaM bAlatvAdinA kiM kRtenAsya ?, punarupakartumazaktatvAditi lobheneti, 'zaThaH' kaitavayuktaH zaktilopanAt nikRti mAyA tadviSaye prajJAnaM yasya sa tathA glAnaH praticaraNIyo mA bhavatviti glAnaveSamahaM karomIti vikalpavAnityarthaH, ata eva ca kaluSAkulacetAH AtmanazcAbodhikobhavAntarAprAptavyajinadharmako glAnApratijAgareNA jJAvirAdhanAt cazabdAtpareSAM cAvodhikaH avidyamAnA bodhirasmAditi vyutpAdanAt ye hi tadIyaM glAnApratijAgaraNamupalabhya jinadharmaparAGmukhA bhavanti Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-30 teSA mabodhistatkRteti sa evambhUto mahAmohaM prakarotIti paJcaviMzatitamaM 25 / mU. (94) je kahAhigaraNAI saMpauMje puNo punno| savvatitthANa bheyANaM, mahAmohaM pkubbi| vR. kathA-vAkyaprabandhaH zAstramityarthastadrUpANyadhikaraNAni kathAdhikaraNAni-kauTilyazAstrAdIni prANyupamardanapravartakatvena teSAmAtmanodurgatAvidhAkAritvakaraNAta, kathayA vA kSetrANi kRSata gAmasUyatetyAdikayA adhikaraNAni tathAvidhapravRttirUpANi, athavA kathA-rAjakathAdikA adhikaraNAnica-yantrAdInikalahAvA kathAdhikaraNAnitAni samprayuktepunaHpunaH evaM sarvatIrthabhedAya' saMsArasAgarataraNakAraNatvAt tIrthAni-jJAnAdIniteSAMsarvathA nAzAyapravarttamAnaH sa mahAmohaM prakarotIti SaDaviMzatitamaM 26 / / mU. (95) je a Ahammie joe, saMpaoje puNo punno| sahAheuM sahIheuM, mahAmohaM pakuvvai / vR. 'je ya Ahammie' kaNThayam, navaraM adhArmikayogA-nimittavazIkaraNAdiprayogAH kimarthaM? -lAdhAhetoH-mitranimittamityarthaH iti saptaviMzatitamaM 27 / mU. (96) je amANussae bhoe, aduvA paarloie| te'tippayaMto Asayai, mahAmohaM pakuvvada // vR.yazca mAnuSyakAn bhogAn athavA pAralaukikAn 'te'tti vibhaktipariNAmAttaisteSu vA atRpyan-tRptimagacchan 'AsvAdate' abhilaSati Azrayati vA sa mahAmohaM prakarotIti aSTAviMzatitama 28 / ... mU. (97) iTTI juI jaso vanno, devANaM blviiriyN| tesiM avannavaM bAle, mahAmohaM pakuvvai / / - vR. RddhiH-vimAnAdisampat dyutiH-zarIrAbharaNadIpti yazaH-kIrti varNa-zuklAdi zarIrasambandhI devAnAM vaimAnikAdInAM balaM-zArIraM vIryaM jIvaprabhavaM astItyadhyAhAraH, teSAmiha apergamyamAnatvAt teSAmapi devAnAmanekAtizAyiguNavatAmavarNavAn-azlAghAkArI athavA 'avarNavAn' kenollApena devAnAmRddhirdevAnAdhutirityAdi kvA vyAkhyeyaM, na kiJciddevAnAmRdadhyAdikamastItyavarNavAdavAkya-bhAvArthaya evambhUtaH sa mahAmohaM prakarotIti ekonatriMzattamaM 29 / mU. (98) apassamANo passAmi, deve jakkhe ya gujjhge| ___annANI jiNapUyaTTI, mahAmohaM pkubvi|| vR. apazyanapi yo brUte pazyAmi devAnityAdisvarUpeNa, ajJAnI jinasyeva pUjAmarthayate yaH sa jinapUjArthI, gozAlakavat, sa mahAmohaM prakarotIti triMzattamam 30 / mU. (99) dherai NaM maMDiyaputte tIsaM vAsAI sAmannapariyAyaM pAuNittA siddhe buddhe jAva svvdukkhpphiinne| egamege NaM ahorattetIsamuhutte muhattaggeNaM pa0, eesiNaMtIsAe muhuttANaMtIsaMnAmadhejA pa0 taM0-rodde satte mitte vAU supIe 5 abhicaMde mAhide palaMbe baMbhe sace 10 ANaMde vijae vissaseNe pAyAvace uvasame 15 IsANe taDhe bhAviappA vesamaNe varuNe 20 satarisabhe gaMdhabbe Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-30/99 aggivesAyaNe Atave Avate 25 tahave bhUmahe risame savvaTThasiddhe rakkhase 30 / are NaM arahA tIsaM ghaNuiM uddhaM uccatteNaM hotthA, sahassArassa NaM deviMdassa devaranno tIsaM sAmANiyasAhassIopa, pAseNaMarahAtIsaMvAsAiMagAravAsamajhevasittAagArAoaNagAriyaM pavvaie, samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAiM agAravAsamajhe vasittA agArAo aNagAriyaM pvvie| rayaNappabhAeNaM puDhavIetIsaMnirayAvAsasayasahassA pa0, imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tIsaM paliovamAiMThiIpa, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tIsaM sAgarovamAI ThiI p0| asurakumArANaMdevANaM atdhegaiyANaMtIsaMpaliovamAiMThiIpa0, uvarimauvarimagevejayANaM devANaM jahanneNaM tIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / je devA uvarimamajjhimagevejaesu vimANesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM tIsaM sAgarovamAiM ThiIpa0, teNaM devA tIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM tIsAe vAsasahassehiM AhAraDhe samupajjA / ___saMtegaiyA bhavasiddhiyAjIvAje tIsAe bhavaggahaNehiM sinjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. raudrAdayo muhUrtAzcAdityodayAdArabhya krameNa bhavanti, eteSAM ca madhye madhyamAH SaT kadAciddine'ntarbhavanti kdaacidraatraaviti| samavAyaH-30 samAptaH muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavayAneM trIzatama samavAyasya TIkA parisamAptA / (samavAyaH-31) mU. (100) ekkatIsaM siddhAiguNA pa taMjahA-khINe AbhinibohiyanANAvaraNe khINe suyanANAvaraNe khINe ohinANAvaraNe khINe maNapajavanANAvaraNe khINe kevalanANAvaraNe khINe cakhudaMsaNAvaraNe khINe acakkhudaMsaNAvaraNe khINe ohidasaNAvaraNe khINe kevaladasaNAvaraNe khINe niddA khINe niddAniddA khINe payalA khINe payalApayalAkhINe thINaddhI khINe sAyAveyaNijje khINe asAyaveyaNijje khINe daMsaNamohaNije khINe carittamohaNije khINe neraiAue khINe tiriAue khINe maNussAue khINe devAue khINe uccAgoe khINe niccAgoe khINe subhanAme khINe asubhanAme khINe dAnaMtarAe khINe lAbhaMtarAe khINe bhogaMtarAe khINe uvabhogatarAe khINe viiriaNtraae| vR. ekatriMzattamaM sthAnakaM sugama, navaraM siddhAnAmAdau-siddhatvaprathamasamaya eva guNAH siddhAdiguNAH, te cAbhinibodhikAvaraNAdikSayasvarUpA iti / ma.(101)maMdareNaM pavvae dharaNitale ekatIsaMjoyaNasahassAiMchaccevaM tevIse joyaNasae kiMcidesUNA parikkheveNaM p0| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 samavAyaH - 31 jayA NaM sUrie savvabAhiriyaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carai tayA NaM ihagayassa maNussarasa ekatIsAe joyaNasahassehiM adRhi a ekkatIsehiM joyaNasaehiM tIsAe saTTibhAge joyaNassa sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchai, abhivaDDie NaM mAse ekkatIsaM sAtiregAI rAiMdiyAI rAidiyaggeNaM pa0 / Aice NaM mAse ekkatIsaM rAiMdiyAiM kiMci visesUNAI rAidiyaggeNaM pa0 / imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM ekkatIsaM paliovamAI ThiI pa0, asattamAe paDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM ekkatIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM ekkatIsaM paliovamAiM ThiIpa, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM ekkatIsaM pali ovamAI ThiI pa, vijayavejayaMtajayaMta aparAjiANaM devANaM jahatreNaM ekkatIsaM palio mAI ThiI pa0, je devA uvarimauvarimagevejjayavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM ekkatIsaM sAgaravabhAI ThiI pa0 / te NaM devA ekatIsAe addhamAsehiM ANamaMtivA pANamaMti vA utsasaMti vA nissasaMti vA, tesi NaM devANaM ekkatIsaM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je ekkatIsehiM bhavaggahaNehiM sijjhirasaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / . vR. mandaro meru, sa ca dharaNItale dazasahaviSkambha itikRtvA yathokta paridhipramANo bhavatIti "jayA NaM sUrie" ityAdi, kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM bhavati, maNDalaM ca jyotiSka mArgo'bhidhIyate, tatra jambUdvIpasyAntaH azItyadhike yojanazate paJcaSaSTi sUryamaNDalAni bhavanti, tathA lavaNasamudre trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavagAhyaikonaviMzatyadhikaM yojanazate paJcaSaSTi sUryamaNDalAni bhavanti, tathA lavaNasamudre trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavagAyaikonaviMzatyadhikaM sUryamaNDalazataM bhavati, tatra sarvabAhya-samudrAntargatamaNDalAM paryantimaM, tasya cAyAmaviSkambho lakSaM SaT zatAni ca yojanAnAM SaSTayadhikAni, paridhistu vRttakSetragaNitanyAyena trINi lakSANi aSTAdaza sahastrANi trINi zatAni paJcadazottarANi 318315, etAvatakSetramAdityo'horAtradvayena gacchati, tatra ca SaSTirmuhUrtA bhavantIti SaSThayA bhAgApahAre yallabdhaM tanmuhUrttagamyakSetrapramANaM bhavati, tacca paJca sahasrANi trINi ca paJccottarANi zatAni paJcadaza yojanaSaSTibhAgAH etacca divasArddhena guNyate, yadA ca sarvabAhye maNDale sUryazcarati tadA dinapramANaM dvAdaza muhUtAH tadarddha ca SaTU, ataH SaDabhirmuhUrtairguNitaM muhUrttagatipramANaM cakSusparzagatipramANaM bhavati, tatra ekatriMzatsahasrANi aSTau ca zatAnyekatriMzadadhikAni trizacca yojanaSaSTibhAgAH 31831 / abhivarddhitamAsaH-abhivarddhitasaMvatsarasya catuzcatvAriMzadahorAtradviSaSTibhAgAdhikatrayazItyadhikazatatrayarUpasya 383 14/ 62 dvAdazo bhAgaH, abhivarddhitasaMvatsarazcAsau yatrAdhikamAsako bhavati, tatra trayodazacandramAsAtmakatvAccandramAsazca ekonatriMzatA dinAnAM dvAtriMzatA ca dinadviSaSTibhAgAnAM bhavatIti, 'sAiregAI' ti ahorAtrasya caturviMzatyuttarazatabhAgAnAmekaviMzatyuttarazatenAdhikAnIti, AdityamAso yena kAlenAdityo rAzi bhuGkte kiMcivisesUNAI ti ahorAtrArddhena nyUnAnIti / samavAyaH - 31 samAptaH Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 samavAyAnasUtram-32/102 samavAyaH-32 pU. (102) battIsaM jogasaMgahA pa0 taM0 - vR. dvAtriMzataM sthAnakamapi vyaktaM, navaraM yujyante iti yogAH -manovAkkAyavyApAraH te ceha prazastA eva vivakSitAsteSAM ziSyAcAryagatAnAmAlocanAnirapalApAdinA prakAreNa saGagrahaNAni saGagrahAH prazastayogasaMgrahAH prazastayogasaGagrahanimittatvAdAlocanAdaya eva tathocyante, te ca dvAtriMzadbhavanti, tadupadarzakaM zlokapaJcakaM / mU. (103) -AloyaNa 1 niravalAve 2, AvaIsu daDhadhammayA 3 / anissiovahANe 4 ya, sikkhA 5 nippaDikammayA 6 // bR. 'AloyaNe' tyAdi, asya gamanikA - tatra 'aloyaNa' tti mokSasAdhanayogasaGagrahAya ziSyeNA cAryAyAlocanA dAtavyA 1 'niravalAve' tti AcAryo'pi mokSasAdhakayogasaGagrahAyaiva dattAyAmA- locanAyAM nirapalApaH syAt, nAnyasmai kathayedityarthaH 2, 'AvaIsu daDhadhammaya'tti prazastayogasaGagrahAya sAdhunA''patsu dravyAdibhedAsu ddaDhadharmatA kAryA, sutarAM tAsu DhadharmiNA bhAvyamityarthaH 3, 'aNissi ohahANe ya'tti zubhayogasaGagrahAyaivAnizritaM ca-tadanyanirapekSamupadhAnaM ca tapo'nizritopadhAnaM parasAhAyyAnapekSaM tapo vidheyamityarthaH 4 'sikkha 'tti yogasaGagrahAya zikSA'' sevitavyA, sA ca sUtrArthagrahaNarUpA pratyupekSAdyAsevanAtmikA ceti dvidhA, 5, 'nippaDisakammaya'tti tathaiva niSparita - karmatA zarIrasya vidheyA 6 || mU. (104) annAyayA alobhe 8 ya, titikkha 9 ajave 10 suI 11 / sammadiTThI 12 samAhI 13 ya, AyAre 14 viNaovae 15 / / vR. 'annAyaya'tti tapaso'jJAtatA kAryA, yazaH pUjAdyarthitvenAprakAzaya bhistapaH kAryamityarthaH 7, 'alobhe ya'tti alobhatA vidheyA 8, 'titikkha' tti titikSA parISahAdi- jayaH 9, 'ajave'tti Arjava: RjubhAvaH 10, 'sui' tti zuci satyaM saMyama ityarthaH 11 'sammadiTThi tti samyagaSTi-samdarzanazuddhiH 12, 'samAhI ya'tti samAdhizca cetaH svAsthyaM 13, 'Ayare viNaovae' tti dvAradvayaM tatrAcAropagataH syAt na mAyAM kuryAdityartha 14, vinayopagato bhavet na mAnaM kuryAdityartha 15 // mU. (105) dhiImaI 16 ya saMvege 17, paNihI 18 suvihi 19 saMvare 20 / attadosovasaMhAre 21, savvakAmavirattayA 22 // vR. 'dhiimaI ya' tti dhRtipradhAnA matirdhRtimati- adainyaM 16 'saMvego' tti saMvegaH - saMsArAdbhayaM mokSAbhilASo vA 17 'paNihi' ttipraNidhi-mAyAzalyaM na kAryamityarthaH 18 'suvihi' tti 'suvihi' sadanuSThAnaM 19 saMvarazca - AzravanirodhaH 20 'attadosovasaMhAre' tti svakIyadoSasya nirodhaH 21 'savvakAmavirattaya'tti samastaviSayavaimukhyaM 22 // mU. (106) pacakkhANe 23-24 viussagge 25, appamAde 26 lavAlave 27 / jhANasaMvarajoge 28 ya, udae mAraNaMtie 29 // vR. 'paJcakkhANe 'tti pratyAkhyAnaM mUlaguNaviSayaM 23 'uttaraguNaviSayaM ca 24 viussagge tti vyutsargI dravyabhAvabhedabhinnaH 25 'appamAe 'tti pramAdavarjanaM 26 'lavAlave 'tti kAlopalakSaNaM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-32 71 tena kSaNekSaNesAmAcAryanuSThAnaM kAryaM 27 'jhANasaMvarajoge'ttidhyAnameva saMvarayogodhyAnasaMvarayogaH 28 'udae mAraNaMtie'tti mAraNAntike'pi vedanodaye na kSobhaH kAryaH 29 // mU. (107) saMgANaMca parinAyA 30, pAyacchittakaraNe'viya 311 ArAhaNA yamaraNate 32, bttiisNjogsNghaa|| vR. 'saMgANaMca parinnAya' ttisaGgAnAMcajJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhedabhinnA parijJA kAryA 30 'pAyacchittakaraNe' iti prAyazcittakaraNaM ca kArya 31 'ArAhaNA ya maraNaMte'tti ArAdhanA 'maraNAnte' maraNarUpo'nto maraNAntastatretyete dvAtriMzadyogasaGgrahA iti 32 // mU. (108) battIsaM deviMdA pa-taM0 -camare balI dharaNe bhUAnaMde jAvaghose mahAghose caMde sUre sakke IsANe saNaMkumAre jAva pANae acue| kuMthussa NaM arahao battIsahiyA battIsaM jiNasayA hotyA, sohamme kappe battIsaM vimANAvAsasayasahassA NaM p0| revainakkhatte battIsaitAre pa0, battIsativihe naTTe p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atgaiyANaM neraiyANaM battIsaMpaliovamAI liI pa0, ahesattamAe puDhavIe atgaiyANaM neraiyANaM battIsaM sAgarovamAiMThiI p0| ____ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM battIsaMpaliovamAiMThiIpa, sohammIsANesu kappesu devANaM atthegaiyANaMbattIsaM paliovamAiMThiIpa, jedevA vijayavejayantajayantaaparAjiyavimaNesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM atthegaiyANaM battIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 teNaM devA battIsAe addhamAsehiM ANaMmaMti vA pANamaMti vA ussasaMta vAnIsasaMti, tesi NaM devANaM battIsavAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegayA bhavasiddhiyA jIvAjebattIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimucissaMti parinivvAissaMti savvadukravANamaMtaM krissNti|| dR. indrasUtre yAvatkaraNAt "veNudeve veNudAlI harikate harissahe aggasIhe aggimAnave pugne vasiDhe jalakate jalappahe abhiyagaI amiyavAhaNe velaMbe pahaMjaNe" iti ddazya, punaH yAvatkaraNAt "mAhiMde baMbhelaMtae sukke sahassAre"tti draSTavyaM, iha caSoDazAnAMvyantarendrANAM SoDazAnAmeva cANapatrIkAdIndrANAmalparddhikatvenAvivakSitatvAdasaGkhyAtAnAmapi caMdrasUryANAM jAtigrahaNena dvayoreva vivakSitatvAdvAtriMzaduktA iti| kunthunAthasya dvAtriMzadadhikAni dvAtriMzat kevalizatAnyabhUvan, dvAtriMzadvidhaM nATyama bhinayaviSayavastubhedAdyathA 'rAjapraznakRtAbhidhAnadvitIyopAGga iti sambhAvyate / dvAtriMzatpAtrapratibaddhamiti kecit| samavAyaH-32 samAptaH (samavAyaH-33) mU. (109) tetetIsaMAsAyaNAopa020-sehe rAiNiyassaAsannaM gaMtA bhavaiAsAyaNA sehassa 1 sehe rAiNiyassa purao gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 2 sehe rAiNiyassa sapakkhaM gaMtA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 samavAyAGgasUtram-33/109 bhavai AsAyaNA sehassa3 sehe rAiNiyassa AsannaM ThiccA bhavaiAsAyaNA sehassa 4 jAva sehe rAiNiyassa AlayamANassa tatthagae ceva paDisuNittA bhavai AsAyaNA sehassa 33 / __ camarassaNaM asuriMdassa asuraranno camaracaMcAe rAyahANIe ekkamekkabArAe tettIsaM tettIsaM bhomApana mahAvidehe NaM vAse tettIsaMjoyaNasahassAI sAiregAI vikkhaMbheNaM pa0, jayA NaM sUrie bAhiNaMtaraMtaccaM maMDalaM uvasaMkamittANaM cAraM carai tayANaM ihagayassapurisassa tettIsAe joyaNasahassehiM kiMcivisesUNehiM cakkhupphAsaM hvvmaagcchi| imIse gaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM nerayANaM tettIsaMpaliovamAiM ThiI (pa0), ahesattamAe puDhavIe kAlamahAkAlarorumahAroruesu neraiyANaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI (pa0), appaiTThANanarae neraiyANaM ajahannamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI p0| asurakumArANaM atthegaiyANaM devANaM tettIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu atthegaiyANaM devANaMtettIsaM paliovamAiMThiI pa0, vijayavejayantajayaMtaaparAjiesu vimANesu ukkoseNaM tetIsaMsAgarovamAI ThiI p0| je devA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvvannA tesi NaM devANaM ajahannamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI pa0, te NaM devA tettIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nissasaMti vA, tesiNaM devANaM tettIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjjaa| saMtegaiyA bhavasiddhiyAjIvAje tettIsaMbhavaggahaNehiM sigjhissaMti bujhissaMti munissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. atha trayastriMzattamaM sthAnakaM, tatra AyaH-samyagadarzanAdyavAptilakSaNastasya zAtanAHkhaNDanaM niruktAdAzAtanAH, tatra zaikSaH-alpaparyAyo rAlikasya-bahuparyAyasya Asanna-AsattyA yathA rajo'ccalAdistasya lagati tathAgantA bhavatItyevamAzAtanA zaikSasyetyevaM sarvatra, 'puruo'tti agrato gantA bhavati, 'sapakkha'nti samAnapakSa-samapArvaM yathA bhavati samazreNyA gacchatItyarthaH, 'Thicca'ttisthAtA-AsIno bhavati, yAvatkaraNAddasAzrutaskandhAnusAreNAyA iha draSTavyAH, tAzcaivamarthataH-AsannaM puraH pArzvataH sthAnena tisro'tra niSIdanena ca tisraH tathA vicArabhUmau gatayoH pUrvotaramAcamataH zaikSasyAzAtanA 10 // evaM pUrvaM gamanAgamanamAlocayataH 11 tathA rAtrI ko jAgartIti pRSTe rAlikena tadvacanamapratizrRNvataH 12 rAlikasya pUrvamAlapanIyaM kaMcana avamasya pUrvataramAlapataH 13 azanAdi labdhaparasya pUrvamAlocayataH 14 evamanyasyopadarzayataH 15 evaM nimantrayataH 16 rAlikamanA pRcchayAnyasmai bhaktAdi dadataH 17 svayaM pradhAnataraM bhuJAnasya 18 kvacit prayojane vyAharato rAlikasya vaco'pratizRNvataH 19rAlikaM prati tatsamakSaMvA bRhatA zabdena bahudhA bhASamANasya20 vyAhRtena mastakena vande iti vaktavye kiMbhaNasIti bruvANasya 21 prerayatirAlike kastvaM preraNAyAmiti vadataH 22 Arya ! glAnaM kiM na praticarasItyAdhukte tvaM kiM na taM praticarasItyAdi bhaNataH 23 dharma kathayati gurAvanyamanaskatAM bhajato'nanumodayata ityarthaH 24 kathayati gurauna smarasItivadataH 25dharmakathAmAcchindataH26 bhikSAvelA vartate ityAdivacanataH parSadaM bhindAnasya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH -33 73 27guruparSado'nusthitAyAstathaiva vyavasthitAyAdharmaM kathayataH 28guroH saMstArakaM pAdena ghaTTayataH 29gurusaMstArake niSIdataH30 uccAsane niSIdataH31 samAsane'pyevaM32 trayazittamAsUtroktaiva, rAlikasyAlapatastatragata eva-AsanAdisthita eka pratizRNoti, Agatya hi pratyuttaraM deyamiti zaikSasyAzAtaneti 33 / 'tettIsaM tettIsaMbhoma'tti bhaumAni-nagarAkAraNi, viziSTasthAnAnItyanye / tathA 'jayA NaM sUrie' ityAdi iha sUryasya maNDalayorantare dve dve yojane'TacatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAH,etadviguNaM paccayojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgAH, etAvatA hInaviSkambhasarvabAhyamaNDalAdivatIyaMmaNDalaM bhavati, tatazca vRttakSetraparidhigaNitanyAyena paridhitaH saptadazabhiryojanairaSTatriMzatA caikaSaSTibhAgainyU~naM dvitIyamaNDalaM sarvabAhyamaNDalAdbhavati, evaM tRtIyamaNDale etaddivaguNena hInaM bhavati, tathAhi tadviSkambhastata ekAdazabhiryojanainavabhizcaikaSaSTibhAgaiH paryantimAddhInaM bhavati, paridhitastupaJjatriMzatAyojanaiH paJjadazamizcaikaSaSTibhAgai!naM bhavati, taccatrINi lakSANi aSTAdaza sahasrANi dvezate ekonAzItyuttare SaTcatvArizaccaikaSaSTibhAgA iti, tathA antimaNDalAnmaNDale maNDale dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAM dinavRddhirbhavati, tathA ca tRtIye maNDale yadA sUryazcarati tadA dvAdazamuhUrtAzcatvArazcaikaSaSTibhAgAmuhUrtasya dinapramANaMbhavati, tada. caikaSaSTibhAgIkRtenASTaSaTayadhikazatatrayalakSaNena, sthUlagaNitasya vivakSitatvAt parityaktAMzAH 318279 / tRtIyamaNDalaparidhau guNite sati ekaSaSTayA ca SaSTiguNitayA bhAge hRte yallabhyate tattRtIyamaNDale cakSusparzapramANaM bhavati, taccadvAtriMzatsahANyekottarANi32001 aMzAnAmekaSaSTayA bhAgehate labdhAzcaikonapaccAzataSaSTibhAgAyojanasya trayoviMzatizcaikaSaSTibhAgAyojanaSaSTibhAgasya etattRtIyamaNDe cakSusparzasya pramANaMjambUdvIpaprajJaptayAmupalabhyate, iha tu yaduktaM trayazitkiccinyUnA, tatrasAtirekayojanasyApi nyUnasahasratAvivakSitetisambhAvyate, paccadazamaNDale punaridaM yathoktameva pramANaMbhavati, pratimaNDalaM yojanasya caturazItyAH sAdhikAyAHprathamamaNDalamAne prakSepaNAditi / samavAyaH-33 samAptaH (samavAyaH-34) mU. (110) cottIsaMbuddhAisesApa0taM0-avaTTie kesamaMsuromanahe 1 nirAmayA niruvalevA gAyalaTThI 1 gokkhIrapaMDure maMsasoNie 3 paumuppalagaMdhie ussAsanissAse 4 pacchanne AhAranIhAre adisse maMsacakkhuNA 5 AgAsagayaM cakkaM 6 AgAsagayaM chattaM7AgAsagayAo seyavaracAmarAo 8 AgAsaphAliAmayaMsapAyapIDhaM siihaasnnN9| AgAsagaokuDabhIsahassaparimaMDiAbhirANo iMdajjhao purao gacchai 10 jatya jatthavi yaNaM arahaMtA bhagavanto ciTuMti vA nisIyaMti vA tattha tatthavi yaNaM jakkhA devA saMchatrapattapuSkapallavasAulosacchatto sajjhaosaghaMTo sapaDAgo asogavarapAyavo abhisaMjAyai 11 IsiM piTThao mauDaThANamiteyamaMDalaM abhisaMjAyai aMdhakAviyaNaM dasa disAo pabhAsei 12 bahusamaramaNije bhUmibhAge 13 ahosirA kaMTayA jAyaMti 15 uUvivarIyA suhaphAsA bhavaMti 15 sIyaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joyaNaparimaMDalaM sacao samaMtA saMpamajhijai 16 juttaphusieNaM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-34/110 meheNa ya nihayarayareNUyaM kiJjai 17 jalathalayabhAsurapabhUteNaM biMTavAiNA dasadhdhavanneNaM kusumeNaM jANussehappamANamitte pupphovayAre kijai 18/ ____ amaNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM avakario bhavai 19 maNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM pAubbhAvo bhavai 20 paccAharaoviyaNaM hiyayagamaNIo joyaNanIhArI saro21 bhagavaMcaNaM addhamAgahIe bhAsAe dhammamAikkhai 22 sAvi yaNaM addhamAgahI bhAsA bhAsijjamANI tesiM savvesiMAriyamanAriyANaMduSpayacauppaamiyapasupakkhisarIsivANaMappaNo hiyasivasuhaya bhAsattAe pariNamai 23 puvvabaddhaverAvi ya NaM devAsuranAgasuvannajakkharakhasa kiMpurisagarula gaMdhavyamahoragA arahaopAyamUle pasaMtacittamANasAdhammaMnisAmaMti24 annautthiyapAvayaNiyAvi yaNamAgayA vaMdaMti 25 AgayA samANA arahao pAyamUle nippalivayaNA havaMti 26 / jao jaovi ya NaM arahaMto bhagavaMto viharaMti tao taovi ya NaM joyaNapaNavIsAeNaM ItI na bhavai 21 mArI na bhavai 28 sacaLUna bhavai 29 paracakkaMna bhavai 30 aibuTThI na bhavai31 aNAvuTThI na bhavai 32 dubhikkhaM na bhavai 33 puvvuppannAvi ya NaM uppAiyA vAhI khippamiva uvasamaMti 34 // __ jaMbuddIveNaM dIve cauttIsaM cakkavaddivijayA pataM0-battIsaM mahAvidehe do bharahe eravae, jaMbuddIveNaM dIve cotatIsaM dIhaveyaDDA pa0 / jaMbuddIve NaM dIve ukkosayae cottIsaM titthaMkarA samuppajaMti / camarassaNaM asuriMdassa asuraranno cottIsaMbhavaNAvAsasayasahassA p0|| paDhamapaMcamachaTThIsattamAsu causu puDhavIsu cottIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0/ vR. atha catustriMzattamasthAnake kimapi likhyate-'buddhAisese' tti buddhAnAM-tIrthakRtAmatizeSAH-atizayA buddhAtizeSAH, avasthitaM-avRddhisvabhAvaM kezAzca-zirojAH zmazrUNi ca kUrcaromANi romANica-zeSazarIralomAni nakhAzca pratItA iti dvandvaikatvamityekaH 1 nirAmayAnIrogA nirupalepA-nirmalA gAtrayaSTi-tanulateti dvitIyaH 2 gokSIrapANDuraM mAMsazoNitamiti tRtIyaH 3 tathA padmaMca-kamalaM gandhadravyavizeSovA yatpadmakamiti rUDhaM utpalaM ca-nIlotpalamutpalakuThaM vAgandhadravyavizeSa-stayoryo gandhaH sa yatrAsti tattathocchvAsanizvAsamiti caturthaH 4 pracchannamAhAranIhAraM abhyavaharaNa-mUtrapurISotsargau, pracchannatvameva sphuTataramAha-adhzyaM mAMsacakSuSA napunaravadhyAdilocanena puMsA itipaccamaM5 etacca dvitiiyaadikmtishyctusskNjnmprtyyN| tathA 'AgAsagaya'ti AkAzagataM-vyomavartiAkAzagataM vA-prakAzamityartha cakradharmaca-Rmiti SaSThaH 6 evamAkAzagaMchatraM chatratrayamityarthaH iti saptamaH 7AkAzake-prakAzezvetavarAmareprakIrNake ityaSTamaH 8 'AgAsaphAliAmaya'tti AkAzamiva yadatyantamacchaM sphaTikaM tanmayaM siMhAsanaM saha pAdapIThena sapAdapIThamitinavamaH 9 'AgAsagao'tiAkAzagato'tyarthaM tuGgaityarthaH 'kuDabhitti laghupatAkAH saMbhAvyantetAbhiH parimaNDitazcAsAvabhirAmazca-abhiramaNIyaiti vigrahaH 'iMdajjhao' tti zeSadhvajApekSayA'timahattvAdindrazvAsau dhvajazca indradhvaja iti vigrahaH, indratvasUcako dhvaja iti vA 'purao' ttijanasyAgrato gacchatIti dazamaH 10 // ciTThanti vA nisIyantiva'ttitiSThantigatinivRttyA niSIdanti-upavizanti takkhaNAdeva'tti Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-34 75 tatkSaNameva akAlahInamityarthaH, patraiH saMchannaH patrasaMchannaH patrasaMchanna iti vaktavye prAkRtatvAt saMchanapatra ityuktaM sacAsau puSpapallavasamAkulazceti vigrahaH, pallavAH-aGkurAH, sacchatraHsadhvajaH saghaNTaH sapatAko'zaukavarapAdapa ityekAdazaH 11 'Isi' ti ISad-alpaM piTThao'tti pRSThataH pazcAdbhAge mauDaThANamittimastakapradeze tejomaNDalaM-prabhApaTalamiti dvAdazaH 12 bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaiti trayodazaH 13 'ahosira'ttiadhomukhAH kaNTakA bhavantIticaturdazaH 14 Rtavo'viparItAH kathamityAha-sukhasparzAbhavantItipaccadazaH 15yojanaMyAvat kSetrazuddhisaMvartakavAteneti SoDazaH 16 'juttaphusieNaM'ti ucitabindupAtena 'nihayarayareNuyaM ti vAtotkhAtamAkAzavarti rajo bhUvartI tureNuriti gandhodazavarSAbidhAnaH saptadazaH 17 / jalasthalajaM yadbhAsvaraM prabhUtaM ca kusumaM tena vRntasthAyinA-Urdhvamukhena dazArddhavarNenapaJcavarNena jAnunorutsedhasya-uccatvasya yatramANaM tadeva pramANaM yasya sa jAnUtsedhapramANamAtraH puSpopacAraH-puSpaprakaraityaSTAdazaH 18tathA 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamadhamadhaMtagandhuddhayAbhirAme bhavaitti kAlAguruzca-gandhadravyavizeSaH pravarakundurukkaM ca-cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM turukkaM ca-zilhakAbhidhAnaMgandhadravyamitidvandvastataetallakSaNoyo dhUpastasyamadhamadhAyamAno-bahulasaurabhyo yo gandha uddhRtaH- udbhUtastenAbhirAmaM-abhiramaNIyaM yattattathA sthAna-niSIdanasthAnamiti prakrama ityekonaviMzatitamaH 19 / tathA "ubhayopAsiMcaNaMarahaMtANaMbhagavaMtANaMduvejakkhA kaDayatuDiyathaMbhiyabhuyAcAmarukkhevaNaMkaraMti"tti kaTakAni-prakoSThAbharaNavizeSAHTitAnibAhyAbharaNavizeSaH tairatibahutvena stambhitAviva stambhitau bhujau yayostau tathA yakSau-devAviti viMzatitamaH 20, bRhadvAcanAyAmanantaroktamatizayadvayaM nAdhIyate, atasyasyAM pUrve'STAdazaiva, amanojJAnAM zabdAdInAma-pakarSa-abhAva ityekonaviMzatitamaH 19 manojJAnAMprAdurbhAva iti viMzatitamaH 20 ___'paccAharao'tti pratyAharato-vyAkurvatobhagavataH hiyayagamaNIo ti hRdayaGgamaH 'joyaNanIhArI'tiyojanAtikramI svaraityekaviMzaH21 'addhamAgahIe'ttiprAkRtAdInAMSannAMbhASAvizeSANAM madhye yAmAgadhI nAma bhASA 'rasorlasaumAgadhyA mityAdilakSaNavatI sAasamAzritasvakIyasamagralakSaNA-'rddhamAgadhItyucyate, tayA dharmamAkhyAti, tasyA evAtikomalatvAditi dvAviMzaH 22 / bhAsijjamANi ti bhagavatA'bhidhIyamAnA 'AriyamaNAriyANaM'ti AryAnAryadazotpannAnAM dvipadAmanuSyAzcatuSpadA-gavAdayaH 'mRgA' ATavyAH pazavo' grAmyAH pakSiNaHpratItAH sarIsRpA-uraHparisarpA bhujaparisapazceiti, teSAM kim?-Atmana AtmanaH-AtmIyayA AtmIyayetyarthaH bhASAtayAbhASAbhAvena parINamatIti sambandhaH, kimbhUtA'sau bhASA? ityAha-hitam-abhyudayaH zivaM-mokSaH sukhaMzravaNakAlodbhavamAnandaM dadAtIti hitazivasukhadeti trayoviMzaH 23 'pUrvabaddhavere'tti pUrvabhavAntare'nAdikAle vA jAtipratyayaM baddhaM-nikAcitaM vairaM-amitrabhAvo yeSAM te tathA, te'pi cAsatAmanyedevAvaimAnikA asurAnAgAzca-bhavanapativizeSAH suvarNA-zobhanavarNopetatvAjyotiSkA yakSarAkSasakinnarAH kiMpuruSAH vyantarabhedAH garuDA-garuDalAJchanatvAt suparNakumArA bhavanapativizeSAH, gandharvA mahoragAzcavyantaravizeSAeva, eteSA dvandvaH, pasaMtacittamANasA' prazAntAnizamaMgatAni citrANirAgadveSAdyanekavidhavi-kArayuktatayA vividhAni mAnasAni-antaHkaraNAni yeSAM te prazAntacittamAnasA dharmaM nizamayanti iti caturvizaH 24 / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-34/110 bRhadvAcanAyAmidamanyadatizayadvayamadhIyate, yaduta-anyatIrthikaprAvacanikAapicaNaM vandante bhagavanmamiti gamyate iti paJcaviMzaH 25 AgatAH santo'rhataH pAdamUle niSpritivacanA bhavanti iti SaDaviMzaH 26 'jao jao'vi ya Nati yatra yatrApi ca deze 'tao tao'ti tatra tatrApi ca paJcaviMzatau yojaneSu Iti-dhAnyAdhupadravakArI pracuramUSakAdiprANigaNa iti saptaviMzaH 27 mAri-janamaraka ityaSTAviMzaH 28 svacakra-svakIyarAjasainyaM tadupadravakAri na bhavatIti ekonatriMzaH 29 evaM paracakraM-pararAjasainyamiti triMzaH 30 ativRSTi-adhikavarSa ityekatriMzaH 31anAvRSTi-varSaNAbhAva iti dvAtriMzaH 32 durbhikSaM-duSkAla ititrayaziH33 'uppAiyA vAhitti utpAtAH-aniSTasUcakA rudhiravRSTayAdayastaddhetukA ye'nAste autpAtikAstathA vyAghayojvarAdhAstadupazamaH-abhAva iti caturzittamaH 34 / . anyacca 'paJcAharao' ita Arabhya ye'bhihitAste prabhAmaNDalaMca karmakSayakRtAH, zeSA bhavapratyayebhyo'nye devakRtA iti, ete ca yadanyathApi dRzyante tanmatAntarabhavagantavyamiti / 'cakkavaTTivijaya'tti cakravartivijetavyAni kSetrakhaNDAni 'ukkosapae cottIsaM titthagarA samuppajaMti'ttisamutpadyante sambhavantItyarthaH na tvekasamayejAyante, caturNAmevaikadA janmasambhavAta, tathAhi-meraupUrvAparazilAtalayo ve siMhAsane bhavato'to dvau dvAvevAbhiSicyete atodvayordvayoreva janmeti, dakSiNottarayostu kSetrayostadAnI divasasadbhAvAt na bharatairAvatayorjinotpattirarddharAtra eva jinotptteriti| 'paDhame'tyAdi prathamAyAM pRthivyAM triMzannarakAvAsAnAM lakSANi, paccamyAM trINiSaSThayA pacconaM lakSaNaM saptamyAM paJca narakAH, evaM sarvamIlane catustriMzallakSANi bhavantIti / samavAyaH-34 samAptaH (samavAyaH-35) mU. (111) paNatIsaM saccavayaNAisesA pa, kuMthU NaM arahA paNatIsaM dhaNUI uddhaM uccatteNaM hotthaa|" datteNaM vAsudeve paNatIsaMdhaNUiM uDDhe uccatteNaM hotthA, naMdaNe NaM baladeve paNatIsa dhaNUiM ur3a uccatteNaM hotyaa| sohamme kappe suhammAe sabhAe mANavae ceiyakhaMbhe hevA uparica addhaterasa addhaterasa joyaNANi vajettA majjhe paNatIsa joyaNesu vairAmaesu golavaTTasamuggaesu jiNasakahAo pa0 bitiyacautthIsu dosu puDhavIsu paNatIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0 / vR. paJcatrizattamasthAnakaM sugamaM / navaraM satyavacanAtizayA Agame na dRSTAH, ete tu granthAntaradRSTAH sambhAvitAH, vacanaM hi guNavadvaktavyaM, tadyathA-saMskAravat 1 udAttaM 2 upacAropetaM 3 gambhIrazabdaM 4 anunAdi 5 dakSiNaM 6 upanItarAgaM7 mahArthaM 8 avyAhatapaurvAparyaM 9 ziSTaM 10 asandigdhaM 11 apahatAnyottaraM 12 hRdayagrAhi 13 dezakAlAvyatItaM 14 tattavAnurUpaM 15 aprakIrNaprasRtaM 16 anyo'nyapragRhItaM 17 / abhijAtaM 18 atisnigdhamadhuraM 19 aparamarmaviddhaM 20 arthadharmAbhyAsAnapetaM21 udAraM 22 paranindAtmotkarSiprayuktaM 23 upagatazlAgha 24 anapanItaM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 35 25 utpAditAcchinnakautUhalaM 26 adbhutaM 27 anativilambitaM 28 vibhramavikSepakilikiccitAdivimuktaM 29 anekajAtisaMzrayAdvicitraM 30 AhitavizeSaM 31 sAkAraM 32 sattvaparigrahaM 33 aparikheditaM 34 avyucchedaM 35 ceti vacanaM mahAnubhAvairvaktavyamiti / 77 tatra saMskAravattvaM saMskRtAdilakSaNayuktatvaM 1 udAttatvaM- uccairvRttitA 2 upacAropetatvaMagrAmyatA 3 gambhIrazabduM meghasyeva 4 anunAditvaM pratiravopetatA 5 dakSiNatvaM saralatvaM 6 upanItarAgatvaM-mAlakozAdi grAmarAgayuktatA 7 ete sapta zabdApekSA atizayAH, anye tvarthAzrayAH, tatra mahArthatvaM-bRhadabhigheyatA 8 avyAhatapaurvAparyatvaM pUrvAparavAkyAvirodhaH 9 ziSTatvaM- abhimatasiddhAntotkAryatA vaktuH ziSTatAsUcakvaM vA 10 asandigdhatvaM asaMzayakAritA 11 apahatAnyottaratvaM- paradUSaNAvi, yatA 12 hradayagrAhitvaM zrotRmanoharatA 1 3 dezakAlAvyatItatvaMprastAvocitatA 14 tattvAnurUpatvaM-vivakSitavastusvarUpAnusAritA 15 aprakIrNaprasRtatvaM- susambandhasya sataH prasaraNaM athavA'sambandhAnadhikAritvAtivistarayorabhAvaH 16 anyo'nyapragRhItatvaMparasparaNa padAnAM vAkyAnAM vA sApekSatA 17 abhijAtatvaM vaktuH pratipAdyasya vA bhUmikAnusAritA 18 atisnigdhamadhuratvaM amRtaguDAdivat sukhakAritvaM 19 aparamamavedhitvaM paramarmAnudadhaTTanasvarUpatvaM 20 arthadharmAbhyAsAnapetatvaM arthadharmapratibaddhatvaM 21 / udAratvaM abhidheyArthasyAtuchatvaM gumphaguNavizeSo vA 22 paranindAtmotkarSaviprayuktatvamiti pratItameva 23 upagatazlAdhatvaMuktaguNayogAtprAtazlAdhatA 24 anapanItatvaM- kArakakAlava- canaliGgAdivyatyayarUpavacanadoSApetatA 25 utpAditAcchinkautUhalatvaM, -svaviSaye zrotRNA janitamavicchinnaM kautukaM yena tattathA tadbhAvastattaMva 26 adbhutatvaM anativilambitatvaM ca pratItaM 27-28 vibhramavikSepakilikiJcitAdivimuktatvaMvibhmo- vaktRmanaso bhrAntatA vikSepaH tasyaivAbhidheyArthaM pratyanAsaktA kilikiJcitaM roSabhayAbhilASAdibhAvAnAM yugapadvA sakRtkaraNamA- dizabdanmanodoSAntaraparigrahastairvimuktaM yattattathA tadbhAvastattvaM 29 anekajAtisaMyAdvicitratvaM iha jAtayo varNanIyavasturUpavarNanAni 30 AhitavizeSatvaM vacanAntarApekSayA DhaukitavizeSatA 31 sAkAratvaMvicchinnavarNapadavAkyatvenAkAraprAptatvaM 32 sattvaparigRhItatvaM sAhasopetatA 33 aparikheditatvaM - anAyAsasambhava - 34 avyuccheditvaM vivakSitArthAnAM samyakasiddhiM yAvadanavacchinnavacanaprameyateti 35 // tathA dattaH-saptamavAsudevaH nandanaH- saptamabaladevaH, etayozcAvazyakAbhiprAyeNa SaDaviMzatidhanuSAmuccatvaM bhavati, subodhaM ca tat, yato'ranAthamallisvAminorantare tAvabhihitau, yato'vAci"aramalliaMtare donni kesavA purisapuMDarIya dattatti, aranAthamallinAthayozca krameNa triMzatpacaviMzatizca dhanuSAmuccatvaM, etadantarAlavarttinozca vAsudevayoH SaSThasaptamayorekona- triMzatSaDaviMzatizca dhanuSAM yujyata iti, ihoktA tu paJcatriMzat syAt yadi dattanandanau kunthunAtha tIrthakAle bhavato, na caitadevaM jinAntareSvadhIyata iti duravabodhamidamiti / sIdharmakalpe saudharmAvataMsakAdiSu vimAneSu sarveSu paJca paJca sabhA bhavanti-sudharmasabhA 1 upapAtasabhA 2 abhiSekasabhA 3 alaGkArasabhA 4 vyavasAyasabhA 5, tatra sudharmasabhAmadhyabhAge maNipIThikopari SaSTiyojanamAno mANavako nAma caityastambho'sti, tatra 'vairAmaesu' tti vajramayeSu tathA golavadvRttA vartulA ye samudgakA bhAjanavizeSAsteSu 'jiNasakahAo' tti jinasakdhIni Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samavAyAGgasUtram-35/ 111 tIrthakarANAM manujalokanirvRtAnAM sakthIniasthIni prajJaptAnIti / 'bitiyacautthI' tyAdi dvitIyapRthivyAM paJcaviMzatirnarakalakSANi caturthyA tu dazeti paJcatriMzattAnIti / samavayAH 35 samAptaH munidIparatnasAgareNa saMzodhita sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAne paJcatriMsata samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAya: 36 mU. (112) chattIsaM uttarajjhayaNA pa0 viNayasuyaM 1 parIsaho 2 cAuraMginaM 3 asaMkhayaM 4 akAmamaraNijjaM 5 purisavijjA 6 urabbhijjaM 7 kAviliyaM 8 namipavvajjA 9 dumapattayaM 10 bahusuyapUjA 11 hariesijjaM 12 cittasaMbhUyaM 13 usuyArijaM 14 samikkhugaM 15 samAhiThANAI 16 pAvasamaNijjaM 17 saMjaijaM 18 / miyacAriyA 19 aNAhapavvajjA 20 samuddapAlijjaM 21 rahanemijaM 22 goyamakesijaM 23 samitIo 24 jannatinaM 25 sAmAyArI 26 khalukijjaM 27 mokkhamaggagaI 28 appamAo 29 tavomaggo 30 caraNavihI 31 pamAyaThANAI 32 kammapayaDI 33 lesajjhayaNaM 34 anagAramagge 35 jIvAjIvavibhattI ya 36 / camarassa NaM asuriMdarasa asuraranno sabhA suhammA chattIsaM joyaNAI uDDuM uccatteNaM hotthA samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa chattIsaM ajANaM sAhassIo hotthA / cettAsoesu NaM mAsesu sai chattIsaMguliyaM sUrie porisIchAyaM nivvattai / g. SaTtriMzatsthAnakaM spaSTameva, navaraM caitrAzvayujormAsayoH sakRd ekadA pUrNimAyAmiti vyavahAro nizcayatastu meSasaGkrAntidine tulAsaGkrAntidine cetyarthaH / SaTatrizaMdaGgulikAM padatrayamAnAM, Aha ca- "cettAsoesa mAsesu, tipayA hoi porisIti / samavAyaH - 36 samAptaH samavAya: 37 mU. (113) kuMthussa NaM arahao sattatIsaM gaNA sattatIsaM gaNaharA hotthA / hemavayaheranavayAo NaM jIvAo sattatIsaM joyaNasahassAiM chadya causattare joyaNasae solasayaegUNavIsaimAe joyaNassa kiMcivisesUNAo AyAmeNaMpa savvAsu NaM vijayavejayaMtajayaMta aparAjiyAsu rAyahANIsu pAgArA sattatIsaM sattatIsaM joyaNAI uDDuM uccatteNaM pa0 / khuDDiyAe NaM vimANapavimattIe paDhame vagge sattatIsaM uddesaNakAlA pa0 / kattiyabahulasattamIe NaM sUrie sattatIsaMguliyaM porisIchAyaM nivvattaittA NaM cAraM carai / bR. saptatriMzatsthAnakamapi vyaktaM, navaraM kundhunAthasyeha saptatriMzadgaNadharA uktAH Avazyake tu trayastriMzat zrUyanta iti matAntaraM, tathA haimavatAdijIvayoruktapramANasaMvAdagAthA / "sattattIsa sahassA chacca sayA joyaNANa causayarA / hemavayavAsajIcA kiMcUNA solasa kalA ya // tti // 1 // kalA ekonaviMzatibhAgo yojanasyeti / tathA vijayAdIni pUrvAdIni jambUdvIpadvArANi Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 37 79 tannAyakAstannAmAno devAsteSAM rAjadhAnya- stannAmikA eva pUrvAdidikSu ito'saGghayeyatame jambUdvIpa iti / kSudrikAyAM vimAnapravibhaktau kAlikazrutavizeSe, tatra kila bahavo vargA-adhyayanasamudAyAtmakA bhavanti, tatra prathame varge pratyadhyayanamuddezasya ye kAlAsta uddezanakAlA iti / yadi caitrasya paurNamAsyAM SaTtriMzadaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati tadA vaizAkhasya kRSNasaptamyAmaGgalasya vRddhiM gatatvAtsaptatriMzadaGgalikA bhavatIti / samavAyaH - 37 samAptaH samavAya: 38 mU. (114) pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa aThThatIsaM ajji AsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hotthA / hemavayaerantravaIyANaM jIvANaM dhaNUpiTTe aTThatIsaM joyaNasahassAiM satta ya cattAle joyaNasae dasa egUNavIsaibhAge joyaNassa kiMcivisesUNA parikkheveNaM pa0, atthassa NaM pavvayarano bitie kaMDe aDatIsaM joyaNasahassAiM uDDuM uccatteNaM hotthA / khaDDiyAe NaM vimANapavibhattI bitie vagge aTTatIsaM uddesaNakAlA pa0 / vR. aSTatriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'ghaNupiDaM' ti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya haimavatairaNyavatAbhyAM dvitIyaSaSThavarSAbhyAmavacchinnasyAropitajyAdhanuHpRSThAkAre paridhikhaNDe dhanuH pRSThe iva dhanuH pRSThe ucyete tatparyantabhUte RjupradezapaGaktI tu jIve iva jIve iti, etatsUtrasaMvAdigAthArddha "cattAlI satta sayA aDatIsa sahassa dasa kalA ya ghaNu" tti / tathA 'atthassa' tti asto - meruryatastenAntarito ravirastaM gata iti vyapadizyate tasya parvatarAjasya - giripradhAnasya dvitIyaM kANDaM vibhAgo'STatriMzadyojanasahasrANyudyatvena bhavatIti, matAntareNa tu triSaSTi sahasrANi yadAha - 119 11 "merussa tinnikaMDA puDhavovalavairasakkarA paDhamaM / rayae ya jAyarUve aMke phalihe ya bIyaM tu / "ekkAgAraM taiyaM taM puNa jaMbUNayamayaM hoi / joyaNasahassa paDhamaM bAhalleNaM ca bitIyaM tu // tevaTTisahassAiM taiyaM chattIsa joynnshssaa| merussuvariM cUlA ubviddhA joyaNaduvIsaM // samavAyaH - 38 samAptaH // 2 // // 3 // samavAyaH-39 mU. (115) namissa NaM arahao egUNacattAlIsaM AhohiyasayA hotyA / samayakhette egUNacattAlIsaM kulapabvayA pa0-tIsaM vAsaharA paMca maMdarA cattAri usukaaraa| doccaca utathapaMcamaSThaTThasattamAsu NaM paMcasu puDhavIsu egUNacattAlIsa nirayAvAsasayasahassA pa0 / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samadAyAnasUtram-39/115 nANAvaraNijjassa mohaNijassa gottassa Auyassa eyAsi NaM cauNhaM kammapagaDINaM egUNacattAlIsaM uttarapagaDIo pa0 / vR. ekonacatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'Ahohiya'tti niyatakSetraviSayAvRdhijJAninasteSAMzatAnIti, kulapavvaya'tti kSetramaryAdAkAritvena kulakalpAH parvatAH kulaparvatAH, kulAni hi lokAnA maryAdAnibandhanAni bhavantItIha tairupamA kRtA / tatra varSadharAstriMd jaMbUdvIpe ghAtakIkhaNDapuSkarArddhapUrvAparArddhaSu ca pratyekaM himavadAdInAMSannAM SannAM bhAvAtmandarAH paJceSukArA ghAtakIkhaNDapuSkarArddhayoH pUrvetaravibhAgakAriNazcatvAraH, evamete ekonacatvAriMzaditi / 'doce'tyAdi dvitIyAyAM paJcaviMzatizcaturthyAMdaza paJcamyAMtrINiSaSTyAM paJconalakSaM saptamyAM panceti yathoktA saMkhyA narakANAmiti / 'nANAvaraNijjetyAdi, jJAnAvaraNIyasyapaJca mohanIyasyASTAviMzatigotrasyadveAyuSazcataH ityevmekonctvaariNshditi| samavAyaH-39 samAptaH (samavAyaH-40) - mU. (116) arahao NaM ariSTanemissa cattAlIsaM ajjiyAsAhassIo hotthA, maMdaracUliyANaM cattAlIsaM joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa, saMtI arahA cattAlIsaM dhaNUiM urlDa uccatteNaM hotthaa| bhUyAnaMdassa NaM nAgakumArassa nAgaranno cattAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA pa0 / khuDDiyAe NaM vimANapavibhattIe taie vagge cattAlIsaM uddesaNakAlA p0|| phaguNapunimAsiNIe NaM sUrie cattAlIsaMguliyaMporisIchAyaM nivvaTTaittANaM cAraMcarai, evaM kattiyAevi punimaae| mahAsukke kappe cattAlIsaM vimANAvAsasahassA pa0 / vR. catvAriMzatsthAnakaM vyaktaM, navaraM 'vaisAhapunnimAsiNIe'tti yatkeSucit pustakeSu dRzyate so'papAThaH, 'phagguNapunnimAsiNIe'ttiatrAdhyeyaM, katham?,ucyate, 'pose mAsecauppayA' iti vacanAt pauSapUrNimAsyAmaSTacatvAriMzadaGgulikA sA bhavati tato mAdhe catvAri phAlgune ca catvAri aGgulAni patitAnItyevaM phAlgunapaurNamAsyAM catvAriMzadaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati, kArtikyAmapyevameva, yataH 'cettAsoesu mAsesu, tipayA hoi porisI' tyukta, tataH padatrayasya SaTtriMzadaGgulapramANasya kArtikamAsAtikrame caturaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati, kArtikyAmapyevameva, yataH 'cettAsoesumAsesu, tipayA hoi porisI' tyuktaM, tataH padatrayasya SaTtriMzadagulapramANasya kArtikamAsAtikrame caturaGgulavRddhau catvAriMzadaGgulikA sA bhvtiiti| samavAyaH-40 samAptaH (samavAyaH-41) mU. (117) namissa NaM arahao ekacattAlIsaM aJjiyAsAhassIo hotthA / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 41 causu puDhavIsu ekkacattAlIsaM nirayAvAsasayasahassA pa taM rayaNappabhAe paMkappabhAe tamAe tamatamAe / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe paDhame vagge ekacattAlIsaM uddesaNakAlA pa0 / ca. ekacatvAriMzatsthAnakaM sugamaM, navaraM 'causu' ityAdikrameNa sUtroktAsu catasRSu prathamacaturthaSaSThasaptamISu pRthivISu triMzato dazAnAM ca narakalakSANAM paJcconasya caikasya paJcAnAM ca narakANAM bhAvAdyathoktasaMkhyAste bhavantIti / samavAyaH-41 samAptaH 81 samavAya: 42 mU. (118) samaNe bhagavaM mahAvIre bAyAlIsaM vAsAI sAhiyAI sAmannapariyAgaM pAuNittA siddhe jAba savvadukkhappahINe / jaMbuddIvarasa NaM dIvassa puracchimillAo caramaMtAo godhUmassa NaM AvAsapavvayassa paccacchimille caramaMte esa NaM vAyAlIsaM joyaNasahassAiM saMkhe dayasIme ya, kAloe NaM samudde bAyAlIsaM caMdA joiMsu vA joiMti vA joissaM vA, bAyAlIsaM sUriya pamAsiMsu vA 3 / saMmucchimabhuyaparisappANaM ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAiM ThiI pa0 / nAmakamme vAyAlIsavihe pa0, taM0- gainAme jAinAme sarIranAme sarIraMgovaMganAme sarIrabaMdhananAme sarIrasaMdhAyaNanAme saMdhayaNanAme saMThANanAme vannanAme gaMdhanAme rasanAme phAsanAme agurulahuyanAme uvadhAyanAme parAdhAyanAme AnupuvInAme ussAsanAme AyavanAme ujjoyanAme vihagagainAme tasanAme dhAvaranAme suhumanAme bAyaranAme pajjattanAme apajattanAme sAhAraNasarIranAme patteyasarIranAme thiranAme athiranAme subhanAme asubhanAme subhaganAme dubbhaganAme susaranAme dussaranAme AjanAme anAejanAme jasokittinAme ajasokittinAme nimmANanAme titthikaranAme / lavaNe NaM samudde bAyAlIsaM nAgasAhassIo abbhitariyaM velaM dhAraMti, mahAliyAe NaM vimANavibhattIe bitie vagge bAyAlIsaM uddesaNakAlA pa0 / egamegAe osappiNIe paMcamachaDIo samAo bAyAlIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0, egamegAe ussappiNIe paDhamabIyAo samAo bAyAlIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0 / vR. dvicatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'bAyAlIsaM 'ti chadmasthaparyAye dvAdaza varSANi SaNmAsA arddhamAsazceti kevaliparyAyastu dezonAni triMzadvarSANIti paryuSaNAkalpe dvicatvAriMzadeva varSANi mahAvIraparyAyo'bhihitaH, iha tu sAdhika uktaH, tatra paryuSaNAkalpe yadalpamadhikaM tatra vivakSitamiti sambhAvyata iti jAva' tti karaNAt 'buddhe mutte antagaDe parinivvuDe savvadukkhappahINe ti dRzyaM / 'jambUdvIpasyetyAdi ' puracchimillAo carimaMtAo tti jagatIbAhyaparidherapasRtya gostUbhasyAvAsaparvatasya velaMdharanAgarAjasambandhinaH pAzcAtyacaramAntaH- caramavibhAgo yAvatA'ntareNa bhavati 'esaNaM' ti etadantaraM dvicatvAriMzadyojanasahasrANi prajJaptaM, antarazabdena vizeSo'pyabhidhIyate 46 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 sapavAyAGgasUtram-42/118 ityata Aha-'abAhAe'tti vyavadhAnApekSayA yadantaraM tadityarthaH / 'kAloe Nanti ghAtakIkhaNDapariveTake kAlodAbhidhAne samudre / 'gainAme'tyAdi, gatinAma yadudayAnnArakAditvena jIvo vyapadizyate, jAtinAma yadudayAdekendriyAdirbhavati, zarIranAma yadudayAdaudArikAdizarIraM karoti, yadudayAdaGgAnAMziraHprabhRtInAM upAGgAnAM ca-aGgulyAdInAM vibhAgo bhavati taccharIrAGgopAGganAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAMpUrvabaddhAnA vadhyamAnAnAMca sambandhakAraNaMzarIbandhananAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAM gRhItAnAM yadudayAccharIracanA bhavati taccharIrasaGghAtanAma, tathA'smAM yatasyathAvidhazaktinimittabhUto racanAvizeSo bhavatitatsaMhanananAma, saMsthAnasamacaturasrAdilakSaNaM yato bhavati tatsaMsthAnanAma, tathA yadudayAdvarNAdivizeSavanti zarIrANi bhavanti tadvarNAdinAma, tathA yadudayAdagurulaghutvaM svazarIrasya jIvAnAM bhavati tadagurulaghunAma, tathA yato'GgAvayavaH pratijihvikAdirAtmopaghAtako jAyate tadupaghAtanAma, tathA yato'GgAvayava eva viSAtmakodaMSTrAtvagAdipareSAmupaghAtako bhavatitatparAghAtanAmA tathAyadudayAntarAlagataujIvo yAti tadAnupUrvInAma, tathAyadudayAducchvAsanizvAsaniSpattirbhavati taducchvAsanAma, tathA yadudayAjjIvastApavaccharIro bhavati tadAtapanAma, yathA''dityabimbapRthivIkAyikAnAM, tathA yato'nuSNodyotavaccharIro bhavati tadudyotanAma, tathAyataHzubhetaragamanayuktobhavatitadvihAyogatinAma,sanAmAdInyaSTaupratItArthAni, tathA yataH sthirANA dantAdyavayavAnAM niSpattirbhavatitasthiranAma, yatazcabhrajihavA-dInAmasthirANAM niSpattirbhavati yadasthiranAma, tathA ziraHprabhRtInAM zubhAnAM tacchubhanAma, pAdAdInAmazubhAnAmazubhanAmaiti, zeSANipratitAni, navaraM yadudayAjAtau jAtau jIvadeheSustyAdiliGgAkAraniyamo bhavati tatsUtradhArasamAnaM nirmANanAmeti _ 'paJcamachaTThIosamAottiduSSamAekAntaduSSamAcetyarthaH 'paDhamabIyAuttiekAntaduSSamA duSSamA ceti| samavAyaH-42 samAptaH (samavAyaH-43) mU. (119) teyAlIsaM kammavivAgajjhayaNA p0| paDhamadhautthapaMcamAsu puDhavIsuteyAlIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0 jaMbuddIvassa NaM dIvassa puracchimillAo caramaMtAo gothamassa NaM AvAsapavvayassa puracchimille caramaMte esaNaMteyAlIsaMjoyaNasahassAiMabAhAe aMtarepa, evaM cauddisiMpidagabhAge sNkhedysiime| mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe taiye vagge teyAlIsaM uddesaNa kAlApana vR, tricatvAriMzatsthAnake'pi kiccillikhyate, 'kammavivAgajjhayaNa'tti karmaNaHpuNyapApAtmakasya vipAkazca-phalaM tatpratipAdakAnyadhyayanAni karmavipAkAdhyayanAni, etAnica ekAdazAGgadvitIyAGgayoH saMbhAvyanta iti / ____ 'jaMbuddIvassa NamityAdi, jaMbUdvIpasya paurastyAntAdostUmaparvato dvicatvAriMzadyojanAnAM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 43 sahasrANi tadviSkambhazca sahasraM tadadhikAyAdvAviMzateralpatvenAvivakSaNAdevaMtricatvAriMzatsahasrANi bhvntiiti|evN'cuddisipitti uktadigantarbhAvanacatasrodiza uktA anyathA evaM tidisipitti vAcyaM syAt, tatra caivamabhilApaH- 'jaMbuddIvassaNaM dIvassa dAhiNillAo carimaMtAodaobhAsarasa NaMAvAsapavvayassa dAhiNille carimaMte esaNaM teyAlIsaMjoyaNasahassAiMabAhAe aMtare pannatte' evamanyatsUtradvayaM / navaraM pazcimAyAM zaGkha AvAsapacaMta uttarasyA tu dakasIma iti / samavAyaH-43 samAptaH (samavAyaH-44) mU. (120) coyAlIsaM ajjhayaNA isibhAsiyA diyalogacuyAbhAsiyA pa0 / vimalassaNaM arahao NaM cauAlIsaM purisajugAiM anupir3hi siddhAiM jAva pphiinnaaii| dharaNassa NaM nAgiMdassa nAgaramro coyAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA pa0 / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe cautthe vagge coyAlIsaM udesaNakAlA pa0/ vR. catuzcatvAriMzatsthAnake'pi kiccillikhyate, catuzcatvAriMzat 'isibhAsiya'tti RSibhASitAdhyayanAni kAlikazrutavizeSabhUtAni 'diyaloyacuyAbhAsiya'tta devalokacyutaiH RSibhUtairAbhASitAni devalokacyutAbhASitAni, kvacitpAThaH devaloyacuyANaM isINaM coyAlIsaM isibhAsiyajjhayaNA pa0' _ 'purisajugAI ti puruSAH-ziSyapraziSyAdikramavyavasthitA yugAnIva-kAlavizeSA iva kramasAdhAtapuruSayugAni / __ 'anupiTTiti AnupUrvyA 'anubandheNa'tti pAThAntare tRtIyAdarzanAdanuvandhena-sAtatyena siddhAni 'jAva'tti karaNena 'buddhAiM muttAiM aMtayaDAiM savvadukkhappahINAiMti IzyaM / 'mahAliyAeNaM vimANapavibhattIe'tti caturthe vargecatuzcatvAriMzaduddezanakAlAH prjnyptaaH| samavAyaH-44 samAptaH (samavAyaH-45) mU. (121) samayakhette NaM paNayAlIsaM joyaNasayasahassAhaM AyAmavikkhaMbheNaM pa0 sImaMtae NaM narae, paNayAlesaMjoyaNasayasahassAI AyAma vikkhaMbheNaM pa0, evaM uDuvimANevi IsipabbhArANaM puDhavI evaM cev| dhammeNaM arahA paNayAlIsaM dhaNUI uddhaM uccatteNaM hotthaa| maMdarassaNaM pavvayassa caudisiMpi paNayAlIsaM 2 joyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0|| sabveviNaM divaDDakhettiyA nakkhattA paNayAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM jogaMjoiMsu vA joiMti vA joissaMti vaa| vR. paJcatvAriMzatsthAnake vidaM likhyate, 'samayakhette'tti kAlopalakSitaM kSetraM manuSyakSetramityarthaH, 'sImaMtae NaM'ti prathamapRthivyAM prathamaprastaTe madhyabhAgavartI vRtto narakendraH sImantaka iti / 'uDuvimANetti saudharmezAnayoH prathamaprastaTavarti catasRNAM vimAnAvalikAnAM madhyabhAgavati Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 samavAyAGgasUtram-45/121 vRttaM vimAnakendrakamuDuvimAnamiti / 'IsipavbhAra'tti siddhipRthivI 'maMdarassa NaM pavvayasle tyAdi sUtre lavaNasamudrAbhyanta- raparidhyapekSayAntaraM draSTavyamiti / 'savvevi Na' mityAdi, candrasya triMzanmuhUrtabhogyaM nakSatra kSetraM samakSetramucyate, tadeva sArddhaM dvayarddha dvitIyamardhamasyeti dvayarddhamityevaM vyutpAdanAt tathAvidhaM kSetraM yeSAmasti tAni dvayarddhakSetrakANi nakSatrANi ata eva paJcacatvAriMzanmuhUrttA candreNa sArddhaM yogaH- sambandho yojitavanti / pU. (122) tinneva uttarAI punavvasU rohiNI visAhAya / ee cha nakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // vR. 'tinneva' gAhA, trINyuttarANi uttarAphAlgunya uttarASADhAuttarAbhAdrapadAzca / mU. (123) mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe paMcame vagge paNayAlIsaM uddesaNakAlA pa samavAyaH 45 samAptaH - munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUriviracatA samavAyAGge paJca catvArizatsabhavAyasya TIkA parisamAptA / samavAya: 46 mU. (124) diDivAyassa NaM chAyAlIsaM mAuyApayA pa0, bhIe NaM tivI chAyAlIsaM mAuyakkharApa0, pabhaMjaNassa NaM pAukumAriMdassa chAyAlIsaM bhavaNAvAsasaya sahassA pa0 / vR. atha SaTcatvAriMzatsthAnake kiJcillikhyate, 'diTThivAyassa' tti dvAdazAGgasya 'mAuyApaya'tti sakalavAGmayasya akArAdimAtRkApadAnIva dRSTivAdArthaprasavanibandhanatvena mAtRkApadAni utpAdavigamadhrauvyalakSaNAni tAni ca siddhazreNimanuSyazreNyAdinA viSayabhedena kathamapi bhidyamAnAni SaTcatvAriMzadbhavantIti sambhAvyante / tathA 'baMbhIeNaM livIe' tti lekhyavidhau SaTacatvAriMzanmAtRkAkSarANi tAni cAkArAdIna hakArAntAni sakSakArANi RR lRlu La ityevaM tadakSarapaJcakavarjitAni sambhAvyante, tathA pabhaMjaNassa tti audIcyasyeti / samavAyaH - 46 samAptaH samavAyaH-47 mU. (125) jayA NaM sUrie savvabbhitaramaMDalaM uvasaGkamittANaM cAraM carai tathA NaM ihagayassa maNUsassa sattacattAlIsaM joyaNasahassehiM dohi ya tevaTTehiM joyaNasaehiM ekkavIsAe ya saTTibhAgehiM joyaNassa sUrie cakkhuphAsaM havvamAgacchai / dhere NaM aggibhUI sattacAlIsaM vAsAiM agAramajjhe vasittA muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pavcaie / vR. atha saptacatvAriMzatsthAnake kimapyucyate, 'jayA NamityAdi, iha lakSapramANasya jambUdvIpasyobhayato'zItyuttare'zItyuttare yojanazate 360 apanIte sarvAbhyantarasya sUryamaNDalasya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya: 47 viSkambho bhavati 99640 tatparidhistrINi lakSANi paJcadaza sahANi ekonanavatyadhikAni 315089, etacca sUryo muhUrttAnA SaTyA gacchatIti SaTyA'sya bhAgahAre muhUrttagatirlabhyate, sA ca paJca yojanasahasrANi dve caikapaJcAzaduttare yojanazate ekonatriMzacca SaSTibhAgA yojanasya / yadA cAbhyantaramaNDale sUryazcarati tadA'thadaza muhUrtA divasapramANaM tadarddhena navabhirmuhUrteH muhUrttagatirguNyate, tatazca yathoktaM cakSusparzapramANamAgacchatIti / t 85 aggimUi tti vIranAthasya dvitIyo gaNadharastasya ceha saptacatvAriMzadvarSANyagAravAsa uktaH, Avazyake tu SaTcatvAriMzat, saptacatvAriMzattamavarSasyAsampUrNatvAdavivakSA, iha tvasampUrNasvApi pUrNatvavivakSeti sambhAvanayA na virodha iti / samavAyaH-47 samAptaH samavAya:-48 mU. (126) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa aDayAlIsaM paTTaNasahassA pa0 / dhammassa NaM arahao ayaDAlIsaM gaNA aDayAlIsaM gaNaharA hotthA / sUramaMDale NaM aDayAlIsaM ekasaTTibhAge joyaNassa vikkhaMbheNaM pa0 / vR. aSTacatvAriMzatsthAnake kimapi likhyate, 'paTTaNa' tti vividhadezapaNyAnyAgatya yatra patanti tatpattanaM- nagaravizeSaH, pattanaM ratnabhUmirityAhureke / 'dhammassa'tti paJcadazatIrthaGkarasya, ihASTacatvAriMzadgaNA gaNadharAzcoktAH Avazyake tu tricatvAriMzat paThayante tadidaM matAntaramiti / 'sUramaMDale' tti sUryavimAnaM yeSAM bhAgAnAmekaSaSTyA yojanaM bhavati teSAmaSTacatvAriMzat trayodazabhistairnyanaM yojanamityarthaH / samavAyaH 48 samAptaH samavAya: 49 mU. (127) satta sattamiyAe NaM bhikkhupaDimAe egUNapannAe rAidiehiM chanaubhikkhAsaeNaM ahAsutaM jAva ArAhiyA bhavai / devakuruuttarakuru eNaM maNuyA egUNapatrA rAidiehiM saMpannajovvaNA bhavaMti / teiMdiyANaM ukkoseNaM egUNapannA rAiMdiyA ThiI pa0 / vR. athaikonapaJcAzatsthAnake likhyate, 'sattasattamiyAe NaM' sapta saptamAni dinAni yasyAM sA saptasaptamikA - sapta sapta dinAni bhavanti saptasu saptakeSu ataH sA saptadinasaptakamayatvAdekonapaJcAzatA dinairbhavatIti, 'paDima' tti abhigrahaH 'channaueNaM bhikkhAsaeNaM' ti prathamadinasaptake pratidinamekottarayA bhikSAvRdhyA aSTAviMzatirbhikSA bhavanti, evaMca saptasvapi SaNNavatibhikSAzataM bhavati, athavA pratisaptamekottarayA vRdhyA yathoktaM bhikSAmAnaM bhavati, tathAhi prathame saptake pratidinamekaikabhikSAgrahaNAt sapta bhikSA bhavanti, dvitIye dvayo 2 grahaNAccaturdaza, evaM saptame saptAnAM grahaNAdekonapaJcAzadityevaM sarvamIlane yathoktamAnaM bhavatIti 'ahAsutaM 'ti yathAsUtraM yathAgamaM samyak kAyena spRSTA bhavatIti zeSo draSTavyaH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 sabhavAyAGgasUtram-49/127 'sampannajovvaNA bhavaMti'tti na mAtApitRparipAlanAmapekSanta ityartha, 'Thii'tti AyuSkam samavAyaH - 49 samAptaH samavAyaH-50 mU. (128) muNisuvvayassa NaM arahao paMcAsaM ajjiyAsAhassIo hotthA, anaMte NaM arahA pannAsaM dhaNUI uDDuM uccatteNaM hotthA / purisuttame NaM vAsudeve pannAsaM dhaNUI uDDuM uccatteNaM hotthA / savveviNaM dIhaveyaDDhA mUle pannAsaM 2 joyaNANi vikkhaMbheNaM pa0 / laMtae kappe pannAsaM vimANAvAsasahassA pa0 / savvAo NaM timissaguhAkhaMDagappavAyaguhAo pannAsaM 2 joyaNAI AyAmeNaM pa0 savveviNaM kaMcaNagapavvayA siharatale pannAsaM 2 joyaNAI vikkhaMbheNaM pa0 / vR. ata paJcAzatsthAnakaM, tatra 'purisottama' tti caturtho vAsudevo'nantajijjinakAlabhAvI tathA 'kaMcaNa' tti uttarakuruSunIlavadAdInAM paJcAnAmAnupUrvIvyavasthitAnAM mahAhadAnAM pUrvAparapArzvayoH pratyekaM daza daza kAJcanaparvatA bhavanti, te ca sarve zataM, evaM devakuruSu niSadhAdInAM mahAhadanAM zataM bhavati, sarva eva ca te jambUdvIpe dvizatamAnA bhavanti, te yojanazatocchritAH zatamUlaviSkambhAstannAmakadevanivAsabhUtabhavanAlaGkR tazikharatalAH / samavAyaH - 50 samAptAH samavAya: 51 mU. (129) navaNhaM vaMbhacerANaM ekAvannaM uddesaNakAlA pa. / camarassa NaM asuriMdassa asuraranno sabhA sudhammA ekAvannakhaMbhasayasaMniviTThA pa0, evaM ceva balissavi / suppaNaM baladeve ekAvannaM vAsasayasahassAiM paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAva savvadukkhappahINe / daMsaNAvaraNanAmANaM donhaM kammANaM ekAvannaM uttarakammapagaDIo pa0 / bR. athaikapaJcAzatsthAnakaM, tatra 'baMbhacerANaM' ti AcAraprathamazrutaskandhAdhyayanAnAM zastraparijJAdInAM tatra prathame saptoddezakA iti saptaivoddezanakAlAH 1 evaM dvitIyAdiSu krameNa SaT 2 catvAraH 3 catvAraH 4 evaM SaT 5 paMca 6 aTame catvAraH 8 saptame mahAparijJAyAH saptoddezAH, vyucchinnaM ca taditi prAnte prAgapyadhyayanollekhe uddiSTaM prAntya evAnnoddiSTA uddezA api tasya kramApeyA saptamasya cetyevamekapaJcazaditi / 'suppahe 'ti caturthI baladevaH anantajijJjinanAthakAlabhAvI, tasyehaikapaJcAzadvarSala - kSANyAyuruktamAvazyake tu paJcapaJcAzaducyate tadidaM matAntaramiti / 'ekAvannaM uttarapagaDIo'tti darzanAvaraNasya nava nAmno dvicatvAriMzadityekapaJcAzaditi samavAyaH - 51 samAptaH Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 52 87 (samavAyaH 52) mU. (130) mohaNijassaNaM kammarasa bAvannaM nAmadhejApa, taM-kohe kove rose dose akhamA saMjalaNe kalahe caMDikke bhaMDaNe vivAe 10 mANe made dappe thaMbhe attukkose gavve paraparivAe akkose avakkose unnae 20 unnAme mAyA uvahI niyaDI valae gahaNe nUme kakke kurue daMbhe 30 kUDe jimhe kibbise aNAyaraNayA gRhaNayA vaMcaNayA palikuMcaNayA sAtijoge lobhe icchA 40 mucchA kaMkhA gehI tiNhA bhijA abhijjA kAmAsA bhogAsA jIviyAsA maraNAsA 50 nandI rAge 52 // gothUmassaNaM AvAsapavvayassa puracchimilAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa paJcacchimille caramaMte esa NaM vAvannaM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, evaM dagabhAsassa NaM keugassa saMkhassa jUyagassa dagasImassa Isarassa / nANAvaraNijassa nAmassa aMtarAyassa etesiNaMtiNDaM kammapagaDINaMbAvanaM uttarapayaDIo pa0 / sohammasaNaMkumAramAhiMdesu kappesu vAvannaM vimANavAsasayasahassA pa0 / vR.atha dvipaJcAzatsthAnakaM, tatra 'mohaNijjassa kammassa'ttiiha mohanIyakarmaNo'vayaveSu caturyukrodhAdikaSAyeSu mohanIyatvamupacaryAvayave samudAyopacAranyAyena mohanIyasyetyuktaM, tatrApi kaSAyasamudAyApekSayAdvipaJcAzanAmadheyAnina punarekaikasya kaSAyamAtrasyaiveti, tatra krodha ityAdIni daza nAmAni krodhakaSAyasya 'caMDikke'tti cANDikyaM, tathA mAnAdInyekAdaza mAnakaSAyasya 'attukose'-tti AtmotkarSa 'avakkose'tti apakarSa 'unnae'tti unnataH pAThAntareNa 'unnAme tti unnAmaH, tathA mAyAdIni saptadaza mAyAkaSAyasya 'name'tti nyavamaM 'kakke tti kalkaM 'kurue'tti kurukaM 'jimhe'tti jaiAM, tathA lobhAdIni caturdaza lobhakaSAyasya 'bhijjA abhijna'tti abhidhyAnamabhidhyetyasya tItaM pidhAnamityAdAviva vaikalpike akAralope bhidhyA'bhidhyA ceti shbdbhedaannaamdvymiti| _ 'gothUme'tyAdi gostubhasya prAcyA lavaNasamudramadhyavartino velandharanAgarAjanivAsabhUtaparvatasya paurastyAccaramAntAdapasRtya vaDavAmukhasya mahApAtAlakalazasya pAzcAtyazcaramAnto yena vyavadhAnena bhavatIti gamyate, 'esa NaM ti etadantaramabAdhayA vyavadhAnalakSaNamityarthaH, dvipaJcAzadyojanasahasrANi bhavantItyakSaraghaTanA, bhAvArthastvayaM-iha lavaNasamudraM paJcanavatiyojanasahasrANyavagAhya pUrvAdiSudikSu catvAraHkrameNa vaDavAmukhaketukajUpakezvarAbhidhAnA mahApAtAlakalazA bhavanti, tathA jambUdvIpaparyantAd dvicatvAriMzadyojanasahamnANyavagAhya sahaviSkambhAzcatvAra eva velandharanAgarAjaparvatA gostubhAdayo bhavanti, tatazca paJcanavatyAstricatvAriMzatyapakarSitAyAM dvipaJcazatsahasrANyantaraM bhvti| tathA saudharme dvAtriMzadvimAnAnAM lakSANi sanatkumAre dvAdaza mAhendre cASTAviti sarvANi dvipaJcAzat / samavAyaH-52 samAptaH (samavAyaH-53) mU. (131) devakuruuttarakuruyAo NaM jIvAo tevannaM 2 joyaNasahassAiM sAiregAI AyAmeNaM pa, mahAhimavaMtaruppINaM vAsaharapabvayANaM jIvAo tevannaM tevannaM joyaNasahassAi nava Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 samavAyAGgasUtram-53/129 ya egatI se joyaNasae chacca egUNavIsaibhAe joyaNassa AyAmeNaM pa0 / samaNassa NaM bhagavo mahAvIrassa tevannaM anagArA saMvaccharapariyAyA paMcasu anuttareSu mahaimahAlaesu mahAvimANesu devattAe uvavannA / saMmucchimauraparisappANaM ukkoseNaM tevannaM vAsasahassA TiI pa0 / vR. tripaJcAzatsthAnake likhyate, 'mahAhimavaMte' tyAdi sUtre saMvAdagAthA / 119 11 tevannasahassAI nava ya sae joyaNANa igatIse / jIvA mahAhimavao addhakalA chacca ya kalAo' / / tti 'saMvacchara pariyAga' tti saMvatsaramekaM yAvat paryAyaH pravrajyAlakSaNo yeSAM te saMvatsaraparyAyAH 'mahaimahAlaesu mahAvimANesu' tti mahAnti ca tAni - vistIrNAni ca atimahAlayAzca atyantamutsavAzrayabhUtAni mahAtimahAlayAsteSu mahAnti ca tAni prazastAni vimAnAni ceti vigrahaH ete cApratItAH / anuttaropapAtikAGge tu ye'dhIyante te trayastriMzat bahuvarSaparyAyAzceti / samavAyaH - 53 samAptaH samavAyA:- 54 mU. (132) bharaheravaesu NaM vAsesu egamegAe ussappiNIe osappiNIe cauvannaM 2 uttamapurisA uppaniMsu vA 3, taM0 - cauvIsaM titthakarA bArasa cakkavaTTI nava valadevA nava vAsudevA arahA NaM arinemI cauvannaM rAiMdiyAI chaumatthapariyAyaM pAuNittA jiNe jAe kevalI savvannU savvabhAvadarisI, samaNe bhagavaM mahAvIre egadivaseNaM eganisijjAe cauppannAiM vAgaraNAI vAgaritthA, anaMtassa NaM arahao caupannaM gaNaharA hotthA / vR. catuSpaJcAzatsthAnake likhyate, 'pAuNitta 'tti prApya, 'eganisijAe 'tti ekenAsanaparigraheNa 'vAgaraNAiti vyAkriyante - abhidhIyante iti vyAkaraNAni prazne sati nivarcanatayocyamAnAH padArthA 'vAgarittha' tti vyAkRtavAn tAni cApratItAni / anantanAthasyeha catuSpaJcAzadaNA gaNadharAzcoktAH / Avazyake tu paJcazaduktAstadidaM matAntaramiti / samavAyaH - 54 samAptaH samavAya: 55 mU. (133) malissa NaM arahao paNapannaM vAsasahassAiM paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAvappahINe / maMdarassa NaM pavvayassa paccacchimillAo caramaMtAo vijayadArassa paJcacchimille caramaMte esaNaM paNapatra joyaNasaharasAI avAhAe aMtare pa0, evaM cauddisiMpi vejayaMtajayaMta aparAjiyaMti samaNe bhagavaM mahAvIre aMtimarAiyaMsi paNapannaM ajjhayaNAI kallANaphalavivAgAI paNapannaM ajjhayaNAI pAvaphalavivAgAI vAgarittA siddhe buddhe jaavpphiinne| paDhamabiiyAsu dosu puDhavIsa paNapannaM nirayAvAsasayasahassA pa0 / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-55 dasaNAvaraNijanAmAuyANaM tiNhaM kammapagaDINaM paNapanaM uttarapagaDIo pa0 / vR. paJcapaJcAzatsthAnake tcidaM likhyate, 'mandarasye tyAdi, iha meroH pazcimAntAt pUrvasya jambUdvIpadvArasya pazcimAntaH paJcapaJcAzat sahasraNi yojanAnAM bhavatItyuktaM, tatra kila merorviSkambhamadhyabhAgAt paJcAzatsahANi dvIpAnto bhavati, lakSapramANatvAd dvIpasya, mehaviSkambhasya ca dazasAhasikatvAdvIpArdhe paJcasahasrakSepeNa paJcapaJcAzadeva bhavantIti, iha ca yadyapi vijayadvArasya pazcimAnta ityuktaM tathApi jagatyAH pUrvAnta iti kila sambhAvyate, merumadhyAt paJcAzato yojanasahasrANijagatyA bAhyAnte pUrvamANatvAt, jaMbUdvIpajagatIviSkambhenacasahajambUdvIpalakSaNaM pUraNIyaM, lavaNasamudrajagatIviSkambhena ca saha lavaNasamudralakSadvayamanyathA dvIpasamudramAnAjagatImAnasya pRthagagaNane manuSyakSetraparidhiratiriktA syAt / -- sAhipaJcacatvAriMzallakSapramANakSetrApekSayA'bhidhIyata, tatazcaivamatiriktAsyAditi, athaveha kiJcidUnApi paJcapaJcAzatpUrNatayA vivakSiteti, 'antimarAyaMsitti sarvAyuHkAlaparyavasAnarAtrau rAtreranti bhAgepApAyAMmadhyamAyAM nagaryAM hastipAlasya rAjJaH karaNasabhAyAM kArttikamAsAmAvAsyAyAM svAtinakSatreNacandramasA yuktena nAgakaraNe pratyuSasi payaGkAsananiSaNNaH paJcapaJcAzadadhyayanAni 'kallANaphalavivAgAiMti kalyANasya-puNyasya karmaNaH phalaM-kAryaM vipAcyate-vyaktIkriyate yaistAni kalyANaphalavipAkAni, evaM pApaphalavipAkAni vyAkRtya-pratipAdya siddho buddhaH yAvatkaraNAt 'mutte aMtakaDe parinivvur3e savvadukkhappahINe'tti dRzyaM / _ 'paDhame'tyAdi, prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzatiriti paJcapaJcAzat / 'daMsaNe' darzanAvaraNIyasya nava prakRtayo nAmnodvicatvAriMzat AyuSazcata ityevaM pnycpnycaashditi| samavAyaH-55 samAptaH ((samavAyaH-56 ) mU. (134) jaMbuddIve NaM dIve chappanna narakhattA caMdeNa saddhiM jogaM joiMsu vA 3 / vimalassa NaM arahao chappannaM gaNA chappannaM gaNaharA hotthA / vR. atha SaTpaJcAzatsthAnake likhyate, 'jambuddIve ityAdi tatra candradvayasya pratyekamaSTA vizaterbhAvAt SaTpaJcAzanakSatrANi bhavanti / / vimalasyeha SaTapaJcAzadgaNA gaNadharAzcoktAH Avazyake tu saptapaJcAzaducyate tadidaM matAntaramiti / samavAyaH-56samAptaH (samavAyaH-57) mU. (135) tiNhaM gaNipiDagANaM AyAracUliyAvajANaM sattAvannaM anjhayaNA pa0 taMAyAre sUyagaDe tthaanne| godhUmassaNaM AvAsapabvayassa puracchimillAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa vahumajjhadesabhAe esaNaM sattAvanaMjoyaNasahassAiMabAhAe aMtarepa0, evaMdagabhAsassa keuyassa ya saMkhassa ya jUyassa ya dayasIssa Isarassa y| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-57/135 mallissa NaM arahao sattAvannaM maNapajjavanANisayA hotthaa| mahAhimavaMtarUppINaM vAsaharapvayANaM jIvANaM ghaNupiTuM sattAvannaM 2 joyaNasahassAiMdoni ya teNaue joyaNasae dasa ya egUNavIsaibhAe joyaNassa parikkheveNaM pa0 / vR. atha saptapaJcAzatsthAnake kimapi likhyate, 'gaNipiDagANaM'ti gaNinaH-AcAryasya piTakAnIva piTakAni sarvasvabhAjanAnIti gamyate gaNapiTakAni teSAM AcArasya zrutaskandhadvayarUpasya prathamAGgasya cUlikA-sarvAntimamadhyayanaM vimuktyabhidhAnamAcAracUlikA tadvarjAnA, tatrAcAre prathamazrutaskandhenavAdhyayanAni dvitIyeSoDazanizIthAdhyayanasya prasthAnAntaratvenehAnAzrayaNAt, SoDazAnAM madhye ekasyAcAracUliketi parihatatvAt zeSANi paJcadaza, sUtrakRte dvatIyAGge prathamazrutaskandhe SoDaza dvitIye sapta sthAnAGge dazetyevaM saptapaJcAzaditi / _ 'gothUme' tyAdau bhAvArtho'yaM-dvicatvAriMzatsahasrANi vedikAgostubhaparvatayorantaraM sahasraM gostubhasya viSkambhaH dvipaJcAzadagostubhavaDavAmukhayorantaraMdazasahasamAnatvAdvaDavAmukhaviSkambhasya tadarddha paJceti tato dvipaJcAzataH paJcAnAM ca mIlane sptpnycaashditi| ___'gothUme tyAdIbhAvArtho'yaM-dvicatvAriMzatsahANi vedikAgostubhaparvatayorantaraMsahaMgostubhasya viSkambhaH dvipaJcAzadagostubhavaDavAmukhayorantaraM dazasahasamAnatvAdvaDavAmukhaviSkambhasya tadarddha paJceti tato dvipaJcAzataH paJcAnAM ca mIlane sptpnycaashditi| ___ 'jIvANaMghaNupiTThantimaNDalakhaNDAkArakSetraM, iha sUtre saMvAdagAthArddha-"sattAvanna sahassA dhaNupiThaM teNauya dusaya dasa kala"tti / samavAyaH-57 samAptaH (samavAyaH-58) mU. (136) paDhamodoccapaMcamAsu tisu puDhavIsu aTThAvannaM nirayAvAsasahassA pa0 / nANAvaraNijassa veyaNiyaAuyanAmaaMtarAiysasa eesiNaM paMcaNhaM kammapagaDINaM aThThAvannaM uttarapagaDIo pa0 / gothubhassaNaM AvAsapavvayassa paJcacchimillAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa bahumajhedesabhAe esaNaM aTThAvannaMjoyaNasahassAI abAhAe aMtare pa0, evaM caudisipi neyavvaM kha. aSTapaJcAzatasthAnake'pi likhyate, 'paDhame'tyAdi tatra prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzati paJcamyAtrINIti srvaannyssttpnycaashditi| ____ 'nANe'tyAdi, tatra jJAnAvaraNasya paJca vedanIyasya dve AyuSazcatamro nAmno dvicatvAriMzat antarAyasya paJceti sarvA aSTapaJcAzaduttaraprakRtayaH / 'gothUbhasse'tyAdi, asya ca bhAvArthapUrvoktAnusAreNAvaseyaH, 'evaM cauddisiMpineyacvaMti anena sUtratrayamatidiSTaM, taccaivaM-'daobhAsassaNaMAvAsapavyayassa uttarilAocarimaMtAo keugassa mahApAyAlassa bahamajjhadesabhAge esa NaM aTThAvannaM joyaNasahassAI abAhAe aMtare pannatte, evaM saMkhassa AvAsapavvayassa puracchimillAo carimaMtAojUyagassa mahApAtalassa, evaM dagasImassa AvAsapavvayassa dAhiNillAo carimaMtAo Isarassa mhaapaayaalss'tti| samavAyaH-58 samAptaH Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH . 59 (samavAyaH-59) mU (137) caMdassaNaM saMvaccharassa egamegeuUegUNasahi rAIdiyAirAiMdiyaggeNaMpa0 / saMbhave NaM AhA egUNasaTTi pubbasayasahassAI AgAramajhe vasittA muMDe jAva pavvaie, mallissa NaM Ahao egUNasaTuM ohinANisayA hotthaa| vR. athaikonaSaSTisthAnake likyate, "caMdassa Na'mityAdi, saMvatsaro hyanekavidhaH sthAnAGgadiSUktaH, tatra yazcandragati maGgIkRtya saMvatsaro vivakSyate sa candra eva, tatra ca dvAdaza mAsAH SaT ca Rtavo bhavanti, tatra caikaika RturekonaSaSTirAtrindivAnAM rAtrindivAgreNa bhavati, kathaM ?, ekonatriMzadrAtriMdivAni dvAtriMzaca SaSTibhAgA ahorAtrasyetyevaM pramANaH kRSNapratipadamArabhya paurNamAsIpariniSThitaH candramAsobhavati, dvAbhyAMcatAbhyAmRturbhavati,tata ekonaSaSTiahorAtrANyasau bhavati, yacceha dviSaSTibhAgadvayamadhikaM tanna vivakSitaM / / sambhavasyaikonaSaSTi pUrvalakSANigRhasthAparyAya ihoktaH, Avazyake tu catuHpUrvAGgAdhikA sokteti / samavAyaH-59 samAptaH (samavAyaH-60 mU. (138) egamege NaM maMDale sUrie sahie sahie muhuttehiM saMghAie lavaNassa NaM samuddassa sahi nAgasAhassIo aggodayaM dhaarNti| vimale NaM arahA saTTi dhaNUI uddhaM uccatteNaM hotthA / balissa NaM vairoyaNiMdassa sahi sAmANiyasAhassIo pa0, baMbhassaNaM deviMdassa devaranno saddhiM sAmANiyasAhassIo pa0, sohammIsANesudosukappesu sahi vimANAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha SaSTisthAnakaM, tatra 'egamege ityAdi, caturazItyadhikazatasaMkhyAnAM sUryamaNDalAnAmekaikaMmaNDalaM-tathAvidhacArabhUmi sUryaSaSTyA SaSTayA muhUrteH- dvAbhyAMdvAbhyAmahorAtrAbhyAmityarthaH saGghAtayati-niSpAdayati, ayamatra bhAvArthaH - ekasminnati yatra sthAne uditaH sUryastatra sthAne punAbhyAmahorAtrAbhyAmudetIti aggodayaM tiSoDazasahasocchritAyA velAyAyaduparigavyUtadvayamAnaM vRddhihAnisvabhAvaM tadagrodakaM // 'balissa'tti audIcyasya asurakumAranikAyarAjasya bhavanaM, 'baMbhassa'tti brahmalokAbhidhAna- paJcamadevalokendrasya 'sahitti saudharme dvAtriMzadIzAne cASTAviMzatirvimAnalakSANItikRtvA SaSTistAni bhavantIti / samavAyaH-60 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA __samavAyAGge SaSTi samavAyasya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH61) mU. (139) paMcasaMvacchariyassa NaM jugassa riumAseNaM hijjamANassa igasaddhiM uUmAsA pa0 maMdarassa NaM pavvayassa paDhame kaMDe egasahijoyaNasahassAiM uddhaM uccatteNaM pa0 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 samavAyAGgasUtram-61/139 caMdamaMDaleNaM egasaTThivibhAgavibhaie samaMse pa, evaM sUrissavi / / 62 62 vR. atha ekaSaSTisthAnakaM, tatra 'paJce 'tyAdi, paJcabhiH saMvatsarairnirvRttamiti paJcasAMvatsarikaM tasya NamityalaGkAre yugasya kAlamAnavizeSasya RtumAsena na candrAdimAsena mIyamAnasya ekaSaSTi RtumAsAH prajJaptAH, iha cAyaM bhAvArtha-yugaM hi paJca saMvatsarA niSpAdayanti, tadyathA-candrazcandro'bhivarddhitaH candro'bhivardhitazceti, tatra ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzacca dviSaSTibhAgA ahorAtrasvetyevaMpramANena 29 12 / kRSNapratipadamArabhya paurNamAsIniSThitena candramAsena dvAdazamAsaparimANazcandrasaMvatsarastasya ca pramANamidaM trINi zatAnyahnAM catuSpaJcAzaduttarANi dvAdaza ca dvipaSTibhAgA divasasya 345, 12 tathA ekatriMzadahAMekaviMzatyuttaraMca zataM caturviMzatyuttarazatabhAgAnAM divasasyetyavaMpramANo'bhivarddhitamAso bhavati, 31121 etenaca mAsenadvAdazamAsapramANo'bhivarddhitasaMvatsaro bhavati, saca pramANena trINi zatAnyahnAM tryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgA divasasya 383 / 4 / tadevaM trayANAM candrasaMvatsarANAM dvayozcAbhivarddhitasaMvatsara yorekIkaraNe jAtAni (dinAnAM) aSTAdaza zatAni triMzaduttarANi ahorAtrANAM 1830 RtumAsazca triMzatA'horAratrairbhavatIti triMzatA bhAgahAre labdhA ekaSaSTi RtumAsA iti / 'maMdarasse' tyAdi, iha merurnavanavatiyojanasahasrapramANo dvidhA vibhaktaH, tatra prathamo bhAga ekaSaSTi sahasrANyuktaH dvitIyastu aSTatriMzatsthAnake'STatriMzaditi proktaH, kSetrasamAse tu kandena saha lakSapramANastridhA vibhaktaH, tatra prathamakANDaM sahasraM dvitIyaM triSaSTistRtIyaM SaTtriMzaditi / 124 62 'candramaNDale' candravimAnaM NamityalaGkRtau 'egasaTTitti yojanasyaikaSaSTitamaibhAgairvibhAjitaM vibhAgairvyavasthApitaM samAMzaM samavibhAgaM prajJaptaM, na viSamAMzaM, yojanasyaikaSaSTibhAgAnAM SaTpaJcAzadbhAgapramANatvAttasyAvaziSTasya ca bhAgasyAvidyamAnatvAditi, evaM sUrassavi' ti evaM sUryasyApi maNDalaM vAcyaM, aSTacatvAriMzadekaSaSTibhAgamAtraM hi tat nacAparamaMzAntaraM tasyApyastIti samAMzateti / samavAyaH - 61 samAptaH samavAyaH-62 mU. (140) paMcasaMvaccharie NaM juge bAsaTThi punnimAo bAsaTThi amAvasAo pa0 / vAsupujassa NaM arahao bAsaTThi gaNA bAsaTThi gaNaharA hotthA / sukka pakkhassa NaM caMde bAsaTThi bhAge divase divase parivaDhai, te ceva bahulapakkhe divase divase parihAi / sohammIsANesu kampesu paDhame patthaDe paDhabhAvaliyAe egamegAe disAe bAsaTThi vimANA pa0 savve vemANiyANaM bAsaTThi vimANapatthaDA patthaDaggeNaM pa0 / vR. atha dviSaSTisthAnakaM, 'paJcetyAdi, tatra yuge trayazcandrasaMvatsarA bhavanti teSu paTatriMzat paurNamAsyo bhavanti, dvau cAbhivarddhitasaMvatsarau bhavataH, tatra cAbhivarddhitasaMvatsarayodazabhizcandramAsairbhavatIti tayoH SaDviMzati paurNamAsya ityevaM dviSaSTistA bhavanti ityevamamAvAsyA apIti / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 62 vAsupUjyasyeha dviSaSTigaNA gaNadharAzcoktA Avazyake tu SaTSaSTirukteti matAntaramidamapIti / / 'sukkaparakhasse tyAdi, zuklapakSasyasambandhI candro dviSaSTibhAgAnpratidinaM vaddhata, evaM kRSNapakSe candraH parihIyate, ayaM cArthaH sUryaprajJaptyAmapyuktaH, tathAhi -- // 1 // "kiNhaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM heTThA caMdassa taM cri| // 2 // vAvaSTuiM bAvaDhi divase 2 ya sukkpkkhss| jaM parivaDDai caMdo khavei taM ceva kAleNa / // 3 // pannarasayabhAgeNa yacaMdaM pannarasameva taM cri| pannarasayabhAgeNa ya puNovitaM cevavakkamai / / // 4 // evaM vaDDai caMdo parihANI eva hoi caMdassa / kAlo vA joNhA vA eyaNubhAveNa caMdassa / / ___-tathA ttraivoktm-| // 1 // "solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pnnrsN| tattiyamette bhAge puNovi parivaDDae joNhA / / iti tadevaM bhaNitadvayAnusAreNanumIyate yathA candramaNDalasya ekatriMzaduttaranavazatabhAgavikalpitasya ekAMzo'vasthita evAste, zeSAH pratidivasaM dviSaSTiM dviSaSTiM kRtvA varddhante, tataH paJcadazecandradine sarave samuditA bhavanti, punastathaiva hIyante paJcadaze dine ekAvazeSA bhavantIti vacanadvayasAmarthyalabhyaM vyAkhyAnametat, jIvAbhigame tu 'bAvaTTi 2' gAhA tathA 'pannarasatibhAgeNa' gAthA, ete gAthe evaM vyAkhyAte-'bAvaDiM' 2 ityatra dviSaSTi 2 rbhAgAnAM divase 2 ca pratyahamityarthaH, zuklapakSasya sambandhini yat parivarddhati candrazcaturaH sAdhikAn dviSaSTibhAgAn kSapayati tadeva kAlenaitadevAha-'pannarasa' ityaadinaa| __'candravimAnaM dviSaSTibhAgAn kriyate tataH paJcadazabhirbhAgo'pahriyate tatazcatvAro bhAgAH samadhikA dvipaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante, ata ucyate-paJcadazabhAgecoktalakSaNena candramadhikRtya paJcadazaiva divasAMstadrAhuvimAnaM carati, evamapakrAmatItyapi bhAvanIyamiti, atrAsmAbhiryathATe likhite upanIte bahuzrutairnirNayaH kArya iti / [yadyekamaMzaM darzayazcaMndrazcarati ekameva cAMzaM rAhuzcarati tadA pratyahaM dvAvaMzAvAcchAdanIyau jAyetepaJcadazamizca dinairAcchAdito'pyaMzadvayamavatiSThate tasyApyardhamAcchAdanIyamekaikeneti bhAga eka AcchAdya iti dvissssttibhaagiikrnnN|] "sohammI'tyAdi, tatra saudharmezAnayoyodaza vimAnaprastaTA bhavanti, sanatkumAramAhendrayodizabrahmalokeSaTlAntake paJcazukrecatvAra evaM sahasrAreAnataprANatayozcatvAra evamAraNAcyutayoH graiveyakeSvadhastanamadhyomoparimeSutrayaH 2 anutareSveka iti dviSaSTistebhavanti, eteSAMca madhyabhAge pratyekamuDuvimAnAdikAHsarvArthasiddhavimAnAntA vRttavimAnarUpA dviSaSTirevavimAnendrakA bhavanti, tatapArzvatazca pUrvAdiSu dikSu yacaturavRttavimAnakrameNa vimAnAnAmAvalikA bhavanti, tadevaM saudharmezAnayoH kalpayoH prathame prastaTe-sarvAdhastana ityarthaH / 'paDhamAvaliyAe"tti prathamA uttarottarAvalikApekSayA AdyAzcatasraAvalikA yasmin sa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 samavAyAGgasUtram-62/140 prathamAvalikAkastatra, athavA prathamAt mUlabhUtAdvimAnendrakAdAyarabhya yA'sAvAvalikAvimAnAnupUrvI tayA athavottarottarAvalikApekSayA ekaikasyAM dizi yA prathamA-AdyAvalikA tasyAM 'paDhamAvaliya'tti pAThAntare tu uttarottarAvalikApekSayA ekaikasyAM dizi yA prathamAvalikA sA dviSaSTirdviSaSTirvimAna - pramANena prajJapteti / ' egame gAe 'tti uDuvimAnAbhidhAnadevendrakApekSayA ekaikasyAM pUrvAdikAyAM dizi dviSaSTirdviSaTirvimAnAni prajJaptAni dvitIyAdiSu punaH prastaTeSu ekaikahAn vimAnAni bhavanti yAvaddiSaSTitame'nuttarasuraprastaTe sarvArthasiddhadevendrakaH pArzve tadekaikameva bhavatIti, tathA 'savve' tti sarve vaimAnikAnAM devavizeSANAM sambandhino dviSaSTirvamAnaprastaTA-vimAna- prastarAH prastaTAgreNaprastaTaparimANe prajJaptA iti / samavAyaH - 62 samAptaH samavAyaH - 63 mU. (141) usame NaM arahA kosalie tesaTThi puvvasabasahassAiM mahArAyamajjha vasittA muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvaie / harivAsarampayavAsesu maNussA tevaTTie rAidiehiM saMpattajovvaNA bhavaMti, nisaDhe NaM pavvae tevaTThi sUrodayA pa0 evaM nIlavaMtevi / bR. atha triSaSTisthAnakaM, tatra 'saMpattajIvvaNa' tti mAtApitRparipAlanAnapekSA ityarthaH / 'nisahe Na' mityAdi, kila sUryamaNDalAnAM caturazItyadhikazatasaMkhyAnAM madhyAt jambUdvIpasya paryantime azItyuttare yojanazate paJcaSaSTirbhavanti, tatra ca niSadhavarSadharaparvatasyopari nIlavadvarSadharaparvatasyopari ca triSaSTi: sUryodayaH- sUryodayasthAnAni sUryamaNDalAnItyarthaH, tadanye tu dve jagatyA upari, zeSANi tu lavaNe triSu triMzadadhikeSu yojanazateSu bhavantIti bhAvArthaH / samavAyaH - 63 samAptaH samavAya:- 64 mU. (142) aTTaTTamiyANaM bhikkhupaDimA causaTTie rAidiehiM dohi ya aTTAsIehiM bhikkhAsaehiM ahAsutte jAva bhavai / causaddhiM asurakumArAvAsasayasahassA pa0, camarassa NaM ranno causaTThi sAmANiya- sAhassIo pa0 / savvevi NaM dadhimuhA pavvayA pallAsaMThANasaMThiyA savvattha samA vikkhaMbhusseheNaM causaTThi joyaNasahassAiM pa0 / sohammIsANesu vaMbhaloe ya tisu kappesu causaTTiM vimANAvAsasayasahassa pa0 / savvassavi ya NaM rano cAurantacakkavaTTissa causaTThilaTThIe mahagghe muttAmaNihAre pa0 / bR. atha catuHSaSTisthAnakaM 'aTTe' tyAdi, aSTAvaSTAmAni dinAni yasyAM sA'STASTamikA yasyAM hi aSTau dinASTakAni bhavanti tasyAmaSTAvaSTAmAni bhavantyeveti, bhikSupratimA-abhigrahavizeSaH Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-64 aSTAvaSTakAni yato'sau bhavatyatazcatuHSaSTyA rAtriMdivaiH sA pAlitA bhavati, tathA prathame'STake pratidinamekaikA bhikSA evaM dvitIye dve dve yAvadaSTame aSTAvaSTAviti saGkalanayA dve zate bhikSANAma,TAzItyadhike bhavataH ata uktaM-'dvAbhyAMce'tyAdiyAvatkaraNAt 'ahAkappaM ahAmaggaMphAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyAsammaANAe ArAhiyAvibhavati'tizyaM, 'savveviNa mityAdi ito'STame nandIzvarAkhye dvIpe pUrvAdiSu dikSucatvAro'JjanakaparvatA bhavanti, teSAMca pratyeka catasRSu dikSu catasraH puSkariNyo bhavanti, tAsAM ca madhyabhAgeSu pratyekaM dadhimukhaparvatA bhavanti, teSAM ca pratyekaMcatasRSudikSucatasraH puSkariNyobhavanti, tAsAMca madhyabhAgeSupratyekaM dadhimukhaparvatA bhavanti, te ca SoDaza palyaGkasaMsthAnasaMsthitAH, yataH sarvatra samAviSkambhena, mUlAdiSu dazasahasraviSkambhatvAtteSAM, kvacittu vikkhaMbhusseheNaM tipAThastatra tRtIyaikavacanalopadarzana-dviSkambheneti vyAkhyeyaM, tathA utsedhenoccatvena catuHSaSTizcatuHSaSTiriti / 'sohammI'tyAdi, saudharmedvAtriMzadIzAne'STAviMzati brahmalokeca catvAri vimAnalakSANi bhavantIti sarvANi catuHSaSTiriti / __'causaDiTThIe'tti catuHSaSTiryaSTInA-zarIrANAM yasminnasau catuHSaSTiyaSTikaH 'muttAmaNimaye ti muktAzca-muktAphalAni maNayaH-candrakAntAdiratnavizeSAH muktArUpA vA maNayo-ratnAni muktAmaNayastadvikAre muktAmaNimayaH / samavAyaH-64 samAptaH (samavAyaH-65) mU. (143) jambuddIveNaM dIve paNasaddhiM sUramaMDalA p0|| thereNaM moriyaputtepaNasahivAsAiMagAramajhe vasittA muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pbvie| sohammavaDiMsayasa NaM vimANassa egamegAe bAhAe paNasaTTi paNasaTTi bhomA p0| vR.atha paJcaSaSTisthAnakaM, tatra 'moriyaputte NaM'ti mauryaputro bhagavato mahAvIrasya saptamo gaNadharastasya paJcaSaSTivarSANi gRhasthaparyAyaH, Avazyake'pyevamevokto, navarametasyaiva yo bRhattaro bhrAtA maNiitaputrAbhidhAnaH SaSTho gaNadharaH taddIkSAdina eva pravrajitasyasyAvazyake tripaJcAzadvarSANi gRhasthaparyAya ukto na ca bodhaviSayamupagacchati yato bRhattarasya paJcaSaSTiyujyate laghutarasya tripnycaashditi| 'sohamme'tyAdi, saudharmAvataMsakaM vimAnaM saudharmadevalokasyamadhyabhAgavartizakranivAsabhUtaM, 'egamegAe'tti ekaikasyAM diziprakArAbhyarNavartIni bhaumAninagarAkArANi, vishissttsthaanaaniityeke| samavAyaH-65 samAptaH (samavAyaH-66) __ mU. (144) dAhiNaDDamANussakhettANaM chAvahi caMdA pabhAsiMsu vA 3 chAvaddhiM sUriyA taviMsu vA 3 uttaramANussakhettANaM chAvahiM caMdA pabhAsiMsu vA 3 chAvaDhiM sUriyA taviMsu vA 3 / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-66/144 sejaMsassa NaM arahao chAvaDhi gaNA chAvaDhi gaNahArA hotthaa| abhiNibohiyanANassa NaM ukkoseNaM chAvaTTi sAgarovamAiM TiI pa0 / vR.athaSaTSaSTisthAnakaM, tatra 'dAhiNe' tyAdi, manuSyakSetrasyArddhamarddhamanuSyakSetraMdakSiNaMca tattaceti dakSiNArddhamanuSyakSetraM tatra bhavA dAkSiNArddhamanuSyakSetrA NamityalaGkAre SaTSaSTizcandrAH prabhAsitavantaH prabhAsanIyaM athavA liGgavyatyayAddakSiNAni yAni manuSyakSetrANAmani tAni tathA tAni prakAzitavantaH, pAThAntare dakSiNArddhamanuSyakSetre prabhAsanIyaM prbhaasitvntH| te ca evaM-dvau jambUdvIpe candrau catvAro lavaNasamudre dvAdaza dhAtakIkhaNDe dvicatvAriMzatkAlodadhisamudredvisaptatizca puSkarAdhe, sarvecaite dvAtriMzadadhikaMzataM, etadarddhacaSaTaSaSTidakSiNapaGkato sthitAH SaTaSaSTizcottarapaGkato, yadA cottarApaGkita pUrvasyAMgacchati tadA dakSiNA pazcimAyAmityevaM suurysuutrmpyseymiti| 'chAvaDhi gaNa'tti Avazyake tu SaTasaptatiramihitetIdaM matAntaramiti / 'chAvaDhi sAgarovamAiMThiitti yaccAtiriktaM tadiha na vivakSitaM, yata evamidamanyatrocyate // 1 // 'do vAre vijayAisu gayassa tinni'ghue ahava taaii| airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa savvaddhA / / iti samavAyaH-66 samAptaH (samavAyaH-67) mU. (145) paJcasaMvacchariyassa NaM jugassa narakhattamAseNaM mijamANassa sattasaddhiM nakhattamAsA p0| __ hemavayaerannavayAo NaM bAhAo sattahi~ sattahi~ joyaNasayAiM paNapannAI tini ya bhAgA joyaNassa AyAmeNaMpa, maMdarassaNaMpavayassa puracchimillAocaramaMtAo goyamadIvassapuracchimille caramaMte esaNaM sattasaddhiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0| savvesipiNaM nakkhattANaM sImAviskhaMbheNaM sattahiM bhAga bhaie samaMse pa0/ vR. atha saptaSaSTisthAnake kiJcidviviyate, tatra 'paJcasaMvaccharI'tyAdi, nakSatramAso yena kAlena candro nakSatramaNDalaM bhuGkte, saca saptaviMzatirahorAtrANi ekaviMzatizcAhorAtrasya saptaSaSTibhAgAH 27211. yugapramANaMcASTAdazazatAni triMzadadhikAnItiprAkdarzitam 1830,tadevaMnakSatramAsasyoktapramANarAzinA dinasaptaSaSTibhAgatayA vyavasthApitena triMzaduttarASTAdazazatapramANena yugadinapramANarAziH saptaSaSTibhAgatayA vyavasthApita ekaM lakSaM dvAviMzatiH sahasrANi SaT zatAni daza cetyevaMrUpo vibhajyamAnaH saptaSaSTinakSatramAsapramANo bhavatIti, 'bAhAo'tti laghuhimavajjIvAyAH pUrvAparabhAgato ye pravarddhamAnakSetrapradezapaGkatI haimavatavarSajIvAM yAvattai haimavatavAhU ucyate evamairaNyavatabAhU apibhAvanIye, ihapramANasaMvAdaH-'bAhA sattaTTisaepaNapane tiniya kalAo'tti kalA-ekonaviMzatibhAgaH, etacca bAhupramANaM haimavatadhanuHpRSThAt 'cattAlA sattasayAaDatIsasahassa dasa kalA ya dhaj'tyevaMlakSaNAt 3874001.. himavaddhanuH-pRSThe dhaNupiTThakalacaukaMpaNavIsasahassadusaya tIsahiya'ntyevaMlakSaNe 25230, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 67 apanIte yaccheSaM tadarzIkRtaM sadbhavatIti, aayaamen-daidhyernneti| 'maMdarasse'tyAdi, meroH pUrvAntAjjambUdvIpo'parasyAM dizijagativAAMtaparyavasAnaH paJcapaJcAzayojanasahasrANi tAvadasti, tataHparaMdvAdazayojanasahasrANyatikramya lavaNasamudramadhye gautamadvIpAbhidhAno dvIpo'sti tamadhikRtya sUtrArtha saMbhavati, paJcapaJcAzato dvAdazAnAM ca saptaSaSTitvabhAvAt, yadyapisUtrapustakeSugautamazabdonadRzyatetathApyasau zyaH,jIvAbhigamAdiSulavaNasamudregautamacandravidvIpAn vinAdvIpAntarasyAzrUyamANatvAditi / 'savvesipiNa'mityAdi, sarveSAmapiNamityalaGkAre nakSatrANAM sImAviSkambhaH-pUrvAparatazcandrasya nakSatramuktikSetravistAraH nakSatreNAhorAtrabhogyakSetrasya saptaSaSTayA bhAgairbhAjito-vibhaktaH samAMzaH-samacchedaH prajJaptaH, bhAgAntareNa tu bhajyamAnasya nakSatrasImAviSkambhasya viSamacchedanA bhavati, bhAgAntareNanabhaktuM zakyateityarthaH, tathAhi-nakSatreNAhorAtragamyasya kSetrasya saptaSaSTibhAgIkRtasyaikaviMzatirbhAgA abhijinakSatrasya kSetrataH sImAviSkambho bhavati, etAvati kSetre candreNa saha tasya yogo vyapadizyata ityarthaH,tathA tasyAmevaikaviMzatau triMzanmahUrtatvAdahorAtrasya triMzatA guNitAyAM 630 saptaSaSTayA hRtabhAgAyAM yallabdhaM tatkAlasImA bhavati, candreNa saha tasya yogakAla ityarthaH, sA ca nava muhUrtAH saptaviMzatizca saptaSaSTibhAgAH921. Aha c||1|| "abhiissa caMdajogo sattahi~ khaNDie ahortte| bhAgAo ekkavIsaM sa hoMti ahigA nava muhuttA / / iti kSetrataH kAlatastathA zatabhiSagbharaNyAzleiSAsvAtijyeSThAnAMtrayaziMtsaptaSaSTibhAgAstadbhAgArddhaca kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAmeva sArddhatrayastriMzatitriMzatA guNitAyAM 1005 saptaSaSTayA hatabhAgAyAM yallabdhaM tadeSAM kAlasImA, tacca paJcadaza muhUrtAH, Aha c||1|| "sayabhisayA bharaNIo addA asesa, sAijeTThA y| ee channakkhattA pnrsmhttsNjogaa|| iti tathottarAtrayaH punarvasurohiNIvizAkhAnAM saptaSaSTibhAgAnAM zataM tadbhAgArddha ca kSetrasImAviSkambhaH bhavati, tathA tasminneva triMzadguNite 3015 tathaiva hRtabhage yallabdhaM tadeSAM kAlasImA bhavati, sA ca paJcacatvAriMzanmuhUrtA iti, Aha ca - // 1 // "tinneva uttarAI punavvasUrohiNI visaahaay| ee chatrakkhattA, pnnyaalmuhuttsNjogaa| iti zeSANAM paJcadazAnAM nakSatrANAM saptaSaSTireva saptaSTibhAgAnAM kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAMca tathaiva guNitAyAM 2010 hatabhAgAyAMca yallabdhatatkAlasImA, tacca triMzanmuhUrtAH, aah||1|| "avazeSA nakkhattA pannarasavi huMti tiisimuhuttaa| caMdassa tehiM jogo samAsao esa vakkhAmi // evaM caikasya SaNNAM2 paJcadazAnAM cetyevamaSTAviMzatenakSatrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni saptaSaSTibhAgAnAmetadeva dviguNaMSaTapaJcAzato nakSatrANAM bhavati, tacca sahasratrayaMSaTzatAniSaSTayadhikAni samavAyaH-67 samAptaH Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 samavAyAGgasUtram - 68/146 samavAyaH-68 mU. (146) dhAyaisaMDe NaM dIve aDasaTThi cakkavaTTivijayA aDasaTThi rAyahANIo pa ukkosapae aDasaTThi arahaMtA samuppajiMsu vA 3 evaM cakkavaTTI baladevA vAsudevA / pukkhara varadIvaDDhe NaM aDasaTThi vijayA evaM ceva jAva vAsudevA, vimalassa NaM arahao aDasaTThi samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hotyA / bR. athASTaSaSTisthAnake kiJcillikhyate- 'dhAyaisaMDe' ityAdi, iha yaduktam 'evaM cakkavaTTI baladevA vAsudeva' ttitra yadyapi cakravarttinAM vAsudevAnAM naikadA aSTavaSTiH sambhavati yato jaghanyato'pyekaikasmin mahAvidehe caturNAM 2 tIrthakarAdInAmavazyaM bhAvaH sthAnAGgAdiSvabhihitaH, caika kSetre cakravartI vAsudevazcaikadA bhavato'taH aSTaSaSTirevotkarSatazcakravarttinAM vAsudevAnAM cASTaSaSTyAM vijayeSu bhavati tathApIha sUtre ekasamayenetyavizeSaNAt kAlabhedabhAvinAM cakravatyArdInAM vijayabhedenASTaSaSTiraviruddhA, abhilapyante ca jambUdvIpaprajJaptyAM bhAratakacchAdyabhilApena cakravarttina iti samavAyaH-68 samAptaH samavAyaH-69 mU. (147) samayakhitte NaM maMdaravajjA egUNasattiriM vAsA vAsadharapavvayA pa0 taM0 paNatIsaM vAsA tIsaM vAsaharA cattAri usuyArA, maMdarassa pavvayassa paJcacchimillAo caramaMtAo goyamaddIvarasa paJcacchimille caramaMte esa NaM egUNasattari joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / mohaNijjavajjANaM sattaNhaM kammapagaDINaM egUNasattariM uttarapagaDIo pa0 / vR. athaikonasaptatisthAnake kiJcillikhyate- 'samaye' tyAdi, maMdaravajra- meruvarjA varSANi ca-bharatAdikSetrANi varSadharaparvatAzca-himavadAdayastatsImAkariNo varSadharaparvatAH samuditA ekonasasati prajJaptAH kathaM ?, paJcasu meruSu prati baddhAni sapta sapta bharatahaimavatAdIni paJcatriMzadvarSANi tathA pratimeru SaT SaT himavadAdayo varSadharAstriMzattathA tvAraeveSukArA iti sarvasaMkhyayaikonasaptatiriti 7 'maMdarasye' tyAdi, lavaNasamudraM pazcimAyAM dizi dvAdaza yojana sahasrANyavagAhya dvAdazasahamAnaH susthitAbhidhAnasya lacaNasamudrAdhipaterbhavanenAlaGkRto jambUdvIpasambandhinAM dvAdazAnAmantarasambandhinAM dvAdazAnAmeva dvIpaviSkambhasambandhinAM ca mIlanAditi / mohanIyavarNAnAM karmmaNAmekonasaptatiruttaraprakRtayo bhavantIti, kathaM ?, jJAnAvaraNasya paJca darzanAvaraNasya nava vedanIyasya dve AyuSazcatasro nAmno dvicatvAriMzadgotrasya dve antarAyasya paJceti samavAyaH - 69 samAptaH samavAyaH-70 mU. (148) samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse vaikkaMte sattariehiM rAIdiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajrosavei, pAse NaM arahA purisAdAnIe sattariM vAsAiM bahupaDipunnAI sAmannapariyAgaM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya: 70 pAuNittA siddhe buddhe jAvappahINe, vAsuputre NaM arahA sattariM dhaNUiM uDDuM uccatteNaM hotthA / mohaNijassa NaM kammasasa sattariM sAgarovamakoDAkoDIo abAhUNiyA kampaTThiI kampanisege pa0 / 99 mAhiMdassa NaM deviMdassa devaranno sattari sAmANiyasAhassIo pa0 / vR. atha saptatisthAnake kimapi likhyate - 'samaNe' ityAdi, varSANAM caturmAsapramANasya varSAkAlasya saviMzatirAtre - vizatidivasAdhike mAse vyatikrAnte paJcAzati dineSvatIteSvityarthaH saptatyAM ca rAtridineSu zeSeSu bhAdrapada zuklapaJcamyAmityarthaH, varSAsvAvAso varSAvAsaH varSAsthAnaM 'pajjosavei' tti parivasati sarvathA vAsaM karoti, paJcAsati prAktaneSu divase, tathAvidhavasatyabhAvAdikAraNe sthAnAntaramapyAzrayati bhAdrapadazuklapaJcamyAM tu vRkSamUlAdAvapi nivasatIti hRdayamiti 'purisAdAnIya'tti puruSANAmAdAnIyaH upAdeyaH puruSAdAnIyaH 'abAhUNiyA kammaTThiI kampanisege pannatte ' tti iha kilAtmA aviziSTameva karmmapudgalopAdAnaM kRtvA uttarakAlaM jJAnAvaraNIyAdikarmmaNA khaM svamabAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaramIyAdiprakRtivibhAgatayA anAbhogikena vIryeNodayasahitaM taddalikaM niSiJcati, udayayogyaM racayatItyarthaH / ato dvividhA sthitiH - karmmatvApAdanamAtrarUpA anubhavarUpA ca yataH sthiti avasthAnaM tena bhAvenApracyavanaM, tatra karmmatvApAdanarUpAM tAmadhikRtya saptati sAgaropamakoTIkoTyaH, anubhavarUpAM tvadhikRtya saptavarSasahasroneti, tatra 'abAha' tti kimuktaM bhavati ? -bandhAvalikAyA Arabhya yAvatsaptavarSasahasrANi tAvatkarma na bAdhate, nodayaM yAtItyarthaH, tato'nantarasamaye karmadalikaM pUrvaniSiktaM udaye pravezayati, niSeko nAma jJAnAvaraNAdikarmmadalikasyAnubhavanArthaM racanA, taca prathamasamaye bahukaM niSiJciti dvitIyasamaye vizeSahIna tRtIyasamaye vizeSahInamevaM yAvadutkRSTasthiti karmadalikaM tAvadvizeSahInaM niSiJcati, tathA coktam - 119 11 "mottUNa sagamabAhaM paDhamAe ThiIe bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jAvukkosanti savvAsiM // iti 'bAdha loDane ' bAdhata iti bAdhA karmmaNa udaya ityarthaH, na bAdhA abAdhA, antaraM karmodayasyetyarthaH, tayA UnikA abAdhonikA karmasthitiH karmaniSedho bhavatItyevameke prAhuH, anye punarAhuH - abAdhAkAlena varSasahasrasaptakalakSaNenonA karmmasthitiH saptasahAdhikasaptatisAgaropama koTA- koTIlakSaNA, kampaniSeko bhavati, sa ca kiyAn ?, ucyate- 'sattAraM sAgarovamakoDAkoDIo' tti samavAyaH - 70 samAptaH munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge saptati samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAya:-71 mU. (149) cautthassa NaM caMdasaMvaccharassa hemaMtANaM ekkasattarIe rAidiehiM vIikkatehiM savyabAhirAo maMDalAo sUrie AuTTiM karei, vIriyappavAyarasa NaM puvvassa ekkasattariM pAhuDA pa0 ajite NaM arahA ekkasattariM puvvasayasahassAiM agAramajjhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavyaie, evaM sagarovi rAyA cAuraMtacakkavaTTI ekkasattari puvva jAva pavvaietti / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 samavAyAGgasUtram- 71 / 149 vR. athaikasaptatisthAnake kiJcit likhyate- 'cautthasse' tyAdi, iha bhAvArtho'yaM yuge hi paJca saMvatsarA bhavanti, tatrAdyau candrasaMvatsarau tRtIyo'bhivarddhitasaMvatsarazcaturthazcandrasaMvatsara eva, tatra ca ekonatriMzatA dinAM dvAtriMzatA ca dviSaSTibhAgairdinasya candramAso bhavati, ayaM ca dvAdazaguNazcandrasaMvatsaro bhavati, trayodazaguNazcAyamevAbhivarddhito bhavati, tatazcandracandrAbhivarddhitalakSaNe saMvatsaratraye dinAnAM sahaM dvinavatiH SaT dviSaSTibhAgA bhavanti 1092 / tathA AdityasaMvatsare dinAnAM zatatrayaM SaTaSaSTizca bhavanti, tatritaye ca sahamaSTanavatyadhikaM bhavati / iha ca kilacandrayugamAdityayugaM cASADhyAmekaM pUryate' paraJca zrAvaNakRSNapratipadi Arabhyate, evaM cAdityayugasaMvatsaratrayApekSayA candrayugasaMvatsaratrayaM paJcabhirdinaiH SaTapaJcAzatA ca dinadviSaSTibhAgairUnaM bhavatItikRtvA AdityayugasaMvatsaratrayaM zrAvaNakRSNapakSasya candradinaSaTke sAdhike pUryate yugasaMvatsaratrayaM tvASADhyAM, tatazca zrAvaNakRSNapakSasaptamadinAdArabhya dakSiNA yanenAdityazcaran candrayugacaturthasaMvatsarasya caturthamAsAntabhUtAyAmaSTAdazottarazatatamadina bhUtAyAM kArtikyAM dvAdazottarazatatame svakIyamaNDale carati, tatazcAnyAnyekasaptatirmaNDalAni tAvatsveva dineSu mArgazIrSAdInAM caturNA haimantamA sAnAM sambandhiSu dharati, tato dvisaptatitame dine mAghamAse bahulapakSa trayodazI lakSaNe sUrya AvRttiM karoti, dakSiNAyanAnnivRttyottarAyaNena caratItyarthaH, uktA ca jyotiSkaraNDake paJcasu yugasaMvatsareSUttarAyaNatithayaH krameNaivaM yaduta"bahulassa sattamIe 1 sUro suddhassa to cautthIe 2 / bahularasa ya pADiva 3 bahulassa ya terIsidivase 4 // suddhassa ya dasamIe 5 pavattae paMcamI u AuTTI / eA AuTTIo savvAo mAghamAsaMmi // -dakSiNAyanadinAni caivaM / 119 11 // 2 // // 1 // // 2 // "paDhamA bahulapaDicae 1 bIyA bahulassa terIsa divase 2 / suddhassa ya dasamIe 3 bahulassa ya sattamIe 4 u // suddhassa cautthIe pavattae paMcamI u AuTTI / eyA AuTTIo savvAo sAvaNe mAse // 'viriyapuvvassa' tti tRtIyapUrvasya 'pAhuDa' tti prAbhRtamadhikAravizeSaH / 'ajie' ityAdi, tasya hi aSTAdaza pUrvalakSANi kumAratvaM tripaJcAzaccaikapUrvAGgAdhikA rAjyamityekasaptatiriha ca pUrvAGgamadhikamalpatvAnna vivakSitamiti 5, sagaro dvitIyazcakravartI ajitasvAmikAlInaH / samavAyaH - 71 samAptaH samavAya:-72 bhU. (150) bAvattariM suvannakumArAvAsasayasahassA pa0 / lavaNassa samuddassa bAvattariM nAgasAhassIo bAhiriyaM velaM dhAraMti / samaNe bhagavaM mahAvIre bAkttariM vAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhi buddhe jAvappahINe / dhere NaM avalamAyA bAvattariM vAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH -72 101 abhitarapukkharaddhe NaM bAvattari caMdA pabhAsiMsu 3 bAvattari sUriyA taviMsu vA 3 / egamegassa NaM rano cAuraMtacakkavaTTissa baavttripurvrsaahssiiop0| bAvattari kalAopa-leha 1 gaNiyaM 2 ruvaM 3 na 4 gIyaM vAiyaM 6 saragayaM7 pukkharagayaM 8 samatAlaM 9 jUyaM 10 jaNavAyaM 11 pokkhaccaM 12 aTThAvayaM 13 dagamaTTiyaM 14 annavihIM 15 pANavihIM 16 vatthavihIM 17 sayaNavihIM 18 ajaM 19 paheliyaM 20 mAgahiyaM 21 gAhaM 22 siloga 23 gaMdhajutti 24 madhusitthaM 25 AbharaNavihIM 26 taruNIpaDikammaM 27 itthIlakkhaNaM 28 parisalakkhaNaM 29 hayalakhaNaM 30 gayalakkhaNaM31 goNalakkhaNaM 32 kukkuDalakkhaNaM33 miMDhayalakkhaNaM 34 cakkalakkhaNaM 35 chattalakkhaNaM 36 daMDalakkhaNaM 37 asilakkhaNaM 38 maNilakkhaNaM 39 kAgaNilakkhaNaM 40 cammalakkhaNaM41 caMdalakkhaNaM 42 sUracariyaM43 rAhucariyaM 44 gahacariyaM 45 sobhAgakaraM 46 dobhAgakaraM 47 vijAgayaM 48 maMtagayaM 49 rahassagayaM 50 samAsaM 51 cAraM 52 paDicAraM 53 cUhaM 54 paDivUhaM 55 khaMdhAvAramANaM 56 nagaramANaM 57 vatthUmANaM 58 khaMdhAvAranivesaM59 vatthunivesaM60 nagaranivesaM61 IsatthaM 62 charuppavAyaM 63 AsasikkhaM 64 hasthisikkhaM65 dhanuvveyaM 66hiraNNapAgaMsuvanna maNipAgaMdhAtupAgaM 67 bAhujuddhaM daMDajuddhaM muTTijuddhaM aTijuddhaM juddha nijuddhaM juddhAiMjuddhaMsuttakheDa68 nAliyAkheDaM vaTTaseDaM dhammakheDaM cammakheDaM 69 pattachenaM kar3agacchenaM 70 sajIvaM nijIvaM 71 sauNaruyaM 72 samucchimakhahayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ukkoseNaM bAvattari vAsasahassAI ThiI pa0 / vR.atha dvisaptatisthAnake kimapi likhyate-suvarNakumArANAM dvisaptatirlakSANi bhavanAni, kathaM?, dakSiNanikAye aSTatriMzaduttarinakAye tucatustriMzaditi, 'nAgasAhassIo'tti nAgakumAradevasahasrANi velAM-SoDazasahasrapramANAmutsedhato viSkambhatazcadazasahasramAnAM lavaNajaladhizikhAM baahyaaN-ghaatkiikhnndddviipaabhimukhiiN| mahAvIrodvisaptativarSANyAyuH pAlayitvA siddhaH, kathaM?, triMzadgRhasthabhAvedvAdazasArddhAni pakSazca chadmasthabhAve dezonAni triMzatkevalitve iti dvisaptati / 'alayabhAya'tti acalo mahAvIrasya navamo gaNadharaH tasyAyurdvisaptativarSANi, kathaM ? SaTacatvAriMzadgRhasthatve dvAdaza chadmasthatAyAM caturdaza kevalitve iti| puSkarAH dvisaptatizcandrAH, tatraikasyAM paGkatau SaTtriMzadanyasyAM paGkatau ca tAvanta eveti| 'bAvattari kalAo'tti kalAH vijJAnAnItyarthaH , tAzca kalanIyabhedAddivasaptatirbhavanti, tatra lekhanaM lekho'kSaravinyAsaH, tadviSayA kalA-vijJAnaM lekha evocyate evaM sarvatra, sa ca lekho dvidhAlipiviSayabhedAt / tatra lipiraSTAdazasthAnakoktA athavA lATAdidezabhedatastathAvidhavicitropAdhibhedato vA'nekavidheti, tathAha-patravalkakASThadantalohatAmrarajatAdayo akSarANAmadhArAstathA lekhanotkIrNanasyUtavyatacchinnabhinnadagdhasaGkrAntito'kSarANi bhavantIti, viSayopekSayApyanekadhAsvAmibhRtyapitRputraguruziSyabhAryApatizatrumitrAdInAMlekhaviSayANAmapyanekatvAttathAvidhaprayojanabhedAcca, akSaradoSAzcaite -- // 1 // "atikAyamatisthaulyaM, vaiSamyaM pngktivkrtaa| atulyAnAM ca sAdRzyamabhAgo'vayaveSu ca / / iti 1 tathA gaNitaM-saGkhyAnaM saGkalitAdyanekabhedaM pATIpnasiddhaM 2 rUpyaM-lepyazilAsuvarNamaNiva Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 samavAyAGgasUtram-72/150 citrAdiSurUpanirmANaM 3 nATyakalA-bharatamArgacchalikaM kAsyavidhAnamityAdibhedASTadhA nATyagrahaNAt nRtyakalApi gRhItA, sAca abhinayikA aGgahArikA vyAyAmikA ceti tribhedA, svarUpaM cAtra bharatazAstrAdavaseyaM 4 tathAgItakalA, sAca nibandhamArgachikamArga bhinnamArgabhedAt tridhA, tatra / // 1 // sapta svarAstrayo grAmA, mUrcchanA ekviNshtiH| tAnA ekonapaJcAzat, samAptaM svaramaNDalam // iyaMcavizAkhilazAstrAdavaseyeti, 5 'vAiyaMti vAdyakalA, sAcatatavitatazuSiradhanavAdyAnAM catuSpaJcakaprakAratayA trayodazadhA 6ityAdikaH kalAvibhAgo laukikazAstrebhyo'vaseyaH, iha ca dvisaptatiriti kalAsaMkhyoktA, bahutarANi ca sUtre tannAmAnyupalabhyante, tatraca kAsAMcita kAsucidantarbhAvo'vagantavya iti / samavAyaH-72 samAptaH (samavAyaH-73) mU. (151) harivAsarammayavAsayAo NaM jIvAo tevattari 2 joyaNasahassAI nava ya eguttare joyaNasae sattarasa ya egUNavIsaibhAge joyaNassa addhabhAgaMca AyAmeNaM pa0 / vijae NaM baladeve tevattari vAsasayasahassAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| vR. atha trisaptatisthAnake kimapi likhyate, 'harivAse'ti atra saMvAdagAthA - // 1 // "eguttarA navasayA tevattarime joyaNasahassA / jIvAsattarasa kalA ya addhakalA ceva hrivaasetti"| tathA vijayo-dvitIyo baladevastasyeha trisaptativarSalakSANyAyuruktamAvazyake tu paJcasaptatiritIdamapi mtaantrmev| samavAyaH-73 samAptaH (samavAyaH-74) mU. (152) thereNaMaggibhUI gaNahare covattari vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe nisahAo NaM vAsaharapavvayAo tigicchio NaM dahAo sItoyAmahAnadIo covattAra joyaNasayAI sAhiyAiM uttarAhimuhI pavahitA vairAmayAe jibhiyAe caujoyaNAyAmAe pannAsajoyaNavikkhaMbhAe vairatale kuMDe mahayA ghaDamuhapavattieNaM muttAvaliyarasaMThANasaMThieNaM pavAeNaM mahayA saddeNaM pavaDai, evaM sItAvi dakkhiNAhimuhI bhANiyavvA / cautthavajjAsu chasu puDhavIsu covattari narayAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha catuHsaptatisthAnake kiJcit likhyate, tatrAgnibhUtiriti mahAvIrasya dvitIyo gaNadharaH-gaNanAyakaH tasyeha catuHsaptativarSANyAyuH, atra cAyaM vibhAgaH-SaTcatvAriMzadvarSANi gRhasthaparyAyaH dvAdaza chadmasthaparyAyaH SoDaza kevaliparyAya iti / 'nisahAoNa mityAdi asya bhAvArtha-kila niSadhavarSadharasya viSkambho yojanAnAM SoDaza sahasrANi aSTau zatAni dvicatvAriMzat kalAdvayaM ceti, tasya ca madhyabhAge tigicchamahAhadaH sahasradvayavi- SkambhazcatuHsahasrAyAmaH tadevaM parvataviSakambhArddhasya hRdaviSkambhArddhana nyUnatAyAM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 74 103 sItodAyA mahAnadyAH parvatasyopari catuHsaptatizatAnyekaviMzatyadhikAni kalA caiketyevaM pravAho bhavati 'vairAmayAe jibbhiyAe' tti vajramayyA jihvikayA praNAlasthamakaramukhajihnikayA caturyojanadIrghayA paJcAzadyoja- naviSvAbhayA 'vairatale kuNDe' tti niSadhaparvatasyAdhovartini vajrabhUmike azItyadhikacaturyojana- zatAyAmaviSkambhe dazayojanAvagAhe sItodAdevIbhavanAdhyAsitamastakena taddIpenAlaGkRtamadhyabhAge sItodAprapAtahade 'mahaya'tti mahApramANe yatpunaH 'duhao'tti kvacit dRzyate tadapapATha iti manyate 'ghaDamuhapavattieNaM' ti ghaTamukheneva-kalazavadaneneva pravarttitaH - prerito ghaTamukhapravarttitastena muktA- valInAM - muktAphalazarIrANAM sambandhI hArastasya yatsaMsthAnaM tena saMsthito yastena prapAtaH parvatAtyapata- jalasamUhastena mahAzabdena mahAdhvaninA prapatati / evaM sItApi, navaraM nIlavadvarSadharAddakSiNAbhimukhI prapatatIti / 'cautthavajJje'' tyAdi tatra prathamAyAM triMzat dvitIyAyAM paJcaviMzati tRtIyAyAM paJcadaza paJcamyAM trINi lakSANi SaSThayAM paJconaM lakSaM saptamyAM paJcetyetAni mIlitAni catuHsaptatirbhavati / samavAyaH 74 samAptaH samavAya:- 75 bhU. (153) suvihissa NaM pupphadaMtassa arahao pannattari jiNasayA hotthA / sItaleNaM arahA pannattari puvvasahassAiM agAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvaie saMtI NaM arahA patrattarivAsasahassAiM agAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pvvie| vR. atha paJcasaptatisthAnake kimapi likhyate 'suvidheH' navamatIrthakarasya nAmAntarataH puSpadantasyeti, tathA zItalasya paJcasaptati pUrvasahasrANi gRhavAse, kathaM ?, paJcaviMzati kumAratva paJcAzacca rAjya iti, tathA zAnti paJcasaptativarSa sahasrANi gRhavAsamadhyuSya pravrajitaH kathaM ?, paJcaviMzati kumAratve paJcaviMzati mANDalikatve paJcaviMzatizcakravarttitve iti / samavAyaH - 75 samAptaH samavAya:-76 mU. (154) chAvattariM viz2ukumArAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha SaTasaptatisthAnake likhyate kiJcita-tatra vidyutkumArANAM bhavanAvAsalakSANi dakSiNasyAM catvAriMzaduttarasyAM tu SaTtriMzaditi SaTsaptatiriti / pU. (155) evaM dIvadisAudahINaM vijjukumAriMdathaNiyamaggINaM / chaNhaMpi jugalayANaM bAvattari sayasahassAiM // vR. 'eva' miti idameva bhavanamAnaM zeSANAM dvIpakumArAdibhavanapatinikAyAnAM, ihArthe gAthA 'dIve' tyAdi 'yugalAnA' miti- dakSiNottaranikAyabhedena yugalaM, nikAye nikAye bhavatIti / samavAyaH-76 samAptaH samavAya:-77 mU. (156) bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI sattahattaraM puvvasayasahassAiM kumAravAsamajjhe Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 samavAyAGgasUtram-77/156 vasittA mahArAyAbhiseyaM saMpatte, aGgavaMsAo NaM sattahattari rAyANo muMDe jAva pabvaiyA / gahatoyatusiyANaM devANaM sattahattaraM devasahassaparivArA pa0 / egamege NaM muhutte sattahattara lave lavaggeNaM p0| vR. atha saptasaptatisthAnake viviyate kiJcit-tatra bharatacakravartI RSabhasvAminaH SaTsu pUrvalakSeSvatIteSujAtatrayazItitame ca tatrAtItebhagavaticaprabajiterAjA saMvRttaH, tatazcayazItyAH SaTsu niSkarSiteSu saptasaptatistasya kumAravAso bhavatIti, aGgavaMzaH-aGgarAjasantAnastasya sambandhinaH saptasaptatI rAjAnaH prvrjitaaH| ___'gaddatoye tyAdi brahmalokasyAdhovartinISvaSTAsu kRSNarAjiSvaSTau sArasvatAdayo lokAntikAbhidhAnA devanikAyA bhavanti, tatra gardatoyAnAM tuSitAnAM ca devAnAmubhayaparivArasaMkhyAmIlanena saptasaptatirdevasahasrANi parivAraH prajJaptAnIti / / tathaikekI muhUrtaH saptasaptatirlavAn lavAgreNa-lavaparimANena prajJaptaH, kathaM ?, ucyate / // 1 // havassa anavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccii| // 2 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarie, esa mutte viyaahie| samavAyaH-77 samAptaH (samavAyaH-78) mU. (157) sakkassaNaM deviMdassa devaranno vesamaNe mahArAyA aTThahattarIe suvannakumAradIvakumArAvAsasayasahassANaM AhevajaM porevacaM sAmittaMbhaTTittaMmahArAyattaMANAIsaraseNAvaccaMkAremANe pAlemANe vihri| dhere NaM akaMpie aTTahattara vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| uttarAyaNaniyaTTe NaM sarie paDhamAo maMDalAo agaNacattAlIsaime maMDale agRhattara egasahibhAe divasakhettassa nighuddettA rayaNikhettassa abhinivuDDhettA NaM cAraM carai, evaM dkkhinnaaynnniyttrevi| vR. athASTasaptatisthAnake kiJcit likhyate, 'sakkasse' tyAdi, 'vesamaNe mahArAya'tti somaya-mavaruNavaizramaNAbhidhAnAnAM lokapAlAnAMcaturtha uttaradikpAlaH, sahi vaizramaNadevanikAyikAnAM suparNakumAradevadevInAM dvIpakumAradevadevInAM vyantaravyantarINAMcAdhipatyaM karoti, tadAdhipatyAcca tannivAsAnAmapyAdhipatyamasau karotItyucyate, aTasaptatyAH suvarNakumAradvIpakumArAvAsazatasahasrANA'miti, tatra suvarNakumArANA dakSiNasyAmapratriMzadbhavanalakSANi dvIpakumArA NAMca catvAriMzadityevamaSTasaptatiriti, dvIpakumArAdhipatyametasya bhagavatyAM na dRzyate, iha tUktamiti matAntaramidam, 'AhevaccaM ti Adhipatyam-adhipatikarma 'porevacaMti purovartitvaM agragAmitvamityarthaH, "bhaTTittaM'ti bhartRtvaM-poSakatvaM 'sAmittaMti svAmitvaM-svAmibhAvaM 'mahArAyattaM'ti mahArAjatvaM lokapAlatvamityarthaH, 'ANAIsaraseNAvacaMti AjJApradhAsenAnAyakatvaM kAremANe'tti anunAyakaiH sevakAnAM kArayan 'pAlemANe'ttiAtmanApi pAlayan 'viharaitti aaste| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya: - 78 105 akampitaH sthaviro mahAvIrasyASTamo gaNadharastasya cASTasaptatirvarSANi sarvAyuH, kathaM ?, gRhasthaparyAye aSTacatvAriMzat chadmasthaparyAye naca kevaliparyAye caikaviMzatiriti / 'uttarAyaNaniyaTTeNaM' ti uttarAyaNAd-uttaradiggamanAnnivRttaH uttarAyaNanivRttaH, prArabdhadakSiNAyan ityarthaH 'sUrie' tti AdityaH 'paDhamAo maMDalAo' tti dakSiNAM dizaM gacchato raveryatprathamaM tasmAt na tu sarvAbhyantarasUryamArgAt 'ekUNacattAlIsaime' tti ekonacatvAriMzattame maNDale dakSiNAyanaprathamamaNDalApekSayA sarvAbhyantaramaNDalApekSayA tu catvAriMze 'aTTahattariM' ti aSTasaptati 'egasaTTibhAe 'tti muhUrtasyaikaSaSTibhAgAn 'divasakhettassa' tti divasalakSaNasya kSetrasya divasasyaivetyarthaH, 'nivutta' tti nivardhya hApayitvetyarthaH, tathA 'rayaNikhettassa' tti rajanyA eva 'abhinivutta' tti abhinivadhdharya ca varddhayitvetyarthaH, 'cAraM carai'tti bhrAmyatItyarthaH, bhAvArtho'syaiva candraprajJaptivAkyairupadazyate jambUdvIpe yadaitI sUryau sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM caratastadA navanavatiyojanasahasrANi SaTcatvAriMzadadhikAni yojanazatAnyanyo'nyamantaraM kRtvA carataH, etacca jambUdvIpe'zItyuttaraM yojanazataM pravizyAbhyantaraM maNDalaM bhavati etasmiMzca dviguNe jaMbUdvIpa- pramANAdapakarSite yathoktamantaraM bhavatIti / tathA tatra tozcaratorutkRSTo'STAdazamuhUrtI divaso bhavati jaghanyakA ca dvAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, tato'bhyantaramaNDalAnniSkramya prathame'horAtre'bhyantarAnantaraM maNDalamupasaGkramya yadA cAraM caratastadA navanavatiryojanasahasrANi SaTcatvAriMzadadhikAni yojanazatAni paJcatriMzacca ekaSaSTibhAgA yojanasyAntaraM kRtvA cAraM carataH, tadA cASTAdazamuhUrtI divaso bhavati dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAM nyUnaH dvAdazamuhUrttAca rAtrirbhavati dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmadhiketi, evaM dakSiNAyanasya dvitIyAdiSu maNDaleSvahorAtreSu cAnyo'nyAntarapramANasya paJcabhiH paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasya vRddhirvAcyA, dvAbhyAM dvAbhyAM ca muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAM dinahAnI rAtrivRddhizceti, evaM ca ekonacatvAriMzattame maNDale sUryayorantaraM navanavati sahANyaSTazatAni - saptapaJcAzacca yojanAnAM trayoviMzatizcaikaSaSTibhAgAH, dinapramANaM cASTAdazAnAM muhUrttAnAM madhyAdekaSaSTibhAgAnAmaSTasaptatyAM pAtitAyAM SoDaza muhUrttAzcatuzcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgA muhUrttasya, rAtrestvaSTasaptatyAM kSiptAyAM trayodaza muhUrttAH saptadazaikaSaSTibhAgAzceti / evaM 'dakkhiNAyaNaniyaTTe' tti yathottarAyaNanivRtta ekonacatvAriMzattame maNDale aSTasaptatimekaSaSTibhAgAna hApayati varddhayati ca, evaM dakSiNAyananivRtto'pi sUryastAn hApayati varddhayati ca kevalaM dakSiNAyane dinabhAgAn hApayati rAtribhAgAMzca varddhayati iha tu dinabhAgAn varddhayati rAtribhAgAzca hApayati / samavAyaH 78 samAptaH samavAyaH - 79 mU. (158) valayAmuhassa NaM pAyAlassa hiTThillAo caramaMtAo imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe heTThille caramaMte esa NaM egUNAsiM joyaNasahassAiM avAhAe aMtare pa0 / evaM keussavi jUyassavi Isarassavi / chaTTIe puDhavIe bahumajjhadesabhAyAo chaTThassa ghanodahissa heDille caramaMte esa NaM egUNAsIti Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 samavAyAGgasUtram-79/158 joyaNasahassAiM abAhAe antare pa0 / jambuddIvarasa NaM dIvassa bArarasa ya bArassa ya esa NaM egUNAsIiM joyaNasahassAI sAiregAI abAhAe aMtare p0| vR. . athaikonAzItitame sthAnake kiJcillikhyate, tatra 'valayAmuhassa' tti vaDavAmukhAbhidhAnasya pUrvadigvyavasthitasya 'pAyAlassa' tti mahApAtAlakalazasyAdhastanacaramAntAdranaprabhA pRthvIcaramAnta ekonAzItyA (tau) sahasreSu bhavati, kathaM ? ratnaprabhA hi asItisahRdhikaM yojanAnAM lakSaM bAhalyato bhavati, tasyAzcaikaM samudrAvagAhasahasraM parihRtyAdholakSapramANAvagAho valayAmukhapAtAlakalazo bhavati, tatastaccaramAntAt pRthivIcaramAnto yathoktAntarameva bhavati, evamanye'pi trayo vAcyA iti / 'chaTTIe' ityAdi, asya bhAvArthaH SaSThapRthivI hi bAhalyato yojanAnAM lakSaM SoDaMza sahasrANi ca bhavati, ghanodadhayastu yadyapi saptApi pratyekaM viMzatisahasrANi syustathApyetasya granthasya matena SaSThayAmasAvekaviMzatiH saMbhAvyate, tadevaM SaSTapRthivIbAhalyArddhamaSTapaJcAzat ghanodadhipramANaM caikaviMzatirityevamekonAzItirbhavati, granthAntaramatena tu sarvaghanodadhInAM viMzatiyojanasahasrabAhalyatvAtpaJcamImAzrityedaM sUtramavaseyaM, yatastabdAhalyamaSTAdazottaraM lakSamuktaM, yata Aha119 11 "paDhamAsIi sahassA 1 battIsA 2 aTThavIsa 3 bIsA ya4 / aTThAra 5 sola 6 aTTaya 7 sahassa lakkhovariM kujjA // iti athavA SaSThayAH sahasrAdhiko'pi madhyabhAgo vivakSitaH, evamarthasUcakatvAdbahuzabdasyeti / tathA jambUdvIpasya jagatyAzcatvAri dvArANi vijayavaijayantajayantAparAjitAbhidhAnAni catuzcaturyojanaviSkambhAni gavyutapRthuladvArazAkhAni krameNa pUrvAdiSu dikSu bhavanti, teSAM ca dvArasya ca dvArasya cAnyo'nyamityarthaH / 'esaNaM' ti etadekonAzItiyojanasahasrANi sAtirekANItyevaMlakSaNamabAdhayA-vyavadhAnena vyavadhAnarUpamityarthAntaraM prajJaptaM kathaM ?, jambUdvIpaparidheH 316227 yojanAni krozAH 3 dhanUMSi 128 aGgulAni 13 sArddhAnItyevaMlakSaNasyApakArSitadvAradvArazAkhAviSkambhasya caturvibhaktasyaivaphalatvAditi / samavAyaH - 79 samAptaH samavAyaH-80 yU. (159) sejUMsa NaM arahA asIiM dhaNUI uDDuM uccatteNaM hotthA / tiviTThe NaM vAsudeve asIiM dhaNUiM uDDuM uccatteNaM hotthA ayale NaM baladeve asIiM dhaNUI uDDa uccatteNaM hotthA, tiviTTe NaM vAsudeve asIivAsasayasahassAiM mahArAyA hotthA / bahu NaM kaNDe asIijoyaNasahassAiM bAhalleNaM pa0 / IsANassa deviMdarasa devaranno asIi sAmANiyasAhassIo pa0 / jambuddIve NaM dIve asIuttara joyaNasayaM ogAhettA sUrie uttarakaTTovagae paDhamaM udayaM karei / vR. athAzItitamasthAnake kiJcillikhyate zreyAMsaH- ekAdazo jinaH / tripRSThaH zreyAMsajinakAlabhAvI prathamavAsudevaH, acalaH-prathamabaladevaH, tathA tripRSThavAsudeva-sya caturazItivarSalakSANi Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 80 107 sarvAyuriti, catvAri lakSANi kumAratve zeSaM tu mahArAjye iti| 'Aubahu' ityAdi, kila ralaprabhAyA azItyattarayojanalakSabAhalyAyINi kANDAni bhavanti, tatra prathamaM ratnakANDaM SoDazavidharalamaM SoDazasahasrabAhalyaM dvitIyaM paGkakANDaM caturazItisahasramAnaM tRtIyamabbahulakANDamazItiryojanasahasrANIti / 'jambuddIveNa mityAdi, 'ogAhitta'tti pravizya 'uttarakaTThovagaya'tti uttarA kASThAMdizamupagataH uttarakASThopagataH prathamamudayaM karoti, sarvAbhyantaramaNDale udetItyarthaH / samavAyaH-80 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge azItitama samavAyasya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH-81) mU. (160) navanavamiyANaMbhikkhupaDimA ekkAsIirAidiehiM cauhi ya paMcuttarehiM ahAsuttaM jAva aaraahiyaa| kuMthussa NaM arahao ekkAsItiM maNapaJjavanANisayA hotthaa| vivAhapannattIe ekAsItiM mahAjummasayA p0|. vR. athaikAzItisthAnake kiJcaducyate-'navanavamike'ti nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA bhavaMtica navasunavakeSu navanavamadinAni, tasyAMcabhikSupratimAyAmekAzItI rAtriMdinAni bhavati, evaM navAnAM navakAnAmekAzItirUpatvAt, tathA prathamenavame pratidinamekaikA bhikSA evamekottarayA vRdhyA navame navake navanaveti sarvAsAM piNDane catvAri paJcottarANi bhikSAzatAni bhavantItyata uktaM 'cauhi ye' tyAdi, iha ca bhikSAzabdena dattirabhipretA 'ahAsuttati yathAsUtraMsUtrAnatikrameNa 'jAva'ttikaraNAdyathAkalpaM yatAmArga yathAtattvaMsamyakkAyena spRSTA pAlitA zobhitA tIritA kIrttitA AjJayA''rAdhitete draSTavyaM / "vivAhapannattIe'tti vyAkhyAprajJaptayAmekAzItirmahAyugmazatAni prajJaptAni, iha ca zatazabdenAdhyayanAnyucyante, tAni kRtayugmAdilakSaNarAzivizeSavicArarUpANiatrAntarAdhyayanasvabhAvAni tdvgmaavgmyaaniiti| samavAyaH-81 samAptaH (samavAyaH-82 mU. (161) jambuddIve dIve bAsIyaM maMDalasayaM jaM sUrie dukkhutto saMkamittA NaM cAraM carai taM0 -nirakhamamANe ya pavisamANe y| samaNe bhagavaM mahAvIre bAsIe rAiMdiehiM vIikatehiM gabbhAo gabbhaM saahrie| mahAhimavatassaNaM vAsaharapavvayassa uvarillAo caramaMtAo sogaMdhiyassa kaMDassa heDille caramaMte esa NaM bAsIiM joyaNasayAiM abAhAe aMtarepa evaM ruppissvi| vR. atha dvayazItisthAnake kimapi likhyate, atra jambUdvIpe dvayazItyadhikaM maNDalazataMsUryasya mArgazataM tadbhavatIti vAkyazeSaH, kiMbhUtaM ?-yat sUryo dvikRtvo-dvau vArau saGkramya Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samavAyAGgasUtram-82/161 pravizya cAraMcarati, tadyathA-niSkAmaMzcajambUdvIpAt pravizaMzcajambUdvIpaeveti, ayamatrabhAvArtha:kila caturazItyadhikaM sUryamaNDalazataM bhavati, tatra sarvAbhyantare sarvabAhye sakRdeva saGkramati zeSANi tu dvau vArAviti, iha ca dvayazItivivakSayaivedaM dvayazItisthAnake'dhItamiti bhAvanIya, yadyapi jambUdvIpepaJcaSaSTireva maNDalAnAM bhavati tathApijambUdvIpAdikasUryacAraviSayatvAccheSANyapi jambUdvIpena vizeSitAnIti / _ 'samaNe' ityAdi ASADhasya zuklapakSaSaSThayA Arabhya vazItyAM rAtrindiveSvatikrAnteSu tryazItitamevartamAneazvayujaH kRSNatrayodazazyAmityarthaH,garbhAta-garbhAzayAddevAnaMdAbrAhmaNIkukSita ityarthaH garbha-trizalAbhidhAnakSatriyAkukSiM saMhRto-nIto devendravacanakAriNA hariNegameSyabhidhAnadeveneti, idaMca sUtraM yazItirAtrindivAnyadhikRtya dyazItisthAnake'dhIyate tryazItitamaMrAtrindivamAzritya tuJcazItitamasthAnake iti / mahAhimavaMtasse'tyAdi mahAhimavatodvitIyavarSadharaparvatasya yojanazatadvayocchritasya uvarillAo'tti uparimAccaramAntAtsaugandhikakANDasyAdhastanazcaramAnto yazItiryojanazatAni, kathaM ? ratnaprabhApRthivyAM hi trINi kANDAni-kharakANDaMpaGkakANDamabahulakANDaM ceti, tatra prathamaM kANDaM SoDazavidhaM, tadyathA-ratnakANDaM 1 vajrakANDaM 2 evaM vaiDUrya 3 lohitAkSa4 masAragalla 5 haMsagarbha6pulaka7 saugandhika 8 jyotIrasa 9 aJjana 10 aJjanapulaka 11 rajata 12 jAtarUpa 13 aGka 14 sphaTika 15 riSThakANDaM ceti 16, etAni ca pratyeka sahasrapramANAni tatazca saugandhikakANDasyASTamatvAdazItizatAni dve ca zate mahAhimavaducchraya ityevaM yazItizatAni iti, evaM rukmiNo'pi paJcamavarSadharasya vAcyaM, mahAhimavatsamAnocchrayatvAttasyeti samavAyaH-82 samAptaH (samavAyaH-83) mU. (162) samaNe bhagavaM mahAvIre bAsIirAiMdiehiM vIikatehiM teyAsIimerAiMdie vaTTamANe gabbhAo ganbhaM sAharie, sIyalassa NaM arahao tesII gaNA tesII gaNaharA hotthaa| there NaM maMDiyaputte tesIiMvAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe / usabheNaM arahA kosalie tesIiM puvvasayasahassAiMagAramajjhe vasittA muMDe bhavittANaM jAva pvvie| bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI tesIiM puvvasayasahassAI agAramajhe vasittA jiNe jAe kevalI sabvannU svvbhaavdrisii| vR. athavyazItitamasthAnake kimapilikhyate-iha zItalajinasyatryazItirgaNAHtryazItigaNadharA uktA Avazyake tvekAzItIriti mtaantrmidmiti| tathA sthaviro maNDitaputro-mahAvIrasya SaSTho gaNadharaH tasya ca tryazItivarSANi sarvAyuH, kathaM ?, tripaJcAzadgRhasthaparyAya caturdaza chadmasthaparyAye SoDaza kevalitve ityevaM tryshiitiriti| tathA 'kosalie'tti kozaladezebhavaH kauzalikaH 'tesIiMtiviMzati pUrvalakSANi kumAratve triSaSTi rAjye ityevaM tryshiiti| tathA bharatazcakravartI saptasaptati pUrvalakSANi kumAratve SaT cakravarttitve ityevaM tryazIti Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-83 109 magAravasamadhyuSya jino jAtaH-rAjyAvasthasyaiva rAgAdikSayAtkevalI-saMpUrNAsahAya vizuddhajJAnAditrayayogAt sarvajJo vizeSavodhAt sarvabhAvadarzI sAmAnyabodhAttataH pUrvalakSaM pravrajyAgrahaNapUrvaka kevalitvena vihRtya siddha iti / samavAyaH-83 samAptaH (samavAyaH-84) mU. (163) caurAsIi nirayAvAsasayasahassA pa0 / usabhe NaM arahA kosalie caurAsIiM puvyasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddha jAvappahINe, evaM bharaho bAhubalI baMbhI suMdarI, sijaMse NaM arahA caurAsIiM vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| tiviDhe NaM vAsudeve caurAsIiM vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA appaiTThANe narae neraiyattAe uvvnno| sakkassa NaM deviMdassa devaranno caurAsII sAmANiyasAhassIo pa0, savveviNaM bAhirayA maMdarA caurAsIiM2 joyaNasahassAiM ukhu uccatteNaM pa0, sabveviNaM aMjaNagapavvayA caurAsIiM2 joyaNasahassAI uddhaM uccatteNaM pnnttaa| harivAsarampavayAsiyANaM jIvANaM dhanupiTThA caurAsI joyaNasahassAI solasa joyaNAI cattAriya bhAgA joyaNassa parikkheveNaM pa01 paMkabahulassa NaM kaNDassa uvarillAo caramaMtAo hechille caramaMte esa NaM corAsIi joyaNasayasahassAiM abAhAe aMtare pa0 vivAhapannattIeNaM bhagavatIe caurAsIiM payasahassA padaggeNaM pa0 / corAsIinAgakumArAvAsasayasahassA pa0, corAsIi painnagasahassAiM pa0, corAsIi joNippamuhasayasahassApa0, puvvAiyANaM sIsapaheliyApajjavasANANaM saTThANaTTAnaMtarANaM corAsie guNakAre p0| usabhassa NaM arahao caurAsIi samaNasAhassIo hotthA / sabvevi caurAsIi vimANAvAsasayasahassA sattANauiMsahassA tevIsaMca vimANA bhavaMtIti mkkhaayN| dR. caturazItisthAnake kimapi likhyate, caturazItirnarakalakSaNAyamunA vibhAgena / // 1 // tIsA ya 3 pannavIsA 20 panarasa 15 daseva 9 tinni ya 3 havaMti / paJcUNasayasahassaM 1 paMceva 5 anuttarA nirayA / / iti zreyAMsaH-ekAdazastIrthakaraH ekaviMzativarSalakSANi kumAratve tAvantyeva pravrajyAyAM dvicatvAriMzadrAjye ityevaM caturazItimAyuH pAlayitvA siddhaH, tathA 'tiviTTha'tti prathamavAsudevaH zreyAMsajinakAlabhAvIti apratiSThAno narakaH-saptamapRthivyAM paJcAnAM madhyama iti / tathA 'sAmANiya'tti samAnarddhayaH tathA 'vAhirayaM tijambUdvIpakameruvyatiriktAzcatvAro mandarAzcaturazIti sahasrANi prajJaptAH 'aMjaNagapavvayattijambUdvIpAdaSTame nandIzvarAbhidhAne dvIpe cakravAlaviSkambhamadhyabhAge pUrvAdiSu dikSu catvAro'janaralamayA aJjakaparvatAH / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 samavAyAGgasUtram-84/163 'hariyAse'tyAdi 'cattAri ya bhAgA joyaNassa'tti ekonaviMzatirbhAgAH ihArthe gAthA - 'dhanupiTThakalacaukkaM culasIisahassa solasahiya'tti tathA paGkabahulaM kANDaM dvitIyaM tasya ca bAhalyaM caturazIti sahasrANIti yathoktaH sUtrArtha iti| tathA vyAkhyAprajJaptyAM-bhagavatyAM caturazItiH padasahasrANi padAgreNa-padaparimANena, iha ca yatrArthopalabdhistatpadaM, matAntareNa tuaSTAdazapadasahasraparimANatvAdAcArasya etaddivaguNatvAcca zeSAGgAnAM vyAkhyAprajJaptiDhe lakSe aSTAzIti sahasrANi padAnAM bhvntiiti| tathA caturazItirnAgakumArAvAsalakSANi-catuzcatvAriMzatodakSiNAyAM catvAriMzatazcottarAyAM bhAvAditi, caturazItiryonayo-jIvotpattisthAnAni tA eva pramukhAni-dvArANi yonipramukhAni teSAM zatasahasrANi-lakSANi yonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, kathaM ? // 1 // "puDhavidagaagaNimAruya ekeke satta joNilakkhAo / vaNa patteya anaMte dasa caudasa jonnilkkhaao|| // 2 // vigalidiesu do do cauro cauroya naarysuresu| tiriesu hoMti cauro coddasalakkhA u maNuesu // iha cajIvotpattisthAnAnAmasaMkhyetve'pisamAnavarNagandharasasparzAnAMteSAmekatvavivakSaNAnna yathoktayonisaMkhyAvyabhicAro mantavya iti, puvAiyANa mityAdi,pUrvamAdiryeSAMtAni pUrvAdikAni teSAM zIrSaprahelikA paryavasAne yeSAM tAni zIrSaprahelikAparyavasAnAni teSA svasthAnAtpUrvapUrvasthAnAduttarottarasya saMsthAnasyotpattisthAnAt saMkhyAvizeSalakSaNAt guNanIyAdityarthaH 'sthAnAntarANi' sthAnAntarANyapi anantarasthAnAnyavyahitasaGkhayAvizeSA guNakAraniSpannA yeSu tAni svasthAnasthAnAntarANi kramavyavasthitasaGghayAnavizeSA ityarthaH athavA svasthAnAni capUrvasthAnAni sthAnAntarANi ca-anantarasthAnAni svasthAnAntarANiathavA svasthAnAt-prathamasthAnAt pUrvAGgalakSa-NAtsthAnAntarANi-vivakSitasthAnAni svasthAnasthAnAntarANiteSAM caturazItyA lakSairiti zeSaH, guNakAraH-abhyAsarAsiH prjnyptH| tathAhi-kila caturazItyA varSalakSaiH pUrvAGgaM bhavatIti svasthAnaM, tadeva caturazItyA lakSairguNita . pUrvamucyate, tacca sthAnAntaramiti, evaM pUrvaM svasthAnaM tadeva caturazItyA lakSairguNitamanantarasthAnaM truTitAGgAbhidhAnaM bhavatIti, iha saGgrahagAthA / // 1 // 'pucatuDiyADaDAvavahuhUya taha uppale ya paume y| naliNacchiniura aue naue paue ya naayvyo|| . // 2 // . cUliyasIsapaheliya coisa nAmA u anggsNjuttaa| aTThAvIsaM ThANA cauNauyaM hoi tthaannsyN|| abhilApazcaiSAM-pUrvAGgaM pUrvaM truTitAGgaM truTitamityAdiriti, 'caurAsiti'mityAdi, caturazItisaMkhyAsthAnakavivaraNalekhyaM,iha vibhaago'yN| // 1 // battIsa aTThavIsA bAraTTha caura syshssaaii| AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // // 2 // paJcAsa catta chacceva sahassA laMta sukka sahasAre / saya cauroANayapANaesu tinnnnaarnncuyo| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-84 111 // 3 // ekkArasuttaraM hehimesu sattuttaraM ca mjjhime| sayamegaM uvarimae paJceva anuttaravimANA // iti bhavaMtItimakhkhAya'tietAni vimAnAnyevaM bhavanti iti-hetorAkhyAtAni bhagavatAsarvajJatvAt satyavAditvAcceti / / samavAyaH-84 samAptaH (samavAyaH-85) yU. (164) AyArassaNaM bhagavao sacUliyAgassa paMcAsIi uddesaNakAlA pa0 / dhAyaisaNDassa NaM maMdarA paMcAsIijoyaNasahassAiMsavvaggeNaM pa0 / ruyaeNaM maMDaliyapavvae paMcAsIi joyaNasahassAM savvaggeNaM pa0 / naMdanavanassa NaM heDillAo caramaMtAo sogaMdhiyassa kaMDassa heDille caramaMte esaNaM paMcAsIi joyaNasayAI abAhAe aMtare p0| vR. athapaJcAzItisthAnake kiJcillikhyate, tatrAcArasya-prathamAGgasya navAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpasya 'sacUliyAgassa' iti dvitIye hi tasya zrutaskandhe paJca cUlikAH tAsu ca paJcamI nizIthAkhyeha na gRhyate bhinnasthAnarUpatvAttasyAH, tAsu ca prathamadvitIye saptasaptAdhyayanAmike tRtIyacaturthAvakaikAdhyayanAmike tadevaM saha cUlikAbhirvarttata iti sacUlikAkastasya paJcAzItiruddezanakAlA bhavantIti, pratyadhyayanaM uddezanakAlAnAmetAvatsaMkhyatvAt, tathAhi-prathamazrutaskandhe navasvadhyayaneSukrameNa sapta7 SaT 13 catvAra 17zcatvAraH 21 SaT 27 paJca 32 aSTa 40 catvAraH 44 sapta 51 ceti, dvitIyazrataskandheta prathamacUlikAyAM saptasvadhyayaneSu krameNa ekAdaza 62 traya 65 srayaH 8 cartuSu dvau dvau 76 dvitIyAyAM saptaikasarANi 83 adhyayanAnyevaM tRtIyaikAdhyayanAtmikA 84 evaM caturthyapIti 85 sarvamIlane pnycaashiitiriti| tathaghAtakIkhaNDamandarau sahasramavagADhau caturazItisahasrANyucchritAviti paJcAzItiyojanasahasrANi sarvAgreNa bhavataH, puSkarArddhamandarAvapyevaM, navaraM sUtre nAbhihitau vicitratvAtsUtragateriti, tathArucako-rucakAbhidhAnastrayodazadvIpAntargataH prAkArAkRtI rucakadvIpavibhAgakAritayAsthitaH, ata eva maNDalikaparvato, maNDalena vyavasthitatvAt, sa ca sahasramavagADhazcaturazItirucchrita iti paJcAzItiH sahasANi sarvAgreNeti / tathA 'nandanavanasya' meroH paJcayojanazatocchritAyAM prathamamekhalAyAM vyavasthitasyAdhastyAccaramAntAt / ___ "saugandhikakANDasya" ratnaprabhApRthivyAH kharakANDAbhidhAnaprathamakANDasyAvAntarakANDabhUtasyASTamasya saugandhikAbhidhAnaralamayasya gaugandhikakANDasyAdhastyazcaramAntaH paJcAzItiryojanazatAnyantaramAzrityabhavati, katham ?, paJcazatAni meroH sambandhIni pratyekaMca shsrprmaanntvaadvaantrkaannddaanaamssttmkaannddmNshiitishtaaniiti| samavAyaH-85 samAptaH , (samavAyaH-86) mU. (165) suvihissa NaM pupphadantassa arahao chalasIi gaNA chalasIi gaNaharA hotthA, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 samavAyAGgasUtram - 86/165 supAsarasa NaM arahao chalasII vAisayA hotthA, doccAe NaM puDhavI bahumajjhadesa bhAgAo doccassa ghanoda hissa heThThille caramaMte esa NaM chalasIi jIyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0| vR. atha SaDazItisthAnake kimapi likhyate, tatra suvidheH- navamajinasyeha SaDazItirgaNA gaNadharAzcoktA Avazyake tu aSTAzItiriti matAntaramidaM / tathA dvitIyA pRthivI-zarkaraprabhA, sA ca bAhalyato dvAtriMzatsahasrAdhikalakSamAnA tadarddha SaTSaSTiH sahasrANi dhanodadhizca tadadhovarttI dvitIyApRthivIsambandhitvAt dvitIyo viMzati sahasrANi bAhayata iti SaDazItiryathoktamantaraM bhavatIti / samavAyaH - 86 samAptaH samavAyaH-87 mU. (166) maMdarassa NaM pavvayassa puracchimillAo caramaMtAo godhumassa AvAsapavvayassa paccamicchamille caramaMte esa NaM sattAsIiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, maMdarassa NaM pavvayassa dukkhiNillAo caramaMtAo dagabhAsassa AvAsapavvayassa uttarille caramaMte esa NaM sattAsII joyaNa hassAI abAhAe aMtare pa, evaM maMdarassa paccacchimillAo caramaMtAo saMkhassAvA puracchimille caramaMte, evaM ceva maMdarassa uttarillAo caramaMtAo dagasImassa AvAsapavvayassa dAhiNille caramaMte esa NaM sattAsII joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / chaNhaM kampapagaDINaM AimauvarillavajjANaM sattAsII uttarapagaDIo pa0 / mahAhimavaMtakUDassaNaM uvarimaMtAo sogandhiyassa kaMDassa heTTile caramaMte esa NaM sattAsIi joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0, evaM ruppikUDassavi / vR. atha saptAzItisthAnake kiJcillikhyate, 'mandare' tyAdi, meroH pAraustyAntAt jambUdvIpAntaH paJcacatvAriMzatsahasrANi dvicatvAriMzacca sahasrANi lavaNajaladhimavagAhya gostubho velandharanAgarAjAvAsaparvataH prAcyAM dizi bhavati, evaM sUtroktamantaraM bhavatIti, evamanyeSAM trayANAmantaramavaseyamiti / tathA SaNNAM karmmaprakRtInAmAdimoparimavarNAnAM jJAnAvaraNAntarAyarahitAnAM darzanAvaraNavedanIyamohanIyAyuSkanAmagotrasaMjJitAnAmityarthaH saptAzItiruttaraprakRtayaH prajJaptAH, kathaM ?, darzanAvaraNAdInAM SaNNAM krameNa nava dve aSTAviMzati catasro dvicatvAriMzaddve cetyatastAsAM mIlane sUtroktasaMkhyA syAditi / 'mahAhimavante' tyAdi, mahAhimavati dvitIyavarSadaraparvate aSTau siddhAyatanakUTamahAhimavatkaTAdIni kUTAni bhavanti, tAni paJcazatocchritAni, tatra mahAhimavatkUTasya paJca zatAni dve zate mahAhimavadvarSadharocchrayasya azItizca zatAni pratyekaM sahasramAnAnAmaSTAnAM saugandhikakANDAvasAnAnAM ratnaprabhAkharakANDAvAntarakANDAnAmityevaM mIlite saptAzItirantaraM bhavatIti / evaM 'ruppikUDarasavi' tti rukmiNi paJcamavarSadhare yaddvitIyaM rukmikUTAmidhAnaM kUTa tasyApyantaraM mahAhimavatkUTasyeva vAcyaM samAnapramANatvAdddvayorapIti / samavAyaH-87 samAptaH Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 88 samavAyaH-88 mU. (167) egamegassa NaM caMdimasUriyassa aTThAsIi aTThAsIi mahaggahA parivAro pa0 / diTTivAyarasaNaM aTThAsIi suttAiM pa0, taM0 ujjusuyaM pariNayApariNayaM evaM aTThAsii suttANi bhANiyavvANi jahA nNdiie| maMdarassa NaM pavvayassa puracchimillAo caramaMtAo gothubhassa AvAsapavvayassa puracchimille caramaMte esa NaM aTTAsIiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa, evaM causuvi disAsu neyavvaM / bAhirAo uttarAo NaM kaTTAo sUrie paDhamaM chammAsaM ayamANe coyAlIsaime maMDalagate aTTAsIti igasadvibhAge mahattassa divasakhettassa nivuDDettA rayaNikhettassa abhinivuDhettA sUrie cAraM carai, dakkhiNakaTThAo NaM sUrie doccaM chammAsaM ayamANe coyAlIsatime maMDalagate aTThAsII igasaTTibhAge muhuttassa rayaNikhettassa nivuddettA divasakhettassa abhinivuddittA gaM sUrie cAraM carai vR. aSTAzItisthAnake kiJcidvivriyate, ekaikasyAsaMkhyAtAnAmapi pratyekamityarthaH, candramAzca sUryazca candramaH sUryaM tasya, candrasUryayugalasya ityarthaH, aSTAzItirmahAgrahAH, ete ca yadyapi candrasyaiva parivAro'nyatra zrUyate tathApi sUryasyApIndratvAdeta eva parivAratayA'vaseyA iti / 113 'diTThivAe 'tyAdi, dRSTivAdasya dvAdazAGgasya parikarmmasUtrapUrvagataprathamAnuyogacUlikAbhedena paJcaprakArasya 'suttAI' ti dvitIyaprakArabhUtAni aSTAzIrtibhavanti 'jahA naMdIe tti atidezataH sUtrANi darzitAni tAni cAgre vyAkhyAsyAmaH / 'maMdarasse' tyAdi, meroH pUrvAntAt jambUdvIpasya paJcacatvAriMzadyojanasahasramAnAt jambUdvIpa:tAcca dvicatvAriMzadyojana sahasreSu gostubhasya vyavasthitatvAt tasya ca sahasraviSkambhatvAd yathoktaH sUtrArtho bhavatIti, anenaiva krameNa dakSiNAdidigvyavasthitAn dakAvabhAsazaMkha- dakasImAkhyAn velandharanAgarAjanivA saparvatAnAzritya vAcyamata evAha evaM causuvi disAsu neyavva' miti / 'bAhirAo Na' mityAdi, bAhyAyAH sarvAbhyantaramaNDalarUpAyA uttarasyAH kASThAyAH kvacit 'bAhirAo' tti na dRzyate sUrya prathamaM SaNmAsaM dakSiNAyanalakSaNaM dakSiNAyanAditvAt saMvatsarasya 'ayamANe 'tti AyAn- Agacchan catuzcatvAriMzattamamaNDalagato'STAzItimekaSaSTibhAgAn, 'divasakhettassa' tti divasasyaiva 'nivuDDetta' tti nivardhya hApayitvA 'rayaNikhettassa' tti rajanyAstu abhivardhya 'sUrie cAraM caraitti bhrAmyatIti, iha ca bhAvanaivaM pratimaNDalaM dinasya muhUrtaikaSaSTibhAgadvayahAnerdakSiNAyanApekSayA catuzcatvAriMzattame aSTAzItirbhAgA hIyante, rAtrestu ta eva varddhantra iti dviH sUryagrahaNaM ceha dinarAtryAzritavAkyAdvayabhedakalpanayA tato na punaruktamavaseyaM, idaM ca sUtramaSTasaptatisthAnakasUtravadbhAvanIyamiti, 'dakkhiNakaTTAo' iti AdisUtraM pUrvasUtravadavagantavyaM navaramiha dinavRddhi rAtrihAnizca bhAvanIyeti / samavAyaH-88 samAptaH samavAyaH-89 mU. (168) usame NaM arahA kosalie imIse osappiNIe tatiyAe susamadUsamAe pacchime bhAge egUNaue addhamAsehiM sesehiM kAlagae jAva savvadukkhappahINe / 48 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-89/168 samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cautthAe dUsamasusamAe samAe pacchime bhAge egUNanauie addhamAsehiM sesehiM kAlagae jAva savvadukkhappahINe / 114 hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI egUNanauI vAsasayAI mahArAyA hotthA, saMtissa NaM arahao egUNanauI ajjAsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hotthA / vR. athaikonanavattisthAnake kizcidvicAryate- 'taIyAe samAe'tti suSamaduSSamAbhidhAnAyA ekonanavatyAmarddhamAseSutriSu varSeSu arddhanavasu ca mAseSu satsviti gamyate, 'jAva' tti karaNAt 'antagaDe siddhe buddhe mutte' tti dRzyaM / hariSeNacakravartI dazamastasya ca daza varSasahasrANi sarvAyustatra ca zatonAni nava sahasrANi rAjyaM zeSANyekAdaza zatAni kumAratvamANDalikatvAnagAratveSu avaseyAni / iha zAntijinasyaikonanavatirAyikAsahasrANyuktAnyAvazyake tvekaSaSTi sahasrANi zatAni ca SaDabhidhIyanta iti matAntarametaditi / samavAyaH-89 samAptaH samavAyaH-90 mU. (169) sIyale NaM arahA nauI dhaNUI uDuM uccatteNaM hotthA, ajiyassa NaM arahao nauI gaNA nauI gaharA hotthA, evaM saMtissavi, sayaMbhusaNaM vAsudevassa nauivAsAiM vijae hotthA, savvesi NaM vaTTaveyaDDhapavvayANaM uvarillAo siharatalAo sogaMdhiyakaNDassa heTThille caramaMte esa NaM nauijoyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0 / bR. atha navatisthAnake kiJcid vyAkhyAyate, tatrAjitanAthasya zAntinAthasya ceha navatirgaNA gaNadharAzcoktAH AvazyaketupaJcanavatirajitasya SaTatriMzattu zAnteruktAstadidamapi matAntaramiti tathA svayambhUH tRtIyavAsudevastasya navativarSANi vijayaH pRthivIsAdhanavyApAraH / 'savvesi Na'mityAdi, sarveSA viMzaterapi vartulacaitADhyAnAM zabdApAtiprabhRtInAM yojanasahasrocchritatvAt saugandhikakANDacaramAntasya cASTasu sahasreSu vyavasthitatvAt navasu sahasreSu navateH zatAnAM bhAvAt sUtroktamantaramanavadyamiti / samavAyaH 90 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge navati samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAyaH-91 mU. (170) ekAnauI paraveyAvaccakammapaDimAo pa0, kAloe NaM samudde ekAnauI joyaNasayasahassAiM sahiyAiM parikkheveNaM pa0 / kuMthussa NaM arahao ekAnauI AhohiyasayA hotthA / AuyagoyavajjANaM chaNhaM kammapagaDINaM ekAnauI uttarapagaDIo pa0 / vR- athaikanavatisthAnake kiJcidvitanyate, tatra pareSAM - AtmavyatiriktAnAM vaiyAvRtyakamrmANi Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 91 . 115 bhaktapAnAdibhirupaSTambhakriyAstadviSayAH pratimAH-abhigrahavizeSAH paravaiyAvRttyakarmapratimAH, etAni ca pratimAtvenAbhihitAni kvacidapi nopalabdhAni, kevalaM vinayavaiyAvRttyabhedAete santi, tathAhi-darzanaguNAdhikeSu satkArAdirdazadhA vinayaH, Aha ca - // 1 // "sakkAra 1 DbhuTThANe 2 sammANe 3 AsaNaggaho 4 tahaya / AsaNaaNuppayANaM 5 kiikammaM 6 aJjaligaho y7|| // 2 // iMtassaguNacchaNayA 8 Thiyassa taha paJjuvAsaNA bhaNiyA 9 / ___gacchaMtANuvvayaNaM 10 eso sussUsaNAviNao' / / tatra satkAro-vandanastavanAdi 1 abhyutthAnaM-AsanatyAgaH 2 sanmAno-vastrAdipUjanaM 3 AsanAbhigrahaH tiSThata evAsanAnayanapUrvakamupavizatAtreti bhaNanamiti 4 AsAnupradAnaM-Asanasya sthAnAt sthAnAntarasaJcAraNaM 4 kRtikamAdIni prakaTAni, tathA tIrthaGkarAdInAM paJcadazAnAM padAnAmanAzAtanAdipadacatuSTayaguNitatve SaSTividho'nAzAtanAvinayo bhavati, tathAhi / ||1||titthyr 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyaga 4 there 5 kula 6 gaNe 7 saGgha 8 / sambho iya 9 kiriyAe 10 mainANAI 15 ya taheva // atra bhAvanA-tIrthakarANAmanAzAtanA tIrthakarAzAtanA, tIrthaGkaraprajJaptasya dharmasya anAzAtanAvinayaH, evaM sarvatra bhAvanA kartavyA / // 1 // . "aNasAyaNA ya bhattI bahumANo tahaya vaNNavAo y| arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM / / tathaupacArikavinayaH saptadhA ydaah| // 1 // "abbhAsAsaNa 1 chaMdANukttaNaM 2 kayapaDikiI tahaya 3 / kAriyanimittakaraNaM 4 dukkhattagavesaNA thy|| // 2 // taha desakAlajANaNa savvatthe tahaya aNumaI bhaNiyA 7 / -uvayArio uviNao eso bhaNio samAseNaM // iti abhyAsAsanaM-upacaraNIyasyAntike'vasthAnaM chando'nuvartanaM-abhiprAyAnuvRttiH kRtapratikRtirnAma-prasannAAcAryA sUtrAdi dAsyantina nAmanioNratimanyamAnasyAhAradidAnaM kAritanimittakaraNaM-samyakazAstrapadamadhyApitasya vizeSeNa vinaye vartanaM tadarthAnuSThAnaM ca, zeSANi prasiddhAni, tathA vaiyAvRtyaM dazadhA, yadAha - // 1 // "Ayariya uvajjhAe theratavassI gilaannsehaannN| .. sAhammiya kulagaNasaMghayasaGgayaM tamiha kAyavvaM // tatrapravrAjanA 1 digu2 ddeza 3 samuddeza4 vAcanA 5 cAryavinayobhavati, tathaupacArikavinayo'bhyAsavRttAdisaptadhA, tathA vaiyAvRttyaM dazabhedAdAcAryasyacapaJcavidhatvAttadevaM caturdazadhetyekanavatirvinayabhedA ete eva abhigrahaviSayIbhUtAH pratimA ucyanta iti / darza0 10 anA060 aupa0 7 vaiyaa0.14|| tathA 'kAloeNa'tikAlodaH samudraH, sacaikanakatirlakSANisAdhikAniparikSepeNa, AdhikyaM ca saptatyA sahaiH SaDabhi zataiH paJcottaraiH saptadazabhidhunuHzataiH paJcadazottaraiH saptAzItyA cAGgulaiH sAdhikairiti Ahohiya'tti niyatakSetraviSayAvadhayaH / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 samavAyAGgasUtram-91/170 AyurgotravajAnAM SaNNA'miti jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyamohanIyanAmAntarAyANAM krameNa paJcanavadyaSyaviMzatirdvicatvAriMzatpaJcabhedAnAmiti / samavAyaH-91 samAptaH (samavAyaH-92) mU. (171) bANauI paDimAo pN0| there NaM iMdabhUtI bANaui vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe / maMdarassaNaMpavyayassa bahumajjhadesabhAgAogothubhassa AvAsapavvayassapaJcacchimillecaramaMte esa NaM bANauI joyaNasahassAiMabAhAe aMtare pa0 evaM cauNhapi aavaaspvyyaannN| vR. atha dvinavatisthAnake kimapyabhidhIyate, dvinavati pratimAH-abhigrahavizeSAH, tAzca dazAzrutaskandhaniryuktanusAreNa darzyante, tatra kila paJca pratimA uktAH, tadyathA-samAdhipratimA dvividhA 1 upadhAnapratimA 2 vivekapratimA 3 pratisaMlInatApratimA 4 ekavihArapratimA ceti 5 tatra samAdhipratimA dvividhA zrutasamAdhipratimA cAritrasamAdhipratimA ca, darzanaM jJAnAntargatamiti na bhinnA darzanapratimA vivakSitA, tatra zrutasamAdhipratimA dviSaSTibhedA, kathaM ?, AcAre prathame zrutaskandhe paJca dvitIye saptatriMzat sthAnAGge SoDaza vyavahAre catamraityetA dviSaSTiH, etAzca cAritrasvabhAvA api viziSTazrutavatAM bhavantIti zrutapradhAnatayA zrutasamAdhipratimAtvenopadiSTA iti sambhAvayAmaH, paJca sAmAyikacchedopasthApanIyAdhAzcAritrasamAdhipratimAH, upadhAnapratimA dvividhA bhikSuzrAvakabhedAt, tatra bhikSupratimA mAsAisattaMtA' ityAdinA'bhihitasvarUpA dvAdazaupAsakapratimAstu daMsaNavaya' ityAdinA'bhihitasvarUpAekAdazeti sarvAyoviMzatirvivekapratimA tvekA krodhAderAbhyantarasya gaNazarIropadhibhaktapAnAderbAhyasya ca vivecanIyasthAnekatve'pyekatvavivakSaNAditi, pratisaMlInatApratimA'pyekaiva indriyasvarUpasya paJcavidhasya noindriyasvabhAvasya ca yogakaSAyaviviktazayanAsanabhedatastrividhasya pratisaMlInatAviSayasya bhedenAvivakSaNAditi, paJcamyekavihArapratimaikaiva,nacehasAbhedena vivakSitA, bhikSupratimAsvanta vitatvAdityevaM dviSaSTi paJca trayoviMzatirekA ekA ca dvinavatistA bhvntiiti| sthavira indrabhUtirmahAvIrasya prathamagaNanAyakaH, saca gRhasthaparyAye paJcAzataM varSANi triMzataM chadmasthaparyAyaM dvAdaza ca kevalitvaM pAlayitvA siddha iti sarvANi dvinavatiriti / _ 'maMdarasse' tyAdi, bhAvArthaH, merumadhyabhAgAt jambUdvIpasya paJcAzatsahasrANi tato dvicatvAriMzat sahanANyatikramya gostubhaparvata iti sUtroktamantaraM bhavatIti, evaM zeSANAmapi / samavAyaH-92 samAptaH (samavAyaH-93) mU. (172) caMdappahassaNaM arahao teNauI gaNA teNauI gaNaharA hotthA, saMtissa NaM arahao teNauI cauddasapubbisayA hotthA / teNauImaMDalagate NaM sUrie ativaTTANe nivaTTamANe vA samaM ahorattaM visamaM karei / vR. atha trinavatisthAnake kimapi vitanyate, 'teNauImaMDale'tyAdi, tatra.ativartamAno Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH-93 117 vA-sarvabAhyAt sarvAbhyantaraM prati gacchan nivartamAno vA-sarvAbhyantarAt sarvabAhyaM prati gacchan vyatyayo vA vyAkhyeyaH, samamahorAtraM viSamaM karotItyarthaH, ahazca rAtrizca ahorAtraM tayoH samatA tadA bhavati yadA paJcadaza paJcadaza muhUrtA ubhayorapi bhavanti, tatra sarvAbhyantaramaNDale aSTAdazamuhUrtamaharbhavati rAtrizca dvAdazamuhUrtA, sarvabAhye tu vyatyayaH, tathA tryazItyadhikamaNDalazate dvau dvAvekaSaSTibhAgau varddhate hIyeteca, yadA ca dinavRddhistadA rAtrihAni rAtrivRddhau ca hinahAniriti, tatra dvinavatitame maNDale pratimaNDalaM muhUrtekaSaSTibhAgadvayavRdhyA trayo muhUrtA ekenaikaSaSTibhAgenAdhikAH varddhante vA hIyantevA, teSucadvAdazamuhUrteSu madhye kSipteSuaSTAdazabhyo'pasAriteSu vA paJcadaza muhUrttA ubhayatraikenaikaSaSTibhAgenAdhikA hInA vA bhavanto dvinavatitamamaNDalasyAH samAhorAtratA tasyaiva cAnte viSamAhorAtratA bhavati, dvinavatitamaM maNDalaM cAdita Arabhya trinavatitamaM tatra ca maNDale yathoktaH sUtrArtha iti / samavAyaH-93 samAptaH (samavAyaH-94) mU. (173) nisahanIlavaMtiyAo NaM jIvAo caunaui joyaNasahassAI ekkaM chappannaM joyaNasayaM donni ya egUNavIsaibhAge joyaNassa AyAmeNaM pa0 / ajiyassaNaM arahao caunaui ohinANisayA hotthA / vR. atha caturnavatisthAnake kizcidvivicyate, 'nisahe'tyAdi, iha pAdonA saMvAdagAthA 'cauNauisahassAiMchappaNahiyaM sayaM kalA doya / jIvA nisahassesa" samavAyaH-94 samAptaH (samavAyaH-95) mU. (174) supAsassa NaM arahao paMcAnaui gaNA paMcAnaui gaNaharA hotthaa| jambuddIvassa NaM dIvassa caramaMtAo cauddisiM lavaNasamudaM paMcAnaui paMcAnaui joyaNasahassAiM ogAhittA cattAri mahApAyAlakalasA pa0 taM0-valayAmuhe keUe jUyae Isare lavaNasamuddassa ubhaopAsaMpi paMcAnauyaM paMcAnauyaM padesAo uvvehussehaparihANIe pa0 kuMthU NaM arahA paMcAnaui vAsasahassAI paramAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva phiinne| there NaM moriyaputte paMcAnauivAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAvappahINe / vR. atha paJcanavatisthAnake kiJcillikhyate, lavaNasamudrasyobhayapArzvato'pi paJcanavati pradezA udvedhotsedhaparihAnyA viSayeprajJaptAH, ayamatra bhAvArthaH-lavaNasamudramadhye dazasAhanikakSetrasya samadharaNItalApekSayA sahamudvedhaH uNDatvamityarthaH, tadanantaraM paJcanavatiM pradezAnatikramyodvedhasya pradezo hIyate, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA udvedhasya pradezaH parihIyate, evaM paJcanavatira pradezAtikrame pradezamAtrasya pradezamAtrasyodvedhasya hAnyApaJcanavatyAM yojanasaheSvatikrAnteSasamudrataTapradezeSuudvedhasahasyApari parihAnirbhavatItyarthaH,samabhUtalatvaM bhavatIti, tathA samudramadhyabhAgApekSayA tattaTasya sAhasika utsedho bhavati, utsedhazcoccatvaM,tatra samadharaNItalarUpAttattaTAtpaJcanavatiM pradezAnatikramya ekapradezikAutsedhasya parihAnirbhavati, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 samavAyAGgasUtram-95/174 prAdezikyevotsedhahAnirbhavati, evaM paJcanavatipaJcanavatipradezAtikrameNa prAdezikyAM prAdezikyAM utsedhahAnyAMpaJcanavatyAMyojanasaheSvatikrAnteSu sahamudramadhyabhAgesahanamapi utsedhasya parihIyate, evaM sAhakiotsedhaparihAnau sAhakiodvedhatA bhavati 'lavaNasse'ti, athavodvedhArta yotsedhaparihAnistasyAMca paJcanavatipradezAH-prajJaptAsteSvatilaciteSu utsedhataHpradezaparihAnyAmudvedhaH prAdeziko bhavatIti tathA kunthunAthasva-saptadazatIrthakarasya kumAratvamANDalikatvAcakravartitvanagAratveSu pratyekaMtrayoviMzatevarSasahasrANAmaSTimavarSazatAnAM ca bhAvAtsarvAyuH paJcanavatirvarSasahasrANi bhavantIti tathA mauryaputro-mahAvIrasya saptamagaNadharastasya paJcanavatirvarSANi sarvAyuH, kathaM ?, gRhasthatvachadmasthatvakevalitveSu krameNa paJcaSaSTicaturdazaSoDazAnAM varSANAM bhAvAditi / samavAyaH-95 samAptaH (samavAyaH-96) mU. (175) egamegassaNaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa channauI chanauI gAmakoDIo hotthA vAyukumArANaM channaui bhavaNAvAsasayasahassA p0| vavahArie NaM daMDe channaui aGgulAI aNgulmaannennN| __ evaM dhaNU nAliyA juge akkhe musalevi hu| abhitarao Aimuhutte channauiaMgulachAe pa0 / vR. atha SannavatisthAnake kimapi vyAkhyAyate, vAyukumArANAM SaNNavatirbhavanalakSANi dakSiNasyAM paJcAzata uttarasyAM ca SaTcatvAriMzato bhAvAditi 'vavahArie'tti vyAvahAriko yena gavyUtAdi pramANaM cintyate, avyavAhArikastu laghuH dI? vA bhavatyuktapramANAt daNDo hi catuH kara ukta karazcaturvizatyaGgulaH evaM caturvizatau caturguNitAyAM SaNNavati syAdeveti / ___ 'abbhaMtarAo' ityAdiabhyantarAd, abhyantaramaNDalamAzrityetyarthaH, AdimuhUttaHSaNNavatyakulacchAyaH prajJaptaH, ayamatra bhAvArthaH-sarvAbhyantaramaNDale yatra dine sUryazcarati tasya dinasya prathamo muhUrtoM dvAdazAGgulamAnaMzaGkumAzritya SaNNavatyaGgulacchAyo bhavati, tathAhi-taddinamaSTAdazamuhUrtapramANaM bhavatIti muhUrto'STAdazabhAgo dinasya bhavati, tatazca chAyAgaNitaprakriyayA chedenAthadazalakSaNena dvAdazAGgulaH zaGkurguNyata iti, tato dve zate SoDazottare bhavataH 216, tayorIkRtayorapTottaraMzataM bhavati 108, tatazca zakupramANe 12 'panIteSaNNavatiraDulAnalabhyanteiti / samavAyaH-96 samAptaH (samavAyaH-97) mU. (176) maMdarassa NaM pavvayassa paJcacchimillAo caramaMtAo godhubhassa NaM AvAsapabbayassapaJcacchimille caramaMte esaNaM sattANauijoyaNasahassAiMabAhAeaMtarepa evaM caudisiMpi aTThaNhaM kampagaDINaM sattANaui uttarapagaDIo p0| hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI desUNAI sattANaui vAsasayAI agAramajhe vasittA muMDe bhavittA NaM jAya pvvie| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 97 119 vR.atha saptanavatisthAnakekiJcidabhidhiyate, 'maMdare tyAdi, bhAvArtho'yaM-meroH pazcimAntAt jambUdvIpAntaH paJcapaJcAzat sahasrANi tato dvicatvAriMzato gostubha iti yathoktamevAntaramiti / hariSeNo dazamacakravartI dezonAni saptanavativarSazatAni gRhamadhyuSitastrINi cAdhikAni pravrajyAM pAlitavAna dazavarSasahanatvAttadAyaSkasyeti / samavAyaH-97 samAptaH (samavAyaH-98) mU. (177) naMdanavanassaNaM uvarilAo caramaMtA paMDuyavanassa heDille carate esaNaMaTThAnaui joyaNasahassAI abAhAe aMtare pa0 / maMdarassaNaM pavvayassa paccacchimillAo caramaMtAo gothumassa AvAsapavvayassapuracchimille caramaMte esaNaM aTThAnaui joyaNasahassAiMabAhAe atare pa0 evaM caudisiMpi, dAhiNabharahassa NaM dhanuppiTe ahAnaui joyaNasayAiM kiMcUNAI AyAmeNaM pa0 / uttarAo kaTThAo sUrie paDhamaMchammAsaM ayamANe egUNapannAsatime maNDalagate aTThAnaui ekasaTThibhAge muhuttassa divasakhettassa nivuDDhettA rayaNikhettassa abhinivuDittA NaM sUrie cAraM carai, dakkhiNAoNaM kaThThAo sUrie doghaM chammAsaM ayamANe egaNapannAsaime maMDalagate aTThANaui ekasaTThibhAe muhattassa rayaNikhittassa nivuDhettA NaM kaThThAo sUrie doccaM chammAsaM ayamANe egUNapannAisame maMDalagate aTThAnaui ekasahibhAe muhattassa rayaNikhittassa nivuddettA divasakhettassa abhinavuvittANaM sUrie cAraM carai / revaIpaDhamajeDApajjavasANANaM egUNavIsAe nakkhattANaM aTThAnaui tArAotAraggeNaM pa0 / vR.athASTanavatisthAnake kiJcidabhidhIyate-'naMdanavaNe'tyAdi, bhAvArtho'yaM-nandanavanaM meroH paJcayojanazatocchritaprathamamekhalAbhAvi paJcayojanazatocchritaMtadgatapaJcayojanazatocchritakUTASTakasya tadgrahaNena grahaNAt tathA paNDakavanaMcameruzikharavyavasthitaM atonavanavatyAmeroruccaistvasya Aye sahasre apakRSTe yathoktamantaraM bhavatIti / gostubhasUtrabhUvArthaH pUrvavannavaraM gostubhaviSkambhasahasre kSipte yathoktamantaraM bhavatIti / 'veyaDDassaNa'mityAdiyaH keSucitpustakeSu dRzyate so'papAThaH, samyakapAThazcAyaM-'dAhiNabharahaDDassa gaMdhaNupiDhe aTThAnauiMjoyaNasayAI kiMcUNAI AyANeNaM pannatte' iti, yato'nyatroktaM / "nava ceva sahassAI chAvaTThAI sayAI satta bhave / savisese kalA cegA dAhiNabharahe dhaNuppiTuM / / -vaitADhyadhanuHpRSThaM tvevamuktamanyatra - // 1 // "dasa ceva sahassAiMsatteva sayA havaMti teyaalaa| dhaNupiTuM veyaDDhe kalA ya pannArasa havaMti / / 'uttarAoNa mityAdi, bhAvArthaH pUrvoktabhAvanAnusAreNAvaseyaH,navaramiha 'ekatAlIsaime' iti keSucitpustakeSudRzyate so'papAThaH, 'egUNapaJcAsaime'tti ekonapaJcAzatodviguNatve aSTanavatirbhavati, dvayaguNanaM ca pratimaNDalaM muhUrtekaSaSTibhAgadvayavRddherdinasya rAtrerveti / 'revaI tyAdi, revatiH prathamA yeSAM tAni revatiprathamAni tathA jyeSThA paryavasAne yeSAM tAni Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jyeSThAparyavasAnAni tAni ca tAni ceti karmmadhArayaH teSAmekonaviMzaternakSatrANAmaSTanavatistArAstArAparimANena prajJaptAH, tathAhi - revatinakSatraM dvAtriMzattAraM 32 azvini tritAraM 35 bharaNI 38 kRttikA SaTtAraM 44 rohiNI paJcatAraM 49 mRgazirastritAraM 52 ArdrA ekatAraM 53 punarvasuH paJcatAraM 58 puSyastritAraM 61 azleSA SaTtAraM 67 maghA saptatAraM 74 pUrvAphAlgunI dvitAraM 76 uttarAAlgunI dvitAraM 78 hastaH paJcatAraM 83 citrA ekatAraM 84 svAtirekatAraM 85 vizAkhA paJcatAraM 90 anurAdhA catustAraM 94 jyeSThA tritAramityevaM 79 sarvatArAmIlane yathoktaM tArAgramekonaM granthAntArAbhiprAyeNa bhavati, adhikRtagranthAbhiprAyeNa tveSAmekatarasya ekatArAdhikatvaM sambhAvyate tato yathoktA tatsaMkhyA bhavatIti / samavAya: - 98 samAptaH samavAya: 99 mU. (178) maMdare NaM pavvae navanauri joyaNasahassAiM uDDuM uccatteNaM pa0, naMdanavanassa NaM puracchimillAo caramaMtAo paJcacchimille caramaMte esa NaM navanaui joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0, evaM dakkhiNillAo caramaMtAo uttarille caramaMte esa NaM navanaui joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0 / samavAyAGgasUtram-98/177 uttare paDhame sUriyamaMDale navanauijoyaNasahassAI sAiregAI AyAmavikkhaMbheNaM pa0, doghe sUriMDale navanaui joyaNasahassAiM sAhiyAiM AyAmavikkhaMbheNaM pa0, taie sUriyamaMDale navanauD joyaNasahassAI sAhiyAI AyAmavikkhaMbheNaM pa0 / ise raNappA puDhavIe aMjaNassa kaMDassa heDillAo caramaMtAo vANamaMtarabhojavihArANaM uvarimaMte esa NaM navanaui joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0 / vR. atha navanavatisthAnake kimapi likhyate- 'naMdanavaNe' tyAdi, asya bhAvArthaH - meruviSkambho mUle daza sahasrANi, nandanavanasthAne tu navanavatiryojanazatAni catuHpaJcAzacca yojanAni SaT yojanai-kAdazabhAgA bAhyo giriviSkambho nandanavanAbhyantarastu meruviSkambha ekonanavati zatAni catuHpaJcAzadadhikAni SaT caikAdazabhAgAstathA paJca zatAni nandanavanaviSkambhaH, tadevamabhyantaragiriviSkambho dviguNanandanavanaviSkambhazca milito yathoktamantaraM prAyo bhavati / 'paDhamasUriyamaMDale 'tti, iha jambUdvIpapramANasyAzItyuttarazate dviguNite apahRte yo rAzi sa prathamamaNDalasyAyAmaviSkambhaH, sa ca navanavati sahasrANi SaT ca zatAni catvAriMzadadhikAni, dvitIyaM tu navanavati sahasrANi SaT zatAni paJcacatvAriMzacca yojanAni yojanasya ca paJcatriMzadekaSaSTibhAgAH, kathaM ?, maNDalasya maNDalasya cAntaraM dve dve yojane, sUryavimAnaviSkambhazcASTacatvAriMzadekaSaSTibhAgAH, etadadviguNitaM paJca yojanAni paJcatriMzadekaSaSTibhAgAzceti jAtametacca pUrvamaNDalaviSkambhe kSiptaM jAtamuktapramANamiti, tRtIyamaNDalaviSkambho'pyevamevAvaseyaH, sa ca navanavati sahasrANi SaT zatAni ekapaJcAzat yojanAni navaikaSaSTibhAgAzceti / 'imIse Na' mityAdi, bhAvArtho'yaM aJjanakANDaM dazamaM tatra ca ratnaprabhoparimAntAcchataM zatAnAM bhavati, prathamakANDe prathamazate ca vyantaranagarANi santIti tasminnapasArite navanavatizatAnyantaraM sUtroktaM bhavatIti / samavAyaH - 99 samAptaH Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - 100 samavAya:- 100 mU. (179) dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAiMdiyasateNaM addhachaTTehiM bhikkhAsatehiM ahAsutaM jAva ArAhiyAvi bhavai / sayabhasayA nakkhatte ekkasayatAre pa0 / suvihI pupphadaMte NaM araho egaM dhaNUsayaM uhuM uccatteNaM hotthA, pAse NaM arahA purisAdAnIe ekkaM vAsasayaM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe, evaM therevi ajasuhamme / 121 savveviNaM dIhaveyaDhapavvayA egamegaM gAuyasayaM uGkaM uccatteNaM pa0, savveviNaM cullihimavaMtasiharIvAsaharapavvayA egamegaM joyaNasayaM uDDuM uccatteNaM pa0, egamegaM gAuyasayaM ubveheNaM pa0, savve'vi NaM kaMcaNagapavvayA egamege joyaNasayaM uDDuM uccatteNaM pa0, egamevaM gAuyasayaM uvveheNaM pa0, egamegaM joyaNasayaM mUle vikkhaMbheNaM pa0 / vR. atha zatAsthAnake kizcillikhyate, tatra daza dazamAni dizAni yasyAM sA dazadazamikA, yA hi dinAnAM daza dazakAni bhavanti, daza dazamadinAni zataMca dinAnAmata ucyate ekena rAtridivasa 0 zateneti, yasyAM ca prathame dazake pratidinamekaikA bhikSA dvitIye dve dve evaM yAvaddazame daza dazetyevaM sarvabhikSAsaGkalane sUtroktasaMkhyA bhavatyeva iti / pArzvanAthastriMzadvarSANi kumAratvaM saptatiM cAnagAratvamityevaM zatamAyuH pAlayitvA siddhaH, evaM 'therevi ajjasuhame 'tti Aryasudhamrmmo mahAvIrasya paJcamo gaNadharaH so'pi varSazataM sarvAyuH pAlayitvA siddhastathA ca tasyAgAravAsaH paJcAzadvarSANi chadmarathaparyAyo dvicatvAriMzatkevalipayAyo'STau bhavati caitadrAzitrayamIlane varSazatamiti / vaitADhyAdiSUccatvacaturthAMzaH udvedhaH kAJcanakA uttarakuruSu devakuruSu kramavyavasthitAnAM paJcAnAM mahAhradAnAmubhayato daza daza vyavasthitAste ca jambUdvIpe zatadvayasaMkhyAH samavaseyA iti samavAya: 100 samApta munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdita / abhayadevasUri viracitA samavAyAGge zata samavAyasya TIkA parisamAptA / prakirNakAH samavAyAH mU. (180) caMdappabhe NaM arahA divaDuM dhaNusayaM uDaM uccatteNaM hotthA, AraNe kappe divaI vimANAvAsasaya pa0, evaM accuevi 150 / vR. athaikottarasthAnavRdhyA sUtraracanAM parityajya paJcAzacchatAdivadhyA tAM kurvvannAha'caMdappahe 'tyAdi / mU. (181) supAse NaM arahA do dhaNusayA uDuM uccatteNaM hotthA / savveviM NaM mahAhimavaMta ruppIvAsaharapavvayA dodo joyaNasayAI uDDuM uccatteNaM pa0, do do gAuyasayAiM ubveheNaM pa0 / jambuddIve NaM dIve do kaMcaNapavvayasayA pa0 / vR. sugamaM sarvamAdvAdazAGgagaNipiTakasUtrAt / mU. (182) paumappabhe NaM arahA aDDAijjAI dhaNusavAI uDDuM uccatteNaM hotthA / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 samavAyAGgasUtram-182 asurakumArANaM devANaM pAsAyavaDiMsagA aDDAijAI joyaNasayAiM uTheM uccatteNaM pa0 / ta. navaraM 'pAsAyavaDiMsaya'tti aktaMsakAH-zekharakAH karNapUrANi vA avataMsakA iva avataMsakAH pradhAnA ityarthaH prAsAdAzca te avataMsakAH prasAdAnAMvAmadhye avataMsakAH praasaadaavtNskaa| mU. (183) sumaI NaM arahA tinni dhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthA, arihanemINaM arahA tinni vAsasayAI kumAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvaie, vemANiyANaM devANaM vimANapAgArA tinni tinni joyaNasayAI uDe uccatteNaM pa0, samaNassa bhagavao mahAvIrassa tinisayANicoddasapubbINaM hotthA, paMcadhaNusaiyassaNaM aMtimasArIriyassasiddhigayassasAtiregANi tinni dhaNusayANi jIvappadesogAhaNA p0| mU. (184) pAsassa NaM arahao purisAdAnIyassa adbhuTThasayAiM coddasapuvINaM saMpayA hotthA, abhinaMdaNe NaM arahA adhuTThAiM dhanusayAiM urlDa uccatteNaM hotyaa| vR. tathA 'paMcadhaNussaiyassa Na'mityAdi, paJcadhanuHzatapramANasya 'aMtisArIriyassa'tti caramazarIrasaya siddhigatasya sAtirekANi trINi zatAni dhanuSAM jIvapradezAvagAhanA prajJaptA, yato'sau zailezIkaraNasamaye zarIrarandhrapUraNena dehatribhAgaM vimucya dhanapradezo bhUtvA dehatribhAgadvayAvagAhanaH siddhimupagacchati, sAtirekatvaM caivN| . // 1 // "tini sayA tettIsA dhaNuttibhAgo yahoi boddhavyo / esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhnniy||tti mU. (185) saMbhave NaM arahA cattAri dhaNusayAiM uDaM uccatteNaM hotthA / savvevi NaM nisaDhanIlavaMtA vAsaharapavvayA cattAri cattAri joyamasayAI uddhaM uccatteNaM cattAri cattAri gAuyasayAiM ubveheNaM pa0, savveviNaMvakkhArapavyayAnisaDhanIlavaMtavAsaharapabvayae NaM cattAri cattAri joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM cattAri cattAri gAuyasayAI uvveheNaM ya0 / ANayapANaesu dosu kappesu cattAri vimANasayA pa0 / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAINaM sadevamaNuyAsuraMbhi logami vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAisaMpayA hotthA / vR. 'savve'viNaM vakkhArapavvae'tyAdi, vakSaskAraparvatA ekakSetrapratibaddhA viMzatisteca varSadharAH teca catuH catuH zatoccAH / __ mU. (186) ajite NaM arahA addhapaMcamAiMdhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthA, sagare NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI addhapaMcamAiMdhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthaa| mU. (187) savveviNaM vakkhArapavvayA sIA sIoAo mahAnaIo maMdarapavvayaMteNaM paMca paMca joyaNasayAiM ur3e uccatteNaM paMca paMca gAuyasayAiMuvveheNaM pa0, savveviNaM vAsaharakUDA paMca paMca joyaNasayAiM uddhaM uccatteNaM hotA mUle paMca paMca joyaNasayAI vikkhaMbheNaM pa0 / usabheNaM arahA kosalie paMcadhaNusayAiMuTuMuccatteNaM hotthA, bharaheNaMrAyA cAuraMtacakkavaTTI paMcadhaNusayAiM uDDhe uccatteNaM hotthaa| somanasagaMdhamAdaNavijuppabhamAlavaMtANaM vakkhArapavyayANaM maMdarapavvayaMteNaM paMca 2 joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM paMca paMca gAuyasayAiM uvveheNaM pa0, savvevi NaM vaskhArapavvayakUDA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 123 hariharisahakUDavajApaMca paMcajoyaNasayAiMudauccatteNaM mUle paMcapaMca joyaNasayAiMAyAmavikkhaMbheNaM pa0, savveviNaM naMdanakUDAbalakUDavajA paMca paMca joyaNasayAiMuDe uccatteNaM mUle paMca paMca joyaNasayAI AyAmamavikkhaMbheNaM p0| sohammIsANesu kappesu vimANA paMca 2 joyaNasayAiM uddhaM uccatteNaM pa0 / vR. savveviNaM vakkhAretyAdi zItAdinadIpratyAsattau merupratyAsattau ca paJcazatocA iti, tathA 'sabveviNaM vAse'tyAdi, tatra varSadharakUTAni zatadvayamazItyadhikaM, kathaM ? | // 1 // "lahuhimavaM himavaM nisaDhe ekkArasa aTTa nava ya kuuddaaiN| nIlAisu tisunavagaM aDekkArasa jahAsaMkhaM // eteSAM ca paJcaguNatvAta, vakSaskArakUTAni tvazItyadhikacatuHzatIsaMkhyAni kathaM ? / // 1 // "vijupahamAlavaMte nava nava sesesu satta satteva / solasa vakkhAresuMcauro cauro ya kuuddaaii"|| eteSAMpaJcaguNatvAt, paJcaguNatvaMcajambUdvIpAdimerUpalakSitakSetrANAMpaJcatvAt, sarvANyetAni paJcazatocchritAni, evaM mAnuSottarAdiSvapi, vaitADhyakUTAni tu sakrozaSaDayojanocchrayANi, varSakUTAni tu RSabhakUTAdInyaSTayojanocchritAnIti, harikUTaharisahakUTavarjanaM tviha tayoH sahocchrayatvAda, Aha c||1|| "vijjuppabhaharikUDo harissaho maalvNtvkkhaare| naMdanavanabalakUDo uvviddhA joynnshssN"| mU. (188) saNaMkumAramAhidesu kappesu vimANA chajoyaNasayAiM ur3e uccatteNaM pa0 / cullahimavaMtakUDassauvarillAocaramaMtAo cullahimavaMtassavAsaharapabvayassasamadharaNitale esa NaM cha joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM sihriikuuddssvi| pAsassa NaM Ahao cha sayA vAINaM sadevamaNuyAsure loe vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAIsaMpayA hotthaa| abhicaMde NaM kulagare cha dhaNusayAI uI uccatteNaM hotthaa| vAsupujje NaM arahA chahiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pvvie| vR-'cullahimavaMtakUDasse'tyAdi, iha bhAvArthohimavAn yojanazatocchritastatakUTaMca paJcazatocchritaM iti sUtroktamantaraM bhavatIti, 'abhicaMde NaM kulakare'tti abhicandraH kulakaro'syAmavasarpiNyAM saptAnAM kulakarANAM caturthaH, tasyocchrayaH SaT dhanuHzatAni paJcAzadadhikAni / mU. (189) baMbhalaMtaesu kappesu vimANA satta satta joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM pa0 / samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa satta jiNasayA hotthA, samaNassa bhagavao mahAvIrassa satta veubviyasayA hotthA, ariTTanemINaM rahA satta vAsasayAiMdesUNAI kevalapariyAgaMpAuNittA siddhe buddhe jaavpphiinne| mahAhimacaMtakUDassa NaM uvarillAo caramaMtAo mahAhimavaMtassa vAsaharapavvayassa samadharaNitale esa NaM satta joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0, evaM ruppikuuddssvi| vR. zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta jinazatAni kevalizatAnItyarthaH, tathA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta vaikriyazatAni vaikriyalabdhimatsAdhuzatAnItyarthaH, 'ariDe' tyAdi, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 samavAyAGgasUtram-189 'desUNAIti catuHpaJcAzatodinAnAmUnAni, tapramANatvAtchadmasthakAlasyeti, mahAhimavaMte tyAdau bhAvArtho'yaM-mahAhimavAn yojanazatadvayocchritastatkUTaM ca paJcazatocchritamiti sUtroktamantaraM bhvtiiti| mU. (190) mahAsukkasahassAresudosu kappesu vimANA aTTa joyaNasayAiMuTuMuccatteNaM pa0 imIse karayaNappabhAe puDhavIe paDhame kaMDe ahasujoyaNasaesuvANamaMtarabhojavihArApa0 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa aTTasayA anuttarovavAiyANaM devANaM gaikallANANaM ThiikallANANaM AgamesibhadANaM ukkosiyA anuttarovavAiyasaMpayA hotthaa| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo aTThahiM joyaNasaehiM sUrie cAraM crti| arahao NaM arihanemissa aTTha sayAiM vAINaM sadevamaNuyAsuraMbhi logaMmi vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAisaMpayA hotthA / vR. 'imIse Na mityAdi, prathamaM kANDaM kharakANDa kharakANDasya SoDazavibhAgasya prathamavibhAgarUpaM ratnakANDa, tatra yojanasahanapramANe adha upari ca yojanazatadvayaM vimucyAnyeSvaSTasu yojanazateSa vaneSu bhavA vAnAsteca te vyantarAzca teSAM sambandhinaH bhUmivikAratvAdabhaumeyakAste ca te viharanti-kriDanti teSviti vihArAzca-nagarANi vAnavyantarabhaumeyakavihArA iti / _ 'aTTha saya'tti aSTa zatAni, keSAmityAha-'anuttarovavAiyANaM devANaMti deveSUtpatsyamAnatvAt devA dravyadevA ityarthaH teSAM gati-devagatilakSaNA kalyANaM yeSAM te gatikalyANAsteSAmevaM sthiti-trayaziMtsAgaropamalakSakA kalyANaM yeSAM te tathA teSAM, tathA tatazcayutAnAmAgamiSyadAgAmi bhadra-kalyANaM nirvANagamanalakSaNaM yeSAM te AgamiSyadbhadrAH teSAM, kimityaah'ukkosie'tyaadi| mU. (191) ANayapANayaAraNaacuesu kappesu vimANA nava nava joyaNasayAiM ur3e uccatteNaM pa0/ nisaDhakUDassa NaM uvarillAo siharatalAo nisaDhassa vAsaharapavvayassa same dharaNitale esaNaM nava joyaNasayAI abAhAe aMtarepa0, evaM niilvNtkuddssvi| vimalavAhaNe NaM kulagare NaM nava dhaNusayAiM uDaM uccatteNaM hotthA / imIseNaM rayaNappabhAe bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo navahiM joyaNasaehiM sabbuvarime tArArUvecAraMcarai, nisaDhassa gaMvAsaharapavvayassa uvarillAosiharatalAoimIse karayaNappabhAe puDhavIe paDhamassa kaMDassa bahumajjhadesabhAe esa NaM nava joyaNasayAI abAhAe aMtare pa0, evaM niilvNtssvi| vR. 'nisahakUDassa Na'mityAdi, ihAyaM bhAvaH-niSadhakUTaM paJcazatocchritaM niSadhazca catuHzatocchrita iti yathoktamantaraM bhavatIti / mU. (192) savveviNaM gevecavimANe dasa dasa joyaNasayAiM ur3e uccatteNaM pa0 / sabveviNaM jamagapavvayA dasa dasa joyaNasayAiM ukhu uccatteNaM pa0 dasa dasa gAuyasayAI ubveheNaMpa0 mUle dasa dasa joyaNasayAiMAyAmavikkhaMbheNaMpa0, evaM vittavicittakUDAvibhANiyavvA, savveviNaM vaTTaveyapavvayA dasa dasa joyaNasayAiMuDaMuccatteNaMpa0 dasa dasa gAuyasayAI uvveheNaM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 125 pa0 mUle dasa dasa joyaNasayAI vikkhaMmeNaM pa0, sabvastha samA pallagasaMThANasaMThiyApa0, sabvevi NahariharissahakUDA vakkhArakUDavajA dasa dasajoyaNasayAiMuDDaMuccatteNaM pa0, mUle dasajoyaNasayAI vikkhaMbheNaM, evaM balakUDAvi naMdanakUDavajA / arahAviarihanemI dasa vAsasayAiMsavAuyaMpAlaittA siddhe buddhe jAvasavvadukkhappahINe, pAsassaNaM arahao dasa sayAiMjiNANaM hotthA, pAsassaNaM arahao dasa antevAsIsayAI kAlagayAiM jAva sbbdukkhpphiinnaaii| paumaddahapuMDarIyaddahA ya dasa dasa joyaNasayAiM AyAmeNaM pa0 / vR. 'savveviNaM jamage'tyAdi, uttarakuruSu nIlavadvarSadharasya-uttarataH zItAyA mahAnadyA ubhayoH kUlayodvauM yamakAbhidhAnau parvatau staH, te ca paJcasvapyuttarakuruSu dvayordvayorbhAvAddaza, evaM 'cittavicittakUDAvittipaJcasu devakuruSu yamakavattatsadbhAvAtpaJcacitrakUTAH paJca vicitrakUTA iti, sabveviNa' mityAdi, sarve'pivRttA vaitAtyA viMzatizabdApAtyAdayaH, 'sabveviNaMharI'tyAdi, harikUTaM vidyutprabhAbhidhAne gajadantAkAravakSaskAraparvate harisahakUTaM tu mAlyavadvakSaskAre, tAni ca paJcasvapi mandareSu bhAvAt paJca paJca bhavanti sahocchritAni ca, 'cakkhArakUDavaJja'tti zeSavakSaskArakUTeSvevamuccatvaM nAstyeteSvevAstItyarthaH, evaM 'balakUDAvittipaJcasumandareSu paJca nandanavanAni teSu pratyekamaizAnyA dizi balakUTAbhidhAnaM kUTamasti, tataH paJca, tAni sahocchritAni ca, 'nandanakUDavajjattizeSANi nandanavaneSupratyeka pUrvAdidigavidigvyavasthitAni catvAriMzatsaMkhyAni nandanakUTAni varjayitvA, tAni sAhanikANi na bhavantItyarthaH / 'arahate'tyAdi, kumAratve trINi varSazatAnyanagAratve saptetyevaM daza zatAni, 'paumadahapuMDarIyaddaha'tti padmahadaH zrIdevInivAso himavadvarSadharaparvatoparivartI puNDarIkahado lakSmIdevInivAsaH shikhrivrssdhroprivrtiiti| mU. (193) anuttarovavAiyAM devANaM vimANA ekkArasa joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM pa0 / pAsassa NaM arahao ikkArasa sayAI veubbiyANaM hotthaa| mU. (194) mahApaumamahApuMDarIyadahANaM dodo joyaNasahassAiM AyAmeNaM pa0 / vR. tathA mahApadmamahApuNDarIkahradau mahAhimavadrukmivarSadharayoruparivartinau hriibuddhidevyornivaasbhuutaaviti| mU. (195) imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe vairakaMDassa uvarillAo caramaMtAo lohiyakkhakaMDassa hechillai caramaMte esaNaM tinni joNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. imIseNaM rayaNe tyAdi, ayamiha bhAvArthaH-ratnaprabhApRthivyAH prathamasya SoDazavibhAgasya kharakANDAbhidhAnakANDasya prathama ratnakANDaM vajrakANDaM nAma kANDaM dvitIyaM vaiDUryakANDaM tRtIyaM lohitAkSakANDaM caturthaM tAni ca pratyekaM sAhasikANIti trayANAM yathoktamantaraM bhavatIti / mU. (196) tigicchikesaridahANaM cattAri cattAri joyaNasahassAI AyAmeNaM pa0 / vR. tigicchikesarihradauniSadhanIlavadvarSadharoparisthitau dhRtikIrtidevInivasAviti / mU. (197) dharaNitale maMdarassa NaM pabvayassa bahumajjhadesabhAe ruyaganAbhIo caudisi paJca 2 joyaNasahassAI abAhAe aMtare maMdarapavvae pa0 / vR. 'dharaNitale' ityAdi, dharaNitale-dharaNyAM same bhUbhAga ityartha, 'ruyaganAbhIo'tti / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 samavAyAGgasUtram-197 119 11 'apaeso ruyago tiriyaM logassa majjhayAraMmi / esappabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM / / rucaka eva nAbhicakrasya tumbabhiveti rucakanAbhi, tatazcatasRSvapi dikSu paJca paJca sahasrANi merustasya dazasahasraviSkambhatvAditi / mU. (198) sahassAre NaM kappe cha vimANAvAsasahassApa0 / mU. (199) imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe rayaNassa kaMDassa uvarillAo caramaMtAo pulagassa kaMDassa Dillai caramaMte esa NaM satta joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'imI se Na 'mityAdi, ratnakANDaM prathamaM pulakakANDaM saptamamiti saptasahasrANi / mU. (200) harivAsarammayANaM vAsA aTTha joyaNasahassAI sAiregAI vitthareNaM pa0 / vR. 'harivAse' tyAdi, ihArthe gAthArddha- 'harivAse igavIsA culasI ya sayA kalA ya ekkA ya'tti / mU. (201) dAhiNaDDUbharahassa NaM jIvA pAINapaDINAyayA duhao samuddaM puTThA nava joyaNasahassAiM AyAmeNaM pa0 / vR. 'dAhiNetyAdi dakSiNo bhAgo bharatasyeti dakSiNArddhabharataM tasya jIveva jIvA RjvI sImA prAcInaM - pUrvataH pratIcInaM-pazcimataH AyatA- dIrghA prAcInapratIcInAyatA 'duhao' tti ubhayataH pUrvAparapAzvaryorityarthaH, samudraM lavaNasamudraM spRSTAH chuptavatI nava sahasrANyAyAmata ihoktA, sthAnAntare tu tadvizeSo'yaM 'nava sahasrANi sapta zatAnyaSTacatvAriMzadadhikAni dvAdaza ca kalA' iti / mU. (202) maMdare NaM pavvae dharaNitale dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM pa0 / mU. (203) jambUdIveNaM dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkaMbheNaM pa0 / mU. (204) lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pa / mU. (205) pAsassa NaM arahao tinni sayasAhassIo sattAvIsaM ca sahassAiM ukkosiyA sAviyAsaMpayA hotthA / mU. (206) dhAyaikhaMDe NaM dIve cattAri joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pa0 / bhU. (207) lavaNassa NaM samuddassa puracchimillAo caramaMtAo paccacchimille caramaMte esa NaM paMca joyaNasayasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'lavaNe' tyAdi, tatra jambUdvIpasya lakSaM catvAri ca lavaNasyeti paJca / mU. (208) bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI cha puvvasayasahassAI rAyamajjhe vasittA muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pavvaie / mU. (209) jambUdIvarasa NaM dIvassa puracchimillAo veiyaMtAo dhAyaikhaMDacakkavAlassa paccacchimille caramaMte satta joyaNasayasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'jambUdIvasse' tyAdi, tatra lakSaM jambUdvIpasya dve lavaNasya catvAri dhAtakIkhaNDasyeti saptalakSANyantaraM sUtroktaM bhavatIti / mU. (210) mAhiMde NaM kappe aTTha vimANAvAsasayasahassAiM pa0 / mU. (211) ajiyassa NaM arahao sAiregAiM nava ohinANisahassAI hotthA / vR. ajitasyArhataH sAtirekANi navAvadhijJAnisahasrANi, atireka zJcatvAri zatAni, idaM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 127 ca sahasthAnakamapi lakSasthAnakAdhikAre yadadhItaM tat sahasrazabdAsAdhAdvivacitratvAdvA suutrgrtelekhkdossaadveti| mU. (212) purisasIhe NaM vAsudeve dasa vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA paJcamAe puDhavIe neraiesuneraiyattAe uvavanne / . vR. puruSasiMhaH pnycmvaasudevH| mU. (213) samaNe bhagavaM mahAvIre titthagarabhavaggahaNAo chaDhe poTTilabhavaggahaNe egaM vAsakoDiM sAmantrapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe savvaTThavimANe devattAe uvvne| vR. 'samaNe'tyAdi, yato bhagavAn poTTilAbhidhAnarAjaputro babhUva, tatra varSakoTiM pravrajyAM pAlitavAnityeko bhavaH, tato devo'bhUditi dvitIyaH, tato nandanAbhidhAno rAjasUnuH chatrAganagA~ jajJe iti tRtIyaH, tatra varSalakSaM sarvadA mAsakSapaNena tapastaptvA dazamadevaloke puSpottaravaravijayapuNDarIkAbhidhAne vimAne devo'bhavaditi caturthastato brAhmaNakuNDagrAme RSabhadattabrAhmaNasya bhAryAyA devAnandAbhidhAnAyAH kukSAvutpanna iti paJcamastatastrayazItitame divase kSatriyakuNDagrAme nagare siddhArthamahArAjasya trizalAbhidhAnabhAryAyAH kukSAvindravacanakAriNA harinaigameSinAmnA devena saMhatastIrthakaratayA ca jAta iti SaSThaH, uktabhavagrahaNaM hi vinA nAnyadbhavagrahaNaM SaSThaM zrUyate bhagavata ityetadevaSaSThabhavagrahaNatayA vyAkhyAtaM, yasmAcca bhavagrahaNAdidaMSaSThaMtadapyetasmAt SaSThamevete suSThUcyate tIrthakarabhavagrahaNAtSaSThe poTTilabhavagrahaNe iti| mU. (214) usabhasirissa bhagavao carimassa ya mahAvIravaddhamANassa egA sAgarovamakoDAkoDI abAhAe aMtare p0| vR. 'usabhe'tyAdi, 'usabhasirissa'tti prAkRtatvena zrIRSabhaiti vAcye vyatyayena nirdezaH kRtaH, ekA sAgaropamakoTAkoTI dvicatvAriMzatA varSasahanaiH kinycitsaadhikairuunaa'pylptvaadvishesssyaavishessitokteti| iha ya eteanantaraM saMkhyAkramasambandhamAtreNa sambaddhA vividhA vastuvizeSA uktAsta eva viziSTatarasambandhasambaddhA dvAdazAGge prarUpyanta iti dvAdazAGgasyaiva svarUpamabhidhitsurAha mU. (215)duvAlasaMge gaNipiDagepa0 ta0 -AyAre sUyagaDe ThANe samavAe vivAhapannattI nAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo anuttarovavAiyadasAo pAhAvAgaraNAI vivAgasue diddivaae| se kiMtaM AyAre?, AyAreNaM samaNANaM niggaMthANaM AyAragoyaraviNayaveNaiyaTThANagamaNacaMkamaNapANajogajuMjaNabhAsAsamitiguttIsejovahibhattapANauggamauppAyaNaesaNAvisohisuddhAddhaggahaNavayaNiyamatavovahANasuppasatthamAhijai,sesamAsao paJcavihe pa0, taM0-nANAyAre daMsaNAyAre carittAyAre tavAyAre viriyAyAre, AyArassaNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejjA veDhA saMkhejA silogA saMkhejjAo nijuttiio| se gaM aMgaThThayAe paDhame aMge do suyakkhaMdhA paNavIsaM ajjhayaNA paMcAsIiM uddesaNakAlA paMcAsIiM samuddesaNakAlA aTThArasa padasahassAI padaggeNaM saMkhejA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtAdhAvarA sAsayAkaDAnibaddhA nikAiyA jinapannattA bhAvAAghavijaMti paNNavinaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsirjati uvdNsirjti| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 samavAyAGgasUtram-215 seevaMnAyAevaM viNNAyAevaMcaraNakaraNaparUvaNayAAdhavinaMti paNNavijaMti parUvinaMti daMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijeti / settaM AyAre / vR. "duvAlasaMge' ityAdi, athavottarottarasaMkhyAkramasaMbaddhArthaprarUpaNamanantaramakAri, sAmprataM saMkhyAmAtrasaMbaddhapadArthaprarUpaNAyopakramyate-'duvAlasaMge' ityAdi, tatra zrutaparamapuruSasyAGgAnIvAGgAni, dvAdazAGgAni-AcArAdIniyasmiMtavAdazAGga,guNAnAMgaNo'syAstIti gaNIAcAryastasya piTakamiva piTaka-sarvasvabhAjanaM gaNipiTakaM, athavA gaNizabdaH paricchedavacanaH, tathA coktam // 1 // "AyAraMmi ahIe janAo hoi samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gaNihANaM // paricchedasthAnamityarthaH, tatazca paricchedasamUho gaNipiTakaM, atra caivaMpadaghaTanA-yadetadgaNipi TakaM tat dvAdazAGgaM prajJaptaM, tadyathA-AcAraH sUtrakRta ityaadi| 'se kiMta'mityAdi, atha kiM tadAcAravastu? yadvA atha ko'yamAcAraH?, Acaryata iti vA AcAraH sAdhvAcarito jJAnAdhAsevanavidhiritibhAvArthaH, etatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate, 'AyAre NaM'tianenAcAreNa karaNabhUtena zramaNAnAmAcAro vyAkhyAyata iti yogaH, athavAAcAre'dhikaraNabhUteNamiti vAkyAlaGkAre zramaNAnAM tapaHzrIsamAliGgitAnAM nirgranthAnAM' sabAhyAbhyantaragrantharahitAnAM, Aha-zramaNA nirgranthA eva bhavantIti vizeSaNaM kimarthamiti ?, ucyate, zAkyAdivyavacchedArthama, uktaM ca-"niggaMthasakka tAvasageruyaAjIva paMcahA samaNatti tatrAcAro-jJAnAdyanekabhedabhinnaH gocaro-bhikSAgrahaNavidhilakSaNovinayo-jJAnAdivinayaH vainayika-tatphalaM karmakSayAdisthAna-kAyotsargopavezanazayanabhedAt trirUpaMgamanaM-vihArabhUmyAdiSu gatizcaGgamaNaM-upAzrayAntare zarIrazramavyapohArthitastataH saJcaraNaMpramANaM-bhaktapAnAbhyavahAropadhyAdermAnaM yogayojana-svAdhyAyapratyupekSaNAdivyApAreSu pareSAM niyojanaM bhASAH-saMyatasya bhASAH satyAsatyAmRSArUpAH samitayaH-IryAsamityAdyAH paJca guptayo-manoguptyAdayastinaH tathA zayyA ca-vasatirupadhizca-vastrAdikobhaktaMca-azanAdipAnaMca-uSNodakAdIti dvandvaH, tathA udgamotpAdanaiSaNAlakSaNAnAMdoSANAM vizuddhiH-abhAva udgamotpAdanaiSaNAvizuddhistataH zayyAdInAmudgamAdivizudhyA zuddhAnAM tathAvidhakAraNe'zuddhAnAM ca grahaNaM shyyaadigrhnnN| tathA vratAni-mUlaguNA niyamAH-uttaraguNAstapaupadhAnaM-dvAdazavidhaM tapaH, tata AcArazca gocarazcetyAdi yAvadguptayazca zayyAdigrahaNaM ca vratAni ca niyamAzca tapaupadhAnaM ceti samAhAradvandvastatastacca tatsuprazastaMcetikarmadhArayaH, etatsarvamAkhyAyate-abhidhIyate, eteSuAcAradipadeSu yatra kvacidanyataropAdAne anyatarasya gatArthasyAbhidhAnaM tatsarvaM tatprAdhAnyakhyApanArthamevetyavaseyamiti se samAsao' ityAdi, saHAcAro yamadhikRtya granthasyAcAra iti saMjJApravartate 'samAsataH' saMkSepataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-jJAnAcAraityAdi, tatrajJAnAcAra:-zrutajJAnaviSayaH kAlAdhyayanavinayAdhyayanAdirUpovyavahAro'TadhA 'darzanAcAraH' samyaktvavatAMvyavahAro nizaGkitAdirUpo'STadhA 'cAritrAcAraH' cAritriNA samityAdipAlanAtmako vyavahAraH 'tapaAcAro' dvAdazavidhapatapovizeSAnuSThitiH 'vIryAcAro' jJAnAdiprayojaneSu vIryasyAgopanamiti / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 'AyAra'tti AcAragranthasya NamityalaGkAre 'parittA saMkhyeyA AdyantopalabdhernAnantA bhavantItyarthaH, kAH ?-vAcanAH-sUtrArthapradAnalakSaNAH, avasarpiNyutsarpiNIkAlaM vA pratItya, 'parIte 'ti saMkhyeyAnyanuyogadvArANi upakra mAdIni, adhyayanAnAmeva saMkhyeyatvAt prajJApakavacanagocaratvAcca 'saMkhejjA veDha' tti veSTakAH chandovizeSAH, ekArthapratibaddhavacanasaGkaliketyanye, 'saMkhejjA siloga' tti zlokAH- anuSTupa chandAMsi 'saMkhyAtAH niryuktayaH' niryuktAnAM sUtre'bhidheyatayA vyavasthApitAnAmarthAnAM yuktiH-ghaTanA viziSTA yojanA niryuktayukti, etasmiMzca vAkye yukta zabdalopAniyuktirityucyate, etAzca nikSepaniryuktyAdyAH saMkhyeyA iti / 'se Na' mityAdi sa AcAro NamityalaGkAre 'aGgArthatayA' aGgalakSaNavastutvena prathamamaGgaM sthApanAmadhikRtya, racanApekSayA tu dvAdazamaGgaM, prathamaM pUrvaM tasya sarvapravacanAt pUrvaM kri yamANatvAditi, dvau zrutaskandhI adhyayanasamudAyalakSaNI, paJcaviMzatiradhyayanAni, tadyathA" satthapariNNA 1 logavijao 2 sIosaNija 3 saMmattaM 4 | AvaMti 5 dhuya 6 vimoho 7 mahApariNNo 8 vahANasuyaM 9 // - iti prathamaH zrutaskandhaH - 119 11 -- // 2 // "piMDesaNa 1 seji 2 riyA 3 bhAsajjAyA ya 4 vattha 5 pAesA 6 / uggahapaDimA 7 sattasattikkayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // - iti dvitIyaH zrutaskandhaH - evametAni nizIthavarjIni paJcaviMzatiradhyayanAni, tathA paJcAzItiruddezanakAlAH, kathaM ?, ucyate, aGgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddezakasya caiteSAM caturNAmapyeka evoddezanakAlaH, evaM zastraparijJAdiSu paJcaviMzatAvadhyayaneSu krameNa sapta 1 SaT 2 catu 3 catuH 4 SaT 5 paJca 6 aSTa 7 sapta 8 catu 9 rekAdaza 10 tri 11 tri 12 dvi 13 dvi 14 dvi 15 16 saMkhyA uddezanakAlAH SoDazasvadhyayaneSu zeSeSu navasu navaiveti, iha saGgrahagAthA / 11 9 11 "satta ya cha cau cauro cha paJca aTTeva sata cauro ya / ekkArA ti ti do do do do sattekka ekkoya // evaM samuddezanakAlA api bhaNitavyAH, aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa prajJaptaH, iha yatrArthopalabdhistatpadaM, nanu yadi dvau zrutaskandhau paJcaviMzatiradhyayanAnyaSTAdaza padasahAnaNi padAgreNa bhavanti tato yadbhaNitaM "navabaMbhaceramaio aTThArasapadasahassio veu"tti tatkathaM na virudhyate ?, ucyate yat dvau zrutaskandhAvityAdi tadAcArasya pramANaM bhaNitaM yatpunaraSTAdaza padasahasrANi tantravabrahmacaryyAdhyayanAtmakasya prathamazrutaskandhasya pramANaM / vicitrArthabaddhAni ca sUtrANi, gurupadezatasteSAmartho'vaseya iti, saMkhyeyAni akSarANi, veSTakAdInAM saMkhyeyatvAt, anantA gamAH, iha gamAH - arthagamA gRhyante arthaparicchedA ityarthaH, te cAnantAH, ekasmAdeva sUtrAttattaddharmaviziSTAnantadharmmAtmakavastupratipatteH anye tu vyAcakSateabhidhAnAbhidheyavazato gamA bhavanti, te cAnantAH, manantAH paryAyAH svaparabhedabhinnA akSarArthaparyAyA ityarthaH, parittanAsA AkhyAyanta iti yogaH / trasantIti trasAH - dvIndriyAdayaste ca parIttA nAnantAH, evaMrUpatvAdeva teSAM, anantAH sthAvarA 49 129 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 samavAyAGgasUtram-215 vanaspatikAyasahitAH, kiMbhUtAete? -'sAsA kaDA nibaddhA nikAiya'ttizAzvatAH dravyArthatayA avicchedenapravRtteH kRtAH paryAyArthatA pratisamayamanyathAtvAvApternibaddhAH-sUtra evagrathitA nikAcitAniyuktimahaNihetudAharaNAdibhi pratiSThitA jinaiH prajJaptA bhAvAH-padArthA anye'pyajIvAdayaH 'AdhavijaMti'tti prAkRtazailyA AkhyAyante-sAmAnyavizeSAbhyAM kathyanta ityarthaH, prajJApyante nAmAdibhedAbhidhAnena, prarUpyantenAmAdisvarUpakathanena, yathA 'pajAyANabhidheya'mityAdi, daya'nte upamAmAtrataH 'yathA gaurgakyastathA' ityAdi, nidarzyante hetuSTAntopanyAsena upadarzyante upanayaniganAbhyAM sakalanayAbhiprAyato veti, sAmpratamAcArAGgagrahaNaphalapratipAdanAyAha - seevaM mityAdi, saityAcArAGgagrAhako gRhyate, 'evaMAya'ttiasmin bhAvataH samyagadhIte satyevamAtmA bhavati, taduktakriyApariNAmAvyatirekAt sa eva bhavatItyarthaH, idaM ca sUtraM pustakeSu naSTananyAMtu:zyate itIha vyAkhyAtamiti, evaM kriyAsArameva jJAnamiti khyApanArthaM kriyApariNAmamabhidhAyAdhunA jJAnAmadhikRtya Aha "evaM nAya'tti idamadhItya evaM jJAta bhavati yathaivehoktamiti, 'evaM vinAya'tti vividho viziSTo vA jJAtA vijJAtA evaM vijJAtA bhavati-tantrAntarIyajJAtA bhavati, tantrAntarIyajJAtRbhyaH pradhAnatara ityarthaH, eva'mityAdi nigamanavAkyaM, evaM anena prakAremAcAragocaravinayAghabhidhAnarUpeNa 'caraNakaraNaprarUpaNatA AkhyAyata' iti caraNaM vratazramaNadharmasaMyamAdhanekavidadhaM karaNaMpiNDavizuddhisamityAdyanekavidhaM tayoH prarUpaNatA-prarUpaNaiva AkhyAyate ityAdi pUrvavaditi / 'settaMAyAre'tti tadidamAcAravastu athavA so'vamAcAro yaH pUrvaM iSTa iti|| mU. (216) se kiM taM sUagaDe ?, suagaDe NaM sasamayA sUijaMti parasamayA sUijjati sasamayaparasamayA sUijjati jIvA sUijjati ajIvA sUijaMti jIvAjIvA sUijati logo sUijati alogo sUijjati logAlogo suijati, sUagaDe NaM jIvAjIvapuNNapAvAsavasaMvaranijaraNabaMdhamokkhAvasANA payatyA suiGgati, samaNANaM acirakAlapavvaiyANaM kusamayamohamohamaimohiyANaM saMdehajAyasahajabuddhipariNAmasaMsaiyANaM pAvakaramalinamaigaNavisohaNatthaM asIassa kiriyAvAiyasayassa caurAsIe akiriyavAINaMsattaTThIe aNNANiyavAINaM battIsAe veNaiyavAINaMtiNhaM tevaTThINaM annadiTThiyasayANaM vUhaM kiccA sasamae ThAviJjati nANadiTuMtavayaNanissAraM suTu darisayaMtA vivihavittharAnugamaparamasabbhAvaguNavisiTThAmokkhapoyAragA udAhAra annANata-maMdhakAraduggesu dIvabhUA sovANA ceva siddhisugaigihuttamassa nikkhobhanippakaMpA sutttthaa| suyagaDassa NaM parittA vAyaNA saMkhejA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejjA veDhA saMkhejA silogA saMkhejAo ninyjuttiio| seNaM agavAyAe docce aMge dosuyakhaMdhA tevIsaM ajjhayaNA tettIsaM uddesaNakAlA tettIsa samaddesaNakAlA chattIsaM padasahassAiMpayaggeNaM pa0 saMkhejA akkharA anaMtAgamA anaMtA paJjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jinapannattA bhAvA ApavijaMti pannavijaMti paruvinaMti nidaMsirjati uvdNsirjti| se evaM AyA evaMnAyA evaM vinnAyAevaMcaraNakaraNaparUvaNayA AdhavinaMti pannavinaMti parUvijaMti nidaMsirjati uvadaMsijaMti / / setaM sUagaDe 2 / vR. 'se kiMtaM sUyagaDe' 'sUca sUcAyAM' sUcanAtsUtrasUtreNa kRtaM sUtrakRtamiti rUDhyocyate, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 131 'sUyagaDeNaM' ti sUtrakRtena sUtrakRte vA svasamayAH sUcyante ityAdi kaNThyaM, tathA sUtrakRtena jIvAjIvapuNyapApAzrvasaMvaranirjarAbandhamokSAvasAnAH padArthA sUcyante, tathA 'samaNANa' mityAdi, atra zramaNAnAM matiguNavizodhanArthaM svasamayaH sthApyata iti vAkyArthaH, tatra zramaNAnAM kiMbhUtAnAM ? - acirakAlapravrajitAnAM, cirakAlapravrajitA hi nirmalamatayo bhavanti, aharnizaM zAstraparicayAhuzrutasaMparkAcceti, punaH kiMbhUtAnAM ? - 'kusamayamohamohamaimohiyANaM 'ti kutsitaH samayaHsiddhAnto yeSAM te kusamayAH kutIrthakAsteSAM mohaH-padArtheSvayathAvabodhaH kusamayamohastasmAdyo mohaH zrotRmanomUDhatA tena matirmohitA- mUDhatAM nItA yeSAM te kusamayamohamatimohitAH, athavA kusamayAH- kusiddhAntAsteSAM adhaH-saMdho makArastu prAkRtatvAt tasmAdyo mohaH-zrotRmanomUDhatA tena matirmohitA yeSAM te kusumayaudhamohamatimohitAH, athavA kusamayAnAM kutIrthikAnAM moho modho vA-zubhaphalApekSayA niSphalo yo mohastena matirmohitA yeSAM te kusamayamohamohamatimohitAH kusamayamodhamohamatimohitA vA teSAM tathA saMdehAH vastutattvaM prati saMzayAH kusamayamohamati - mohitAnAmiti vizeSaNasAnnidhyAt kusamayebhyaH sakAzAt jAtA yeSAM te sandehajAtAH / tathA sahajAt-svabhAvasampannAt na kusamayazravaNasampannAdbuddhipariNAmAt-matisvabhAvAt saMzayo jAto yeSAM te sahajabuddhipariNAmasaMzayitAH sandehajAtAsca sahajabuddhipariNAmasaMzayitAzca yete tathA teSAM zramaNAnAmiti prakramaH, kimata Aha- 'pApakaro' viparyayasaMzayAtmakatvena kutsitavRtti nibandhanatvAdazubhakammaheturata eva ca malinaH svarUpAcchAdanAdanirmmalo yo matiguNobuddhiparyAyastasya vizodhanAya - nirmalatvAdhAnAya pApakaramalinamatiguNavizodhanArthaM / 'asIyassa kiriyAvAiyasayassa'tti azItyadhikasya kriyAyAdizatasya vyUhaM kRtvA samayaH sthApyata iti yogaH, evaM zeSeSvapi padeSu kriyA yojanIyeti, tatra na karttAraM vinA kriyA saMbhavatIti tAmAtmasamavAyinIM vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastivapratipattilakSaNa amunopAyenAzItyadhikazatAsaMkhyA vijJeyAH jIvAjIvAzravabandhasamvaralerjarApuNyApuNyamokSAkhyAntrava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupayasanIyau, tayoradho nityA-nityabhedau, tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punaritthaM vikalpAH karttavyAH- asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpo, vikalpArthazcAyaM vidyate khalvAtmA svena rUpeNa nityazca kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa IzvarakAraNikasya, tRtIyaH AtmavAdinazcaturtho niyativAdinaH paJcamaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityaparityajatA labdhAH paJca vikalpAH, parata ityanenApi paJca labhyante, nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH, evamanityatvenApi dazaiva, evaM viMzatirjIvapadArthena labdhAH / ajIvAdiSvapyaSTAsvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti, 'caurAsIe akiriyavAINaM' ti eteSAM ca svarUpaM yathA nandyAdiSu tathA vAcyaM, navarame tadvyAkhyAne puNyApuNyavarjA sapta padArthA sthApyante, tadadhaH svataH paratazceti padadvayaM dadhaH kAlAdInAM SaSThI yaddacchA nyasyate, tatazca nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, rakhamete caturazItirbhavanti / 'sattaTTIe annANiyavAINaM' ti ete'pi tathaiva, navaraMjIvAdItrava padArthAnutpattidazamAnupari vyavasthApyAdhaH sapta sadAdayaH sthApyAH, tadyathA-sattvamasattvaM sadasattvamavAcyatvaM sadavAcyatvamasada Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 samavAyAGgasUtram-216 vAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti, tatra ko jAnAti jIvasya sattvamityeko vikalpaH, evamasattva mityAdi, tata ete sapta navakAstriSaSTi, utpattestvAcA eva catvAro vAcyAH, ityevaMsaptaSaSTiriti tathA 'battIsAe veNaiyavAINaM'ti, ete caivaM-suranRpatijJAtiyatisthavirAdhamamAtRpitRNAM pratyeka kAyavAGmanodAnaicurddhA vinayaH kArya ityabhyupagamavanto dvaatriNshditi| evaM caiteSAMcaturNA vAdiprakArANAMmIlanetrINi triSaSTyadhikAni anyadRSTizatAni bhavantyata ucyate-'tiNha'mityAdi, 'vUhaM kicca'tti pratikSepaM kRtvA 'svasamayo' jainasiddhAntaH sthApyate, yatta evaM sUtrakRtena vidhIyate atastatsUtrArthayoH svarUpamAha -- nANe tyAdi, nAnA-anekavidhAH bahubhiprakArairityarthaH, dilRvayaNanissAraM tisyAdvAdinana pUrvapakSIkRtAnAM pravAdinAM svapakSasthApanAya yAni dRSTAntavacanAnyupalakSaNatvAddhetuvacanAni ca tadapekSayA nissAraM-sAratAzUnyaM pareSAM matamiti gamyate, suSTu-punarapratikSeNIyatvena darzayantI prakaTayantau tathAvidhazcAsau satpadaprarUpaNAdhakenAyugodvArAzritatvena vistArAnugamazca-anugama nIyAnekajIvAditattvAnAM vistarapratipAdanaM vividhavistArAnugamaH tayA paramasadbhAvaH-atyanta satyatA vastUnAmaidamparyamityarthastAveva guNau tAbhyAM viziSTau vividhavistArAnu-gamaparasadbhAvaguNaviziSTau 'mokkhapahoyAragattimokSapathAvatArakau, samyagadarzanAdiSuprANinAM pravartakAvityarthaH, 'udAra tti udArAH sakalasUtrArthadoSarahitatvena nikhilatadguNasahitatvena ca, tathA'jJAnameva tamaH andhakAramAtyantikAndhakAramadhavAprakRSTamajJAnamajJAnatamaM tadevAndhakArama-jJAnatamo'ndhakAramajJAnatamo'ndhakAramajJAnatamAndhakAraM vA tena ye durgA-duradhigamAste tathA teSu tattvamArgeSviti gamyate 'dIvabhUya'ttiprakAzakAritvAddIpopamI 'sovANAceva'tti sopAnAnIva-unnatArohaNamArgavizeSa iva siddhisugatigRhottamasya-siddhilakSaNA sugati siddhisugatirathavA siddhizca sugatizcasudevatvasumAnuSatva lakSaNA siddhisugatI tallakSaNaM yadgRhANAmuttamaM gRhottama-varaprAsAdastasya siddhisugatigRhottamasyArohaNa iti gamyate 'nikkhobhanippakaMpatti nikSobhau vAdinA kSobhayituM cAlayitumazakyatvAt niSprakampau svarUpato'pISadavyabhicAralakSaNakampAbhAvAt, kAvitpAha! _ 'sUtrArthI' sUtraMcArthazca-niyuktibhASyasaGgahaNivRtticUrNipaJjikAdirUpa iti sUtrAoM, zera kaNThyaM yAvat 'settaM sUyagaDe'tti, navaraM trystriNshduddeshnkaalaaH| // 1 // 'cau 4 tiya 3 cauro 4 do 2 do 2 ekkArasa ceva huMti ekksraa| satteva majjhayaNA egasarA bIyasuyakhaMdhe / / ityato gAthAto'vaseyA iti|| mU. (217) se kiMtaM ThANe?, ThANeNaM sasamayA ThAviJjanti parasamayA TAvijaMti sasamaya parasamayA ThAvijaMti jIvA ThAvinaMti ajIvA ThAvinaMti jIvAjIvA0 logA0 alogA logAlogA ThAvinaMti, ThANeNaM davvaguNakhettakAlapajjava pytthaannN| vR. 'se kiM taM ThANe' ityAdi, atha kiM tat sthAnaM?, tiSThantyasmin pratipAdyatayA jIvAdA iti sthAnaM, tathA cAha 'ThANeNa mityAdi, sthAnena sthAne vA jIvAH sthApyante yathAvasthitasva rUpapratipAdanAyeti hRdayaM, zeSaM prAyo nigadasiddhameva, navaraM ThANeNa itya punaruccAraNaM sAmAnyene pUrvoktasyaivasthApanIyavizeSapratipAdanAya vAkyAntaramidamitijJApanArthaM, tatra 'davyaguNakhettakAla pajjavattiprathamAbahuvacanalopAivyaguNakSetrakAlaparyavAH padArthAnA-jIvAdInA sthAnena sthAyara Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH prakIrNakAH iti prakramaH, tatra dravyaM dravyArthatA yathA jIvAstikAyo'nantAni dravyANi guNaH svabhAvo yathopayogasvabhAvo jIvaH kSetraM-yathA asaMkhyeyapradezAvagAhano'sau, kAlo yathA anAdyaparyavasitaH, paryavAHkAlakRtA avasthA yathA nArakatvAdayo bAlatvAdayo veti, 'selA' ityAdi gAdhAvizeSaH - mU. (218) selA salilA ya samuddA sUrabhavaNavimANa Agara nadIo / nihio purisajjAyA sarA ya gottA ya joisaMcAlA || vR. tatra zailA - himavadAdiparvatAH sthApyante sthAneneti yogaH sarvatra, salilAzca gaGgAdyA rahAnadyaH samudrAH - lavaNAdayaH sUrAH - AdityA bhavanAni - asurAdInAM vimAnAni candrAdInAM AkarA:suvarNAdyutpattibhUmayo nadyaH- sAmAnyA mahIkosIprabhRtayo nidhayaH-cakravarttisambandhino naisarpAdayo nava 'purisa- jAya'tti puruSaprakArA unnatapraNatAdibhedAH pAThAntareNa 'pussajoya'tti upalakSaNvAt puSyAdinakSatrANAM candreNa saha pazcimAgrimobhayapramarddakAdiyogAH svarAzca SaDajAdayaH sapta gotrANi ca-kAzyapAdIni ekonapaJcAzat, 'joisaMcAlaya'tti jyotiSaH - tArakarUpasya saJcalanAni 'tihiM ThANehiM tArArUve calejjA' ityAdinA sUtreNa sthApyante sthAneneti prakramaH sthApyata iti yogaH, mU. (219) ekvekravihavattavvayaM duviha jAva dasavihavattavvayaM jIvANa poggalANa ya logaTThAI ca NaM parUvaNayA AghavijjaMti, ThANassa NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejjAo paDivattIo saMkhejA veDhA saMkhejA silogA saMkhejjAo sNghnniio| 133 se gaM aMgaDayAe taie aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA ekkavIsaM uddesaNakAlA bAvattariM payasahassAiM payaggeNaM pa0, saMkhejjA akkharA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jiNapannattA bhAvA Aghavijjati pannavijraMti parUvinaMti nidaMsijati uvadaMsijjati / se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijjati / settaM ThANe 3 / vR. tathA ekavidhaM ca tadvaktavyaM ca tadabhidheyamityeka vidhavaktavyaM prathame adhyayane / | evaM dvividhavaktavyakaM dvitIye'dhyayane evaM tRtIyAdiSu yAvaddazidhavaktavyakaM dazame'dhyayane, tathA jIvAnAM pudgalAnAM ca prarUpaNatA''khyAyata iti yogaH, tathA 'logaTThAI ca NaM' ti lokasthAyinAM cadharmmA dhamrmAstikAyAdInAM prarUpaNatA prajJapanA, zeSamAcArasUtra vyAkhyAnavadavaseyaM, navaramekaviMza tiruddezana kAlAH, kathaM ?, dvitIyatRtIyacaturtheSvadhyayaneSu catvArazcatvAra uddezakAH paJcame traya ityete paJcadaza, zeSAstu SaT, SaNNAmadhyayanAnAM SaDuddezanakAlatvAditi 'bAvattariM padasahassAiM ti aSTAdazapadasahasramAdAdAcAradvivaguNatvAt sUtrakRtasya tato'pi dviguNatvAt sthAnasyeti / mU. (220) se kiM taM samavAe ?, samavAeNaM sasamayA sUijjati parasamayA sUijjati sasamayaparasamayA sUicaMti jAva logAlogA sUijaMti, savAeNaM ekAiyANaM egaTThANaM egatturiyaparivuDDie duvAlasaMgassa ya gaNipiDagassa pallavagge samajugAijai ThANagasayassa bArasavi vittharassa suyanANassa jagajIvahiyassa bhagavao samAseNaM samoyAre Ahijjati, tattha ya nAnAvihappagArA jIvAjIvA ya vaNNiyA vitthareNa avarevi a bahuvihA visesA naragatiriyamaNu asuragaNANaM AhArussAsale sAAvAsasaMkha AyayappamANauvavAyacavaNauggahaNovahiveyaNavihANauvaogajogaiMdiyakasAya vivihA ya jIvajoNI vikkhabhussehaparirayappamANaM vihivisesAya maMdarAdINaM mahIdharANaM kulagaratitthagaragaNaharANaM sammattabharahAhiyANa cakkINaM ceva cakkaharahalaharANa ya vAsANa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram - 220 134 ya nigamA ya samAe ee anne ya evamAi ettha vitthareNaM atthA samAhijjati / samavAyarasa NaM parittA vAyaNA jAva se NaM aGgaTTayAe / 1 cautthe aMge ege suyakkhaMdha ege ajjhayaNe ege uddesaNakAle ege cauvAle padasahasse varhi pa0, saMkhejjANi akkharANi jAva caraNakaraNaparuvaNayA AghavinaMti / settaM samavAe 4 vR. 'se kiMta' mityAdi, atha koDasau samavAyaH ?, sUtreSu prAkRtatvena vakAralopAt samAye ityuktaM, samavAyanaM samavAyaH samyak pariccheda ityarthaH, taddhetuzca grantho'pi samavAyaH, tathA cAhasamavAyena samavAye vA svasamayAH sUcyante ityAdi kaNThayaM, tathA samavAyena samavAye vA 'egAiyANaM' - ti ekadvitricaturAdInAM zatAntAnAM koTAkoTayantAnAM vA 'egatthANaM' ti eke ca te arthAzcetyekArthAsteSAM ayamartha ekeSAM keSAJcit na sarveSAM nikhilAnAM vaktumazakyatvAdarthAnAMjIvAdInAM ' eguttariya'tti eka uttaro yasyAM sA ekottarA saiva ekottarikA, iha prAkRtatvAt hrasvatvaM, 'pari- vuDDiya' ta parivRddhizceti samanugIyate samavAyeneti yogaH, tatraM ca parivarddhana saMkhyAyAH samavaseyaM, cazabdasya cAnyatra sambandhAdekottarikA anekottarikA ca, tatra zataM yAvadekottarikA parato'nekottariketi, tathA dvAdazAGgasya ca gaNipiTakasya 'pallavagge' tti paryavaparimANaM abhidha`yAditaddharmasaMkhyAnaM yathA 'parittA tasA' ityAdi paryavazabdasya ca 'pallava' tti nirdezaH prAkRtatvAt paryaGkaH palyaGkaityAdivaditi, athavA pallavA iva pallavAH-avayavAstatparimANaM 'samaNugAijjati 'ttisamanugIyate pratipAdyate, pUrvoktamevArthaM prapaJcayannAha - 'ThANagasayassa' tti sthAnakazatasyaikAdInAM zatAntAnAM saMkhyAsthAnAnAM tadvizeSAtmAdipadArthAnAmityarthaH, tathA dvAdazavidho vistaro yasthAcArAdibhedena tat dvAdazavidhavistaraM tasya zrutajJAnasya - jinapravacanasya kiMbhUtasya ? - jagajjIvahitasya, 'bhagavataH ' zrutAtizayayuktasya 'samAsena' saMkSepeNa samAcAraH - pratisthAnaM pratyaGgaM ca vividhAbhidhAyakatvalakSaNo vyavahAraH 'Ahijjai' tti AkhyAyate, atha samAcArAbhidhAnAnantaraM yaduktaM tadabhidhAtumAha'tattha ye' tyAdi, 'tattha ya'tti tatraiva samavAye iti yogaH nAnAvidhaH prakAro yeSAM te nAnAvidhaprakArAH tathAhi-ekendriyAdibhedena paJpaprakArA jIvAH punarekaikaH prakAraH paryAptA paryAptAdibhedena nAnAvidhaH, 'jIvAjIvA ya'tti jIvA ajIvAzca varNitA 'vistareNa' mahatA vacanasandarbheNa, apare'pi ca bahuvidhA 'vizeSA' jIvAjIvadharmmA varNitA iti yogaH, tAneva lezata Aha- 'naraye' tyAdi, 'naraya'tti nivAsanivAsinAmabhedopacArAnnArakAH, tatazca nArakatiryagmanujasuragaNAnAM sambandhina AhArAdayaH, tatra AhAraH - oja AhArAdirAbhogikAnAbhogakasvarUpo'nekadhA ucchvAso'nusamayAdikAlabhedenAnekadhA lezyA kRSNAdikA SoDhA AvAsasaMkhyA yathA narakAvAsAnAM caturazItilakSANItyAdikA AyataprANamAvAsAnAmeva saMkhyAtAsaMkhyAtayojanAyAmatA upalakSaNatvAdasya viSkambhabAhalyaparidhimAnAnyapyatra draSTavyAni, upapAta ekasamayenaitAvatAmetAvatA vA kAlavyavadhAnenotpatti cyavanamekasamayenaitAvatAmiyatA vA kAlavyavadhAnena maraNaM / avagAhanA - zarIrapramANamaGgulAsaMkhyeyabhAgAdi avadhi- aGgulAsaMkhyeyabhAgakSetraviSayAdi vedanA - zubhAzubhasvabhAvA vidhAnAni bhedA yathA saptavidhA nArakA ityAdi upayogaH - AbhinibodhikAdirdvAdazavidhaH yogaH-paJcadazavidhaH indriyANi paJca dravyAdibhedAd viMzatirvAzrotrAdicchidrApekSayA'STau vA kaSAyAH krodhAdayaH AhArazceocchvAsazcetyAdirdvandvastataH kaSAyazabdA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 135 prathamAbahuvacanalopo draSTavyaH tathA vividhA ca jIvayoni-krodhAdayaH AhArazcocchAsazcetyAdidvandvastataH kaSAyazabdAtprathamAbahuvacanalopo draSTavyaH tathA vividhA ca jIvayoni-sacittAdikaM jIvAnAmutpattisthAnaM, tathA viSkambhotsedhaparirayapramANaM vidhivizeSAzcamandarAdInAM mahIdharANAmiti, tatra viSkambho-vistAra utsedhaH-uccatvaM parirayaH-paridhiH vidhivizeSA iti vidhayo-bhedA yathA mandarAjambUdvIpIyadhAtakIkhaNDIyapauSkarArddhikabhedAtridhA tadvizeSastujambUdvIpako lakSoccaH zeSAstu paJcAzItisahocchritA iti, ekmanyeSvapi bhAvanIyaM / tathA kulakaratIrthakaragaNadharANAM tathA samastabharatAdhipAnAM cakriNAM caiva tathA cakradharahaladharANAM ca vidhivizeSAH samAzrIyanta iti yogaH, tathA varSANAM ca-bharatAdikSetrANAM nirgamAH-pUrvebhyaH uttareSAmAdhikyAni 'samAetti samavAye caturthe aGge varNitA iti prakramaH, athaitanigamayannAha-etecoktAH padArthAanyecadhanatanuvAtAdayaH padArthA, evamAdayaH-evaMprakArAH atrasamavAye vistareNArthAH samAzrIyante, aviparItasvarUpaguNabhUSitA budhyA'GgIkriyanta ityarthaH, athavA samasyante-kuprarUpaNAbhyaH samyakaprarUpaNAyAM kssipynte| zeSa nigdsiddhmaanigmnaaditi| mU. (221) se kiM taM viyAhe ?, viyAheNaM sasamayA viAhijaMti parasamayA viAhijjaMti sasamayaparasamayA viAhijjati jIvA viAhijaMti ajIvA viAhijaMtijIvAjIvAviAhijeti loge viAhijjai aloe viyAhijai logAloge viAhijai, viyAheNaM nAnAvihasuranariMdarAyarisivivihasaMsaiapucchiyANaM jiNeNaM vitthareNa bhAsiyANaM davvaguNakhettakAlapaJjavapadesapariNAmajahacchiDiyabhAvaanugamanikkhevaNayappamANasuniuNovakkamavivihappakArapagaDapayAsiyANaM logAlogapayAsiyANaM saMsArasamuddarudauttaraNasamatthANaM suravaisaMpUjiyANaM bhaviyajaNapayahiyayAbhinaMdiyANaM tamarayaviddhaMsaNANaM sudiTTadIvabhUyaIhAmatibuddhivaddhaNANaM chattIsasahassamaNUNayANaM. vAgAraNANaM daMsaNAo suyasthabahuvihappagArA sIsahiyatthA ya guNamahatthA / viyAhassaNaM parittA vAyaNA saMkhejA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejA veDhA saMkhejA silogA saMkhejAo nijuttiio| seNaMaMgaThThAyAe paJcameaMge ege suyakkhaMdheege sAiregeajjhayaNasatedasauddesagasahassAI dasa samuddesagasahassAI chattIsaM vAgaraNasahassAiM caurAsII payasahassAM payaggeNaM pnnttaa| saMkhejAiM akkharAiManaMtAgamA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhAnikAiyA jiNapannattAbhAvAAghavijataMpannavijaMti parUvijaMti nidaMsiaMtiuvadaMsirjati se evaM AyA se evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvinNti| settaM viyAhe 5/ vR. 'se kiMtaviyAhe' ityAdi, athakeyaM vyAkhyA?, vyAkhyAyante arthA yasyAMsAvyAkhyA, viyAhe iti ca puMlliGganirdezaH prAkRtatvAt, 'viyAheNaM ti vyAkhyayA vyAkhyAyAM vA sasamayA ityAdIni nava padAni sUtrakRtavarNake vyAkhyAtatvAdiha kaNThyAni, 'viyAheNa mityAdi, nAnAvidhaiH sUraiH narendraiH rAjarSibhizca vivihasaMsaiya'tti vividhasaMzayitaiH-vividhasaMzayavadbhiH pRSTAni yAni tAnitathA teSAMnAnAvidhasuranarendrAjakra SivivadhisaMzayitapRSTAnAM vyAkarANAnAMSaTtriMzatasahasrANAM darzanAt zrutArthA vyAkhyAyan iti pUrvApareNa vAkyAsaMbandhaH, punaH kiMbhUtAnAM vyAkarANAnAM ? - E Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 samavAyAGgasUtram-221 'jineneti bhagavatA mahAvIreNa vitthareNa bhAsiyANaM vistareNa bhaNitAnAmityartha,: punaH kiMbhUtAnAM? 'davye' tyAdi, dravyaguNakSetrakAlaparyavanadezapariNAmAvasthAyathAstibhAvA'nugamanikSepanayapramANasunipuNopakramairvividhaprakAraiH prakaTaH pradarzito yaivyAkaraNaistAni tathA teSAM, tatra dravyANi-dharmAstikAyAdIni guNAHjJAnAvarNAdayaHkSetraM-AkAzaM kAlaH- samayAdi paryavAH-svaparabhedabhinnA dhAH athavA kAlakRtA avasthAnavapurANAdayaH paryavAH pradezA-niraMzAvayavAH pariNAmAHavasthAto'vasthAtaragamanAniyathA-yenaprakAreNAstibhAvaH astitvaM-sattA yathA'stibhAvaM anugamaHsaMhitAdivyAkhyAnaprakArarUpaH uddezanirdezanirgamAdidvArakalApAtmako vA nikSepo-nAmasthApanAdravyabhAvairvastuno nyAsaH 'nayapramANaM' nayA-naigamAdayaH sapta dravyAstikaparyAyAstikabhedAta jJAnanayakriyAnayabhedAnizcayavyavahArabhedAdvA dvaute eva tAveva vApramANaM-vastutatparicchedanaM nayapramANaM tathA sunipuNaH-susUkSmaH sunipuNo vA suSTu nizcitaguNa upakramaH-anupUrvAdiH, vividhaprakAratA caiSAM bhedabhaNanata evopadarziteti, punaH kiMbhUtAnAM vyAkaraNAnAM? lokAlokau prakAzitau yeSu tAni tathA teSAM tathA 'saMsArasamuddaruMdauttaraNasamatthANaM'ti saMsArasamudrasyaruMdasya-vistIrNasya uttaraNe-tAraNesamarthAnAmityarthaH ata eva surapatisaMpUjitAnAMpracchakanirNAyakapUjanAt sUktatvena zlAdhitatvAdvAtathA 'bhaviyajaNapayahiyayAbhiNaMdiyANaM'ti bhavyajanAnAM bhavyaprANinAM prajA-loko bhavyajaprajA bhavyajanapado vA tasyAstasya vA hRdayaiHcittairabhinanditAnAM-anumoditAnAmiti vigrahaH, tathA tamorajasI-ajJAnapAtake vidhvaMsayatinAzayati yattattamorajovidhvaMsaMtacca tad jJAnaMca tamorajovidhvaMsajJAnaM tena suSThu dRSTAni-nirNItAni yAni tAni tathA ata eva tAni catAni dIpabhUtAniceti, atha eva tAniIhAmatibuddhivarddhanAni ceti, teSAM tamorajovidhvaMsajJAnudRSTadIpabhUtehAmatibuddhivarddhanAnAM, tatraIhA-vitarko mati-avAyo nizcaya ityartha : vuddhiH-autpattikyAdicaturvidheti, athavA tamorajovidhvaMsanAnAmiti pRthageva padaM pAThAntareNasudRSTadIpabhUtAnAmitica, tathA chattIsasahassamaNUNayANa tianyUnakAniSaTtriMzat sahasrANi yeSAM tAni tathA, iha makAro'nyathA padanipAtazca prAkRtatvAdanavadya iti| 'vAgaraNANaM'ti vyAkriyante-praznAnantaramuttaratayA'bhidhIyante nirNAyakena yAni tAni vyAkaraNAni teSAM darzanAt-prakAzanAdupanibandhanAdityarthaH, athavA teSAdarzanA-upadarzakAityarthaH, ka ityAha-sutatthabahuvihappayAre'tti zrutaviSayA-arthAH zrutArthA abhilApyArthavizeSA ityarthaH zrutA vA AkarNitA jinasakAze gaNadhare ye arthAste zrutArthAH, athavA zrutamiti sUtraM arthAniryukyAdaya iti zrutArthAsteca tebahuvidhaprakArAzcetivigrahaH zrutArthAnAM vA bahavo vidhAH-prakArA iti vigrahaH, kimarthaM te vyAkhyAyanta ityAha-ziSyahitArthAya ziSyANAM hitaManarthapratighAtArthaprAptirUpaMtadevArthaH prArthyamAnatvAttasya tasmaiiti, kiMbhUtAste ata Aha-guNahastA-guNa evArthaprAptayAdilakSaNo hasta iva hastaH pradhAnAvayavo yeSAM te tthaa| ___ "viyAhasse'tyAdi tu nigamanAntaM sUtrasiddhaM, navaraM zatamihAdhyayanasya saMjJA, caturazIti padasahasrANi padAgreNeti samavAyApekSayA dviguNatAyA ihAnAzrayaNAdanyathA tadviguNatve dve lakSe aSTAzIti sahamnANi ca bhvntiiti| mU. (222) se kiMtaM nAyAdhammakahAo?, nAyAdhammakahAsuNaM nAyANaM nagarAI ujANAi ceiAI vanakhaMDA rAyANo 5 ammApiyaro samosaraNAI dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 samavAyaH - prakIrNakAH paraloiaiDIvisesA 10 bhogaparicAyA pavvajAo suyapariggahAtavovahANAI pariyAgA 15 saMlehaNAo bhattapaJcakkhANAiMpAovagamaNAIdevalogagamaNAiMsukulapaJcAyAyAiM20 puNabohilAbhA aMtakiriyAo 22 ya AghavijaMti jAva nAyAdhammakahAsu NaM pavvaiyANaM viNayakaraNajiNasAmisAsaNavare saMjamapaiNNapAlaNadhiimaivavasAyabbalANaM tavaniyamatavovahANaraNa-duddharabharamaggayaNissahayanisiTTANaM 2 ghoraparIsahaparAjiyANaM sahapAraddharuddhasiddhAlayamagganiggayANaM 3 visayasuhatucchaAsAvasadosamucchiyANaM4 virAhiyacarittanANadaMsaNajaiguNavivihapayAranissArasunnayANe 5 saMsAraapAradukkhaduggaibhavavihaparaMparApavaMcA 6dhIrANaya jiyaparisahakasAyaseNNadhiidhaNiyasaMjamaucchAhanicchiyANaM7 ArAhiyanANadaMsaNacarittajoganissallasuddhasiddhAlayamaggamabhimuhANaM surabhavaNavimANasukkhAI aNovamAiM bhuttUNa ciraM ca bhogobhogANi tANi divyANi maharihANi tato ya kAlakkamacuyANaM jaha ya puNo laddhasiddhimaggANaM aMtakiriyA caliyANa ya sadevamANussadhIrakaraNakAraNANi bodhaNaanusAsaNANi guNadosadarisa- NANi diTuMte paccaye ya soUNalogamuNiNo jahaTTiyasAsaNammijaramaraNanAsaNakare ArAhiasaMjamAya suralogapaDiniyattA oventi jaha sAsayaM sivaM savvadukkhamokkhaM / ee anne ya evamAiatthA vitthareNa ya, nAyAdhammakahAsu NaM parittA vAyaNA saMkhenA anuogadArA jAva saMkhejAo sNghnniio| se NaM aMgaThThayAe chaThe aMge do suakhaMdhanA egUNacIsaM ajjhayaNA, te samAsao duvihA pannattA, taMjahA-caritA ya kappiyA ya, dasadhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paMca paMca akkhAiyAsayAiMegamegAe akkhAiyAepaMca paMca uvakkhAiyAsayAiMegamegAe uvakkhAiyAe paMcapaMca akkhAiyauvakkhAiyAsayAievameva sapuvAvareNaM aTThAo akkhAiyAkoDIobhavaMtIti mkkhaayaao| egUNatIsaM uddesaNakAlA egUNatIsaM samuddesaNakAlA saMkhejAM payasahassAiMpayaggeNaM panattA saMkhejjA akkharA jAva caraNakaraNaparUvaNayA AdhavinaMti / / settaM naayaadhmmkhaao6| vR. 'se kiM tamityAdi, atha kAstA jJAtAdharmakathA? -jJAtAni-udAharaNAni tapradhAnA dharmakathA jJAtAdharmakathA dIrghatvaM saMjJAtvAd athavA prathamazrutaskandho jJAtAbhidhAyakatvAt jJAtAni dvitIyastu tathaiva dharmakathAH, tatazca jJAtAni ca dharmakathAzca jJAtAdharkathAH, tatra prathama vyutpattyarthaM sUtrakAro darzayannAha-'nAyAdhammakahAsuNamityAdi, jJAtAnA-udAharaNabhUtAnAM meghakumArAdInAM nagarAdInyAkhyAyante, nagarAdIni dvAviMzatiH padAni kaNThayAni ca, navaramudyAnaM-patrapuSpaphalacchAyogapagatavRkSopazobhitaM vividhaveSonnatamAnazca bahujano yatra bhojanArthaM yAtIti, caityaMvyantarAyatanaM, vanakhaNDo'nekajAtIyairuttamairvRkSarupazobhita iti, 'AghavijaMti' iha yAvatkaraNAdanyAni paMca padAni dRzyAni yAvadayaM sUtrAvayavo yathA 'nAyAdhamme tyaadi| tatra jJAtAdharmakathAsuNamityalaGkAre pravrajitAnAM, kva ? -"vinayakaraNajinasvAmizAsanavare' karmavinayakare jinanAthasambandhini zeSapravacanApekSayA pradhAne pravacaneityarthaH, pAThAntareNa 'samaNApaviNayakaraNajiNasAsaNaMmipavare' kiMbhUtAnAM? -saMyamapratijJA-saMyamAbhyupagamaH saiva duradhigamyatvAt kAtaranarakSobhakatvAdgambhIratvAcca pAtAlamiva pAtAlaM tatradhRtamativyavasyAdurlabhA yeSAMte tathA, pAThAntareNa saMyamapratijJApAlane ye dhRtimativyavasAyAsteSu durbalA ye te tathA teSAM, tatra dhRtiH Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 samavAyAGgasUtram-222 cittasvAsthyaM mati-buddhirvyavasAya: - anuSThAnotsAha iti tathA tapasi niyamaH avazyakaraNaM taponiyamo niyantritaM tapaH sa ca tapa upadhAnaM cAniyantritaM tapa eva zrutopacAraH taponiyamataupapadhAne te eva raNazca kAtarajanakSobhakatvAt saGgrAmo 'duddharabhara 'tti zramakAraNatvAddurddharabharazca durvahalohAdibhArastAbhyAM bhagnA iti (eva) - bhagnakA:- parAmukhIbhUtAstathA 'nissahaganisadvANaM' ti nisahA nitarAmazaktAsta eva sihakA nisRSTAzca nisRSTAGgA muktAGgA ye te taponiyamatapaupadhAnaraNadurdharabharabhagnakanisahakanisRSTAH, pAThAntareNa nisahakaniviSTAsteSA, iha ca prAkRtatvena kakAralopasandhikaraNAbhyA bhagnA ityAdau dIrghatvamavaseyaM, tathA ghoraparISahaiH parAjitAzcAsahAzca - asamarthA santaH pArabdhAzca - parISahaireva vazIkartu ruddhAzca mokSamArgamane ye te ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhAH ata eva siddhAlayamArgAt jJAnAdernirgatAHpratipatitA yete tathA teca te ceti teSAM ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhasiddhAlayamArganirgatAnAM, pAThAntareNa ghoraparISahaparAjitAnAM tathA sahayugapadeva parISahairviziSTaguNazreNimArohantaH praruddharuddhAH-atiruddhAH siddhAlayamArganirgatAzca ye te tathA teSAM sahapraruddhasiddhAlayamArganirgatAnAM - tathA viSayasukheSu tuccheSu svarUpataH AzAvazadoSeNa - manorathapAratantryavaiguNyena mUrcchitAadhyupapannA ye te tathA teSAM viSayasukhatucchAzAvazadoSamUrchitAnAM pAThAntareNa viSayasukhe yA mahecchA kasyacidavasthAyAM yA cAvasthAntare tucchAzA tayorvazaH pAratantryaM tallakSaNena doSeNa mUrcchitA ye te tathA teSAM viSayasukhamahecchatucchAzAvazadoSamUrcchitAnAM, tathA virAdhitAni cAritrajJAnadarzanAni yaste tathA, tathA yatiguNeSu vividhaprakAreSu mUlaguNottaraguNarUpeSu niHsArAH sAravarjitAH palaJjiprAyaguNadhAnyA ityarthaH, tathA taireva yatiguNaiH zUnyakAH sarvathA abhAvAdye te tatheti, padatrayasya ca karmmadhArayo'tasteSAM virAdhitacAritrajJAnadarzanayatiguNavividhaprakAraniHsArazUnyakAnAM, kimata Aha-saMsAre saMsRtau apAraduHkhA - anantaklezA ye durgatiSunArakatiryakkumAnuSakudevatvarUpAsu bhavA bhavagrahaNAni teSAM ye vividhAH paramparAH pAramparyANi tAsAM ye prapaJcAste saMsArApAradurgatibhavavividhaparamparA prapaJcAH / AkhyAyate iti pUrveNa yogaH, tathA dhIrANAM ca mahAsattvAnAM, kiMbhUtAnAM ? -jitaM parISahakaSAyasainyaM yaiste tathA, dhRteH- manaHsvAsthyasya dhanikAH-svAmino dhRtidhanikAH tathA saMyame utsAhovIryaM nizcitaH avazyaMbhAvI yeSAM saMyamotsAhanizcitAstataH padatrayasya karmadhArayo'tasteSAM jitaparISahakaSAya sainyadhRtidhanikasaMyamotsAhanizcitAnAM, tathA ArAdhitA jJAnadarzanacAritrayogA yaisye tathA nizalyo- mithyAdarzanAdizalyarahitaH zuddhazca atIcAravimukto yaH siddhAlayasyasiddheryo mArgastasyAbhimukhA ye te tathA tataH padadvayasya karmmadhArayaH atasteSAmArAdhitajJAnadarzanacAritrayoganizalyazuddhasiddhAlayamArgAbhimukhAnAM / kimata Aha- surabhavane - devatayotpAde yAni vimAnasaukhyAni tAni surabhavanavibhAnasaukhyAni anupamAni jJAtAdharmakathAsvAkhyAyanta iti prakramaH, iha ca bhavanazabdena bhavanapatibhavanAni na vyAkhyAtAnyavirAdhitasaMyamapravrajitaprastAvAt, te hi bhavanapatiSu notpadyanta iti, tathA muktvA ciraM ca bhogabhogAnU manojJazabdAdIn tAMstathAvidhAn divyAn svargabhavAn 'mahArhAn ' mahataHAtyantikAn arhAn-prazastatathA pUjyAniti bhAvaH, tatazca devalokAt kAlakramacyutAnAM yathA punarlabdhasiddhimArgANAM manujagatAvavAptajJAnAdInAmantakriyA-mokSo bhavati tathA'' khyAyanta iti Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 139 prakramaH, tathA calitAnAMca-kathaJcitkarmavazataH parISahAdAvadhIratayA saMyamapratijJAyAH prabhraSTAnAM saha devairmAnuSAH sadevamAnuSAsteSAMsambandhInidhIrakaraNe-dhIratvotpAdane yAni kAraNAni-jJAtAni tAni sadevamAnuSadhIrakaraNakAraNAni AkhyAyanta iti prakramaH / * iyamatra bhAvanA-yathA AryASADho devenadhIrIkRtoyathA vA meghakumArobhagavatAzailakAcAryo vA panthakasAdhunAdhIrIkRtaH evaMdhIrakaraNakAraNAni tatrAkhyAyaMte, kiMbhUtAnitAnItyAha-bodhanAnuzAsanAni' bodhanAni-mArgabhraSTasya mArgasthApanAni anuzAsanAni-duHsthasya susthatAsampAdanAni athavA bodhana-AmantraNaM tatpUrvakAnyanuzAsanAni bodhanAnuzAsanAni, tathA guNadoSadarzanAnisaMyamArAdhanAyAM guNA itaratra doSA bhavantItyevaMdarzanAni vAkyAnyAkhyAyanta iti yogaH / tathA dRSTAntAna jJAtAni pratyayAMzca bodhikAraNabhUtAni vAkyAni zrutvA 'lokamunayaH' zukaparivrAjakAdayo 'yathA' yena prakAreNa sthitAHzAsanejarAmaraNanAzanakarejinAnAM sambandhinIti bhAvaH,tathA''khyAyanta iti yogaH, tathA 'ArAhitasaJjama'tti eta eva laukikamunayaH saMyama valitAzca jinapravacanaM prapannAH punaH paripAlitasaMyamAzcasuralokaM gatvAcaite suralokapratinivRttA upayAnti yathA zAzvataM-sadAbhAvinaM zivaM-abAdhAkaM sarvaduHkhamokSaM nirvANamityarthaH, ete coktalakSaNAH anye ca evamAdiatya'tti evamAdaya Adizabdasya prakArArthatyAdevaMprakArAarthAHpadArthAH, vitthareNa yatti vistareNacazabdAt kvacitkecit saMkSepeNa AkhyAyanta iti kriyAyogaH 'nAyA dhammakahAsuNa mityAdi knnttymaanigmnaat|| navaraM 'egUNavIsamajjhayaNa'tti prathamazrutaskandhe ekonaviMzatiddhitIyaM ca dazeti, tathA 'dasadhammakahANaMvaggA' ityAdau bhAvaneyaM-ihaikonaviMzatirzAtAdhyayanAni dAntikArthajJApanalakSaNajJAtapratipAdakatvAttAni prathamazrutaskandhe, dvitIye tvahiMsAdilakSaNadharmasya kathA dharmakathAAkhyAnakAnItyuktaMbhavati, tAsAMcadaza vargA, varga iti samUhaH,tatazcAdhikArasamUhAtmakAnyaghayanAnyeva daza vargA draSTavyAH, tatrajJAteSvAdimAni daza yAni tAni jJAtAnyeva, na teSvAkhyAyikAdisambhavaH, zeSANi nava jJAtAni / teSupunarekaikasmin paJcapaJca catvAriMzadadhikAniAkhyAyikAzatAni, tatrApyekaikasyAmAkhyAyikAyAM paJca paJcopAkhyAyikAzatAni, tatrApyekaikasyAmupAkhyAyikAyAM paJca paJcAkhyAyikopAkhyAyikAzatAni, evametAni saMpiNDitAni kaMsAtaM / // 1 // igavIsaM koDisayaM lakkhA pannAsameva boddhavvA / evaM Thie samANe ahigayasuttassa ptthaaro| tadyathA 'dasadhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paJcapaJca akkhAiyAsayAI egamegAe akkhAiyAe paJca paJcauvakkhAiyAsayAiM egamegA uvakkhAiyAe paJca paJca akkhAiuvakkhAiyAsayAiMti, evametAni sampiNDitAni kiM saMjAtaM / // 1 // paNavIsaM koDisayaM ettha ya samalakkhaNAiyA jamhA / __navanAyayasaMbaddhA akkhAiyamAiyA teNaM / // 2 // te sohijaMti phuDaM imAu rAsIo vegalANaM tuN| puNaruttavaJjiyANaM pamANameyaM viNidiTuM / / zodhite caitasmin sati arddhacaturthA eva kathAnakakoTayo bhavantIti, ata evAha-'evameva __ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 samavAyAGgasUtram-222 sapuvvAvareNaM'ti bhaNitaprakAreNa guNanazodhane kRte satItyuktaM bhavati aTThAo akkhAiyAkoDIobhavantItimakhAo'ttiAkhyAyikAH-kathAnakAni etA-evametatsaMkhyA bhavantItikRtvA AkhyAtA bhagavatA mahAvIreNeti, tathA saMkhyAtAni 'padasayasahassANI ti kila paJca lakSANi SaTasaptatizca sahasrANi padAgreNaathavA sUtrAlApakapadAgreNa saMkhyAtAnyeva padasahasrANibhavantItyevaM sarvatra bhaavyitvymiti| mU. (223) se kiMtaMuvAsagadasAo?, uvAsagadasAsuNaMuvAsayANaM nagarAiM ujjANAI ceiAIvanakhaMDArAyANo ammApiyaro samosaraNAiMdhammAyariyA dhammakahAoihaloiyaparaloiyaiDivisesA uvAsayANaM sIlavvayaveramaNaguNapaJcakhANaposahovavAsapaDivajaNayAo suyapariggahAtavovahANA paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaccarakhANAIpAovagamaNAIdevalogagamaNAI sukulapaccayAyA puNo bohilAbhA aMtakiriyAo ApavijaMti, uvAsagadasAsu NaM uvAsayANaM riddhivisesA parisA vittharadhammasavaNANi bohilAbhaabhigamasammattavisuddhayA dhirattaM mUguNauttaraguNAiyArA ThiIvisesAyabahuvisesA paDimAbhiggahaggahaNapAlaNA uvasaggAhiyAsaNA niruvasaggAyatavAya vicittAsIlavvayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsAapacchimamAraNaMtiyA yasaMlehaNAjhosaNAhi appANaM jaha ya bhAvaittA bahuNi bhattANi anasaNAe ya cheaittA uvavannA kappavaravimANuttamesu jaha anubhavaMti suravaravimANaparapoMDarIesu sokkhAiM anovamAiM kameNa. bhutUNa uttamAiMtao AukkhaeNaM ghuyA samANA jaha jiNamayammi bohiM labhrUNa ya saMjamuttamaM tamarayoghavippamukkA uvetijaha akkhayaMsavvadukkhamokkhaM / ete aneya evamAiatthA vitthrenny| uvAsayadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhejA anuogadArA jAva saMkhejAo sNghnniio| se NaM aMgaThThayAe sattame aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejAI payasayasahassAiM payaggeNaM pa0 saMkhejAiM akkharAiM jAva evaM gharaNakaraNaparUvaNayA AghavijaMti / settaM uvAsagadasAo7/ .sekiMtamityAdi atha kAstA upAsakadazAH?, upAsakAH zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhA dazAH-dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazAH,tathA cAha-'upAsakadasAsuNaM' upAsakAnAM nagarANi udyAnAni caityAni vanakhaNDA rAjAnaH ambApitarausamavasaraNAni dharmAcAryA dharmakathA aihalaukikapAralaukikARddhivizeSA upAsakAnAca zIlavrataviramaNaguNapratyAkhyAnapauSadhopavAsapratipAdanatAH, tatra zIlavratAni-aNuvratAni viramaNAni-rAgAdiviratayaH guNA-guNavratAni pratyAkhyAnAni-namaskArasahitAdIni pauSadhaH-aSTamyAdiparvadinaM tatropavasanamAhArazarIrasatkArAdityAgaH pauSadhopavAsaH, tato dvandve satyeteSAM pratipAdanatAH-pratipattaya iti vigrahaH / zrutaparigrahAstapaupadhAnAni pratItAni paDimAo'tti ekAdazaupAsakapratimAH kAyotsargA vA upasargA-devAdikRtopadravAH saMlekhanAbhaktapAnapratyAkhyAnAni, pAdapopagamanAni devalokagamanAni sukulapratyAyAti punarbodhilAbho'ntakriyA cAkhyAyante pUrvoktameveto vizeSata Aha'uvAsage'tyAdi, tatra RddhivizeSA-anekakoTIsaMkhyAdravyAdisampadvizeSAH tathA pariSadaH parivAravizeSA yathA mAtApitRputrAdikA abhyantarapariSat dAsIdAsamitrAdikA bAhyapariSaditi, vistaradharmazravaNAni mahAvIrasannidhau, tato bodhikalAbho'bhigamaH-samyaktvasya vizuddhatA sthiratvaMsamyaktvazuddhireva mulagUNottaraguNA-aNuvratAdayaH aticArAsteSAmeva-vadhabandhAditaH khaNDanAni Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH prakIrNakAH 141 sthitivizeSAzca-upAsakaparyAyasya kAlamAnabhedAzca bahuvizeSAH pratimAH-prabhUtabhedAH samyagadarzanAdipratimAH abhigrahagrahaNAni teSAmevaca pAlanAni upasargAdhisahanAni nirupsrgshcupsrgaabhaavshcetyrthH| tapAMsi ca vicitrANi zIlavratAdayo'nantaroktarUpA apazcimAHpazcAtkAlabhAvinyaH akArastvamaGgalaparihArArthaM maraNarUpe ante bhavA mAraNAntikyaH AtmanaH-zarIrasya jIvasya ca saMlekhanAH tapasA rAgAdijayenaca kRzIkaraNAni AtmasaMlekhanAH tataHpadatrayasyakarmadhArayastAsAM. 'jhosaNaM ti joSaNAH sevanAH kAraNAnItyarthaH, tAbhirapazcimamAraNAntikAtmasaMlekhanAjoSaNAbhirAtmAnaM yathA ca bhAvayitvA bahUni bhaktAni anazanatayA ca-nirbhojanatayA chedayitvAvyavacchedayitvA vyavacchedya upapannA mRtveti gamyate, keSu? __kalpavareSu yAni vimAnAni uttamAni teSu, tathA yathAnubhavanti suravaravimAnAni varapuNDarIkANIva varapuNDarIkANi yAni teSukAni?-saukhyAnyanupamAni krameNa bhuktvottamAni tataH AyuSkakSayeNa cyutAH santo yathA jinamate bodi labdhA iti zeSaH labdhvA ca saMyamottamapradhAnaM saMyamaM tamorajaoghavipramuktA-ajJAnakarmapravAhavipramuktA upayAnti yathA akSayaMapunarAvRttikaM sarvaduHkhamokSaM karmakSayamityarthaH, tathopAsakadazAsvAkhyAyanta iti prakramaH, ete cAnye cetyAdi prAgvannavaraM / / 'saMkhejjAiMpayasayasahassAiMpayaggeNaM ti kilekAdazalakSANi dvipaJcAzacca sahasrANi pdaanaamiti| mU. (224) se kiMtaM aMtagaDadasAo?, aMtagaDadasAsu NaM aMtagaDANaM nagarAI ujANAI ceiyAIvanAiMrAyA ammApiyaro samorasaraNA dhammAyariyA dhammakahAihaloiyaparaloiaiDivisesA bhogaparicAyA pavvajAo suyapariggahA tavovahANAiM paDimAo bahuvihAokhamA ajavaM maddavaM ca soaMca saccasahiyaMsattarasavihoya saMjamouttamaMca baMbhaM AkiMcaNayAtavociyAo samiiguttIo caiva taha appamAyajogo sajjhAyajjhANeNa ya uttamANaM doNhapi lakkhaNAI pattANa ya saMjamuttamaM jiyaparIsahANaM cauvihakammarakhayammi jaha kevalassa laMbho pariyAo jattio yajaha pAlio muNihiM pAyovagaoyajojahiM jattiyANi bhattANi cheaittA aMtagaDo munivarotamarayoghavippukko mokkhasuhamanaMtaraM ca pattA ee anne ya evamAiatthA vitthAreNaM pruuveii| . aMtagaDadasAsuNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anaNuogadArA jAva saMkhenAo saMgahaNIo, jAva se NaM aMgaThThAyAe aTThame aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA satta vaggA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejAiM payasahassAiM payaggeNaM pannattA saMkhejA akharA jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA AghavijaMti / / settaM aNtgdddsaao| vR- 'se kiM ta'mityAdi, atha kAstA antakRddazAH?, tatrAnto-vinAzaH, sa ca karmaNastatphalasya vA saMsArasya kRto yaiste antakRtAste ca tIrthakarAdayasteSA dazAH-prathamavargedazAdhyayanAnItitatsaMkhyayA antakRtdazAH, tathA cAha 'aMtagaDadasAsuNa mityAdi kaNThyaM, varaM nagarAdIni caturdazapadAniSaSThAGgavarNakAbhihitAnyeva, tathA 'paDimAo'tti dvAdaza bhikSupratimAmAsikyAdayo bahuvidhAH tathA kSamA mArdavaM ArjavaM ca zaucaM ca satyasahitaM, tatra zaucaMparadravyA- pahAramAlinyAbhAvalakSaNaM saptadazavidhazca saMyama uttamaMca brahma-maithunaviratirUpaM 'AkiMcaNiya'tti AkiJcanyaM tapastyAga iti| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 samavAyAGgasUtram-224 ____ AgamoktaM dAnaM samitayo guptayazcaiva tathA apramAdayogaH svAdhyAyadhyAnayozca uttamayoIyorapi lakSaNAni-svarUpANi, tatra svAdhyAyasya lakSaNaM 'sajjhAeNa pasatyaM jhANa'mityAdi, dhyAnalakSaNaM yathA- "aMtomuttamittaM cittAvatyANamegavatthumI'tyAdi, vyAkhyAyanta iti sarvatra yogaH, tathAprAptAnAMca saMyamottama-sarvaviratiM jitaparISahANAMcaturvidhakarmakSaye sati-ghAtikarmakSaye sati yathA kevalasya jJAnAdelAbhaH paryAyaH-pravrajyAlakSaNo yAvAzca-yAvadvarSAdipramANo 'yathA' yena tapovizeSAzrayaNAdinA prakAreNa pAlito munibhiH pAdapopagatazca-pAdapopagamAbhidAnamanazanaM pratipano ya muniryatrazatruavaparvatAdau yAvanti ca bhaktAni-bhojanAnichedayitvA, anazaninA hi pratidinaM bhaktadvayacchedo bhavati, antakRto munivaro jAta iti zeSaH, tamorajaodhavipramuktaH / evaM ca sarve'pi kSetrakAladivizeSitA munayo mokSasukhamanuttaraM ca prAptA AkhyAyanta iti kriyAyogaH, ete anve cetyAdi praagvt|| navaraM 'dasa ajjhayaNa'tti prathamavargApekSayaiva ghaTante, nandyAM tathaiva vyAkhyAtatvAt, yacceha paThyate 'satta vagga'tti tatprathamavargAdanyavargApekSayA, yato'tra sarve'pyaSTa vargAH, nandyAmapi tathA paThitatvAta, tadavRttizceyaM "aTTha vaggatti" atra varga samUhaH, sa cAntakRtAnAmadhyayanAnAM vA, sarvANi caikavargagatAni yugapaduddizyante, tato bhaNitaM aTTha uddesaNakAlA' ityAdi, iha ca daza uddezanakAlA adhIyante iti nAsyAbhiprAya- mavagacchAmaH, tathA saMkhyAtAni padazatasahasrANi padANeti, tAni ca kila trayoviMzatirlakSANi catvAri ca shnaanniiti|| mU. (225) se kiM taM anuttarovavAiyadasAo?, anuttarovavAiyadasAsuNaM anuttarovavAiyANaM nagarAI ujANAI ceiyAiM vanakhaMDA rAyANo ammApiyaro samosaraNAI dhammAyariyA dhammakahAo ihalogaparalogaiDvivisesA bhogaparicAyA pavvajAo suyapariggahA tavovahANAI pariyAgo paDimAo saMlehaNAo bhattapANapaJcakkhANAiM pAovagamaNAI anuttarovavAo sukulapaJcAyAyA puNo bohilAbho aMtakiriyAo ya AghavinaMti, anuttarovavAiyadasAsu NaM titthakarasamosaraNAiM paramaMgalajagahiyANi jiNAtisesAya bahuvisesA jiNasIsANaM ceva samaNagaNapavaragaMdhahatthINaM thirajasANaM parisahaseNNariubalapamaddaNANaM tavadittacarittanANasammattasAravivihappagAravitharapasatthaguNasaMjuyANaManagAramaharisINaM anagAraguNANavaNNaouttamavaratavavisiTThanANajogajuttANaMjaha yajagahiyaM bhagavaojArisA iDivasesA devAsuramANusANaM parisANaM pAubbhAvAyajinasamIjaha ya uvAsaMti jinavaraMjaha yaparikahati dhammalogagurU amaranarasuragaNAM soUNa ya tassa bhAsiyaM avasesakammavisayavirattA narA jahA abhuti dhammamurAlaM saMjamaM tavaM cAvi bahuvihappagAraMjaha bahUNi vAsANi anucarittA ArAhiyanANadaMsaNacarittajogA jinavayaNamanugayamahiyaM bhAsittA jinavarANa hiyayeNamaNuNNettAje ya jahiM jattiyANi bhattANi cheaittA lakhUNa yasamAhimuttamajjhANajogajuttA uvavannA munivarottamAjaha anuttaresupAvaMti jaha anuttaraM tattha visayasokkhaMtaoyacuA kameNa kAhiMti saMjayAjahAya aMtakiriyaeeatreyaevamAiatthA vitthrenn| anuttarovavAiyadasAsuNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anu ogadArA saMkhejAo saMgahaNIo seNaM aMgaTThayAe navame aMge ege suyakhaMdhe dasa ajjhayaNA tinni vaggA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejAiM payasayasahassAI payaggeNaM pa0, saMkhesrANi akkharANi jAva evaM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 143 caraNakaraNapasvaNayA AghavinaMti / settaM anuttrovvaaiydsaao| vR. 'sekiMta'mityAdi, nAsmAduttaro vidyateityanuttara upapatanamupapAtojanmetyarthaH anuttara:pradhAnaH saMsAre anyasya tathAvidhasyAbhAvAdupapAto yeSAMtetathA ta evAnuttaropapAtikAH, tadvaktavyatApratibaddhAdazA-dazAdhyayanopalakSitA anuttaropapAtikadazAH, tathA cAha- anuttarovavAiyadasAsu Na mityAdi, tatrAnuttaropapAtikAnAmiti-sAdhUnAM nagarAdIni dvAviMzati padAni jJAtAdharmakathAvarNakoktAni yathA tathA (jJeyAni), eteSAmeva ca prapaJca racayannAha - anuttaropapAtikadazAsu tIrthakarasamavasaraNAni, kimbhUtAni ? -paramamAGgalyatvena jagaddhitAni paramamAGgalyajagaddhitAni jinAtizeSAzca-bahuvizeSA 'dehaM vimalasuyaMdha'mityAdayazcatustriMdadhikatarA vA tathA jinaziSyANaM caiva-gaNadharAdInAM, kimbhUtAnAmata Aha-zramaNagaNapravaragandhahastinAM-zramaNottamAnAmityarthaH, tathA sthirayazasAMtathA parISahasainyameva-parISahavRndameva ripubalaM-paracakraMtapramaInAnAM, tathA davavad-dAvAgniriva dIptAni-ujjvalAni pAThAntareNa tapodIptAni yAni cAritrajJAnasamyaktvAni taiH sArAH-saphalAH vividhaprakAravistArAanekavidhaprapaJcAH prazastAzca ye kSamAdayo guNAstaiH saMyutAnAM, kacidguNadhvajAnAmiti pAThaH / tathA anagArAzca te maharSayazcetyanagAramaharSayasteSAmanagAraguNAnAM varNakaH-zlAghA AkhyAyanta iti yogaH, punaH kimbhUtAnAM jinaziSyANA? uttamAzca te jAtyAdibhirvaratapasazca te viziSTajJAnayogayuktAzcetyatasteSAmuttamavaratapoviziSTajJAnayogayuktAnAM, kiJcAparaM?, yathA cajagaddhitaM bhagavata ityatra jinasya zAsanamiti gamyate, yAdRzAzcaRddhivizeSA devAsuramAnuSANAM ratlojjvalalakSayojanamAnavimAnaracanaM sAmAnikAdhanekadevadevIkoTisamavAyanaM maNikhaNDamaNDitadaNDapaTupracatpatAkikAzatopazobhitamahAdhvajapuraH pravarttanaM vividhAtodhanAdagaganAbhogapUraNaM caivamAdilakSaNAHpratikalpitagandhasindhuraskandhArohaNaMcaturaGgasainyaparivAraNaM chatracAmaramahAdhvajAdimahArAjacihnaprakAzanaM ca evamAdayazca sampadvizeSAH samavasaraNagamanapravRttAnAM vaimAnikajyotiSkANA bhavanapativyantarANAM rAjAdimanujAnAMcaathavA anuttaropapAtikasAdhunAMRddhivizeSA devAdisambandhinastAzA AkhyAyanta iti kriyaayogH| tathA parSadAM ca 'saMjayavemANitthI saMjai puvveNa pavisiuM vIra'mityAdinoktasvarUpANAM prAdurbhAvAzca-AgamanAni, ka ?-'jinasamIvaMti jinasamIpeyathA-yena ca prakAreNa paJcavidhAbhigamAdinA upAsate sevante rAjAdayo jinavaraM tathA''khyAyata iti yogaH, yathA ca parikathayati dharma lokagururiti-jinavaro'maranarAsuragaNAnAM, zrutvA ca tasyeti-jinavarasya bhASitaM avazeSANi kSINaprAyANi karmANi yeSA te tathA te ca te viSayaviraktAzceti avazeSakarmaviSayaviraktAH, ke ? -narAH, kiM? -yathA abhyupayantidharmamudAraM, kiMsvarUpamata Aha-saMyamaMtapazcApi, kimbhUtamityAhabahuvidhaprakAraM, tathA yathA bahUni varSANi anucarita'ttianucarya Asevya saMyamaMtapazceti vartate, tata ArAdhitajJAnadarzanacAritrayogAstathA jinavayaNamanugayamahiyabhAsiya'tti jinavacanaMAcAradianugata-sambaddhaM nAIvitardamityarthaH mahitaM pUjitamadhikaM vA bhASitaM yairadhyApanAdinA tetathA, pAThAntare jinavacanamanugatyA-AnukUlyena suSTubhASitaMyaiste jinavacanAnugatisubhASitAH tathA 'jinavarANa hiyaeNamaNuNNettatti iti SaSThI dvitIyArthe tena jinavarAn hRdayenamanasA anunIya-prApya dhyAtvetiyAvat, ye ca yatra yAvanti ca bhaktAni chedayitvA labdhvA ca Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 samavAyAGgasUtram-225 samAdhimuttamaM dhyAnayogayuktAH upapannA munivarottamA yathA anuttareSu tathA AkhyAyanta iti prakramaH, tathA prApnuvanti yathA'nuttaraM 'tatya'tti anuttaravimAneSu viSayasukhaM tathA''khyAyante iti yogaH, 'tatto yatti anuttaravimAnebhyazcyutAH krameNa kariSyanti saMyatA yathA cAnyakriyAM te tathA''khyAyante anuttaropapAtikadazAsviti prakRtaM, ete cAnye cetyAdi pUrvavat / __ navaraM 'dasa ajjhayaNA tinnivagga'tti, ihAdhyayanasamUhovargo, vargedazAdhyayanAni, vargazca yugapadevoddizyate ityatastraya evoddezanakAlA bhavantItyevameva ca nandyAmabhidhIyante, iha tu dRzyante dazetyatrAbhiprAyo na jJAyata iti, tathA saMkhyAtAni 'padasayasahassAiM payaggeNaM'ti kila SaTacatvAriMzallakSANyaSTau ca sahasrANi / 9 / mU. (226) se kiM taM paNhAvAgaraNANi ?, pAhAvAgaraNesu ajhuttaraM pasiNasayaM aTThattaraM apasiNasayaM adbhuttaraM pasiNApasiNasayaM vijAisayA nAgasuvannehiM saddhiM divvA saMvAyA AghavijaMti, paNhAvAgaraNadasAsu NaM sasamayaparasamayapannavaMyapatteabuddhavivihatyabhAsAbhAsiyANaM aisayaguNauvasamaNANappagAraAyariyabhAsiyANaM vitthareNaM vIramahesIhiM vivihavittharamAsiyANaM ca jagahiyAma addAgaMguTThabAhuasimaNikhomaAincabhAsiyANaM vivihamahApasiNavijAmaNapasiNavijAdevayapayogapahANaguNappagAsiyANaM sabbhUyaduguNappabhAvanaragaNamaivimhayakarANaM aIsayamaIyakAlasamayadamasamatitthakaruttamassa ThiikaraNakAraNANaM durahigamaduravagAhassa sabyasavvannusanammaassa abuhajaNavibohaNakarassa paccakkhayapaccayakarANaMpaNhANavivihaguNamahatyA jiNavarappaNIyA aaghvinNti| paNhAvAgaraNesuNaM parittA vAyaNA saMkhenA anuogadArA jAva saMkhejAo sNghnniio| seNaMaMgaThThAyae dasame aMge egesuyakkhaMdhe paNayAlIsaMuddesaNakAlA paNayAlIsaM samuddesaNakAlA saMkhejjANi payasayasahassANipayaggeNaMpa0, saMkhezA akkharA anaMtAgamAjAvacaraNakaraNaparUvaNayA Aghavija'ti / / setaM pnnhaavaagrnnaaii| vR. 'se kiM tamityAdi, praznaH-pratItastanirvacanaM-vyAkaraNaM praznAnAM ca vyAkaraNAnAMca yogApraznavyAkaraNAni teSu 'aTThattaraM pasiNasaya' tatrAGguSThabAhupraznAdikA mantravidyAH praznA yA punarvidyA mantravidhinAjapyamAnAapRSTA eva zubhAzubhaMkathayanti etAHapraznAH tathA'GguSThAdipraznabhAvaM tadabhAvaM ca pratItya yA vidyAH zubhAzubhaM kathayanti tAH praznA-praznAH 'vijjAisaya'tti tathA anye vidyAtizayAH stambhastobhavazIkaraNa- vidveSIkaraNoccATanAdayaH nAgasuparNezca sahabhavanapativizeSairupalakSaNatvAdyakSAdibhizca saha sAdhakasyeti gamyate divyAH-tAttvikAH saMvAdAHzubhAzubhagatAH saMlApAH AkhyAyante, etadeva prAyaH prapaJcayatrAha - ___"paNhAvAgaraNadase'tyAdi, svasamayaparasamayaprajJApakA ye pratyekabuddhAstaiH karakaDvAdisazairvividhArthA yakA bhASAgambhIretyathaH tayA bhASitAH-gaditAH svasamayaparasamayaprajJApakapratyekabuddhivivadhArthabhASAbhASitAstAsAM, kim?-AdarzAGguSThAdInAM sambandhinAMpraznAnAMvividhaguNamahA praznavyAkaraNadazAsvAkhyAyanta iti yogaH, punaH kimbhUtAnAM praznAnAM ?-'aisayaguNauvasamanANappagAraAyariyabhAsiyANaM'ti atizayAzca-AmarSoSadhyAdayo guNAzca-jJAnAdaya upazamazca-svaparabhedaH ete nAnAprakArA yeSAM te tathA te ca te AcAryazca tairbhASitA yAstAstathA tAsAM, kathaM bhASitAnAmityAha-vitthareNaM ti vistareNa-mahatA vacanasandarbheNa tathA sthiramaharSibhiH Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 145 pAThAntare varamaharSibhiH 'vivihavittharabhAsiyANaM ca'tti vividhavitareNa bhASitAnAM ca, cakArastRtIyapraNAyakabhedasamuccayArthaH / punaH kathaMbhUtAnAM praznAnAM ? -'jagahiyANaM'tijagaddhitAnAMpuruSArthopayogitvAt kiMsambadhinInAmityAha addAga'tti AdarzazcAGguSThazca bAhUca asizca maNizcakSaumaMca-vastraM Adityazceti dvandvaste AdiryeSAMkuDyazaGkhaghaMTAdInAMtetathA teSAMsambandhinInAM, praznavidyAbhirAdarzakAdInAmAvezanAt, kiMbhUtAnAMpraznAnAmata Aha-vividhamahApraznavidyAzca-vAcaiva prazne satyuttaradAyinyaH manaHpraznavidyAzca-manaHpraznitArthottaradAyinyastAsAM daivatAni-tadadhiSThAtRdevatAsteSAM prayogaprAdhAnyena-tadvyApArapradhAnatayAguNaM-vividhArthasaMvAdanalakSaNaMprakAzayanti-lokevyaJjayanti yAsyA vividhamahApraznavidyAmanaHpraznavidyAdaivataprayogaprAdhAnyaguNaprakAzikAstAsAM! punaH kiMbhUtAnAM praznAnAM ? -sadbhUtenatAttvikena dviguNena puna upalakSaNatvAllaukikapraznavidyAprabhAvApekSayA bahuguNena pAThAntare vividhaguNena prabhAvena-mAhAsyena naragaNamateHmanujasamudayabuddhevismayakAyya:-camatkArahetavo yAH praznAstAH sadbhUtadviguNaprabhAva- naragaNamitivismayakAryastAsAM, punaH kiMbhUtAnAM tAsAM?-'atisayamatItIkAlasamayeti atizayena yo'tItaH kAlaH samayaH satathAtatra, ativyavahite kAle ityarthaH, damaH-zamastatapradhAnaH tIrthakarANAMdarzanAntarazAstRNAmuttamoyaH satathAbhagavAn-jinastasyadamatIrthakarottamasya sthitikaraNaM-sthApana, AsId atItakAle sAtizayajJAnAdiguNayuktaH sakalapraNAyakaziraHzekharakalpaH puruSavizeSaH evaMvidhapraznAnAmanyathAnupapatterityevaMrUpaM, tasya pratiSThApanasya kAraNAni-hetavoyAstAstathA tAsAM, punastA eva visinaSTi-durabhigama-duHkhabodhaM gambhIraM sUkSmArthatvena duravagAhaM ca-duHkhAdhyeyaM sUtrabahutvAdyattasya sarveSAM sarvajJAnAM sammataM-iSTaM sarvasarvajJasammataM athavA sarvaM ca tatsarvajJasammata ceti sarvasarvajJasammataM pravacanattvamityarthaH, tasya abudhajanavibodhanakarasya ekAntahitasyetibhAvaH 'paccakkhayapaccayakarANaM tipratyakSakenajJAnena sAkSAdityarthoyaH pratyayaH-sarvAtizayanidhAnamatIndriyArthopadarzanAvyabhicAri cedaM jinapravacanamityevaMrUpApratipattiathavA pratyakSeNevAnenArthA pratIyanta iti pratyakSamivedamityevaM pratyayaH pratyakSakapratyayastatkaraNazIlA:-pratyakSakapratyayakArya pratyakSatApratyayakAryo vAtAsAMpratyakSakapratyayakArINAM pratyakSatApratyayakArINAMvA, kAsAmityAhapraznAnA-praznavidyAnAM upalakSaNatvAdanyAsAMcayAsAmaSTottarazatAnyAdau pratipAditAni, vividhagaNAbahuvidhaprabhAvAste ca te mAhArthAzca-mahAnto'bhidheyAH-padArthA zubhuzubhasUcanAdayo vividhaguNamahArthAH, kiNbhuutaa?-jinvrprnniitaaH| kimityAha-'AghavinaMti'tti AkhyAyante zeSaM pUrvavat, navaraM 'paNayAlIsa mityAdi yadyapIhAdhyayanAnAM dazatvAddazevoddezanakAlA bhavantitathApi vAcanAntarApekSayApaJcacatvAriMzaditi sambhAvyate iti 'paNayAlIsa mityAdyaviruddhamiti, 'saMkhejANi payasayasahassANi payaggeNaM'ti tAni ca kila dvinavatirlakSANi SoDaza ca sahasrANIti / 10 / mU. (227) se kiMtaM vivAgasuyaM?, vivAgasue NaM sukkaDadukkaDANaM kampANaM phalavivAge AghavijaMti, se samAsao duvihe pannatte, taMjahA duhavivAge ceva suhavivAge ceva, tattha NaM dasa duhavivAgANi dasa suhavivAgANi, se kiM taM duhavivAgANi?, duhavivAgesu NaM duhavivAgANaM 4 [10] Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 samavAyAGgasUtrama-227 nagarAI ujANAiMceiyAI vanakhaMDA rAyANo ammApiyaro samosaraNAI dhammAyariyA dhammakahAo nagaragamaNAI saMsArapabaMdhe duhaparaMparAo ya AghavijaMti, settaM duhavivAgANi / se kiMtaM suhavivAgANi?, suhavivAgesusuhavivAgANaM nagarAiMujANAiMceiyAI vanakhaMDA rAyANo ampApiyaro samosaraNAI dhammakahAo ihaloiyaparaloiyaiDivisesA bhogaparicAyA pavvajAosuyapariggahA tavovahANAiMpariyAgA paDimAo saMlehaNAobhattapaJcakhANAIpAovagamaNAI devalogagamaNAiM sukulapaJcAyAyA puNabohilAhA aMtakiriyAo ya AghavijaMti, duhavivAgesu NaM pANAivAyaaliyavayaNacorikkakaraNaparadAmehuNasasaMgayAe mahativvakasAyaiMdiyappamAyapAvappaoyaasuhanjhavasANasaMciyANaM kammANaM pAvagANaM pAvaaNubhagaphalavivAgA nirayagatirikkhajoNibahuvihavasaNasayaparaMparApabaddhANaM maNuyatteviAgayANaMjahApAvakammaseseNa pAvagA honti phalavivAgA vahavasaNavinAsanAsAkanuDhaMguTTha karacaraNanahaccheyaNa jibbhacheaNa aMjaNakaDaggidAha gayacalaNamalaNaphAlaNa ullaMbaNasUlalayAlauDalaTThibhaMjaNatausIsagatattatelakalakalaahisiMca NakuMbhipAgakaMpaNa thirabaMdhaNavehavanjhakattaNa patibhayakarakarapallIvaNAdidAruNANi dukkhANi aNovamANi bahuvivihaparaMparANubaddhAna mucaMti paavkmmvlliie| aveyaittA hu natthi mokkho taveNa dhiidhaNiyabaddhakaccheNa sAheNaM tassa vAvi hujA, etto yasuhavivAgesuNaM sIlasaMjamaNiyamaguNatavovahANesu sAhUsusuvihiesuanukaMpAsayappaogatikAlamaivisuddhabhattapANAI payayamaNasAhiyasuhanIsesativyapariNAmanicchiyamaI payacchiUNaM payogasuddhAIjaha yanivvatteti u bohilAbhaMjaha ya parittIkarati naranarayatiriyasuragamaNavipulapariyaTTaaratibhayavisAyasogamicchattaselasaMkaDaM annANatamaMdhakAracikhillasuduttAraM jaramaraNajoNisaMkhubhiyacakvAlaM solasakasAyasAvayapayaMDacaMDaM aNAiaM aNavadagga saMsArasAgaramiNaM jaha ya nibaMdhati AugaMsuragaNesujaha ya anubhavaMti suragaNavimANasokkhANi aNovamANi tato ya kAlaMtare cuANaM iheva naralogamAgayANaM AuyapupaNNarUvajAtikulajammaAroggabuddhimehAvisesA mittajaNasayaNadhaNadhaNNavibhavasamiddhAsarasamudayavisesA bahuvihakAmabhogubbhavANa sokkhANa suhvivaagottmesu| anuvarayaparaMparAnubaddhAasubhANaM subhANaM caiva kammANaM bhAsiAbahuvihA vivAgA vivAgasuyammibhagavayAjiNavareNa saMvegakAraNasthAanneviyaevamAiyA bahuvihAvitthareNaMasthaparUvaNayA aaghvinNti| vivAgasuassa NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArAjAvasaMkhejAo saMgahaNIo, se NaMaMgaTTayAeekArasame aMge vIsa anjhayaNA vIsaM uddesaNakAlA vIsaM samuddesaNakAlA, saMkhenAI payasayasahassAI payAgeNaM pa0, saMkhejANi akkharANi anaMtA gamA anaMtA pajavA jAva evaM caramakaraNaparUvaNayA AdhaviaMti, setaM vivaagsue| vR. 'se kiM tamityAdi, vipacana vipAka:-zubhAzubhakarmapariNAmastapratipAdakaM zrutaM vipAkazrutaM vivAgasue NamityAdikaNThayaM, navaraM phalavipAke tiphalarUpovipAkaH phalavipAka: tathA nagaragamaNAItibhagavatogautamasya bhikSAdyarthanagarapravezanAnIti, etdevpuurvoktNprpnycynnaah'duhvivaagesunn'mityaadi| tatra prANAtipAtAlIkavacanacauryakaraNaparadAramaithunaiH saha 'sasaMgAyae'tti yA sasaGgatA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH prakIrNakAH saparigrahatA tayA saMcitAnAM karmmaNAmiti yogaH, mahAtIprakaSAyendriyapramAdapApaprayogA-zubhAdhyavasAyasaJcitAnAM karmaNAM pApakAnAM pApAnubhAgA-azubharasA ye phalavipAkA vipAkodayAste tathA te AkhyAyanta iti yogaH keSAmityAha - nirayagatau tiryagayonI ca ye bahuvidhavyasanazataparamparAbhiH prabaddhAH te tathA teSAM jIvAnAmiti gamyate, tathA 'maNuyatte' tti manujatve'pyAgatAnAM yathA pApakarmazeSaNa pApakA bhavanti phalavipAkA azubhA vipAkodayA ityarthaH, tathA AkhyAyante iti prakRtaM tathAhi vadho- yaSTyAditADanaM vRSaNavinAzo-varddhitakakaraNaM tathA nAsAyAzca karNayozca oSThasya cAGguSThAnAM ca karayozca caraNayozca nakhAnAM ya yacchedanaM tattathA jihvAchedanaM 'aMjaNa' tti aJjanaM taptAyaH zalAkayA netrayoH bhrakSaNaMcA dehasya kSAratailAdinA 'kaDaggidANaM ti kaTAnAM vidalavaMzAdimayAnAmagniH kaTAgnistane dAhanaM kaTAgnidAhanaM, kaTena pariveSTitasya bAdhanamityarthaH, tathA gajacalanamalanaM phAlanaM vidAraNaM ullambanaMvRkSazAkhAdAyudbandhanaM tathA zUlena tayA lakuTena yaSTyA ca bhaJjanaM gAtrANAM tathA trapuNA - dhAtuvizeSeNa sIsakeNa ca tenaiva taptena tailena ca 'kalakala' tti sazabdenAbhiSecanaM tathA kumbhyAM bhAjanavizeSe pAkaH kumbhIpAkaH kampanaMzItalajalAcchodanAdinA zItakAle gAtrotkampajananaM tathA sthirabandhanaMnibiDaniyantraNaM vedha:kuntAdinA zastreNa bhedanaM varddhakarttanaM-tvaguttroTanaM pratibhayakaraM bhayajananaM tacca tat karapradIpanaM cavasanAveSTitasya tailAbhiSiktasya karayoragniprabodhanamiti karmmadhArayaH, tatazca vadhazca vRSaNavinAzazcetyAdi yAvatpratibhayakarakarapradIpanaM ceti dvandvaH / - tatastAni AdiryeSAM duHkhAnAM tAni ca tAni dAruNAni ceti karmmadhArayaH, kAnImAnItyAhaduHkhAni, kiMbhUtAni ? - anupamAni duHkhavipAkeSvAkhyAyanta iti prakramaH, tathedamAkhyAyate bahuvividhaparamparAbhiduHkhAnAmiti gamyate, anubaddhAH santatamAliGgitA bahuvidhaparamparAnubaddhA jIvA iti gamyate na mucyante na tyajyante, kayA ? - pApakarmavallyA duHkhaphalasampAdikayA, kimityAhayato vedayitvA ananubhUya karmaphalamita gamyate huryasmAdarthenAsti na bhavati mokSo viyogaH karmmaNaH sakAzAt, jIvAnAmiti gamyate, kiM sarvathA netyAha-tapasA - anazanAdinA kimbhUtena ? - dhRticittasamAdhAnaM tadrUpA / 147 - 'dhaNiya'tti atyarthaM baddhA-niSpIDitA kacchA-bandhavizeSo yatra tattathA tena, dhRtibalayuktenetyarthaH, zodhanaM - apanayanaM tasya karmmavizeSesya 'vAvi'tti sambhAvanAyAM 'hojjA' sampadyeta nAnyo mokSopAyo'stIti bhAvaH, 'ettoye 'tyAdi itazcAnantaraM sukhavipAkeSu dvitIyazruta-skandhAdhyayaneSvityarthaH yadAkhyAyate tadabhidhIyata iti zeSaH, zIlaM brahmacaryaM samAdhirvA saMyamaH -prANAtipAtaviratirniyamA abhigrahavizeSAH guNAH zeSamUlaguNAH uttaraguNAzca tapo'nazanAdi eteSAmupadhAnaM vidhAnaM yeSAM te tathA atasteSu zIlasaMyamaniyamaguNatapaupadhAneSu, keSvityAhasAdhuSu yatiSu, kimbhUteSu ? -suSThu vihitaM- anuSThitaM yeSAM te suvihitAsteSu bhaktAdi dattvA yathA bodhilAbhAdi nirvartayanti tathehAkhyAyata iti sambandhaH, iha ca sampradAne'pi saptamI na duSTA, viSayasya vivakSaNAt, anukampAanukrozastaThapradhAna AzayaH- cittaM tasya prayogovyAvRttiranukampAzayaprayogastena, tathA 'tikAlapati' tti triSu kAleSu yA mati buddhiryaduta dAsyAmIti paritoSo dIyamAne paritoSo datte ca paritoSa iti sA traikAlimatistayA ca yAni vizuddhAni tAni tathA tAni ca tAni bhaktapAnAni ceti Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 samavAyAGgasUtram-227 anukampAzayaprayogatrikAlamativizuddhabhaktapAnAni pradAyeti kriyAyogaH, kena pradAyetyAhaprayatamanasA-AdarabhUtacetasA, hito'narthaparihArarUpatvAtsukhahetutvAt sukhaHzubhovA 'nIsesa'tti nizreyasaH kalyANakaratvAt tIvra:-prakRSTaH pariNAmaH-adhyavasAnaM yasyAH sA tathA sA nizcitAasaMzayA mati-buddhiryeSAM te hitasukhaniH-zreyasatIvrapariNAnizcitamatayaH kiM ? __-payacchiUNaM tipradAya, kiMbhUtAni bhaktapAnAni?-prayogeSuzuddhAnidAyakadAnavyApArapekSayA sakalAzaMsAdidoSarahitAni grAhakagrahaNavyApArapekSayA codgamAdidoSavarjitAni tataH kiM? -yathA ca-yena ca prakAreNa pAramparyeNa-mokSasAdhakatvalakSaNena nivartayanti, bhavyajIvA iti gamyate, tuzabdobhASAmAtrArthaH, bodhilAbha, yathA ca parittIkurvanti-hasvatAMnayanti saMsArasAgaramiti yogaH, kiMbhUtaM?-naranirayatiryaksuragatiSu yajIvAnAM gamanaM-paribhramaNaM sa eva vipulo-vistIrNaH parivarto-matsyAdInAM parivartanamanekadhA saJcaraNaM yatra sa tathA - ___ -tathAaratibhayaviSAdaMzokamithyAtvAnyeva zailAH-parvatAstaiH saGkaTaH-saGkIrNo yaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, ihaca viSAdo-dainyamAtraMzokastvAkrandanAdicihnaiti, tathA ajJAnameva tamo'ndhakAraM-mahAndhakAraMyatrasa tathAatastaM, 'cikkhillasuduttAraM ticikkhillaM-kardamaH saMsArapakSe tu cikkhillaM-viSayadhanasvajanAdipratibandhastena sudustaro-duHkhottAryo yaH sa tathA taM, tathA jarAmaraNayonaya eva saMkSubhitaM-mahAmatsyamakarAyanekajalajantujAtasammana praviloDitaM cakravAlaMjalapArimANDalyaM yatra sa tathA taM, tathA SoDaza kaSAyA eva svApadAni-makaragrAhAdIni prakANDacaNDAni-atyartharaudrANiyatrasatathAtaM, anAdikamanavadagramanantaMsaMsArasAgaramimaM pratyakSamityarthaH, tathA yathA ca sAgaropamAdinA prakAreNa nibadhnantyAyuH suragaNeSu sAdhudAnapratyayamiti bhAvaH / ___-yathA cAnubhavanti suragaNavimAnasaukhyAni anupamAni, tatazca kAlAntareNacyutAnAm 'iheva'tti tiryagloke naralokamAgatAnAmAyurvapurvarNarUpajAtikulajanmArogyabuddhimedhAvizeSA AkhyAyanta iti yogaH, tatrAyuSo vizeSa itarajIvAyuSaH sakAzAt zubhatvaM dIrghatvaM ca evaM vapuHzarIraM tasya sthirasaMhananatA varNasyodAragauratvaM rUpasyAtisundaratA jAteruttamatvaM kulasyApyevaM janmano viziSTakSetrakAlau nirAbAdhatvaM Arogyasya prakarSa buddhirautpattikyAdikA tasyAH prakRSTatA medhA apUrvazrutagrahaNazaktistasyA vizeSaH prakRSTataiveti, tathA mitrajanaH-suhallokaH svajana:pitRpitRvyAdiH dhanadhAnyarUpoyo vibhavo lakSmIH sa dhanadhAnyavibhavastathA samRddheH-purAntaHpurakozakoSThAgA-rabalavAhanarUpAyAH sampado yAni sArANi-pradhAnAni vastUni teSAM yaH samudayaH-samUhaH sa tathA ityeteSAM dvandvastata eSAM ye vizeSAH-prakarSAste tathA -tathA bahuvidhakAmabhogodbhavAnAM saukhyAnAM vizeSAitIhApi sambandhanIyaM, zubhavipAka uttamo yeSAM te zubhavipAkottamAsteSujIveSvitigamyaM, ihaceyaM SaSThyarthe saptamI, tena zubhavipAkAdhyayanavAcyAnAM sAdhUnAmAyuSkAdivizeSAH zubhavipAkAdhyayaneSvAkhyAyante iti prakRtaM, atha pratyekaM zrutaskandhayorabhidheya puNyapApavipAkarUpe pratipAdya tayoreva yaugapadyena te Aha-anuvaraye'tyAdi, anuparatA-avicchinnA ye paramparAnubaddhAH-pAramparyapratibaddhAH, ke ? -vipAkA iti yogaH, keSAM? -azubhAnAMzumAnAM caiva karmaNAM prathamadvitIyazrutaskandhayo krameNaiva ca bhaassitaa-uktaa| . bahuvidhA vipAkAH vipAkazruteekAdazAGgebhagavatA jinavareNa saMvegakAraNArthA-saMvegahetavo bhAvAH anye'pi caivamAdikA AkhyAyanta iti pUrvoktakriyayA vacanapariNAmAdvottara kriyayA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 149 yogaH, evaM ca bahuvidhA vistareNArthaprarUpaNatA AkhyAyanta iti,zeSaM, kaNThyaM, navaraM saMkhyAtAni padazatasahasrANi padAgreNeti, tatra kilaekA padakoTI caturazItizca lakSANi dvAtriMzacca sahasrANIti mU. (228) se kiM taM dihivAe, ? divivAe NaM sabvabhAvaparUvaNayA AdhavinaMti, se samAsao paMcavihe pa0, taM0 parikammaM suttAI puvvagayaM anuogo cuuliyaa| se kiMtaMparikamme?-parikamme sattavihe pa0taM-siddhaseNiyAparikammemaNussaseNiyAparikamme puDhaseNiyAparikamme ogAhaNaseNiyAparikammeuvasaMpajaseNiyAparikamme vippajahaseNiyA-parikamme cuAcuaseNiyAparikamme, se kiMtaM siddhaseNiyAparikamme ? siddhaseNiyA parikkame coddasavihe pa0 taM0 mAuyApaNANi egaTThiyapayANipAdoTThapayANi AgAsapayANi koubhUyaMrAsibaddhaMegaguNaM duguNaMtiguNaM keubhUyaM paDigga ho saMsArapaDiggaho naMdAvataMsiddhabaddhaM, settaM siddha seNiyA payikamme, sekitaM maNussaseNiyAparikamme codasavihe pannatte, taMjahA-tAIcevamAuApayANi jAva naMdAvattaM maNussabaddhaM, settaM maNussa-seNiyAparikamme, avasesA parikammAiMpuTThAiyAIekkArasavihAiMpannattAI, icceyAiM satta parikammAiMsasamaiyAiMsatta AjIviyAiMcha caukkaNaiyAiMsattaterAsiyAI, evAmeva sapuvvAvareNaM satta parikammAI tesIti bhavaMtItimakkhAyAI, settaM prikmmaaii| se kiMtuM sutAI?, suttAiM aTThAsIti bhavaMtItimakkhAyAI, taMjahA-ujugaM pariNayApariyaM bahubhaMgiya vippaccaiyaM anaMtaraM paraMparaM samANaM saMjUhaM saMbhinnaM ahAcayaM sovatthiyaM naMdAvattaM bahulaM puTThApuDhe viyAvattaMevaMbhUyaM duAvattaM vattamANappayaMsamabhirUDhaM savvaobhaI pamANaMdupaDiggaha icceyAI bAvIsaMsuttAI chinnacheaNaiAiMsasamayasuttaparivADIe / iccheAIbAvIsaM suttAiMachitracheyanaiyAI AjIviyasutaparivADIe, iccheAiMbAvIsaM suttAiMtikaNaiyAiM terAsiyasuttaparivADie inceAI bAvIsaM suttAI caukkaNaiyAiM sasamayasutta-parivADIe, evAmeva sapuvyAvareNaM aTThAsIti suttAI bhavaMtItimakkhayAI, settaM suttaaii|| se kiM taM puvvagayaM / puvvagayaM cauddasavihaM pannattaM, taMjahA-uppAyapuvaM aggeNIyaM vIriyaM asthinasthippavAyaMnANappavAyaMsaccappavAyaM AyappavAyaMkammappavAyaM paJcakhANappavAyavijANuppavAyaM avaMjha0 pANAu0 kiriyAvisAlaM logabiMdusAraM 14, uppAyapuvassa NaM dasa vatthU pa0cattAri cUliyAvatyU pa0, aggeNiyassa NaM puvassa coddasa vatthU bArasa cUliyAvatthU, vIriyapavAyassaNaM puvvassa aTTha vatthU aTTa cUliyAvatthU pa0, atthinasthippavAyassa NaM puvvassa aTThArasa vatthU dasa cUliyAvatthU pa0, nANappavAyassa NaM puvvassa bArasa vatthU pa0, saccappavAyassaNaM puvassa do vatthU pa0, AyapavAyassa gaMpuvvassa solasa vatyUpa0, kammappavAyapuvvassatIsaMvatthUpa0, paJcakkhANassa NaM pubbassa vIsaMvatthU pa0, vijANuppavAyassa NaM puvassa panarasa vatyU pa0, avaMjhassaNaM puvassa bArasa vatyU pa0, pANAussa NaM puvassa terasa vatthU pa0, kiriyAvisAlassa NaM puvassa tIsaMvatthU paM0, logabiMdusArassa NaM puvvassa paNavIsaM vatthU p0| mU. (229) dasa coddasa aTTAhArase va bArasa duve ya vtthuunni| solasa tIsA vIsA pannarasa annuppvaami|| mU. (230) bArasa ekkArasame bArasame teraseva vtthuunni| tIsA puNa terasame caudasame pnnviisaao| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samavAyAGgasUtram-231 mU. (231) cattAri duvAlasa aTTa ceva dasa ceva cuulvtthuunni| ___AtillANa cauNhaM sesANaMcUliyA ntthi|| mU. (232) settaM puvvagayaM se kiM taM anuoge?, anuoge duvihe pannatte, taMjahAmUlapaDhamAnuogeya gaMDiyAnuoge ya, se kiMtamUlapaDhamAnuoge?, etthaNaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM puvvabhavA devalogagamaNANi AuMcavaNANi jammaNANi a amiseyA rAyavarasirIo sIyAo pavvajAo tavA ya bhattA kevalanANuppAyA atitthapavattaNANi asaMdhayaNaM saMThANaM uccattaM AuM vanavibhAgo sIsA gaNA gaNaharA ya ajA pavattINIo saMghassa caubvihassa jaM vAvi parimANaM jiNamaNapajavaohinANasammattasuyanANiNo ya vAI anuttaragaI ya jattiyA siddhA pAovagaA yaje jahiM jattiyAI bhattAiMcheaittA aMtagaDAmuNivaruttamAtamaraoghavippamukkA siddhipahamanutaraM cpttaa|eeaneyevmaaiyaabhaavaamuulpddhmaannuogekhiaaaaghvijNtipnnvinNti parUvijaMti settaM muulpddhmaanuoge| se kiMtaMgaMDiyANuoge?, anegavihe pannatte, taMjahA-kulagaragaMDiyAotitthagaragaMDiyAo cakkaharagaMDiyAo dasAragaMDiyAobaladevagaMDiyAovAsudevagaMDiyAoharavaMsagaMDiyAo bhaddabAhugaMDiyAotavokammagaMDiyAocittaMtaragaMDiyAo ussappiNIgaMDiyAo osappiNIgaMDiyAo amaranaratiriyanirayagaigamaNavivihapariyaTTaNANuoge, evamAiyAo gaMDiyAo ApavijaMti pannavijaMti parUvijjaMti, settaM gNddiyaanuoge| se kiM taM cUliyAo ?, jaNNaM AillANaM cauNhaM puvvANaM culiyAo, sesAI puvvAiM acUliyAI, settaM cuuliyaao| didvivAyassaNaMparittA vAyaNA saMkhejAanuogadArA saMkhejAopaDivattIo paDivattIo saMkhejAo nijhuttIo saMkhejJA silogA saMkhejAo saMgahaNIo, se NaM aMgavayAe bArasame aMge ege suyakhaMdhe cauddasa puvvAIsaMkhejA vatthU saMkhejA cUlavatthU saMkhejjA pAhuDA saMkhenA pAhuDapAhuDA saMkhejAo pAhuDiyAo saMkhejAo pAhuDapAhuDiyAo saMkhez2ANi payasayasahassANi payaggeNaM patrattA, saMkhejA akkharA anaMtA gamA anaMtA paJjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jinapannattAbhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMtidaMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijaMti, evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA AghavinaMti / settaM diThivAe, settaMduvAlasaMge gnnipiddge| vR. 'se kiM taM diTThivAe'tti dRSTayo-darzanAni vadanaM vAdo dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH dRSTInA vA pAto yatrAsau dRSTipAtaH sarvanayaSTiya evehAkhyAnta ityarthaH, tathA cAha-'dihivAe NamityAdi, dRSTivAdena STipAtena vA sarvabhAvaprarUpaNA''khyAyate, 'se samAsao paMcavihe' ityAdi sarvamidaM prAyo vyavacchinnaM tathApi yathAdRSTaM kimapi likhyte| tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsampAdanasamarthAni parikarmANi gaNitaparikarmavat, tacca parikama'zrutaM siddhazreNikAdiparikarmmamUlabhedataH saptavidhaM, uttarabhedatastutryazItividhaMmAtRkApadAdi, etacca sarvaM samUlottarabhedaM sUtrArthato vyavacchinnaM, eteSAM ca parikarmaNAMSaT AdimAni parikarmANi svasAmayikAnyeva, gozAlakapravartitAjIvikapAkhaNDikasiddhAntamatena punaHcyutAcyutazreNikAparikamasahitAni sapta prajJApyante, idAnIM parikarmasu nayacintA, tatra naigamo dvividhaH-sAGgrAhi Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 151 ko'sAGgrAhikazca, tatra sAjhAAhikaH saGgrAhaM praviSTo'sAGgrAhikaszca vyavahAra, tasmAtsaGgraho vyavahAra RjusUtraH zabdAdayazcaika evetyevaM catvAro nayAH, etaizcaturbhirnayaiH SaT svasAmayikAni parikarmANi cintyante, ato bhaNitaM 'cha caukkanayAIti bhavanti, ta eva cAjIvikaurAzikA bhaNitAH, kasmAd ?, ucyate, yasmAtte sarvaM tryAtmakaM icchanti, yathA jIvo'jIvo jIvAjIvaH loko'lokolokAlokaH sat asat sadasataityevamAdi, nayacintAyAmapitetrividhaMnayamicchanti, tadyathA-dravyArthikaH paryAyArthikaH ubhayArthikaH / _ 'settaMparikamme ttinigamanaM, se kiMtaMsuttAi'mityAdi, tatra sarvadravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi aSTAzItyapi ca sUtrArthato vyavacchinnAni tathApi dRSTAnusArataH kiJcillikhyate, etAni kila RjukAdIni dvAviMzati sUtrANi, tAnyeva vibhAgato'STAzItirbhavanti, katham ?, ucyate, 'icceiyAI bAvIsa suttAI chinnacheyanaiyAI sasamayasuttaparivADIe'tti iha yo nayaH sUtraM chinnaM chedenecchati sachinnacchedanayoyathA "dhammo maMgalamukkiTTha"mityAdizlokaH sUtrArthataH pratyekacchedena sthito na dvitIyAdizlokamapekSate, pratyekakalpitaparyanta ityarthaH, etAnyeva dvAviMzati svasamayasUtraparipATyA sUtrANi sthitAni, tathA ityetAna dvAviMzati sUtrANi acchinnacchedanayikAnyAjIvikasUtraparipATyeti, ayamartha-iha yo nayaH sUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnacchedanayo yathA 'dhammo maMgalamukkiTTamityAdizloka evArthato dvitIyAdizlokamapekSamANodvitIyAdayazcaprathamamiti anyo'nyasApekSA ityarthaH / etAni dvAviMzatirAjIvikagozAlakapravarttitAkhaNDasUtraparipATyA akSararacanAvibhAgasthitAnyapyarthato'nyo'nyamapekSamANAni bhavanti, icceiyAI ityAdi sUtra, tatra 'tikanaiyAIti nayatrikAbhiprAyatazcintyanta ityarthairAzikAzcAjIvikA evocyante iti, tathA 'icceiyAI' ityAdi sUtraM, tatra 'caukkanaiyAiMti nayacatuSkAbhiprAyatazcintyanta iti bhAvanA, 'evameve'tyAdisUt, evaM catamro dvAviMzatayo'STAzItiH sUtrANi bhavanti 'settaM suttAiMti nigamanavAkyaM / / ___se kiM taM puvvagaya' ityAdi, atha kiM tat pUrvagataM?, ucyate, yasmAttIrthakaraH tIrthapravatanAkAle gaNadharANAM sarvasUtrAdhAratvena pUrvaM pUrvagataM sUtrArthaM bhASate tasmAtpUrvANIti bhaNitAni, gaNadharAH punaH zrutaracanAM vidadhAnA AcArAkrameNa racayanti sthApayantica, matAntareNa tupUrvagatasUtrArthaH pUrvamarhatA bhASito gaNadharairapi pUrvagatazrutameva pUrvaM racitaM pazcAdAcArAdi / nanveyaM yadAcAraniyuktayAmabhihitaM savvesiM AyAro paDhamo' ityAdi tatkatham?, ucyate, tatra sthApanAmAzritya tathoktamiha tvakSararacanAMpratItya bhaNitaMpUrvaM pUrvANi kRtAnIti, tacca pUrvagataM catudarzividhaM prajJaptaM, tadyathA-'uppAye'tyAdi, tatrotpAdapUrva prathama, tatraca sarvadravyANAM paryavANAM cotpAdabhAvamaGgIkRtya prajJApanA kRtA, tasya ca padaparimANamekA koTI, aggeNIyaM dvitIya, tatrApi sarveSAM dravyANAM paryavANAM jIvavizeSANAM cAgraM-parimANaM varNyata ityagreNIyaM tasya padaparimANaM SaNNavati padazatasahasrANi, 'vIriyaMtivIryapravAdaMtRtIyaM, tatrApyajIvAnAMjIvAnAMca sakarmetarANAM vIryaM procyata iti vIryapravAdaM, tasyApi saptati padazatasahasrANi primaannN| astinAstipravAdaM caturthaM, yaghalloke yathAstiyathA vA nAsti, athavA syAdvAdAbhiprAyataH tadevAsti tadeva nAstItyevaM pravadatIti astinAstipravAdaM bhaNitaM, tadapi padaparimANataH SaSTi padazatasahasrANi, jJAnapravAdaM paJcamaM, tasmin matijJAnAdipaJcakasya bhedaprarUpaNA yasmAt kRtA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 samavAyAGgasUtram-232 tasmAta jJAnapravAda, tasmina padaparimANamekA koTI ekapadoneti, satyapravAdaM SaSThaM satyaM-saMyamaH satyavacanaM vA tadyatra sabhedaM sapratipakSaM ca varNyate tatsatyapravAI, tasya padaparimANaM ekA padakoTI SaTca padA-nIti, AtmapravAdaM saptamaM 'Aya'ttiAtmAso'nekadhA yatranayadarzanayate tadAtmapravAdaM, tasya padaparimANaM SaDviMzati padakoTyaH karmApravAdamaSTamaM jJAnAvaraNAdikamaSTividha karmaprakRtisthitya- nubhAgapradezAdibhirbhedairanyaizcottarottarabhedairyatra varNyate tatkarmapravAdaM, tatparimANamekA padakoTI azItizca shsraanniiti| pratyAkhyAnaM navamaMtatra sarvaM pratyAkhyAnasvarUpaM varNyata iti pratyAkhyAnapravAdaM, tatparimANaM caturazIti padazatasahasrANIti, vidyAnupravAdaMdazamaMtatrAnekevidyAtizayA varNitAstatparimANamekA padakoTI daza ca padazatasamrANIti, avandhyamevakAdazaM, vandhyaM nAma niSphalaM na vandhyamavandhyaM saphalAmityarthaH, tatra hi sarvejJAnatapaHsaMyamayogAHzubhaphalena saphalA varNyante aprazastAzca pramAdAdikAH sarveazubhaphalA varNyanteato'vandhyaM, tasyacaparimANaMSaDviMzati padakoTyaH, prANAyuAdazaM tatrApyuyuHprANavidhAnaM sarvaM sabhedamanye ca prANA varNitAstatparimANamekA padakoTI SaTapaJcAzacca padazatasahANIti, kriyAvizAlaMtrayodazaM,tatrakAyikyAdayaH kriyA vizAlatti-sabhedAH saMyamakriyA chandakriyA vidhAnAni cavarNyanta itikriyAvizAlaM, tatpadaparimANanavapadakoTyaH, lokabindusAraM .ca caturdazarma, taccAsmin loke zrutaloke vA bindurivAkSarasya sarvottamamiti, sarvAkSarasannipAtapratiSThitatvena ca lokabindusAraM bhaNitaM, tAmANamarddhatrayodaza padakoTya iti| _ 'upyAyapuvvasse'tyAdi kaNThayaM, navaraM vastu-niyatArthAdhikAraprativaddho granthavizeSo'dhyayanavaditi, tathAcUDAivacUDA, iha dRSTivAdeparikarmasUtrapUrvagatAnuyogoktAnuktArthasaGgrahaparA graMthapaddhatayazcUDA iti, 'settaM puvvagate'tti nigmnN| 'se kiMta'mityAdi, anurUpo'nukUlo vA yogo'nuyogaHsUtrasya nijenAbhidheyena sArddhamanurUpaH sambandha ityarthaH, saca dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-mUlaprathamAnuyogazca gaNDikAnuyogazca, se kiM tamityAdi, iha dharmapraNayanAt mUlaM tAvattIrthakarAsteSAM prathamasamyaktvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH, tathA cAha - 'se kiM taM mUlapaDhamANuoge' ityAdi sUtrasiddhaM yAvat 'settaM mUlapaDhamAnuoge', 'se kiM ta'mityAdi ihaikavaktavyatArthAdhikArAnugatA vAkyapaddhatayo gaNDikA ucyante tAsAmanuyogaHarthakathanavidhi gaNDikAnuyogaH, tathA cAhagaMDiyAnuoge anege' tyAdi, kulakaragaNDikAsu kulakarANAM vimalavAhanAdInAMpUrvajanmAdyabhidhIyataiti, evaM zeSAsvapiabhidhAnavazatobhAvanIyaM, yAvacitrAntaragaNDikAH, navaraMdazArhA-samudravijayAdayo dazavasudevAntAH tathA citrA-anekArthA antare-RSabhAjitatIrthakarAntare gaNDikA-ekavaktavyatArthAdhikArAnugatAstatazca citrAzca tA antaragaNDikAzcacitrAntaragaNDikAH, etaduktaM bhavati-RSabhAjitatarthIkarAntaretadvaMzajabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena zivagamanAnuttaropAtaprAptipratipAdikAzcitrAntaragaNDikA iti, taashc| // 1 // 'coddasalakkhA siddhA nivaINekko ya hoi savvaDhe / evekekkaTThANe purisajugA huMti saMkhelje' // -tyAdinA granthena nandiTIkAyAmabhihitAstata evAvadhAryA, iha sUtragamanikAmAtrasya vivakSitatvAditi, zeSaM sUtrasiddhamAnigamanAt / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 153 navaraM 'saMkhejjA vatthu'tti paJcaviMzatyuttare dve zate 'saMkhejjA cUlavatthu'tti catustriMt / sAmprataM dvAdazAGge virAghanAniSpanaM traikAlikaM phalamupadarzayannAha mU. (233) anAgae kAle anaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakatAraM anupariyaTTissaMti, iccheiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaMatItakAle anaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM vIIvaiMsu evaM paDuppanne'vi evaM annaagevi| duvAlasaMgeNaM gaNipiDage na kayAvi nasthiNa kayAi nAsI na kayAi na bhavissai bhuviMca bhavati ya bhavissati ya dhuve Nitie sAsae akkhae avvae avaTTie Nicce se jahA NAmae paMca asthikAyA na kayAi na Asi na kayAi natthina kayAi na bhavissatita bhuviM ca bhavati ya bhavissatiya dhuvA nitiyA sAsayA akkhayA avvayA avaDiyA niccA evAmeva duvAlasaMge gaNipiDage nakayAi na Asina kayAi nathina kayAiNanabhavissai bhuvi ca bhavati ya bhavissaiyadhuve jAva avahie nice| ettha NaMduvAlasaMge gaNipiDage anaMtA bhAvA anaMtA abhAvA heU anaMtA aheU anaMtA kAraNA antA akAraNA antA jIvA antA ajIvA antA bhavasiddhiyA antA abhavasiddhiyA antA siddhA antA asiddhAAghavinaMti panavinaMti parUvijaMtidaMsirjati nidaMsirjati uvadaMsirjati evaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM iti // vR. 'icceya'mityAdi, ityetaddAdazAGgaMgaNipiTakamatItakAle anantAjIvAAjJayA virAdhya caturantaM saMsArakAntAraM 'anupariyaTiMsutti anuparivRttavantaH, idaM hi dvAdazAGgasUtrArthobhayabhedena trividhaM, tatazca AjJayA sUtrAjJayA abhinivezato'nyatApAThAdilakSaNayA atItakAle anantA jIvAzcaturantaM saMsArakAntAraM nArakatiryaganarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH, anuparAvRttavantojamAlivat arthAjJayA punarabhinivezato'nyathAprarUpaNAdilakSaNayA goSThAmAhilavat ubhayAjJayA punaH paJcavidhAcAraparijJAnakaraNodyatagurvAdezAdezAderanyathA- karaNalakSaNayA gurupratyanIkadravyaliGgadhAryaneka zramaNavat sUtrArthobhavairvirAdhyetyarthaH, athavA dravyakSetrakAlabhAvApekSamAgamoktAnuSThAnamevAjJA tayA tadakaraNenetyarthaH, 'icceya'mityAdi gatArthameva -navaraM 'parittA jIvA' iti saMkhyeyA jIvAH, vartamAne viziSTavirAdhakamanuSyajIvAnAM saMkhyeyatvAt anupariyaTRti'tti anuparAvarttantebhramantItyarthaH, 'icceya'mityAdiidamapi bhAvitArthameva, navaram anupariyATTissaMtiM tti anuparAvartiSyante paryaTiSyantItyarthaH, icceyamityAdi kaNThyaM, navaraM 'viivaiMsutti vyativrajitavantaH caturgatikasaMsArollaGghanena muktimavAptA ityarthaH, evaM pratyutpanne'pi, navaraM ayaM vizeSaH-'viivayaMti'tti vyativrajantivyatikrAmantItyarthaH, anAgate'pyevaM, navaraM 'vIiva-issaMti'tti vyativrajiSyanti-vyatikramiSyantItyathaH, yadidamaniTetarabhedabhinna phalaM pratipAditameta-sadAvasthAyitvesati dvAdazAGgasyopajAyata ityAha -- _ 'duvAlasaMge' ityAdi, dvAdazAGgaM NamityalaGkAre gaNipiTakaM na kadAcinnAsIdanAditvAt na kadAcinna bhavati sadaiva bhAvAtna kadAcinna bhaviSyati aparyavasitatvAt, kiMtarhi ?, 'bhuviMce' tyAdi abhUca bhavati ca bhaviSyati ca, tatazcedaM trikAlabhAvitvAdacalaM acalatvAcca dhruvaM mervAdivat dhruvatvAdeva niyataM paJcAstikAyeSu lokavacanavat niyatattvAdeva zAzvataM samayAvalikAdiSu Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 samavAyAGgasUtram-233 kAlavacanavat zAzvatatvAdeva vAcanAdipradAne'pyakSayaM gaGgAsindhupravAhe'pi padmahadavat akSayatvAdevAvyayaM mAnuSottarAdahiH samudravatavyayatvAdeva svapramANe'vasthitaM jambUdvIpAdivat avasthitatvAdeva nityamAkAzavaditi, sAmprataM dRSTAntamatrArthe Aha - ___ 'se jahA nAma e' ityAdi, tadyathA nAma paJcAstikAyAHdharmAstikAyAdayaH na kadAcinAsannityAdi prAgvat, 'evameve' tyAdi dArzantikayojanA nigadasiddhaiveti / "ettha Na'mityAdi atra dvAdazAGge gaNipiTake anantA bhAvA AkhyAyanta iti yogaH, tatra bhavantIti bhAvA-jIvAdayaH padArthA, ete ca jIvapudgalAnAmanantatvAdanantA iti, tathA anantA abhAvAH, sarvabhAvanAmeva pararUpeNAsattvatti evAnantA abhAvAiti, svaparasattAbhAvAbhAvobhayAdhInatvAdvastutatvasya, tathAhi-jIvo jIvAtmanA bhAvo'jIvAtmanA cAbhAvo'nyathA'jIvatvaprasaGgAditi, anyetudhammapikSayAanantAbhAvAH anantAabhAvAH prativastvastitvanAstitvAbhyAM pratibaddhA itivyAcakSate, tathA'nantA hetavaH,tatrahinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnaniti hetuste cAnantAH, vastuno'nantadhAtmakatvAt, tapratibaddhadharmaviziSTavastugamakatvAcca hetoH sUtrasya cAnantagamaparyAyAtmakatvAditi yathoktahetupratipakSato'nantA ahetavaH, tathA anantAni kAraNAni mRtpiNDatantvAdIni ghaTapaTAdinirvatakAni, tathAanantAnyakAraNAni sarvakAraNAnAmeva kAryAntakAraNatvAt, nahi mRtpiNDa: paTanivartayatIti, tathA anantAjIvAH-prANinaH evamajIvAHyaNukAdayaH bhavasiddhikA-bhavyAH siddhA-niSThitArthA itare-saMsAriNaH, 'AghavijaMtI'tyAdi pUrvavaditi dvAdazAGgasya svarUpamanantaramabhihitamatha tadabhidheyasya rAzidvayAntarbhAvataH svarUpamadhitsurAha mU. (234) duve rAsI pannattA, taMjahA jIvarAsI ajIvarAsI ya, ajIvarAsI duvihA pannattA, taMjahA-rUvIajIvarAsI arUvIajIvarAsI y| sekiMtaMarUvI ajIvarAsI?, arUviajIvarAsI dasavihA pannattA, taMjahA-dhammasthikAe jAva addhAsamae, rUvIajIvarAsI aNegavihA0pa0 jaav| se kiMtaM anuttarovavAiA?, anuttarovavAiApaMcavihA pannattA, tajahA-vijayavejayaMtajayaMtaaparAjitasavvaTThasiddhiA |settN anuttarovavAiA, settaM paMciMdiyasaMsArasamA-vaNNajIvarAsI, duvihA neraiyA pannattA, taMjahA-pajjattAya apajattA ya, evaMdaMDaobhANiyabbojAva vemANiyatti imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe kevaiyaM khettaM ogAhettA kevaiyA nirayAvAsA pa0?', goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA dhegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThasattari joyaNasayasahasse ettha NaM rayaNappabhAe puDhavIe neraiyANaM tIsaM nirayAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyA, teNaM nirayAvAsA aMto vA bAhiM caurasA jAva asubhA nirayA asubhAo niraesu veyaNAo, evaM sattavi bhANiyavvAo jaMjAsu jui| vR. ihaca prajJApanAyAH prathamapadaM prajJApanAkhyaM sarvaM tadakSaramadhyetavyaM, kimavasAnamityAha'jAva se kiM ta'mityAdi, kevalamasya prajJApanAsUtrasya cAyaM vizeSaH, iha 'duve rAsI pannattA'ityabhilApasUtraM (tatra)tu 'duvihA pannavaNA pannattA jIvapannavaNAajIvapannavaNAya'tti, atidiTasya ca sUtrataH sarvasya prajJApanApadasya lekhitumazakyatvAdarthatastalleza upadayate-tatrAjIva Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 155 rAziiivadho rUpyarUpibhedAt, tatrArUpyajIvarAzirdazadhA-dharmAstikAyastaddezAstatpardezazcetyevamadharmAstikAyAkAzAstikAyAvapi vAcyAvevaMnava dazamo'ddhAsamaya iti, rUpyajIvarAzizcatuIskandhAdezAHpradezAH paramANavazceti, tecavarNagandharasasparzasaMsthAnabhedataH paJcavidhAH saMyogato'nekavidhA iti| jIvarAziiivadhaHsaMsArasamApanno'saMsArasamApannazca, tatrAsaMsArasamApannA jIvA dvividhAH anantaraparamparasiddhabhedAt, tatrAnantarasiddhAH paJcadazaprakArAH, paramparasiddhAstvanantaprakArAiti, saMsArasamApannAstupaJcadhaikendriyAdibhedena, tatraikendriyAH paJcavidhAH pRthivyAdibhedena, punaHpratyeka dvividhAH-sUkSmabAdarabhedena, punaH paryAptAparyAptabhedena dvidhA, evaM dvitricaturindriyAapi, paJcendriyAzcaturddhanArakAdibhedAt, tatra nArakAH saptavidhAH ratnaprabhAdipRthvIbhedAt, paJcendriyati-stridhAjalasthalakhacarabhedA, tatra jalacarAH paJcavidhA matsyakacchagrAhamakarasuMsumArabhedAt / punarmatsyAanekadhA-zlakSNamatsyAdibhedAt, kacchapA dvidhAasthikacchapamAMsakacchapabhedAt, grAhAH paJcadhA diliveSTakamadgupulakasImAkArabhedAt makarA-matsyavizeSAdvividhAH-zuNDAmakarA karimakarAzca, suMsumArAstvekavidhAH, sthalacarAdvidhA-catuSpadaparisarpabhedAt, tatracatuSpadAzcaturddhAekakhuradvikhuragaNDIpadasanakhapadabhedAt, krameNa caite azvagohastisiMhAdayaH, parisA dvidhAuraHparisarpabhujaparisarpabhedAt, uraHparisazciturdhA-ahiajagarAzAlikamahoragabhedAt, tabAhayo dvidhA-darvIkarA mukulinazceti, khacarAzcaturddhA-carmapakSiNo lobhapakSiNaH samudrapakSiNo vitatapakSiNazca, tatrAdyau dvau valgulIhaMsAdibhedAvitarau dvIpAntareSveva staH, sarve ca paJcendriyatiryaJco manuSyAzca dvidhA-sammUrchimA garbhavyutkrAntikAzca, tatra saMmUrchimAH napuMsakA eva, itare tu triliGga iti garbhavyutkrAntikamanuSyAdhiA-karmabhUmijA akarmabhUmijAantaradvIpajAzceti / karmabhUmijA dvividhAH-AryA mlecchAzca, AryA dvedhA-RddhiprAptA itare ca, tatra prathamA arhadAdayaH, dvitIyA navavidhAH-kSetrajAtikulakarmazilpabhASAjJAnadarzanacAritrabhedAt, / devAzcaturvidhAH bhavanavAsyAdibhedAbhavapatayo dazadhAasuranAgAdayaH vyantarAaSTavidhA pizAcAdayaH jyotiSkAH paJcadhA candrAdayaH vaimAnikA dvidhAkalpopagAH kalpAtItAzca, kalpopagA dvAdazadhA saudharmAdibhedAt, kalpAtItA dvedhA-graiveyakA anuttaropapAtikAzcapraiveyakA navadhA anuttaropapAtikAH paJcadheti, etatsamastaM sUcayatoktaM 'jAva se kiM taM anuttare' tyaadi| pUrvoktameva jIvarAziM daNDakakrameNa dvidhA darzayannAha-'duvihe'tyAdi, sugama navaraM 'daNDao'tti // 1 // 'neraiyA 1 asurAI 10 puDhavAi 5 veiMdiyAdao 4 maNuyA 1 / vaMtara 1 joisa 1 vemANiyA ya 1 aha daMDao evN|| athAnantaraM prajJaptAnAM nArakAdInAM paryAptAparyAptabhedAnAM sthAnanirUpaNAyAha-'imIse Na' mityAdi, avagAhanAsUtrAdarvAk sarvaM kaNThyaM, navaraM te NaM nirayA' ityAdi, atra ca jIvAbhigamacUrNyanusAreNa likhyate-kila dvividhA narakA bhavanti AvalikApraviSTAH AvalikAbAhyAzca, tatrAvalikApraviSTA aSTAsu dikSu bhavanti, teca vRttatryanacaturasrakrameNa pratyavagantavyAH, eteSAMca madhye indrakAH sImantakAdayo bhavanti, AvalikAbAhyAstupuSpAvakIrNA dividizAmantarAleSu bhavanti, nAnAsaMsthAnasaMsthitA iti nirayasaMsthAnavyavasthA, tatraca vAhulyamaGgIkRtyedamabhidhIyate Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 'aMto vaTTe' tyAdi, uktaM ca sUtrakRdvRttikRtA / nArakAH sImantakAdikA bAhulyamaMgIkRtyAntaH- madhye vRttA bahirapi caturanA adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etacca saMsthAnaM puSpAvakIrNakAnAzrityoktaM teSAmeva pracuratvAt, AvalikApraviSTAstu vRttatryanacaturasrasaMsthAnA bhavantI 'ti tantrAntavRttA madhye zuSiramAzritya bahizca caturA . kuDyaparidhimAzritya yAvatkaramAdidaM ddazyaM yaduta adhaH kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH bhUtalamAzritya kSuraprAkArastadbhUtalasya saMcArisatvapAdacchedakatvAt anye tvAhuH teSAmadhastanAMzaH kSurapra ivAgre'gre pratalo vistIrNazceti kSuraprasaMsthAnatA, tathA 'nicaMdhayAratamasA vavagavagahacaMdasUranakkhattajoisappahA meyavasApUyaruhiramaMsacikkhillalittANulevaNatalA asuivIsA paramadubbhigaMdhA kAU agaNivaNNAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA' iti tatra nityaM sarvadA andhAraM - andhatvakArakaM bahalabalAhakapaTalAcchAditagaganamaNDalAmAvAsyArddharAtrAndhakAravattamaH-taminaM yeSu te nityAndhakAratamasaH, athavA nityenAndhakAreNa sArvakAlikenetyarthaH tamasaH- tamisraM nityAndhakAratamasaH, jAtyandhamedyAndhakArAmAvAsyAnizIthatulyA ityarthaH / samavAyAGgasUtram - 234 kathamityata Aha-vyapagatA- avidyamAnA grahacandrasUranakSatrarUpANAM jyotiSAM jyotiSkalakSaNavimAnavizeSANAM jyotiSo vA - dIpAdyagneH prabhAprakAzo yeSu te tathA, 'paha'tti pathazabdo vA'yaM vyAkhyeyaH, tathA medovasApUyarudhiramAMsAni zarIrAvayavAsteSAM yaccikkhillaM-kardamastena liptaM - upadigdhamulepanena sakRlliptasya punaH punarupalepanena talaM - bhUmikA yeSAM te medovasApUyarudhiramAMsacikkhillaliptAnulepanatalAH, yadyapi ca tatra medaH prabhRtInyaudArikapaJcendriyazarIrAvayavarUpANi na santi vaikriyazarIratvAnnArakANAM tathApi tadAkArAstadavayavAstatra procyanta iti, azucayo vizrAH-AmagandhayaH pUtigandhaya ityarthaH / ata eva paramadurabhigandhAH 'kAuagamivaNNAbha'tti kRSNAgnirlohAdInAM dhyAyamAnAnAM tadvarNavadAbhA yeSAM te kRSNAgnivarNAbhAH, tathA karkazaH sparzo yeSAM te karkazasparzA, ata eva duHkhena - kRcchreNAdhisoDhuM zakyate vedanA yeSu te duradhisahyAH, ata evAzubhA narakA sparzo yeSAM te karkazasparzA, ata eva duHkhena kRcchreNAdhisotuM zakyate vedanA yeSu te duradhisahyAH, ata evAzubhA narakA azubhA narakeSu vedanA iti 'evaM sattavi bhANiyavva' tti prathamAmamuJcatA sapta ityuktaM, 'jaM jAsu jujjaiti yacca yasyAM pRthivyAM bAhalayasya narakANAM ca parimANaM yujyate sthAnAntaroktAnusAreNa tacca tasyAM vAcyaM taccedaM / mU. (235) AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca / aTThArasa solasagaM anuttarameva bAhallaM // tIsA ya pannavIsA pannarasa daseva sayasahassAiM / tinnegaM paMcUNaM paMceva anuttarA naragA / / mU. (236) vR. 'AsItaM' gAhA' tIsA ya' gAhA azItisahasrAdhikayojanalakSaM ratnaprabhAyAM bAhalyamevaM zeSAsu bhAvanIyaM / tathA triMzallakSANi prathamAyAM narakAvAsAnAmityevaM zeSAsvapi neyamiti, / evaM caiva sUtrAbhilApo dRzyaH, 'sakkarappabhAe NaM puDhavIe kevaiyaM ogAhittA kevaiyA nirayA pannattA ?, goyamA ! saprakarapabhAe NaM puDhavIe battIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhittA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajrettA majjhe tIsuttare joyaNasayasahasse Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 157 etthaNaM sakkarappabhAe puDhavIe neraiyANaM paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA bhavantItimakkhAyA,te NaM nirayA' ityAdi, evaM gAthAnusAreNAnye'pi (paJcAlApakA)vAcyA iti, etadevAha - mU. (237) doccAe NaM puDhavIe taccAe NaM puDhavIe cautthIe puDhavIe paMcamIe puDhavIe chaTThIe puDhavIe sattamIe puDhavIe gAhAhi bhANiyavvA, sattamAe puDhavIe pucchA, goyamA! sattamAe puDhavIe adbhuttarajoyaNasayasahassAI bAhallAe uvari addhatevanaMjoyaNasahassAIogAhettA heTThAvi addhatevanaMjoyaNasahassAiMvajittAmajhe tisu joyaNasahassesu etthaNaM sattamAe puDhavIe neraiyANaM paMca aNuttarA mahaimahAlayA mahAnirayA pannattA, taMjahA-kAle mahAkAle roruemahArorue appaiTThANe nAmaM paMcame, teNaM nirayA vaTTe ya taMsA ya ahe khurappasaMThANasaMThiyA jAva asubhA naragA asubhAvo naraesu veynnaao| vR- 'doccAe' ityAdi 'veyaNAo' ityetadantaM sugama, navaraM 'gAhAhiti gAthAbhaH karaNabhUtAbhirgAthAnusAreNetyarthaH, bhaNitavyA-vAcyA narakavAsA iti prakramaH, tathA 'vaTTe ya taMsA yatti madhyamo vRttaH zeSAyA iti // athAsurAdyAvAsaviSayamabhilApaM darzayati mU. (238) kevaiyANaM bhaMte! asurakumArAvAsApa0?, goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNasahassaM ogAhettA heTThA gaM joyaNasahassaM vajjittAmajhe aTThahattarijoyaNasayasahasse etthaNaM rayaNappabhAe puDhavIe causaddhiM asurakumArAvA- sayasahassA pa0, te NaM bhavaNA bAhiM vaTThA aMto cauraMsA ahe pokkharakaNNiAsaMThANasaMThiyA ukkiNNaM taraviulagaMbhIrakhAyaphalihA aThThAlayacariyadAragourakavADatoraNapaDiduvAredasabhAgA jaMtamusalamusaMDhiyasayagdhiparivAriyA aujjhA aDayAlakoTTharaiyA aDayAlakayavaNamAlAlAulloiyamahiyA gosIsarasarattacaMdaNaharadiNNapaMcaMgulitalA kAlAguruvapavarakuMdurukkaturukkaDa-jhaMtadhUvamadhamadhetagaMdhuddhayAbhirAmA sugaMdhiyA gaMdhavaTTibhUyA acchAsaNhAlaNhA ghaTTA maTThA nIrayA nimmalA vitimirA visuddhA sappabhA samirIyA saujjoA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / / evaM jaMjassa kamatI taMtassa jaM jaMgAhAhiM bhaNiyaMtaha ceva vnnnno| vR. kevaItyAdi sugama, navaraMtAni bhavanAni bahirvRttAni vRttaprAkArAvRtanagaravatantaH samacaturAnaNi tadavakAzadezasya caturanatvAt, adhaHpuSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitAni, puSkarakarNikapadmamadhyabhAgaH, sAconnatasamacitrabindukinI bhavatIti, tathA utkIrNAntaravipulagambhIrakhAtaparikhe'ti utkIrNa-bhuvamutkIryapAlIrUpaMkRtamantaraM-antarAlaM yayoste utkIrNAntarete vipulagambhIre khAtaparikhe yeSAM tAni tathA, tatra khAtamadha uparica samaM parikhA tUpari vizAlA adhaH saGkucitA tayorantareSu pAlI yatrAstIti bhAvaH, tathA aTTAlakA-prAkArasyoparyAzrayavizeSAH carikA-nagaraprAkArayorantaramaSTahasto mArga pAThAntareNa 'catarayanti catarakAH sabhAvizeSAH grAmaprasiddhAH 'dAragoura'tti gopuradvArANi pratolyo-nagarasyaiva kapATAnipratItAni toraNAnyapi tathaiva pratidvArANi-avAMtaradvArANitata eteSAM dvandva etAni dezalakSaNeSu bhAgeSu yeSAMtAni tathA iha dezo bhAgazcAnekArthaH, tato'nyo'nyamanayorvizeSyavizeSaNabhAvo dRzya iti, tathA jaMtANi-pASANakSepaNayantrANi muzalAnipratItAnimusaMnyaH-praharaNavizeSAH zatadhnyaH-zatAnAmupaghAtakAriNyo mahAkAyAH kASThazailastambhayaSTayaH tAbhi 'parivAriya'tti-parivAritAni parikalitAnItyartha, tathA ayodhyAni-yodhayituM-saGgrAmayituMdurgatvAnna zakyante paravalairyAnitAnyayodhyAni Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-238 avidyamAnA vA yodhAH - parabalasubhaTA yAni prati tAnyayodhAni, tathA 'aDayAlakoTThagaraiya'tti aSTacatvAriMzadbhedabhinnavicitracchandagopuraracitAni anye bhaNanti - aDavAliya zabdaH kila prazaMsAvAcakaH, tathA 'aDayAlakayavaNamAla'tti aSTacatvAriMzadbhedabhinnAH prazaMsAha kRtA vanamAlAvanaspatipallavasrajo yeSu tAni tathA, 'lAiyaM' tiyadbhUmezchagaNAdinopalepanaM 'ulloiyaM ti kuDyamAlAnAM seTikAdibhiH sammRSTIkaraNaM tatastAbhyAmiva mahitAni pUjitAni lAulloiyamahitAni / tathA gozIrSa- candanavizeSaH sarasaMca-rasopetaM yadraktacandanaM candanavizeSaH tAbhyAM dardarAbhyAMdhanAbhyAM dattAH paJcAGgulayastalA hastakAH kuDyAdiSu yeSu, athavA gozIrSasarasaraktacandanasya satkA dardareNa capeTAbhidhAne dardareSu vA sopAnavIthISu dattAH paJcAGgulayastalA yeSu tAni gozIrSasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalAni, tathA kAlAguru kRSNAgururgandhadravyavizeSaH pravaraHpradhAnaH kundurukka:-cIDA turuSkaH- silhakaM gandhadravyameva etAni ca tAni 'ijjhaMti 'tti dahyamAnAni yAni tAni tathA teSAM yo dhUmo 'magha-magheta 'tti anukaraNazabdo'yaM madhamadhAyamAno bahalagandha ityarthaH tenoddhurANi utkaTAni yAni tAni tathA tAni ca tAnyabhirAmANi ramaNIyAnIti samAsaH, tathA sugandhayaH- surabhayo ye varagandhAH pradhAnavAsAsteSAM ganthaH- AmodI yeSvasti tAni sugandhivaragandhi- kAni, tathA gandhavartti - gandhadravyANAM gandhayuktizopadezena nirvArttitaguTikA tadbhUtAni - tatkalpAnIti gandhavartibhUtAni pravaragandhaguNAnItyarthaH, tathA acchAni AkAzasphaTikavat 'saha' tti zlakSNAni sUkSmaskandhakaniSpannatvAt zlakSNadalaniSpannapaTavat 'laNDa' ttizlakSNAni masRNAnItyartha, ghuTitapaTavat, 'ghaTTa' tti ghRSTAnIva ghRSTAni kharazANayA pASANapratimAvat 'maTTa' tti mRSTAnIva mRSTAni sukumArazANayA pASANapratimeva zodhitAni vA pramArjanikayeva / ata eva 'nIraya' tti nIrajAMsi rajorahitatvAt 'nimmala' tti nirmalAni kaThinamalAbhAvAt 'vitimira'tti vitimirANi nirandhakAratvAt 'visuddha 'tti vizuddhAni niSkalaGkatvAnna candravat sakalaGkAnItyarthaH tathA 'sappaha' tti saprabhANi saprabhAvANi athavA svena AtmanA prabhAnti-zobhante prakAzante veti svapramANi yataH 'samirIya'tti samarIcIni sakiraNAni, ata eva 'saujjoya'tti sahodyotena vastvantaraprakAzanena varttante iti sodyotAni vastvantaraprakAzanena vartante iti sodyotAni 'pAsAIya'tti prAsAdIyAni manaH prasattikarANi 'darisaNija' tti darzanIyAni tAni hi pazyaMzcakSuSA na zramaM gacchatIti bhAvaH, 'abhiruva'tti abhirUpAN kamanIyAni 'paDirUva' tti pratirUpANi draSTAraM draSTAraM prati ramaNIyAni naikasya kasyacidevetyarthaH / 158 'eva' mityAdi, tathA'surakumArAvAsasUtre tatparimANamabhihitamevamiti tathA yadbhavanAdiparimANaM yasya nAgakumArAdinikAyasya kramate-ghaTate tattasya vAcyamiti, kiMvidhaM tasya parimANamata Aha- 'jaM jaM gAhAhiM bhaNiyaM' yadyad gAthAbhiH / mU. (239) causaTTI asurANaM caurAsIiM ca hoi nAgANaM / pU. (240) bAvattari suvatrANa vAukumArANa channaui / / dIvadisAudahINaM vijakumAriMdathaNiyamaggINaM / chaNhaMpi juvalayANaM bAvattarimo ya sayasahasA // vR. 'causaTThi asurANa' mityAdikAbhirabhihitaM, kiM parimANameva tathA vAcyaM netyaha-'iha caiva vaNNao' tti yathA asurakumArabhavanAnAM varNaka uktastathA sarveSAmasau vAcya iti, tathAhi Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 159 'kevaiyANaMbhaMte! nAgakumArAvAsasayasahassA pannattA?, goyamA! imIseNaMrayaNappabhAepuDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariMegaMjoyaNasahassaM ogAhettA heTThAcegaMjoyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasahasse etthaNaM rayaNappabhAe culasII nAgakumArAvAsasayasahassA bhavantittimakkhAyaMti, teNaMbhavaNA' ityAdi, dvIpakumArAdInAMtuSaNNAMpratyekaM SaTasaptatirvAcyeti mU. (241) kevaiyA NaM bhaMte! puDhavikAiyAvAsApa.?, goyamA! asaMkhejA puDhavIkAiyAvAsA pa0, evaM jAva mnnusstti| kevaiyA NaM bhaMte ! vANamaMtarAvAsA pa0?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe rayaNA-mayassa kaMDassa joyaNasahassabAhallassa uvariMegaMjoyaNasayaMogAhettA heTThAcegaMjoyaNasayaM vajettA majjhe aTThasujoyaNasaesuettha NaMvANamaMtarANaM devANaMtiriyamasaMkhejA bhomejA nagarAvAsasayasahassA pa0, te NaM bhomejjA nagarA bAhiM vaTTA aMto cauraMsA, evaM jahA bhavaNavAsINaM taheva neyavvA, NavaraM paDAgamAlAulA surammA pAsAIyA darisaNijjA abhUrUvA pddiruuvaa|| kevaiyA NaM bhaMte ! joisIyANaM vimANAvAsA pa0?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattanauyAiMjoyaNasayAiMuTuMuppaittA etthaNaMdasuttajoyaNasayabAhalle tiriyaM joisavisae joisiyANaM devANaM asaMkhejA joisiyavimANAvAsA pa0, te NaM joisiyavimANAvAsA abbhuggayamUsiyapahasiyA viviharamaNirayaNabhatticittA vAuddhayuyavijayavejayaMtIpaDAgachattAichattakaliyAtuMgA gagaNatalamaNulihaMtasiharAjAlaMtararayaNapaarummiliyabva maNikaNagathUmiyAgA viyasiyasayapattapuNDa-rIyatilayarayaNaddhacaMdacittA aMto bAhiMca saNhA tavaNijjavAluApatthaDA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyA darisaNijjA / / kevaiyA NaM bhaMte ! vaimANiyAvAsA pa0?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjA bhUmibhAgAo uddhaM caMdimasUriyagahagaNanakkhattatArArUvANaM vIivaittA bahUNi joyaNANibahUNi joyaNasayANi bahUNi joyaNasahassANi (bahUNijoyaNasayasahassANi) bahuio joyaNakoDIobahuiojoyaNakoDAkoDIo asaMkhejAojoyaNakoDAkoDIo udvaMdUraMvIivaittA estha NaM vimANaMyANaM devANaM sohammIsANasaNaMkumAramAhiMdavaMbhalaMtagasukkasahassA-ANayapANayaAraNaacuesu gevejagamaNuttaresu ya caurAsIiM vimANAvAsasayasahassA sattANauiMca sahassA tevIsaMca vimANA bhavaMtItimakkhAyA, teNaMvimANA acimAlippabhA bhAsarAsivaNNAbhA-arayA nIrayA nimmalA vitimirA visuddhAsambarayaNAmayAacchA saNhAghavAmaTThA nippaMkA nikaMkaDacchAyA sappabhA samarIyA saujjoyA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA pddiruuvaa| sohammeNaM bhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsA pannatA?, goyamA! battIsaM vimANAvAsasayasahassA pannattA, evaM IsANAisu aTThAvIsa bArasa aTTha cattAri eyAi sayasahassAI pannAsaM cattAlIsaM cha eyAI sahassAiM ANae pANae cattAri AraNacue tinni eyANi sayANi, evaM gAhAhiM bhaanniyvvN| vR. 'kevaiyANabhaMte ! puDhavI'tyAdigatArthaM, navaraMmanuSyANAM saMkhyAtAnAmeva garbhavyutkrAntikAnAMasaMkhyAtAnAmabhAvAta saMkhyAtAevAvAsAH, sammurchimAnAMtvasaMkhyeyatvenapratizarIramAvAsabhAvAdasaMkhyeyAni iti bhAvanIyamiti / 'kevaiyANaM bhaMte! joisiyANaM vimANAvAsA' ityAdi, 'abbhuggayamusiyapahasiya'tti abhyudgatA-sAtA utsRtA prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA ___ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 samavAyAGgasUtram-241 prabhA-dIptistayA sitAH-zuklA ityabhyudatotsRtaprabhAsitAH, tathA vividhA-anekaprakArA maNayaHcandrakAntAdyA ralAni-karketanAdIni teSAM bhaktayo-vicchittivizeSAstAbhizcitrAH-citravantaH Azcaryavantoveti vividhamaNiratnabhakticitrAH, tathAvAtodbhUtA-vAtakampitA vijayaH-abhyudayastasaMsUcikA vaijayantItyabhidhAnA yAH patAkA athavA vijayA iti vaijayantInAM pAvakarNikA ucyantetapradhAnAyAvaijayaMstAzcatadvarjitAH patAkAzcachatrAticchatrANica-uparyuparisthitAtapatrANi taiH kalitA-yuktA vAtodbhUtavijayavaijayantIpatAkAchanAticchatrakalitA iti / tuGgA-uccaistvaguNayuktA, ata eva 'gaganatalamaNulihaMtasihara'tti gaganatalaM-ambaratalamanulikhad-abhilakSyacchikharaM yeSAM te gaganatalAnulikhacchikharAH, tathAjAlAntareSu-jAlakamadhyabhAgeSuralAni yeSAMtejAlAntararatnAH,iha prathamAbahuvacanalopodraSTavyaH,jAlakAnicabhavanabhittiSu loke pratItAnyeva tadantareSu ca zobhArtha ratnAni sambhavantyeveti, tathA paJjaronmIlitA iva-paJjarabahiSkRtA iva, yathA kila kiJcidvastu paJjarAd-vaMzAdimayapracchAdana vizeSAdvahikRtamatyantama-vinaSTacchAyatvAcchomate evaM te'pIti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikAzikharaM yeSAM te maNikanakastUpikAkAH, tathA vikasitAni yAni zatapatrapuNDarIkANi dvArAdau pratikRtitvena tilakAzca-mittyAdiSu puNDrANi ratnamayAzca yearddhacandrA dvArAgrAdiSu taizcitrA yete vikasitazata-patrapuNDarIkatilakaralArddhacandracitrAH, tathA antarbahizca zlakSNA masRNA ityarthaH / tathA tapanIyaM-suvarNavizeSastanmayyA vAlukAyAH-sikatAyAH prastaTa:-prataro yeSu te tapanIyavAlukAprastaTAH, athavA saNhazabdasya vAlukAvizeSaNatvAt zlakSNatapanIyavAlukAprastaTA iti vyAkhyeyaM, tathA sukhasparzA zubhasparzA vA, tatA sIka-sazobhaM rUpaM AkAro yeSAM athavA sazrIkANi-zobhAvanti rUpANi-narayugmAdInirUpakANiyeSutesazrIkarUpAH, prAsAdanIyAdarzanIyAH abhirUpAH pratirUpA iti puurvvt| 'kevaie'tyAdi, ratnaprabhAyAH pRthivyA 'bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo'tti vahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya urddha-upari tathA candramasaH-sUryagrahagaNanakSatratArArUpANi NamityalaGkAre kiM ? - 'vIivaitta'tti vyativrajya-vyatikramyetyarthaH, tArArUpANiceha tArakA eveti, tathA 'bahUnI'tyAdi, kimityAhaurdhvam-uparI dUramatyarthaMvyativrajya caturazItivimAnalakSANibhavantItisambandhaH, 'itimakkhAya'tti iti-evaMprakArA athavA yato bhavanti tata AkhyAtAH sarvavedineti, 'teNaM'ti tAni vimAnAni Namiti vAkyAlaGkAre 'accimAlippabha'tti arciAli-AdityastadvatprabhAntizobhante yAni tAnyarciAlipramANi, tathA bhAsAnA-prakAzAnAM rAzi-bhAsarAziHAdityastasya varNastadvadAbhA-chAyAvarNo yeSAM keSAMcittAni bhAsarAzivAmAni, tathA 'azya'tti arajAMsi svabhAvikarajorahitatvAt 'nIraya'tti nIrajAMsi AgantukarajovirahAt 'nimmala'tti nirmalAni kakkhaDa malAbhAvAt vitimira tti vitibhirANi AhAryAndhakArarahitatvAvizuddhAnisvAbhAvikatamovirahAt sakaladoSavirAmAdvA sarvaralamayAni na dAdidalamayAnItyarthaH acchAnyAkAzasphaTikavat zlakSNAni sUkSmaskandhamayatvAt dhRSTAnIvadhRSTAnikharazANayA pASANapratimeva mRSTAni sukumArazANayA pASANapratimeveti niSpaGkA nikalaGkavikalatvAt kaddamavizeSarahitatvAdvA niSkaGkaTA-niSkavacA nirAvaraNA nirupadhAtetyarthachAyA-dIptiryeSAM tAni niSkaNDakacchAyAnisaprabhANi-prabhAvanti samarIcIni-sakiraNAnItyarthaH "sodyotAni-vastvantara For P Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 161 prakAzanakArINItyarthaH, 'pAsAIe' tyAdi prAgvat / 'sohammeNaM bhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsA pannattA?,goyamA! battIsaMvimANAvAsasayasahassA pannattA' evamIzAnAdiSvapi draSTavyaM, etadevAha-'evaM IsANAisu'tti, 'gAhAhiM bhANiyavvaM ti| mU. (242) battIsaTThAvIsA bArasa aDa cauro ya syshssaa| paNNA cattAlIsA chacca sahassA sahassAre // mU. (243) ANayapANayakappe cattAri sayA''raNaccue tinni / satta vimANasayAiM causuvi eesu kappesu / / mU. (244) ekkArasuttaraM heTThimaisu sattuttaraM ca mjjhime| sayamegaM uvarimae paMcava anuttaravimANA || vR. 'battIsa aTThavIsA' ityAdikAbhiH pUrvoktagAthAbhistadanusAreNetyarthaH, pratikalpaM bhinnaparimANA vimAnAvAsA bhaNitavyAstadvarNakazca vAcyo 'jAva te NaM vimANe'tyAdi yAvat 'paDirUvA', navaramabhilApabhedo'yaM yathA "IsANeNaMbhaMte ! kappe kevaiyA vimANAvAsasayasahassA pannattA?, goyamA ! aThThAvIsaM vimANAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyA, te NaM vimANA jAva paDirUvA evaM sarvaM pUrvoktagAthAnusAreNa prajJApanAdvitIyapadAnusAreNa ca vAcyamiti / anantaraM nArakAdijIvAnAM sthAnAnyuktAni, atha teSAmeva sthitimupadarzayitumAha mU. (245) neraiyANaMbhaMte! kevaiyaMkAlaM ThiI pannattA?, goyamA! jahanneNaMdasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaMsAgarovamAI ThiI pa0, apajattagANaM nareiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiIpa0?, jahanneNaMaMtomuhattaM ukkoseNaviaMtomuhuttaM, pajjattagANaMjahanneNaM dasa vAsasahassAiMaMtomuhuttaNAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM aNtomuttuunnaaii| imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIeevaMjAva vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM devANaM kevaiyaM kAlaM ThiI pa0?, goyamA! jahanneNaM battIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, sabaDhe ajahannamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI pnnttaa| vR. 'neraiyANaMbhaMte!' ityAdisugama,navaraMsthitiH-nArakAdiparyAyaNajIvAnAmavasthAnakAlaH 'apajjattayANaM'tinArakAH kila labdhitaH paryAptakA eva bhavanti, karaNatastUpapAtakAle antarmuhUrta yAvadaparyAptakA eva bhavanti tataH paryAptakAH, tatasteSAmaparyAptakatvena sthirjaghanyato'yutkarSato'pi cAntarmuhUrtameva, paryAptakAnAM punaraudhikyeva jaghanyotkRSTA cAntarmuhUrtAMnA bhavatIti, ayaM ceha pryaaptkaapryaaptkvibhaagH| // 1 // "nArayadevA tirimaNuyagabbhayA je asNkhvaasaauu| ete u apajjattA uvavAe ceva boddhavvA / / // 2 // sesA ya tiriyamaNuya laddhiM pappovavAyakAle y| duhaoviya bhaiyavvA pajattiyare ya jinavayaNaM / / uktA sAmAnyatonArakANAM sthitirvizeSatastAmabhidhAtumidamAha-'imIse Na'mityAdi, sthitiprakaraNaMca sarvaM prajJApanAprasiddhamityatidizannAha-eva miti yathAprajJApanAyAM sAmAnyapa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 samadAyAnasUtram-245 ptikAparyAptakalakSaNena kamatrayeNa nArakANAM nArakavizeSANAM tiryagAdikAnAMca sthitiruktA evamihApi vaacyaa| kiyahUraMyAvadityAha-'jAva vijayetyAdi, anuttarasurANAmodhikAparyAptakaparyAptakalakSaNaM gamatrayaM yAvadityarthaH, iha caivamatidiSTasUtrANyarthatovAcyAni ratnaprabhAnArakANAM bhadanta ! kiyatI sthiti?,gautama! jaghanyenadaza varSasahasrANi utkarSataH sAgaropamaM 1,aparyAptakaralaprabhApRthivInArakANAMbhadanta ! kiyantaMkAlaM sthitiprajJaptA?, gautama! ubhayathApiantarmuhUrtameva, paryAptakAnAM tu sAmAnyoktaivAntarmuhUrtAMnA vAcyA, evaM zeSapRthvInArakANAM pratyeka dazAnAmasurAdInAM pRthivIkAyikAnAM tirazcAM garbhajetarabhedAnAM manuSyANAM vyantarANAmaSTividhAnAM jyotiSkANAM paJcaprakArANAM saudharmAdInAMvaimAnikAnAMca gamatrayaMvAcyaM, kiyadraMyAvadityAha-'jAvavijaye'tyAdi, iha ca vijayAdiSujaghanyato dvAtriMzatsAgaropamANyuktAni, gandhahastyAdiSvapi tathaiva dRshyte| prajJApanAyAM tvekaMtriMzadukteti matAntaramidaM, paryAptakAparyAptakagamadvayamiha samUhyam, evaM sarvArthasiddhisthitirapi tribhirgabhairvAcyeti / anantaraM nArakAdijIvAnAM sthitiruktedAnIM taccharIrINAmavagAhanApratipAdanAyAha mU. (246) katigaMbhaMte! sarIrApa0?, goyamA! paMca sarIrA pa0, taM0 -orAlie veuvie AhAraeteyae kmme| orAliyasarIreNaMbhate / kaivihe pa0?, goyamA! paMcavihe pa0, taM-egidiyaorAliyasarIre jAva gabbhavatiyamaNussaMpaciMdiyaorAliyasarIre ya, orAliyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA?, goyamA! jahanneNaM aMgulaasaMkhejati bhAgaMukkoseNaM sAiregaMjoyaNasahassaM evaMjahAogAhaNasaMThANe orAliyapamANa tahA niravasesaM, evaM jAva maNussetti ukkoseNaM tinni gaauyaaiN| kaivihe NaM bhaMte veubviyasarIre pa0?, goyamA duvihe pa0, egidiyaveubviyasarIre ya paMciMdiya-veubviyasarIra a, evaM jAva saNaMkumAre ADhattaMjAva anuttarANaM bhavadhAraNijjA jAva tesiM rayaNI rayaNI prihaayi| AhArayasarIre NaM bhaMte ! maNussaAhAragasarIre no amaNussaAhAragasarIre, evaM jai maNussaAhArasarIre kiM gabhavatiyamaNussaAhAragasarIre samucchimamaNussaAhAragasarIre ?, goyamA ! ganbhavatiyamaNussaAhArayasalIreno samucchimamaNussaAhArayasarIre, jai gabbhavatiya0 kiMkammabhUmigA0 akammabhUmigA0?, goyamA! kammabhUmigA0 no akammabhUmigA0, jai kammabhUmiga0 kiM saMkhejavAsAuya0 asaMkhejavAsAuya0?, goyamA! saMkhejjavAsAuya0 no asaMkhejavAsAya0, jaisaMkhejavAsAuya0 kiM paJjataya0 apajjattaya0, goyamA! paJjattaya0 no apaJjatya0, jai paJjattaya0kiMsamaddiSTI0micchadiTTI0 sammAmicchadiTThI0?, goyamA!sammadiTThI0 nomicchadiTThI0 no sammAmicchadiDI0, jai sammadiTThI0 kiM saMjaya0 asaMjaya0 saMjayAsaMjaya?, goyamA! saMjaya0 noasaMjaya0 nosaMjayAsaMjaya0,jai saMjaya0 kiMpammattasaMjaya0 apammattasaMjaya0 goyamA! pamattasaMjaya0 no apamattasaMjaya0, jai pamattasaMjaya0 kiM iDipatta0 aNihipata0?, goyamA ! iDipattano aNiDipatta0 vayaNA vimANiyavvA AhArayasarIre samacauraMsasaMThANasaMThie, AhArayasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA?, goyamA! jahanneNaM desUNA rayaNI ukoseNaM paDipuNNA rynnii| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH teAsarIre NaM bhaMte ! kativihe patnatte?, goyamA! paMdhavihe pannatte, egidiyateyasarIre biticaupaca0 evaMjAva gevejassaNaMbhaMte! devassaNaMmAraNaMtiyasamugdhAeNaMsamohayassasamANassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA?, goyamA ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhabAhalleNaM AyAmeNaM jahanneNaM ahe jAvavijJAharaseDhIoukkoseNaMjAva aholoiyaggAmAo, uDDhuMjAva sayAivimANAI, tiriyaM jAva maNussakhettaM, evaMjAva anuttrovvaaiyaa|| evaM kammayasarIraMbhANiyavyaM / vR. 'kai NaM bhaMte' ityAdi kaNThyaM, navaramekendriyaudArikazarIramityAdI yAvatkaraNAd dvitricatuSpaJcendriyaudArikazarIrANipRthivyAghekendriyajalacarAdipaJcendriyabhedena prAgupadarzitajIvarAzikrameNa vAcyAni, kiya(ramityAha-'gabbhavakRtiye tyaadi| 'orAliyasarIrasse' tatrodAraM-pradhAnaMtIrthakarAdizarIrANi pratItyaathavorAlaM-vistarAlaM vizAlaM samadhikayojanasahapramANatvAtvanaspatyAdi pratItyaathavAurAlaM-svalpapradezopacitatvAt bahattvAcca bheNDavaditi, adhavA mAMsAsthipUyabaddhaMyaccharIraM tatsamayaparibhASayA urAlamiti, tacca taccharIraM ceti prAkRtatvAdorAliyaM zarIraM, tasyAvagAhante yasyAM sA'vagAhanA-AdhArabhUtaM kSetraM zarIrANAmavagAhanA zarIrAvagAhanAathavaudArikazarIrasyajIvasya audArikazarIrarUpAvagAhanA sA bhadanta! kemahAliyA-kimmahatIprajJaptA?,tatrajaghanyenAkulAsaMkhyeyabhAgaMyAvatpRthivyAdyapekSayA utkarSeNa sAtirekaM yojanasahamiti bAdaravanaspatyapekSayeti 'evaM jAva mANusse'tti iha evaM yaavtkrnnaadvgaahnaasNsthaanaabhidhaanprjnyaapnaikviNshtitmpdaabhihitgrntho'rthto'ymnusrnniiyH| . tathAhi-ekendriyaudArikasya pRcchA nirvacanaMcatadeva, tathApRthivyAdInAMcaturNA bAdarasUkSmaparyAptAparyAptAnAjaghanyata itkRSTazcAGgulAsaMkhyeyabhAgo, vanaspatInAMbAdaraparyAptAnAmutkarSataH sAdhikaM yojanasahanaM, zeSANAM tvamulAsaMkhyeyabhAga eva, dvitricaturindriyANAMparyAptAnAmutkarSato'- nukrameNa dvAdazayojanAni trINi gavyutAni catvAriceti, paJcendriyatirazcAM jalacarAmAMparyAptAnAM garbhajAnAM saMmUrchanajAnAM cotkarSato yojanasahalaM, evaM sthalacarANAM catuSpadAnAM saMmUrcchanajAnAM paryAptAnAM gavyUtapRthaktvaM garbhavyutkrAntikAnAM teSAM SaD gavyatAni uraHparisarpANAM garbhavyutkrAntikAnAM yojanasahanaM eSAmeva sammUrchanajAnAM yojanapRthaktvaM bhujaparisappANAM garbhajAnAM gavyUtapRthaktvaM sammUrchanajAnAM ca dhanuH-pRthaktvaM khacarANAM garbhajAnAM sammUrchanajAnAM ca dhanuHpRthaktvameva, tathA manuSyANAM garbhavayukkrAntikAnAM gavyUtatrayaM sampUrchanajAnAmaGgulAsaMkhyeyabhAgaH, eSa eva sarvatra jaghanyapade apryaaptpdeceti|| tathA 'kaivihe NamityAdi spaSTaM, navaraM vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM vividhaMviziSTaM vA kurvanti taditi vaikurvikamitivA, tatraikendriyavaikriyazarIraMvAyukAyasya paJcendriyavaikriyazarIraM nArakAdInAM evaM jAve'tyAderatidezAdidaMdraSTavyaM, yaduta 'jaiegidiyaveubbiyasarIrae kiM vAukAiyaegidiyaveubviyasarIrae avAukAiyaegidiyaveubviyasarIrae? , goyamA! vAukAiyaegidiyasarIraenoavAukAiya' ityAdinA'bhilApenAyamartho 6zyaH, yadi vAyoH ki sakSmasya bAdarasyavA?,bAdarasyaiva, yadi bAdarasya kiM paryAptakasyAparyAptakasya vA?, paryAptakasyaiva, yadi paJcendriyasya kiM nArasya paJcendriyatirazco manujasya devasya vA ?, gautam ! sarveSAM, taba nArakasya saptavidhasya paryAptakasyetarasya ca, yadi tirazcaH kiM sammUrchimasyaitarasyavA? itarasya,tasyApisaMkhyAtavarSAyuSaevaparyAptasya, tasyApicajalacarAdibhena trividhasyApi, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 samavAyAGgasUtram-246 tathA manuSyasya garbhajasyaiva, tasyApi karmabhUmijasyaiva, tasyApi saMkhyAtavarSAyuSaH paryAptakasyaiva, tathA devasyabhavanAvAsyAdeH, tatrAsurAderdazavidhasya paryAptakasyetarasya ca, evaM vyantarasyASTavidhasya jyotiSkasyapaJcavidhasya, tathAyadi vaimAnikasya kiMkalpopapannasyakalpAtItasya?, ubhayasyApi paryAptasyAparyAptasya ceti, tathA vaikriyaM bhadanta ! kiMsaMsthitaM?, ucyate, nAnAsaMsthitaM, tatra vAyoH patAkAsaMsthitaM, nArakANAM bhavadhAraNIyamuttaravaikriyaM ca huNDasaMsthitaM, paJcendriyatiryagmanuSyANAM nAnAsaMsthitaM, devAnAM bhavadhAraNIyasamacaturasrasaMsthAnasaMsthitamuttaravaikriyaM nAnAsaMsthitaM, kevalaM kalpAtItAnAM bhvdhaarnniiymev| tathA vaikriyazarIrAvagAhanA bhadanta ! kiMmahatI ?, gautama ! jadhanyato'mulAsaMkhyeyabhAgamutakarSataH sAtirekaM yojanalakSaM, vAyorubhayathA aGgulAsaMkhyeyabhAgaM, evaM nArakasya jadhanyena bhavadhAraNIyaM, utkarSataH paJcadhanuHzatAni, eSA ca saptamyAM, SaSTyAdiSutviyameva arddhArddhahIneti, uttaravaikriyatujadhanyataH sarveSAmapyaGgulasaMkhyeyabhAgamutkarSatazca nArakasyabhavadhAraNIyadviguNeti, paJcendriyatiracA yojanazatapRthaktvamutkarSataH, manuSyANAM tUtkarSataH sAtirekaM yojanAnAM lakSaM, devAnAM tu lakSamevottaravaikriyaM, bhavadhAraNIyA tu bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnAnAM sapta hastAH sanatkumAramAhendrayoH SaT brahmalAntakayoH paJca mahAzukrasahasrArayozcatvAra AnatAdiSu trayo graiveyakeSu dvAvanuttareSveka iti / anantaroktaM sUtra evAha-evaM jAva saNaMkumAre'tyAdi, evamiti-duvihe pannatteegindiyaityAdinApUrvadarzitakrameNa prajJApanoktaM vaikriyAvagAhanAmAnasUtraM vAcyaM, kiyahUramityAha-yAvatsana-kumAre ArabdhaM bhavadhAraNIyavaikriyazarIraparihAnimiti gamyaM tato'pi yAvadanuttarANi-anuttarasurasambandhIni bhavadhAraNIyAni zarIrANi yAni bhavanti teSAM ratnI raliH parihIyata iti, etadarthasUtraM bhavet tAvaditi, pustakAntare tvidaM vAkyamanyathApi dRzyate, tatrApyakSaraghaTanaitadanusAreNa kaaryeti| _ 'AhArayetyAdi sugama, navaraM eva'miti yathA pUrvaAlApakaH paripUrNa uccArita evamuttaratrApi, tathAhi 'jai maNussa'tti-jai maNurasAhAragasarIre kiM gabbhavatiyamaNussAhAragasarIre kiM samucchimamaNussAhAragasarIre?, goyamA ! gabbhavakkaMtiyamaNussAhAragasarIreno samucchimamaNussAhAragasarIre, jaigamavakkaMtiya0,' ityAdisarvamUhyaM 'jAva jai pamattasaMjayasammaddiTTipaJjattayasaMkhejjavAsAuyakammabhUmigabbhavakkaMtiyamaNussAhArasarIre' kiM iDDipattamapattasaMjayasammadiTThipajattasaMkhejavAsAuyakammabhUmigagabmavatiyamaNussAhAragasarIre aNiDipattapamattasaMjayasammadihipajjattayasaMkhejAvAsAuyakammabhUmigagabmavakkaMtiyamaNussAhAragasarIre ?, goyamA !' dvitIyasya niSedhaH prathamasya jAnujJA vaacyaa| etadevAha-vayaNA vibhANiyavva'tti sUcitavacanAnyapyuktanyAyena sarvANibhaNanIyAni, vibhAgenapUrNAnyuccAraNIyAnItyarthaH, 'AhArayatti AhAragasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pa0?, goyamA!' ityetat sUcitaM, 'jahannaNeNaM desUNA rayaNIti katham?, ucyate, tathAvidhapraya-lavizeSatastathArambhakadravyavizeSatazca prArambhakAle'pyuktapramANabhAvAt, na hIhaudArikAde-rivAGgulAsaMkhyeyabhAgamAtratA prArambhakAle itibhaavH| teyAsarIre NaM bhaMte'ityAdi, evaM yAvatkaraNAt prajJApanAsatkaikaviMzatitamapadoktA taijasazarIravaktavyatAiha vAcyA, sA ceyamarthataH-egidiyateyagasarIreNaMbhaMte! kitivihepa0?, goyamA! paMcavihe paNNate, taMjahA-puDhavIjAvavaNassaikAiyaegidiyateyagasarIre,' evaMjIvarAzi prarUpaNA'nusAreNa sUtraM bhAvanIyaM, yAvat 'savvaTThasiddhaganuttarovavAiyakappAtItave-mANiyadeva Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH paMcendiyateyagasarIre NaM bhaMte! kiMsaMThie ?, nAnAsaMThANasaMThie' yasya pRthivAdijIvasya yadaudArikAdizarIrasaMsthAnaM tadeva taijasasya kArmmaNasya ca, tathA jIvasya mAraNAntikasamudghAtagatasya kiyatI taijasI zarIrAvagAhanA ?, zarIramAtrA viSkambhabAhalyAbhyAmAyAmatastujadhanyenAGgulasyAsaMkhyeyabhAga utkarSata urddhamadhazca lokAntAllokAntaM yAvadekendriyasya, tatastatrotpattimaGgIkRtyeti bhAvaH, evaM sarveSAmevaikendriyANAM dvIndriyANAM tu AyAmata utkarSeNa tiryaglokAllokAntaM yAvatprAyastiryagaloke dvIndriyAditirazcAM bhAvAt / 165 nArakasya jaghanyato yojanasahasraM, kathaM ?, narakAtpAtAlakalazasya sahamAnaM kuDyaM bhittvA tatra matsyatayotpadyamAnasya, utkarSeNa tu adhaH saptamIM yAvat saptamapRthvInArakaM samudrAdimatsyeSUtpadyamAnaM pratItya, tiryak svayambhUraNaM yAvat UrdhvaM paNDakavanapuSkariNIM yAvat, yatasyayornAraka utpadyate, na parataH, manuSyasya lokAntaM yAvat / bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnadevAnAM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyatamabhAgaH svasthAna eva pRthivyAditayotpAdAt, utkarSatastu adhastRtIyapRthvIM yAvat tiryak svayambhUmaNabahirvedikAntaM UrdhvamISavyAgbhArAMyAvat, yata ete zubhaparyAptabAdareSveva pRthivyAdiSUtpadyante ato na parato'pIti, sanatkumArAdisahasrArAntadevAnAM tu jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaH, kathaM ?, paNDakavanAdipuSkariNIma-janArthamavatAre mRtasya tatraiva matsyatayotpadyamAnatvAt pUrvasambandhinIM vA manuSyopabhuktaciM pariSvajya mRtasya tadagarbhe samutpAdAditi, utkarSatastu adho yAvanmahApAtAlakalazAnAM dvitIyabhAgaH, tatra hi jalasadbhAvAnmatsyeSUtpadyamAnatvAt, tiryak svayambhUramaNasamudraM yAvat, UrdhvamacyutaM yAvat, tatra hi saGgatikadevanizrayA gatasya mRtvehotpadyamAnatvAditi / AnatAdInAmacyutAnAM tu jaghanyato'GgulAsaMkhyeya bhAgaH, kataM ?, ihAgatasya maraNakAlaviparyastamatermanuSyopabhuktayimapyabhiSvajya mRtasya tatraivotpatteriti, utkarSatastadho yAvadadholokagrAmAn tiryaGgamanuSyakSetra UrdhvamacyutavimAnAni yAvat manuSyeSvevotpadyante iti bhAvanA tathaiva kAryA, graiveyakAnuttaropapAtikadevAnAM jaghanyato vidyAdhara zreNIM yAvat utkarSato'dho yAvadadholokagrAmAn tiryaGganuSyakSetraM UrdhvatadvimAnAnyeveti, evaM kArmmaNasyApyavagAhanA dRzyA samAnatvAdeva tayoriti / uktArthameva sUtrAMzamAha-'gevejjagasya Na' mityAdi / anantaraM zarIriNAmavagAhanA dharmma ukto'dhunA tvavadhidharmapratipAdanAyAha 119 11 bheya visayasaMThANe abhitara bAhire ya desohI / ohissa buDhihANI paDivAI ceva apaDivAI // dvAragAthA, tatra bhedo'vadhervaktavyo, yathA dvividho'vadhirmavati-bhavapratyayaH kSAyopazamikazca, tatra bhavapratyayo devanArakANAM kSAyopazamiko manuSyatirazcAmiti, tathA viSayo-gocaro'vadhervAcyaH, saca caturddhA dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca tatra dravyato jaghanyena tejobhASayoragrahaNaprAyogyAni dravyANi jAnAti, utkarSatastu sarvamekANukAdyanantANukAntaM rUpidravyajAtaM jAnAti, kSetraM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaM jAnAti utkarSato'saMkhyeyAnyaloke lokamAtrANi khaNDAni jAnAti, kAlaM jaghanyata AvalikAyA asaMkhyeyabhAgamatItamanAgataM ca jAnAti, utkarSataH saMkhyAtItA utsarpiNyavasarpiNIrjAnAti, bhAvato jaghanyataH pratidravyaM caturo varNAdIn utkarSataH Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 samavAyAGgasUtram-246 pratidravyamasaMkhyeyAn sarvadravyApekSayA tvnntaaniti| tathA saMsthAnamavavervAcyaM, yathA nArakANAM taprAkAro'vadhi palyAkAro bhavanapatInAM paDahAkArovyantarANAM jhallAkRtijyortiSkANAMmRdaGgAkArAH kalpopapannAnAMpuSpAvalIracitazikhara caGgeryAkAro graiveyakAnAM kanyAcolakasaMsthAno'nuttarasurANAM lokanAlyAkRtirityarthaH, tiryamanuSyANAM tunAnAsaMsthAna iti, tathA abbhitara'tti ke avadhiprakAzitakSetrasyAbhyantare vartante iti vAcyaM, yathA neraiyadevatitthaMkarAyaohissa'bAhirAhuMtI'tyAdi, tathA bAhire yatti ke'vadhikSetrasya bAhyAbhavantIti vAcyaM, tatra zeSAjIvA bAhyAvadhayo'bhyantarAvadhayazca bhavanti, tathA 'desohitti avadhiprakAzyavastuno dezaprakAzIavadhirdezAvadhisakeSAMbhavatItivAcyaM, tadviparItastusavidhiH tatra manuSyANAM ubhayamanyeSAM dezAvadhireva, yataH sarvAvadhi kevalajJAnalAbhapratyAsattAvevotpadyata iti, tathA'vadhevRddhiAnizca vAcyA, yo yeSA bhavati, tatra tiryagmanuSyANAM varddhamAno hIyamAnazca bhavati,zeSANAmavasthita eSa tatra varddhamAno'GgulAsaMkhyeyabhAgAdi dRSTvA bahu bahutaraM pazyati virItastuhIyamAnaiti, tathA pratipAtIcApratipAtI cAvadhirvAcyaH, tatrotkarSatolokamAtraH pratipAtyataH paramapratipAtI, tatrabhavapratyastaMbhavaMyAvanna pratipatati, kSAyopazamikastUbhayatheti / etadeva darzayati mU. (247) kaivihe NaM bhaMte ! ohI pannacA?, goyamA! duvihA pannattA bhavapaJcaie ya khaovasamie ya, evaM savvaM ohipadaM bhANiyavvaM / vR. 'kaivihe ityAdi, atrAvasareprajJApanAyAstrayazittamaMpadamanyUnamadhyeyamiti, antaramupayogavizeSaHkSAyopazamiko jIvaparyAyaH ukto'dhunAsa evaudayiko vedanAlakSaNo'bhidhIyate mU. (248) sIyA ya davva sArIra sAyA taha veyaNA bhave dukkhaa| abbhuvagamavakkamiyA nIyAe ceva aniyaae|| vR. 'sIyA ityAdi dvAragAthA, tatra 'sIyA yatti cazabdo'nuktasamuccaye tena trividhA vedanA-zItA uSNA zItoSNA ceti, tatra zItAmuSNAM ca vedayanti nArakAH, zeSAstrividhAmapi, 'davvetti upalakSaNatvAccaturvidhA vedanA dravyAdibhedena, tatra pudgaladravyasambandhAt dravyavedanA nArakAdhupapAtakSetrasambandhAt kSetravedanAnArakAdyAyuHkAlasambandhAt kAlavedanA vedanIyakarmodayAdbhAvavedanA, tatra nArakAdayo vaimAnikAntAzcaturvidhAmapivedanAMvedayantIti, tathA sArIra'tti trividhA vedanA zArIrI mAnasI zArIramAnasI ca, tatra saMjJipaJcendriyAH sarve trividhAmapiitaretu zArIrIbheveti, tathA 'sAya'tti trividhA vedanA-sAtA asAtA sAtasAtA ceti, tatra sarve jIvAH trividhAmapi vedyntiiti| 'taha veyaNA bhave dukkha'tti trividhA vedanA-sukhA duHkhA sukhaduHkhA ceti, tatra sarve'pi trividhAmapi vedayanti, navaraM sAtAsAtayoHsukhaduHkhayozcAyaM vizeSaH-sAtAsAte krameNodayaprAptavedanIyakarmapudgalAnubhavalakSaNe sukhaduHkhe tupareNa udIryamANavedanIyakAnubhavalakSaNe, tathA 'abbhuvagamuvakkamiya'tti dvidhA vedanA-AbhyupagamikI aupakramikI ceti, tatrAdyAmabhyupagamato vedayanti jIvA yathA sAdhavaH ziroluJcanabrahmacaryAdikAM dvitIyA tu svayamuddIrNasyodIraNAkaraNena vodayamupanItasya vedanIyasyAnubhavataH, tatrapaJcendriyatiryamanuSyA dvividhAmapizeSAstvIpakramikImeva vedayantIti, tathA 'nAyAe ceva aniyAe'tti dvividhA vedanA, tatra nidayAAbhogataH anidayA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 167 tvanAbhogataH, tatra saMjJina ubhayato'saMtrinastvanidayeti, etddvaarvivrnnaay| mU. (249) neraiyA NaM bhaMte ! kiM sItaM veyaNaM ceyaMti usiNaM veyaNaM veyaMti sItosiNa veyaNaM veyaMti?, go0 ! neraiyA0 evaM ceva veyaNApadaMbhANiyavvaM kaiNaMbhante! lesAo paM0?, go0 ! chalesAo paM0, taM0-kiNhA nIlA kAU teU pamhA sukkA, evaM lesApayaM bhANiyavvaM / vR. 'neraiyANa'mityAdi, ihAvasare prajJApanAyAH paJcatriMzattamaM vedanAkhyaM padamadhyeyamiti antaraM vedanA prarUpitA, sAca lezyAvataeva bhavatIti lezyAprarUpaNAyAha-'kaiNaMbhaMte ityAdi, iha sthAne prajJApanAyAH saptadazaMSaDuddezaka lezyAbhidhAnaM padamadhyetavyaM, taccAsmAbhiratibahutvAdarthato'pi na likhitamiti tata evAvadhAraNIyamiti / anantaraM lezyA uktAH, salezyA eva cAhArayantItyAhAraprarUpaNAyAha-'anaMtarA yetyAdidvArazlokamAha, tatra-- mU. (250) anaMtarA ya AhAre AhArAbhogaNA iy| poggalA neva jANaMti, ajjhavasANe ya smmtte|| vR. 'anaMtarA ya AhAre'tti anantarAzca-avyavadhAnAcAhAraviSaye anantarAhArA jIvA vAcyA ityarthaH, tathA''hArasyAbhogatA, apiceti vacanAdanAbhogatAca vAcyA, tathA pudgalAna jAnantyeva evakArAnapazyantIti caturbhaGgI sUcitA, tathA adhyavasAnAni samyaktvaMcavAcyamiti, tatrAdyadvArArthamAha - mU. (251) neraiyANa bhaMte! anaMtarAhAra tao nivvattaNayA tao pariyAiyaNayA tao pariNAmaNayAtao pariyAraNayAtaaupacchA vikubvaNayA?, haMtA bhA0! evaM AhArapadaMbhANiyadhvaM vR. 'neraie'tyAdi, 'anantarAhAra'tti upapAtakSetraprAptisamaya evAhArayantItyarthaH 'tato nivvattaNayA ititataH zarIranirvRtti, tato pariyAiyaNaya'tti tataH paryAdAnamaGgapratyaGgai samantAtpA (dAdA)namityartha, tatopariNAmaya'tti tataHzabdAdiviSayopabhogaityarthaH 'tatopacchA viuvvaNaya'tti tataH pazcAdvikriyAnAnArUpA ityarthaH, hantA gautama !,evametaditi bhAvaH, evaM sarveSAM paJcendriyANAM vaktavyaM, navaraM devAnApUrvavikurvaNA pazcAtparicAraNA zeSANAMtupUrvaM paricAraNA pazcAvikurvaNA, ekendriyAdInAmapyevaMprazne, nirvacane tuyatra vaikriyasambhavo nAsti tatra vikurvaNA niSedhanIyeti / 'evamAhArapayaMbhANiyavvaM ti yathA''dyadvArasya prazna uktastathA taduttaraM zeSadvArANi ca bhaNabhiH prajJApanAyAzcatustriMzattamaMparicAraNApadAkhyaMpadamiha bhaNitavyamiti,idaMcAtrAhAravicArapradhAnatayA AhArapadamuktamiti, tatpunarevamarthatastatra 'AhArAbhogaNAiya'tti etasya vivaraNa-nArakANA kimAbhoganivartita AhAro'nAbhoganirvatito vA?, ubhayathApIti nirvcnN| evaM sarveSAM navaramekendriyANAmanAbhoganirvartita eveti, tathA 'poggalA neva jANaMti'tti asyArtha-nArakAyAnpudgalAn AhArayanti tAnavadhinApina jAnanti aviSayatvAttadavadhesteSAM, napazyanticakSuSA'pilomAhAratvAt teSAM, evamasurAdayIndriyAntAH, kevalaMekendriyAanAbhogAhAratvAdvitrIndriyAzcamatyajJAnitvAnnajAnanti cakSurindriyAbhAvAcana pazyantIti, caturindriyAstu cakSusadbhAve'pi matyajJAnitvAt prakSepAhAraM na jAnanti, cakSuSApi na pazyanti, tathA ta eva lomAhAramAzritya najAnanti na pazyantItivyapadizyate, cakSuSo'viSayatvAttasya, paJcendriyatiryaJco manuSyAzca kecijAnantipazyanti cAvadhijJAnAdiSuyuktAHlomAhAraprakSepAhArAcca, tathA'nye jAnanti na pazyanti lomAhAraMjAnantyavadhinA na pazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti pazyanti, tatra na Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtram-251 jAnanti prakSepAhAraM matyajJAnitvAtpazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti na pazyanti lomAhAraM niratizayatvAditi / vyantarajyotiSkA nArakavat, vaimAnikAstu ye samyagdRSTayaste jAnanti viziSTAvadhitvAt pazyanti cakSuSo'pi viziSTatvAt, mithyAdRSTyastu na jAnanti na pazyanti, pratyakSaparokSajJAna-yosateSAmaspaSTatvAditi, tathA ajjhavasANe yatti dvAraM, nArakAdInAMprazastAprazastAnyasaMkhyeyAnya-dhyavasAyasthAnAnIti, tathA 'saMmatte'tti dvAraM, tatra nArakAH kiM samyaktvAbhigamino mithyAtvAbhi-gaminaH samyaktvamithyAtvAbhigaminazceti, trividhA api, evaM sarve'pi, navaramekendriyavikalendriyA mithyAtvAbhigamina eveti / anantaramAhAraprarUpaNA kRtA AhArAzcAyurbandhavatAmeva bhavatItyAyurbandhaprarUpaNAyAha mU. (252) kaivihe gaM bhaMte! Augabanthe pannatte? goyamA! chavihe Augabandhe pa0, taMjahA-jAinAmanihattAue gatinAmanihattAue ThiinAmanihattAue paesanAmanihattAue anubhAganAmanahattAue ogaahnnaanaamnihttaaue| neraiyANaMbhaMte! kaivihe Augabandhe pannatte?, goyamA! chabihe pannatte, taMjahA-jAtinAma0 gainAma0 ThiinAma0 paesanAma0 aNubhAganAma0 ogAhaNAnAma0 evaMjAva vemANiyANaM / nirayagaINaMbhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM pa?, goyamA! jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM bArasa muhutte evaM tiriyagaI maNussagaI devgii| siddhigaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA sijjhiNayAe pannattA?, goyamA! jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM chammAse, evaM siddhivajjA uvvttttnnaa| . imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM?, evaM uvavAyadaMDaobhANiyabvo uvaTTaNAdaMDaoya, neraiyANaMbhaMte! jAtinAmanihattAugaMkati Agarisehi paMgaraMti?, go0 siya 1 siya 2-3-4-5-6-7 siya aThThahiM, no ceva NaM nvhiN| . evaM sesANavi AugANi jAva vemaanniytti| vR. kahavihe tyAditatrAyuSobandhaniSeka AyurbandhaH, niSekaJcapratisamayaMbahuhInahInatarasya dalikasyAnubhavanArthaM racanA, nidhattamapIha niSeka ucyate, ata evAha-'jAinAmanidhattAue, jAtinAmnA saha nidhattaM-niSiktamanubhavanArthaM bahvalpAlpatarakrameNa vyavasthApitamAyurjAtinAmanidhattAyuH,atha kimarthajAtyAdinAmakarmaNA''yurvizeSyate?, AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArthaM, yasmAtrarakAdhAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayobhavati, nArakAdibhavopagrAhakaMcAyureva, ysmaadkhyaaprjnyptyaamuktN| "neraie NaM bhaMte ! neraiesu uvavajjai aneraie neraiesu uvavajjai ?, goyamA ! neraie neraiesuuvavajjaino aneraieneraiesuuvavajaI"etaduktaM bhavati-nArakAyuHprathamasamayasaMvedanakAla eva nAraka ityucyate, tatsahacAriNAM ca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti, tathA 'gatinAmanidhattAue'tti gatirikagatyAdi tallakSaNaM nAmakarma tena saha nidhattaM-niSiktamAyurgatinAmanidhattAyuH, tathA ThiinAmanidhattAuetti sthitiryatsthAtavyaM tena bhAvenAyurdalikasya saiva nAmaH-pariNAmodharmaityarthaH sthitinAma, gatijAtyAdikarmaNAMcaprakRtyAdibhedena caturvidhAnAM yaH sthitirUpo bhedastat sthitinAma tena saha nidhattamAyuH sthitinAmanidhattAyuriti, tathA - ___ 'paesanAmanidhattAue'ttipradezAnAM-pramitaparimANAnAmAyuHkarmadalikAnAMnAma-pariNAmo mational Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 yaH tathA''tmapradezeSu sambandhanaM sa pradezanAma jAtigatyavagAhanAkarmmaNAM vA yatpradezarUpaM nAmakarmma tatpradezanAma tena saha nidhattamAyuH pradezanAmanidhattAyuriti, tathA 'anubhAganAmanidhattAue' tti anubhAgaH - AyuSkarmadravyANAM tIvrAdibhedo rasaH sa eva tasya vA nAmaH pariNAmo'nubhAganAma athavA gatyAdInAM nAmakarmaNAmanubhAgabandharUpo bhedo'nubhAganAma tena saha nidhattamAyuranubhAganAmanidhattAyuriti / tathA 'ogAhaNAnAmanidhattAue' tti avagAhate jIvo yasyAM sA'vagAhanAzarIramaudA- rikAdipaJcavidhaM tatkAraNaM karmApyavagAhanA tadrUpaM nAmakarmmAvagAhanAnAma tena sahanidhattamAyurava- gAhanAnAmanidhattAyuriti // 'neraiyANa' mityAdi spaSTaM / anantaramAyurbandha ukto'dhunA baddhAyuSAM nArakAdigatiSUpapAto bhavatIti tadvirahakAlaprarUpaNAyAha- 'nirayagaI Na' mityAdi kaNThayaM, navaraM yadyapi ratnaprabhAdiSu caturvizatimuhUrttAdivirahakAlo, yathoktaM'cavIsa muhuttA satta ahoratta tahaya pannarasA / mAso ya do ya cauro chammAsA virahakAlotti // 119 11 samavAyaH prakIrNakAH - tathApi sAmAnyagatyapekSayA dvAdaza muhUrttA uktAH, tathA evaMkaraNAdyattiryaGganuSyagatyoH sAmAnyena dvAdaza muhUrtA uktAH tadgarbhavyutkrAntikApekSayA, daivagatau tu sAmAnyata eva, 'siddhivajjA uvvaTTaNeti nArakAdigatiSu dvAdazamuhUrtI virahakAla udvarttanAyAmiti, siddhAnAM tadvarttanaiva nAsti, apunarAvRttitvAtteSAmiti, 'imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavANaM pannattA ?, evaM uvavAyadaMDao bhANiyavvo' tti, sa cAyaM - "goyamA ! jahanneNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM cauvIsaM muhuttAI' anenAbhilApena zeSA vAcyAH, tathAhi - 'sakkarappabhAe NaM ukkoseNaM satta iMdiyANi vAluyappabhAe addhamAsaM paMkappabhAe mAsaM dhUmappabhAe do mAsA tamappabhAe cauro mAsA AhesattamA chamAsa' tti asurakumArA 'cauvIsai muhuttA' eva jAva thaNiyakumArA, puDhavikAiyA avirahiyA uvacAeNaM evaM sesAvi, beiMdiyA aMtomuhuttaM, evaM teiMdiyacauriMdiyasaMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyAvi gavbhavakkaMtiyatiriyA maNuyA ya bArasa muhuttA saMmucchimamaNussA cauvIsaI muhuttA virahiA uvavAeNaM, vaMtarajoisiyA cauvIsaM muhuttAI / evaM sohammIsANevi, sakumAre nava dinAI vIsA ya muhuttA, mAhiMde bArasa divasAIM dasa muhuttA baMbhaloe addhatevIsaM rAiMdiyAI laMtae paNayAlIsaM mahAsukke asII sahassAre diNasayaM ANae saMkhejjA mAsA evaM pANaevi AraNe saMkhejjA vAsA evaM accuevi gevejjapatthaDesu tisu kameNa saMkhejjAI vAsasayAI vAsasahassAI vAsasayasahassAiM vijayAisu asaMkhejjaM kAlaM, savvaTTasiddhe patiovamassAsaMkhejjaibhAgaM 'ti 'evaM uvaTTaNAdaMDaovi 'tti / " upapAta udvarttanA cAyurbandhe eva bhavatItyAyurbandhe vidhivizeSaprarUpaNAyAha- 'neraie'tyAdi kaNThyaM, navaraM AkarSo nAma karmapudgalopAdAnaM yathA gauH pAnIyaM pibantI bhayena punaH punaH AvRhati, evaM jIvo'pi tIvreNAyurvandhAdhyavasAnena sakRdeva jAtinAmanidhattAyuH prakaroti, mandena dvAbhyAmAkarSAbhyAM mandatareNa tribhirmmandatamena caturbhiH paJcabhiH SaDabhiH saptabhiraSTAbhirvA na punarnavabhiH, evaM zeSANyapi / 'AugANi 'tti gatinAmanidhattAyurAdIni vAcyAni yAvadvaimAnikA iti, ayaM caikAdyAkarSaniyamo jAtyAdinAmakarmaNAmAyurvandhakAla eva vadhyamAnAnAM zeSakAlamAyurbandhaparisamApteruttarakAlamapi bandho'styeva, eSAM dhruvavandhinInAMca jJAnAvaraNAdiprakRtInAM pratisamayameva bandhanirvRttirbhavati, etAstu parAvRtya badhyanta iti / 4 112 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 samavAyAGgasUtram-252 anantaraM jIvAnAmAyurvandhaprakAra ukto'dhunA teSAmeva saMhananasaMsthAnavedaprakAramAha mU. (253) kaivihe gaMbhaMte! saMghayaNe pannatte?, goyamA! chavvihe saMghayaNe pannatte, taMjahAvairosabhanArAyasaMghayaNe risabhanArAyasaMghayaNe nArAyasaMghayaNe addhanArAyasaMghayaNe kIliyAsaMghayaNe chevtttthsNghynne| neraiyA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNI?, goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI neva aTThi neva chirA neva pahAraje poggalA aNiTThA akaMtA appiyA aNAejA asubhA amaNunnA amaNAmA amaNAbhirAmA te tesiM asaMghayaNattAe prinnmNti| asurakumArA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNA pannattA?, goyamA! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI nevaTThI neva chirA neva pahArU je poggalA iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA maNAbhirAmA te tesiM asaMghayaNattAe pariNamaMti, evaM jAva thaNiyakumArANaM. / puDhavIkAiyA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNI pannattA?, goyamA ! chevaTThasaMghayaNI pa0, evaM jAva saMmucchimapa- cindiyatirikkhajoNiyatti, gabbhavakkaMtiyA chabvihasaMghayaNI, saMmucchimamaNassA chevaTThasaMghayaNI gabbhavatiyamaNussA chavihe saMghayaNe pa0, jahA asurakumArA tahA vANamaMtarajoisiyavemANiyA y| kaivihe NaM bhaMte ! saMThANe pannate?, goyamA ! chavihe saMThANe pa0, taM0 -samacauraMse 1 niggohaparimaNDale 2 sAie 3 vAmaNe 4 khuje 5 huMDe 6, neraiyA NaM bhaMte ! kiMsaMThANI pa0?, goyamA! huMDasaMThANI pa0, asurakumArA kiMsaMThANI pa0?, goyamA ! samacauraMsasaMThANasaMThiyA pa0, evaM jAva thaNiyakumArA, puDhavI masUrasaMThANa pa0, AU thibuyasaMThANA pa0, teU sUikalAvasaMThANA pa0, vAU par3AgAsaMThANA pa0, vaNassaI nANAsaMThANasaMThiyA pannattA, veiMdiyateiMdiya-cauridiyasaMmucchimapaMcediyatirikkhA huMDasaMThANA pa, gabbhavakkaMtiyAchavvihasaMThA saMmucchimamaNussA huMDasaMThANasaMThiyA pannattA, gabbhavatiyANaM maNussANaMchavihA saMThANApannattA jahA asurakumAra tahA vaannmNtrjoisiyvemaanniyaavi| vR. 'kaivihe NamityAdi, daNDakatrayaM kaNThyaM, navaraM saMhananamasthibandhavizeSaH, markaTasthAnIyamubhayoH pArzvayorasthi nArAcaMRSabhastupaTTaH vajaM kIlikA, vajrazca RSabhazca nArAcaM cayatrAstitadvajarSabhanArAcasaMhananaM, markaTapaTTakIlikAracanAyuktaH prathamo'sthibandhaHmarkaTapaTTAbhyAM dvitIyaH markaTayuktastRtIyaH markaTakaikadezabandhanadvitIyapArzvakIlikAsambandhazcaturthaH aGgulidvayasaMyuktasya madhyakIlikaiva dattA yatra tatkIlikAsaMhananaM paJcamaM yatrAsthIni carmaNA nikAcitAni kevalaM tatsevArta, snehapAnAdInAM nityaparizIlanA sevA tayA RtaM vyAptaM sevArtam SaSThaM, chaNhaM saMghayaNANaMasaMghayaNe'ttiuktarUpANAMSaNNAM sNhnnaanaamnytmsyaapybhaavenaasNhninHasthisnycyrhitaaH| ___ ata evAha-'nevaTThI'naivAsthInitaccharIrake neva chira'tti naivazirA-dhamanyaH 'nevaNhArutti naiva snAyUnItikRtvA saMhananAbhAvaH, tatsahitAnAM hipracuramapi duHkhaM na bAdhAvidhAyi syAt, nArakAstvatyantazItAdivAdhitA iti, na cAsthisaJcayAbhAvezarIraMnopapIDayate, skandhavattadupapatteH, ataevAha-'jepoggale'tyAdi, yepudgalA aniSTAH-avallabhAH sadaivaiSAMsAmAnyena tathAakAntAakamanIyAH sadaiva tadbhAvena tathA apriyA-dveSyAH sarveSAmeva tathA'zubhAH-prakRtyasundaratayA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 171 amanojJA-amanoramAH kathayApi tathA amanaHApA-na manaHpriyAzcintayApi te evaMbhUtAH pudgalAsteSAM-narakANAM 'asaMghayaNattAetti asthisaJcayavizeSaritazarIratayA prinnmNti| 'kaivihe NaM bhaMte ! saMThANe'tyAdi, tatra mAnonmAnapramANAni anyUnAnyanatiriktAni aGgopAGgAnicayasmin zarIrasaMsthAne tatsamacaturanAsaMsthAnaMtathA nAbhitaupari sarvAvayavAzraturAlakSaNA'visaMvAdino'dhastu tadanurUpaM yanna bhavati tatryagrodhasaMsthAnaM tathA nAbhito'dhaH sarvAvayavAzcaturAlakSaNAvisaMvAdino yasyopari ca yattadanurUpaM na bhavati tatsAdisaMsthAnaM, tathA grIvA hastapAdAzca samacatumnA lakSaNayuktA yatra saMkSiptaM vikRtaM ca madhye koSThaM tat kubjasaMsthAnaM, tathA yallakSaNayuktaM koSThaM caturalakSaNApetaM grIvAdyavayavahastapAdaM ca tadvAmanaM, tathA yatra hastapAdAdyavayavAH bahuprAyAH pramANavisaMvAdinazca tadbhuNDamityucyate / mU. (254) kaivihe NaM bhaMte ! vee pa0?, goyamA ! tivihe vee pa0, taM0 itthIvee purisavee napuMsavee, neraiyA NaM bhaMte ! kiM itthIveyA purisaveyA napuMsagaveyA pa0?, goyamA! no itthI0 no puMvee napuMsagaveyA pa0, asurakumArA NaM bhaMte ! kiM itthI0 purisa0 napuMsagaveyA ?, goyamA! itthI0 purisaveyA no napuMsagaveyA jAva thaNiyakumArA, puDhavIAU teU vAU vaNassaI biticauridiyasaMmucchimapaMciMdiyatirikkhasaMmucchimamaNussA napuMsagaveyA gabbhavatiyamaNussA paMciMdiyatiriyA ya tiveyA, jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA joiisiyvemaanniyaavi| vR. 'kaivihe vee' tyAdi, tatra strIvedaH-puMskAmitA puruSavedaH-strIkAmitA napuMsakavedaHstrIpuMskAmiteti, eteca pUnarvoditAarthAsamavasaraNasthitena bhagavatAdezitA iti samavasaraNavaktavyatAmAha - mU. (255) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kappassa samosaraNaM neyabvaM jAva gaNaharA sAvaccA niravacA vocchiNA jaMbuddIve NaMdIve bhArahe vAse tIyAe ussappiNIe satta kulagarA hotthA tN0| vR. 'teNaMkAleNaMteNaMsamaeNakappassa samosaraNaM neyavyaM' ihaNArauvAkyAlaGkArArthoataste itiprAkRtatvAt tasmin kAle sAmAnyena duSSamasuSamAlakSaNetasmin samaye viziSTe yatra bhagavAnevaM viharati smeti 'kappassa samosaraNaM neyavya'ti ihAvasare kalpamASyakrameNa samavasaraNavaktavyatA'dhyeyA, sA cAvazyakoktAyA na vyatirityate, vAcanAntare tu paryuSaNAkalpoktakrameNetyabhihitaM, kiyaGkaramityAha-'jAva gaNe'tyAdi, tatra gaNadharaH paJcamaH sudharmAkhyaH sApatyaH zeSA nirapatyAH-avidyamAnaziSyasantataya ityarthaH 'vocchinna'tti siddhA iti, tathAhi - // 1 // 'parinivvuyA gaNaharA jIyante nAyae nava jaNA u| indabhUi suhammo ya rAyagihe nivvue vIre / / mU. (256) mittadAme sudAme ya, supAse ya syNpbhe| vimalaghose sudhose ya, mahAghose ya sattame / / vR.ayaMca samavasaraNanAyakaH kulakaravaMzotpanno mahApuruSazceti kulakarANA varapuruSANAM ca vaktavyatAmAha mU. (257) jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tIyAe osappiNIe dasa kulagarA hotthA, taM0 mU. (258) saMyajale sayAU ya, ajiyaseNe anaMtaseNe y| kajaseNe bhImaseNe mahAbhIseNe ya sattame / daDharahe dasarahe syrhe| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 samavAyAGgasUtram-259 mU. (259) jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe samAe satta kulagarA hotthA, tNjhaa|| mU. (260) paDhamettha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto paseNaIe marudeve ceva nAbhI y|| mU. (261) etesiNaM sattaNhaM kulagarANa satta bhAriA hotthA, taMjahAmU. (262) caMdasajA caMdakaMtA surUvapaDirUva cakkhukaMtA y| sirikatA marUdevI kulagarapattINa naamaaii| mU. (263) jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe cauvIsaM titthagaraNaM piyaro hotthA, taMjahAmU. (264) nAmI ya jiyasattu ya jiyArI saMvare iya, mehe dhare paiDhe ya mahaseNe yakhattie / mU. (265) suggIve daDharahe viNhU vasupUje ya khttie| kayavammA sIhaseNe bhANU vissasaNe iy| mU. (266) sUre sudaMsaNe kuMbhe sumittavijae samuddavijaya y| rAyA ya AsaseNe ya siddhatyecciya khttie| mU. (267) uditodiyakulavaMsA visuddhavaMsA guNehi uvveyaa| titthappavattayANaM ee piyaro jiNavarANaM / mU. (268)jaMbUddIveNaMdIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthagarANaM mAyaro hotthA taMjahAmU. (269) marUdevI vijayA sena siddhatyA maMgalA susImA y| - puhavI lakhaNA rAmA naMdA viNhU jayA saamaa|| mU. (270) sujasA suvvaya airA siriyA devI pabhAvaI pumaa| / vappA sivA ya vAmAtisalA devI ya jiNamAyA / / mU. (271) jaMbUddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthagarA hotthA, taMjahA-usabha? ajiya 2 saMbhava 3 abhinaMdana 4 sumai 5 paumappaha 6 supAsa 7 caMdappama 8 suvihipuSpadaMta 9 sIyala 10 sijaMsa 11 vAsupujja 12 vimala 13 anaMta 14 dhamma 15 saMti 16 kuMthu 17 ara 18 malli 19 munisuvvaya 20 nami 21 nemi 22 pAsa 23 vaDDamANo 24 ya, eesiMcauvIsAe titthagarANaM cauvvIsaM puvvabhavayA nAmadheyA hotthA, tNjhaa| mU. (272) 'paDhametya vairanAbhe vimale taha vimalavAhaNe cev| tatto ya dhammasIhe sumitta taha dhammamitte ya / bhU. (273) suMdarabAhu taha dIhabAhu jugabAhu laThThabAhU y| __dinne ya iMdadatte suMdara mAhiMdare caiv|| mU. (274) sIharahe meharahe ruppI asuMdasaNe va boddhvve| tatto ya naMdaNe khalu sIhagirI veva vIsaime / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH pU. (275) adInasattu saMkhe sudaMsaNe naMdane ya boddhavve / osappiNIe ee, titthakarANaM tu puvvabhavA // mU. (277) mU. (278) mU. (276) eesiM cauvvIsAe titthakarANaM cauvvIsaM sIyAo hotyA, taMjahA-sIyA sudaMsaNA suppabhA ya siddhattha suppasiddhA ya / vijayA ya vejayaMtI jayaMtI aparAjiyA caiva // aruNappabha caMdappabha sUrappaha aggi sappabhA ceva / vimalA ya paMcavaNNA sAgaradattA ya nAgadattAya // abhayakara nivvuikA manoramA taha manoharA ceva / devakurUttarakurA visAla caMdaSpabhA sIyA // mU. (279) vR. 'jaMbuddIve' ityAdi, sugamaM / pU. (280) 173 eAo sIAo savvesiM ceva jiNavariMdANaM / savvajagavacchalANaM savvougasubhAe chAyAe / vR. tathA 'savvougasubhayAe chAyAe 'tti sarvartukayA sarveSu zaradAdiSu RtuSu sukhadayA chAyayA-prabhayA AtapAbhAvalakSaNayA yuktA iti zeSaH / bhU. (281) puvvi okkhattA mANusehiM sAhaDa romakUvehiM / pacchA vahati sIaM asuriMdasuriMdanAgiMdA / / vR. tathA 'sA haTTharomakUvehiM' ti sA zibikA yasyA jino'dhyArUDhaH hRSTaromakUpaiHuddhuSitaromabhirityarthaH / mU. (282) calacavala kuMDaladharA sacchaMdaviubviyAbharaNadhArI / suraasuravaMdiANaM vahati sIaMjiNaMdANaM // vR. tathA 'calacavalakuMDaladhara'tti calAzca te capalakuNDaladharAzceti vAkyaM, tathA svacchandenasvarucyA vikurvitAni cAnyAbharaNAni mukuTAdIni tAni dhArayanti ye te tatheti / mU. (283) purao vahaMti devA nAgA puNa dAhiNammi pAsammi / paJcacchimeNa asurA garulA puNa uttare pAse // vR. tathA asurendrAdaya iti yogaH 'garula' tti garuDadhvajAH suparNakumArA ityarthaH / pU. (284) usabhI a viNIyAe bAravaIe ariTThavaranemI / avasesA titthayarA nikkhaMtA jammabhUmIsu / savvevi egadUseNa niggayA jinavarA cauvvIsaM / na ya nAma annaliMge na ya gihiliMge kuliMge ya / / pU. (285) vR. 'tathA savvevi ekadUseNa niggayA jinavarA cauvvIsaM / na ya nAma annaliMge naya gihiliMge kuliMge y| tti 'dUseja' tti ekena vastrendrasamappiMtena nopadhibhUtena yuktA niSkrAntA ityarthaH na cAnyaliGge- sthavirakalpikAdiliGgena tIrthakaraliGga evetyarthaH, kuliGge- zAkyAdiliGge / pU. (286) ekko bhagavaM vIro pAso mallI ya tihi tihi saehiM / bhagavaMpi vAsuputro chahiM purisasaehiM nikkhato / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 samavAyAGgasUtram-287 mU. (287) uggANaM bhogANaM rAiNNAM ca khattiyANaM ca / cauhi sahassehiM usabho sesA u sahassaparivArA / / mU. (288) sumaittha nicca bhatteNa niggao vAsupuJja cottheNaM / pAso mallIya aTTameNa sesA uchaTeNaM / / vR. sumAtiratra nityamakaunAnupoSito niSkrAnta ityarthaH mU (289) eesiMNaMcauvvIsAe titthagarANa cauvvIsaM paDhama bhikkhAdAyArohotyA, tN0| mU. (290) sijaMsa baMbhadatte suriMdadatte ya iMdadatte y| paume ya somadeve mAhide taha somadatte y|| mU(291) pusse punavvasU puNNanaMdasunaMde jaye ya vijaye y| tatto ya dhammasIhe sumitta taha vaggasIhe a| mU. (292) aparAjiya vissaseNe vIsaime hoi usabhaseNe y| dinne varadatte dhane bahule ya aanupuviie| ee visuddhalesA jinavarabhattIi pNjliuddaau| taM kAlaM taM samayaM paDilAbheI jinavaridai / mU. (294) saMvacchareNa bhikkhA laddhA usabheNa loyaNAheNa / sesehi bIyadivase laddhAo pddhmbhikkhaao| mU. (295) usabhassa paDhama bhikkhA khoyaraso Asi lognaahss| sesANaM paramannaM amiyarasarasovamaM aasi| mU. (296) savvesipi jiNANaM jahiyaM laddhAu paDhamabhikkhAu / tahiyaM vasudhArAo sarIramettIo vutttthaao| vR. 'sarIramettIo'tti puruSamAtrA / mU. (297) eesiM cauvvIsAe titthagarANaM cauvIsaM ceiyarukkhA hotthA, taMjahA vR, 'ceiyarukkheti baddhapIThavRkSA yeSAmadhaH kevlaanyutpnnaaniiti| mU. (298) naggohastivaNNe sAle piyae piyaMgu chttaahe| sirise ya nAgarukhe mAlI ya pilaMkakhurukkhe y|| tiduga pADala jaMbU Asatye khalu taheva dahivaNNe / naMdIrukkhe tilae aMbayaruskhe asoge y|| mU. (300) caMpaya baule ya tahA veDasarukkhe ya dhaayiirukkhe| sAle ya vaDDamANassa ceiyarukkhA jinavarANaM / / mU. (301) battIsaMdhaNuyAiM ceiyarukkho ya vddhmaannss| nicougo asogo occhaNNo saalrukkhennN|| vR. 'battIsaM dhaNuyAI gAhA 'niccougotti nityaM-sarvadA Rtureva-puSpAdikAlo yasya sa nityayukaH 'asogo'tti azokAbhidhAno yaH samavasaraNabhUmimadhye bhavati, 'occhano sAlaru kheNa tiavacchanaH zAlavRkSaNetyata eva vacanAdazokasyopari zAlavRkSo'pi kathaJcidastItyavasIyata iti| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 175 mU. (302) tinne va gAuAiMgheiyarukkho jinassa usbhss| sesANaM puNa rukkhA sarIrao bArasaguNA u|| vR. 'tinneva gAuyAI gAhA, RSabhasvAmino dvAdazaguNa ityathaH mU. (303) sacchattA sapaDAgA saveiyA toraNehiM uvveyaa| suraasuragarulamahiyA ceiyarukkhA jinavarANaM / / vR. 'saveiya'tti vedikAyuktAH, ete cAzokAH samavasaraNasambandhinaH sambhAvyanta iti / mU. (304) eesiM cauvvIsAe titthagarANaM cauvvIsaM paDhamasIsA hotyA, tNjhaa| mU. (305) paDhametya usabhasene bIie puNa hoi sIhasane y| cArU ya vajanAbhe camare taha subbaya vidabbhe / / mU. (306) dinneya varAhe puNa ANaMde gothume suhamme y| maMdara jase aridve cakkAha sayaMbhu kuMbhe y|| mU. (307) uditoditakulavaMsA visuddhavaMsA guNehi uvveyaa| titthappavattayANaM paDhamA sissA jinavarANaM / / mU. (308) eesiNaM cauvIsAe titthagarANaM cauvIsaM paDhamasissiNI hotthA, tNjhaa| mU. (301) baMbhI ya phaggu sAmA ajiyA kAsavIraI somaa| sumaNA vAruNi sulasA dhAraNi dharaNI ya dharaNidharA // mU. (310) paDhama sivAsuyI taha aMjuyA bhAviyappA ya rakkhI y| baMdhuvatI pupphavatI ajjA amilA ya ahiiyaa|| mU. (311) jakhiNI pupphacUlA yacaMdaNa'jA ya aahiyaau| uditodiyakulavaMsA visuddhavaMsA guNehiM uvaveyA / / titthappavattayANaM paDhamA sissI jinnvraannN| mU. (312) jaMbuddIve NaM bhArahe vAse imIse osappiNIe bAra cakkavaTTipiyaro hotthA, taM0. mU. (313) usame sumite vijae samuddavijae ya AsaseNe y| vissaseNe yasUre sudaMsaNe kattavIrie cev|| mU. (314) paumuttare mahAharI, vijae rAyA taheva y| baMbhe bArasame utte, piunAmA cakkavaTTiNaM / / mU. (315) jaMbUddIve bhArahe vAse imIse osappiNIe bArasa cakka vaTTimAyaro hotyA, taM0. sumaMgalA jasavatI bhaddA sahadevI airA siridevI tArA jAlA merA vappA cullaNi apcchimaa|| jaMbuddIce bArasa cakkavaTTI hotyA, taMjahA -- mU. (317) bharaho sagaro maghavaM saNaMkumAro ya raaystthuulo| saMtI kuMthU ya aro havai subhUmo ya koravyo / / mU. (318) navamo ya mahApaumo hariseNo ceva raaystthuulo| jayanAmo ya naravaI, bArasamo baMbhadatto ya / / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 pU. (320) mU. (319) eesiM bArasaNhaM cakkavaTTINaM bArasa itthirayaNA hotthA taMjahApaDhamA hoi subhaddA bhadda sunaMdA jayA ya vijayA ya / kiNhasirI sUrasirI paumasiri vasuMdharA devI / / lacchimaI kurumaI itthIrayaNANa nAmAI / jaMbuddIve0 navabaladevanavavAsudevapitaro hotthA, taMjahA / payAvaI ya baMbho somo ruddo sivo mahasivo ya / aggisiho ya dasaraho navamo bhaNio ya vasudevo // jaMbUddIve NaM0 nava vAsudevamAyaro hotthA, taMjahAmiyAvaI umA ceva puhavI sIyA ya ammayA / lacchimaI sesamaI, kekaI devaI tahA // jaMbUddIve gaM0 navabaladevamAyaro hotthA taMjahA - bhaddA taha subhaddA ya, suSpabhA ya sudaMsaNA / vijayA vejayaMtI ya, jayaMtI aparAjiyA || mU. (321) mU. (322) mU. (323) mU (324) pU. (325) mU. (326) samavAyAGgasUtram - 319 - navamIyA rohiNI ya, baladevANa mAyaro / mU. (327) jaMbudIve NaM nava dasAramaMDalA hotthA, taMjahA - uttamapurisA majjhamapurisA pahANapurisA oyaMsI teyaMsI vaccaMsI jasaMsI chAyaMsI kaMtA somA subhagA piyadaMsaNA surUA suhasIlA suhAbhigamA savvajaNaNayaNakaMtA ohavalA atibalA mahAbalA anihatA aparAiyA sutuddaNA ripusahassamANamahaNA sANukosA amaccharA acavalA acaMDA miyamaMjulapalAvahasiyA gaMbhIramadhurapaDipuNNasaccavayaNA abbhuvagayavacchalA saraNNA lakkhaNavaMjaNaguNovaveA mANummANapamANapaDipuNNa sujAyasavvaMgasuMdaraMgA sasisomAgArakaMtapiyadaMsaNA amarisaNA payaMDadaMDappabhArA gaMbhIradarasaNijA tAladdhaovaviddhagarulakeUmahAdhaNuvikaTTayA mahAsattasAarA duddharA dhaNuddharA dhIrapurisA juddhakittipurisA vilakulasamubbhavA mahArayaNavihADagA addhabharahasAmI somA rAyakulavaMsatilayA ajiyA ajiyarahA halamusalakaNakapANI saMkhacakkagayasattinaMdagadharA pavarujjalamukkaMtavimalagotthubhatirIDadhArI kuMDalaujjoiyANaNA puMDarIyaNayaNA ekAvalikaNThalaiyavacchA sirivacchasulaMchaNA varajasA savvouyasurabhikusuma racitapalaMbasobhaMtakaMtavika saMtavicittavaramAlaraiyavacchA aTThasayavibhattalakkhaNapasatyasuMdaraviraiyaMgamaMgA mattagayavariMdalaliyavikkamavilasiyagaI sArayanavathaNiyamahuragaMbhIra - kuMcanigdhosaduMdubhisarA kaDisuttaganIlapIyako sejavAsasA pavaradittateyA narasIhA naravaI niraMdA naravasahA maruyavasabhakappA abbhahiyarAyateyalacchae dippamANA nIlagapIyagavasaNA duve duve rAmakesavA bhAyaro hotthA, taMjahA / vR. dazArANAM vAsudevAnAM maNDalAni baladevavAsudevadvayadvayalakSaNAH samudAyA dazAramaNDalAni ata eva 'do do rAmakesava' tti vakSyati, dazAraNDalAvyatiriktatvAcca baladevavAsudevAnAM dazAramaNDalAnIti pUrvamuddizyApi dazAramaNDalavyaktibhUtAnAM teSA vizeSaNArthamAha'tadyathe' tyAdi, tadyatheti baladevavAsudevasvarUpopanyAsArambhArtha, kecitu 'dazAramaNDaNAI' ti, tatra dazArANAM vAsudevakulInaprajAnAM maNDanAH-zobhAkAriNo dazAramaNDanA uttamapuruSA iti, tIrthakarAdInAM catuSpaJcAzata uttamapuruSANAM madhyavarttitvAt madhyamapuruSAH / tIrthakaracakriNAMprativAsudevA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 177 dInAMca balAdyapekSayAmadhyavarttitvAt, pradhAnapuruSAstatkA-likapuruSANAM zauryAdibhi pradhAnatvAt, ojasvino mAnasabalopetatvAt, tejasvino dIptazarIratvAt, varcasvinaH zArIrabalopetatvAt, yazasvinaH parAkramaprApya prasiddhiprAptatvAta, 'chAyaMsittiprAkRtattvAtchAyAvantaHzobhamAnazarIrA ata eva kAntAH kAntiyogAt saumyAaraudrAkAratvAtsubhagA janavallabhatvAt priyadarzanAH cakSuSyarUpatvAtsurUpAH samacaturasaMsthAnatvAt zubhaM sukhaM vAsukhakaratvAcchIlaM-svabhAvoyeSAM tezubhazIlAH sukhazIlA vA sukhenAbhigamyate-sevyante ye zubhazIlatvAdeva te sukhAbhigamyAH sarvajanagamyAH sarvajananayanAnAM kAntA-abhilASyA ye te tathA tataH padatrayasya karmadhArayaH, oghabalAH-pravAhabalAH avyavacchinnabalatvAtU atibalAH zeSapuruSabalAnAmatikramAt mahAbalAH-prazastabalAH anihatA-nirupakramAyuSkatvAduroyuddhe vA bhUmyAmapAtitvAt aparAjitAstaireva zatrUNAM parAjitatvAt, etadevAha-zatrumardanAstaccharItatsainyakadarthanA ripusahamAnamathanAstadvAJchitakAryavighaTanAt sAnukrozAHpraNateSvadrohakatvAt amatsarAH paraguNalavasyApigrAhakatvAtacapalAmanovAkkAyasthairyAtacaNDA niSkAraNaprabalakoparahitatvAt mite-parite maJjule-komale pralApazca-AlApo hasitaMca yeSAM te mitamaJjulapralApahasitAH gambhIraM adarzitaroSatoSazokAdivikAraM meghanAdavadvA madhuraM-zravaNasukhakaraM pratipUrNam-arthapratItijanaka satyam-avitathaM vacanaM-vAkyaM yeSA te tthaa| . tataH paradvayasya karmadhArayaH, abhyupagatavatsalAstatsamarthanazIlavAt zaraNyAstrANakaraNe sAdhutvAt lakSaNAni-mAnAdIni varjasvastikacakrAdIni vA vyaJjanAni-tilakamaSAdIni teSAM guNAHmaharddhiprAptayAdayastairupetAH zakandhvAdidarzanAdupapetA-yuktA lakSaNavyaJjanaguNopapetAH, mAnamudakadroNaparimANazarIratA, kathaM?, udakapUrNAyAMdroNyA niviSTe puruSeyajalaMtato nirgacchati tadyadi droNapramANaM syAt tadA sa puruSo mAnaprApta ityabhidhIyate, unmAnaM arddhabhAraparimANatA, kathaM ?, tulAropitasya puruSasya yadyarddhabhArastaulyaM bhavati tadA'sAvunmAnaprApta ucyate / pramANamaSTottarazatamaGgulAnAmucchrayaH, mAnonmAnapramANaiH pratipUrNa-anyUnaM sujAtamAgabharbhAdhAnAtpAlanavidhinA sarvAGgasundaraM nikhilAvayavapradhAnaaGgaMzarIraM yeSAMte tathA, 'amarisaNatti amasRNA:-prayojaneSvanalasAH amarSaNAvA-aparAdheSvapi kRtakSamAH prakANDa-utkaTo daNDaprakAraAjJAvizeSo nItibhedavizeSa vA yeSA te tathA ___ athavA pracaNDo-duHsAdhyasAdhakatvAddaNDapracAraH-sainyavicaraNaM yeSAM te taSA gambhIrAalakSyamANAntarvRttitvena zyanteye tegambhIradarzanIyAH, tataH padadvayasya karmadhArayaH, pracaNDadaNDapracAreNa vA ye gambhIrA dRzyante, tathA tAlastalo vA vRkSavizeSo dhvajo yeSAM te tAladhvajAH baladevA udviddhaH-ucchrito garuDalakSitaH ketuH-dhvajo yeSAM te udviddhagaruDaketavo vAsudevAH tAladhvajAzcaudviddhagaruDaketavasvatAladhvajodviddhagaruDaketavaH mahAdhanurvikarSakAH mahAprANatvAt mahAsatvalakSaNajalasyasAgarAiva sAgarAAzrayatvAnmahAsattvasAgarAHdurddharA raNAGgaNeteSAMpraharatAM kenApi dhanvinA dhArayutimazakyatvAt, dhnurdhraaH-kodnnddprhrnnaaH| .. dhIreSvevaiteSu ca te puruSAH-puruSakAravanto na kAtareSviti dhIrapuruSAH, yuddhajanitA yA kIrtistapradhAnAH puruSA yuddhakIrtipuruSAH, vipulakulasamudbhAvA iti pratotaM, mahAratna-vajraM tasya mahAprANatayA vighaTakA-aGguSThatarjanImyAM cUrNakA mahAratnavighaTakAH, vajraM hi adhikaraNyAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 samavAyAGgasUtram-337 dhRtvA ayodhanenA''sphoTyate na ca bhidyate tAveva bhinattIti, durbhedaM taditi, athavA mahatI yA racanA sAgarazakaTavyUhAdinA prakAreNa sisaGgAmayiSormahAsainyasya raNaraGgarasikatayA mahAbalatayA ca vighaTayanti-viyojayanti yete mahAracanAvighaTakAH, pAThAntareNa tumahAraNavidhaTakAH / arddhabharatasvAminaH saumyAnIrujA rAjakulavaMzatilakAH ajitAH ajitarathAH, 'halamuzalakaNakapANayaH' tatra halamuzale pratIte te praharaNatayA pANau-haste yeSAM te tatha baladevAH yeSAM tu kaNakA-bANAH pANau tezAGgadhanvAno vAsudevAH, zaMkhazca pAJcajanyAbhidhAnaH cakraMtusudarzananAmakaM gadAca kaumodIkIsaMjJAlakaTavizeSaH zaktizca trizUlavizeSo nandakazca nandakAbhidhAnaH khaGgastAn dhArayantItizaMkhacakragadAzaktinandakadharAH vAsudevAH, pravarovaraprabhAva yogAduJcalaH zuklatvAt svacchatayA vA zuklAntaH kAntiyogAtpAThAntaresukRtaH-suparikarmitatvAt vimalomalavarjitatvAt gothumatti-kaustubhAbhidhAno yo maNivizeSastaM tirIDaMti-kirITaMca mukuTa dhArayanti ye te tathA / kuNDalodyotitAnanAH puNDarIkavananyane yeSAM te tathA, ekAvalI-AbharaNavizeSaH sA kaNThe grIvAyA lagitA-avalambitA satI vakSasi-urasi vartateyeSAteekAvalIkaNThalagitavakSasaH, zrIvatsAbhidhAnaM suSThu lAJchanaM mahApuruSatvasUcakaM vakSasi yeSAM te zrIvatsalAJchanAH, varayazasaH sarvatra vikhyAtatvAtsarvartukAni-sarvaRtusaMbhavAni surabhINi sugandhIni yAni kusumAnitaiH suracitAkRtA yA pralambA-ApradIpanA sobhaMtatti-zobhamAnA kAntA-kamanIyA vikasantI-phullantI citrApaJcavarNAvarA-pradhAnAmAlA-sakacitA-nihitAratidA vA-sukhakArikA vakSasiyeSAM te sarvartukasurabhikusumaracitapralambazobhamAnakAntavikasaccitravaramAlAracitavakSasaH, tathA aSTazatasaMkhyAni vibhaktAni viviktarUpANi yAni lakSaNAni-cakrAdIni taiHprazastAni-maGgalyAni sundarANi camanoharANi vircitaani-vihitaani| 'aMgamaMga'ttiaGgopAGgAni ziro'GgulyAdinI yeSAMte aSTazatavibhaktalakSaNaprazastasundara viracitAGgopAGgaH, tathA mattagajavarendrasya yo lalito-manoharo vikramaH-saMcaraNaM tadvadvilAsitA saMjAtavilAsA gati-gamanaM yeSAMte mattagajavarendralalitavikramavilAsitagatayaH, tathA zaradibhavaH zAradaH sacAsau navaM stanitaM-rasitaM yasminirghoSesa navastanitaH saceti samAsaH sacAsau madhuro gambhIrazca yaH krauJcanirghoSaH-pakSivizeSaninAdastadvad dundubhisvaro-varcasvaro nAdo yeSAM te zAradanavastanitamadhuragambhIrakrauJcanirghoSadundubhisvarAH, iha ca zaratkAle hi krauJcA mAdhyanti madhuradhvanayazca bhavantIti zAradagrahaNaM, tathA paunaHpunyena zabdapravRttau tadbhaGgAdamanojJatA tasya syAditi navastanitagrahaNaM svarUpopadarzanArtha mdhurgbhiigrhnnmiti|| tathA kaTIsUtrakaM-AbharaNavizeSastapradhAnAni nIlAni baladevAnAM pItAni vAsudevAnAM kauzeyakAni-vastravizeSabhUtAni vAsAMsi-vasanAni yeSAM te kaTIsUtranIlapItakauzeyavAsasaH, pravaradIptatejaso varaprabhAvatayA varadIptitayAca, narasiMhA vikramayogAt narapatayaH tannAyakatvAt narendrAH paramaizvaryayogAtnaravRSabhAutkSiptakAryabharanirvAhakatvAt marudvRSabhakalpAH-devarAjopamA abhyadhikaM zeSarAjebhyaH rAjatejolakSmayA dIpyamAnAH, nIlakapItakavasanA iti punarbhaNanaM nigamanArthaM, kathaM te navetyAha-'duve duve' ityAdi, evaM ca nava vAsudevA nava baladevA iti / mU. (328) tiviTdU jAva kaNhe ayale jAva rAme yAvi apcchime| vR. 'tiviDhe ya yAvatkaraNAt 'duviDhe ya, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH prakIrNakAH - sayaMbhU purimuttame purisasIhe / taha purisapuMDarIye datte nArAyaNe kaNhe ti / 'ayale vijaye bhadde, suppabhe ya sudaMsaNe / AnaMde NaMdaNe paume rAme yAvi apacchimetti // " mU. (329) eesi NaM navahaM baladevavAsudevANaM puvvabhaviyA nava nAmadhejjA hotthA, taM0/ mU. (330) vissabhUI, pavvayae dhanadatta samuddadatta isivAle / piyamitta laliyamitte punavvasU gaMgadatte ya / / evAiM nAmAiM puvyabhave Asi vAsudevANaM / eto baladevANaM jahakkamaM kittaissAmi // visanaMdI ya subandhU sAgaradatte asogalalie ya / vArAha dhammaseNe aparAiya rAyalalie ya / mU. (331) bhU. (332) mU. (333) eesiMnavaNhaM baladeva vAsudevANaM puvvabhaviyA nava dhammAyariyAhotthA taMjahAmU. (334) saMbhUya subhada sudaMsaNeya saiyaMsa kaNha gaMgadatte / AsAgara samuddanAme dusameNe ya navamae // ee dhammayariyA kittIpurisANa vAsudevevANaM / puvvabhave eAsiM jattha niyANAI kAsIyA // mU. (335) vR. 'kittIpurisANaM 'ti kIrttipradhAnapuruSANAmiti / tti mU. (336) eesiM navahaM vAsudevANaM puvvabhave nava niyANabhUmio hotthA, taMjahAmU. (337) mahurA ya0 hatthiNAuraM ca mU. ( 338 ) etesi NaM navahaM vAsudevANaM nava niyANakAraNA hotthA, taMjahAmU. (339) gAvI juve0 jAva mAuA // mU. (340) eesiM navaNhaM vAsudevANaM nava paDisattU hotthA, taMjahA -- mU. (341) assaggIve jAva jarAsaMghe / ee khalu paDisattU jAva sacakkehiM // ekko ya sattamIe paMca ya chaTTIe paMcamI ekko / ekko ya cautthIe kaNho puNa taccapuDhavIe // anidANakaDA rAmA savvevi ya kesavA niyANakaDA / uDuMgAmI rAmA kesava savve ahogAmI // anaMtakaDA rAmA ego puNa baMbhaloyakappaMmi / ekkasa gabhavasahI sijjhissai AgamisseNaM / / 179 mU. (342) mU. (343) mU. (344) mU. (345) vR. 'AgamisseNaM' ti AgamiSyatA kAlena 'AgamessANaM' ti pAThAntare AgamiSyatAMbhaviSyatAM madhye setsyanti / mU. (346) jaMbuddIve0 eravae vAse imIse osampiNIe cauvvIsaM titthayarA hotthA, taMo vR. jaMbUdvIpairavate asyAmavasarpiNyAM caturviMzatistIrthakarA abhUvan, tAMzca stutidvAreNAhamU. (347) caMdAnanaM sucaMda aggIseNaM ca naMdiseNaM ca / isidiNNaM vavahAriM vaMdimo somacaMdaM ca // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 samavAyAGgasUtram-347 vR. 'caMdAnanaM' gAhA, candrAnanaM sucandraM agnisenaM ca nandisenaM ca, kacidAtmaseno'pyayaM dRzyate, RSidinaM vratadhAriNaM ca vandAmahe zyAmacandraJca / pU. (348) vaMdAmi juttiseNaM ajiyaseNaM taheva sivaseNaM / buddhaM ca devasammaM sayayaM nikkhittasatthaM ca // vR. 'vandAmi' gAhA, vande yuktisenaM kvacidayaM dIrghabAhurdIrdhaseno vocyate, ajitasenaM kvacidayaM zatAyurucyate, tathaiva zivasenaM kvacidayaM satyaseno'bhidhIyate, satyakizceti buddhaM cAvagatatattvaM ca devazamrmANaM devasenAparanAmakaM satataM sadA baMda iti, prakRtaM nikSiptazastraM nAmAntarataH zreyAMsaH / pU. (349) asaMjalaM jiNavasahaM vaMde ya anaMtayaM amiyanANi / uvasaMtaM ca dhuyarayaM vaMde khalu guttiseNaM ca // bR. 'asaMjalaM' gAhA, asaMjvalaM jinavRSabhaM pAThAntareNa svayaMjalaM vaMde anantakaM jinamamitajJAninaM sarvajJamityarthaH, nAmAntareNAyaM siMhasena iti, upazAntaM ca-upazAntasaMjJaM dhUtarajasaM vande khalu guptisenaM ca / mU. (350) atipAsaM ca supAsaM devesaravaMdiyaM ca marudevaM / nivvANagayaM ca varaM khINaduhaM sAmakoTTaM ca // bR. aipAsaM gAhA, atipArzva ca supArzva devezcaravanditaM ca marudevaM nirvANagataM ca dharaMdharasaMjJaM prakSINaduHkhaM zyAmakoSThaM ca / mU. (351) jiyarAgamaggiseNaM vaMde khINarAyamaggiseNaM vaMde khINarAyamaggiuttaM ca / voksayapijradosaM vAriseNaM gayaM siddhiM / / vR. 'jiya' gAhA, jitarAgamagnisenaM mahAsenamaparanAmakaM vande kSINarajasagniputra ca vyayakRSTapremadveSaM ca vAriSeNaM gataM siddhimiti, sthAnAntare kiJcidanyathApyAnupUrvI nAmnAmupalabhyate mU. (352 ) jaMbUddIve0 AgamissAe ussappiNIe bhArahe vAse satta kulagarA bhavissaMti, pU. (353) miyavAhaNe subhUme ya, supyabhe va sayaMpabhe / datte suhume subandhU ya, AgamissANa hokkhati / sU. (354) jaMbuddIve NaM dIve AgamissAe ussappiNIe eravae vAse dasa kulagarA bhavissaMti, taMjahA-vimalavAhaNe sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare daDhadhama dasadhaNU sayadhaNU paDisaU sumaitti // jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe cauvIsaM titthagarA bhavissaMti, taMjahA - mU. (355) mU. (356) mU. (357) mahApaume sUradeve, supAse ya sayaMprabhe / savvANubhUI arahA, devassue ya hokkhaI // udae peDhAlaputte ya, poTTile sattakitti ya / munisuvvae ya arahA, savvabhAvaviU jiNe // amame nikkasAe ya, nippulAe ya nimmame / cittautte samAhI ya, AgamisseNa hokkhaI / / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyaH - prakIrNakAH 181 mU. (358) saMvare aniyaTTI ya, vijae vimaleti ya / devovavAe arahA, anaMtavijae iy|| mU. (359) ee vuttA cauvvIsaM bharahe vAsammi kevlii| AgamisseNa hokkhaMti, dhammatitthassa desgaa| mU. (360) eesi NaM cauvvIsAe titthakarANaM pubbabhaviyA cauvvIsaM nAmadhejA bhavissaMti, taMjahAmU. (361) seNiya supAsa udae poTTila anagAra taha daDhAU ya / kattiya saMkhe ya tahA naMda sunaMde ya satae y| boddhavvA / / mU. (362) devaI ya saccai taha vAsudeva bldeve| rohiNI sulasA ceva tatto khalu revaI veva // mU. (363) tato havai sayAlI boddhabve khalu tahA mayAlI ya / dIvAyaNe ya kaNhe tatto khalu nArae ceva // mU. (364) aMbaDa dArumaDe ya sAI buddhe ya hoi boddhavve / bhAvI titthagarANaM naamaaiNpuvvbhviyaaii|| mU. (365) eesiNaM caubbIsAe tisthagarANaM cauvvIsaM piyaro bhavissaMti cauccIsaM mAyaro bhavissaMticaubbIsaM paDhamasIsA bhavissaMticauccIsaMpaDhamasissaNIo bhavissaMticauvvIsaM paDhamabhikkhAdAyagA bhavissaMti cauvvIsaM ceiyarukkhA bhavissaMti, jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe bArasa cakavaTTiNo bhavissaMti taMjahAmU. (366) bharahe yadIhadaMte gUDhadaMte ya suddhdNtey| siriutte siribhUI sirisome ya sattame / / mU. (367) paume ya mahApaume vimalavAhaNe vipulavAhaNe cev| variDhe bArasame vutte AgamisA bharahAhivA / / mU. (368) eesi NaM bArasaNhaM cakkavaTTINaM bArasa piyaro bhavissaMti, bArasa mAyaro bhavissaMti, bArasa itthIrayaNA bhavissaMti, jaMbuddIveNaMdIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe nava baladevavAsudevapiyaro bhavissaMti, navavAsudevamAyaro bhavissaMti, nava baladevamAyarobhavissaMti, nava dasAramaMDalA bhavissaMti, taMjahA-uttamapurisA majjhimapurisA pahANapurisA oyaMsI teyaMsI evaM soceva vaNNao bhANiyavvojAva nIlagapItagavasaNA duve duve rAmakesavA mAyaro bhavissaMti, mU. (369) naMde ya naMdamitte dIhabAhU tahA mhaabaahuu| aibale mahAbale balabhadde ya sattame / / mU. (370) duviThU yativiDhU ya AgamissANa vnnhinno| jayaMti vijae bhadde suppabe ya sudaMsaNe / ANaMde naMdaNe paume, saMkarisaNe ya apcchime| mU. (371) eesiNaM navaNhaM baladevavAsudevANaM puvvamaviyA nava nAmadhejA bhavissaMti, nava dhammAyariyA bhavissaMti, nava niyANabhUmIo bhavissaMti, nava niyANakAraNA bhavissaMti, nava paDisattU bhavissaMti, taMjahA -- Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 samavAyAGgasUtram-372 mU. (372) tilae ya lohajaMghe, vairajaMghe ya kesarI paharAe / __ aparAie ya bhIme, mahAbhIme ya suggIve // mU. (373) ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savvevi cakkajohI himmihiMti sckkehi| mU. (374)jaMbuddIve eravaevAseAgamissAe ussapiNIe cauvvIsaM titthakarAbhavissaMti, taMjahAmU. (375) sumaMgale asiddhatthe, nivvANe ya mhaajse| dhammanjhae ya arahA, AgamissANa hoskhii| mU. (376) siricaMde pupphakeU, mahAcaMde ya kevlii| suyasAgare ya arahA, AgamissANa hokkhii| mU. (377) siddhatthe puNNaghose ya, mahAghose ya kevlii| saccaseNe ya arahA, AgamissANa hokkhii| mU. (378) sUraseNe ya arahA, mahAseNe ya kevalI / savvANaMde ya arahA, devautte ya hoskhii|| mU. (379) supAse subbae arahA, arahe ya sukosale / arahA anaMtavijae, AgamisseNa hokkhii|| mU. (380) vimale uttare arahA, arahA ya mhaable| devANaMde ya arahA, AgamisseNa hokkhaI / / mU. (381) ee buttA cauvvIsaM, eravayammi kevlii| AgamissANa hokkhaMti, dhammatitthassa desgaa|| vR. mahApadmAdayo vijayAntAzcaturvizatiH / evamidaM sarvaM sugamaM graMthasamAptiM yAvat / ma. (382) bArasa cakkaTThiNo bhavissaMti, bArasa cakkavaddipiyaro bhavissaMti, bArasa mAyaro bhavissaMti, bArasa itthIrayaNA bhavissaMti, nava baladevavAsuvedapiyaro bhavissaMti, nava vAsudevamAyaro bhavissaMti, nava baladevamAyaro bhavissaMti, navadasAramaMDalA bhavissaMti, uttamapurisA majjhimapurisA pahANapurisAjAvaduve duve rAmakesavA bhAyaro bhavissaMti, navapaDisattU bhavissaMti, navapubbabhavanAmadhejA nava dhammAyariyA nava niyANabhUmIo nava niyANakAraNA, AyAe eravae AgamissAe bhANiyavvA, evaM dosuvi AgamissAe bhANiyavvA / vR. navaraM AyAe'ttibaladevAderAyAtaM devalokAdezcayutasya manuSyeSUtpAdaH siddhizca yathA rAmasyeti, evaM dosuvi'tti bharatairAktayorAgamiSyanto vAsudevAdayo bhaNitavyAH / ityevamanekadhArdhAnupadazyArdhikRtagranthasya yathArthAnyabhidhAnanAni drshyitumaah-ityetddhikRtshaastrmevmnenaabhidhaanprkaarennaa''khyaayte-abhidhiiyte| mU. (383) icceyaM evamAhijaMti, taMjahA-kulagara-vaMsei ya evaM titthagaravaMsei ya cakkavaTTivaMsei ya gaNadharavaMsei ya isivaMsei yajaivaMsei yamuNivaMsei ya suei vA suaMgei vA suyasamAsei vA suyakhaMdhei vA samavAei vA saMkhei vA sammattamaMgamakkhAyaM ajjhayaNantibemi / vRtadyathA-kulakaravaMzasya-tatpravAhasya pratipAdakatvAt kuzakaravaMza itica, itirupadarzane Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 - - samavAyaH - prakIrNakAH cazabdaH samuccaye, evaM titthagarasaMvei yatti yathA dezena kulakaravaMzapratipAdakatvAt kulakaravaMza ityetadAkhyAyate evaM dezatastIrthakaravaMzapratipAdakatvAt tIrthakaravaMza iti ca AkhyAyateetaditi, evaMcakravartivaMzaitica tatpratipAdakatvAtdazAravaMzaitica gaNadharavaMzaiticagaNadharavyatiriktAH zeSAjinaziSyA RSayastadvaMzapratipAdakatvAdRSivaMza iticata pratipAdanaM cAtra paryuSaNAkalpasya RSivaMzaparyavasAnasya samavasaraNaprakrameNa bhaNitatvAdata eva yativaMzo manuvaMzazcaitaducyate / yatimunizabdayoHRSiparyAyatvAta, tathA zrutamiti caitadAkhyAyate, parokSatayA kAlika rthavabodhanasahatvAdasya, tathA 'zrutAGgamitivA' zrutasya-pravacanasya puruSarUpasyAGga-avayava itikRtvA, tathA 'zrutasamAsa iti vA samastasUtrArthAnAmiha saMkSepeNAbhidhAnAt zrutaskandha iti vA' zrutasamudAyarUpatvAdasya samAevatti samavAya itivA, samastAnAM jIvAnAM-jIvAdipadArthAnAmabhidheyatayeha samavAyanAt miilnaadityrthH| tathA ekAdisaMkhyApradhAnatayA padArthapratipAdanaparatvAdasya saMkhyeti vyAkhyAyate, tathA samastaM-paripUrNatadetadaGgamAkhyAtaM bhagavatA, neha zrutaskandhadvayAdikhaNDanenAcArAdivadaGgatetibhAvaH, tathA 'ajjhayaNaMti'tti samastametadadhyayanamityAkhyAtaM nehoddezakAdikhaNDanA'sti zastraparijJA-diSviveti bhAvaH / itizabdaH samAptau 'bravImI tikila sudharmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha sma, bravImi-pratipAdayAmi, etat zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH samIpe yadavadhAritamityanena gurupArampa-ryamarthasya pratipAditaM bhavati / evaM ca ziSyasya granthe gauravabuddhirupajanitA bhavati, Atmanazca guruSu bahumAno darzita auddhatyaM ca parihataM / ayamevArtha ziSyasya sampAdito bhavati mumukSUNAM cAyaM mArga ityAveditamiti samavAyAkhyaM caturthamaGgaM vRttitaH samAptam / / prakirNakaH samavAyaH samAptaH namaH zrIvIrAya pravaravarapAya ca namo, namaH zrI vAgdevyai varakavisabhAyA api nmH|| // 1 // namaH zrIsaGghAya sphuTaguNagurubhyo'pi ca namo, namaH sarvasmai ca prakRtavidhisAhAyyakakRte // 2 // yasya granthavarasya vAkyajaladherlakSaM sahasrANi ca, catvAriMzadaho caturbhiradhikA mAnaM padAnAmabhUt / / tasyoccaizcalakAkRtiM nidadhataH kAlAdidoSAttathA, durlekhAtU khilatAM gatasya kudhiyaH kurvantu kiM mAdRzAH svaM kaTe'tinidhAya kaSTamadhikaM mA me'nyadA jAyatAM, vyAkhyAne'sya tathA vivektumanasAmalpazrutAnAmamum / / ityAlocayatA tathApi kimapi proktaM mayA tatra ca, duvyArkhayAnavizodhanaM vidadhatu prAjJAH parArthodyatAH - // 4 // iha vacasi virodho nAsti sarvajJavAkyAta, kvacana tadavabhAso yaH sa mAndyAnna buddheH varaguruvirahAdvA'tItakAle munIzairgaNadharavacanAnAM zrastasaGghAtanAdvA / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 samavAyAGgasUtram // 5 // vyAkhyAnaM yadyapIdaM pravarakavivacaH pArataMtryeNa ddaSTaM (bdha) sambhAvyo'smiMstathApi kvacidapi manaso mohato'rthAdibhedaH / kintu zrIsaGghabuddheranuzaraNavidherbhAvazuddhezca doSo, mA me'bhUdalpako'pi prazamaparamanA astu devI zrutasya / / // 6 // nisambandhavihArahAricaritAn zrI varddhamAnAbhidhAn, sUrIn dhyAtavato'titIvratapaso grnthprnniitiprbhoH|| zrImatsUrijinezvarasya jayino dapIyasAM vAgminAM, tabdandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUre vi / / // 7 // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRti kRtA / / zrImataH samavAyAkhyaturyAGgasya samAsataH / / // 8 // ekAdazasu zateSvatha viMzatyadhikeSu vikramasAmAnAm / aNahilapATakanagare racitA smvaayttiikeym|| // 9 // pratyakSaraM nirUpayAsyAH, granthamAnaM vinizcitam / trINi zlokasahasrANi, pAdanyUnA ca SaTzatI / / | 4 caturtha aGgasUtra-samavAyaM saTIkaM samAptaH / muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA caturtha aGgasUtra samavAyasya TIkA prismaaptaa| *** Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvabharI vaMdanA jemanA dvArA sUtramAM guMthAyela jinavANIno bhavya vAraso vartamAnakAlIna "AgamasAhityamAM prApta thayo e sarve sUrivara Adi ArSa pUjyazrIonepaMcama gaNadhara zrI sudharmA svAmI cauda pUrvadhara zrI bhabAhu svAmI daza pUrvadhara zrI zayyabhavasUri (anAmI) sarve zruta sthavara maharSio devavAcaka gaNi zrI zyAmAcArya devardhvigaNikSamAzramaNa jinabhadra gaNi kSamAzramaNa saMghadAsagaNi siddhasena gaNi jinadAsa gaNi mahattara agatsyasiMha sUri zIlAMkAcArya abhayadevasUri malayagirisUri kSemakIrtisUri haribhadrasUri AryarakSita sUri (?) droNAcArya caMdra sUri vAdivetAla zAMticaMdra sUri malladhArI hemacaMdrasUri zAMticaMdra upAdhyAya dharmasAgara upAdhyAya guNaratnasUrI vijaya vimalagaNi vIrabhadra | RSipAla | brahmamuni tilakasUri sUtra-niryukti - bhASya -cUrNi - vRtti - AdinA racayitA anya sarve pUjyazrI vartamAna kAlina Agama sAhitya vArasAne saMzodhana-saMpAdana-lekhana Adi dvArA mudrItaamudrIta svarUpe rajU kartA | sarve zrutAnurAgI pUjya puruSone AnaMda sAgarasUrijI | | caMdrasAgara sUrijI muni mANeka jina vijayajI punyavijayajI caturavijayajI khu vijayajI amaramunijI kinaiyAlAlajI lAbhasAgarasurijI AcArya tulasI caMpaka sAgarajI smaraNAMjali bAbu dhanapatasiMha paM. becaradAsa 50 jIvarAjabhAI pabhagavAnadAsa 50 rUpendrakumAra | pa0 hIrAlAla zruta prakAzaka sarve saMsthAo vijayajI | | Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama [2] 45 Agama mULa tathA vivaraNanuM zloka pramANadarzaka koSTaka AgamasUtranAma vRtti-kartA 1. AcAra 2. sUtrakRta 3. sthAna 4. samavAya 5. bhagavatI 6. jJAtAdharmakathA 7. upAsakadazA " 8. antakRddazA 9. anuttaropapAtikadazA 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkazruta 12. aupapAtika 13. rAjaprazniya 14. jIvAjIvAbhigama 15. prajJApanA 16. sUryaprajJapti 17. candraprajJapti 18. jambUdvIpaprajJapti 19thI nirayAvalikA 23. (paJca upAGga) 24. catuHzaraNa 25. Atura pratyAkhyAna 26. mahApratyAkhyAna 27. bhaktaparijJA 28. tandula vaicArika 29. saMstAraka 30. gacchAcAra 31. gaNividyA mUla zloka pramANa 2554 zIlAGkAcArya 2100 zIlAGkAcArya 3700 abhadevasUri 1667 abhayadevasUri 15751 abhayadevasUri 5450 abhayadevasUri 812 abhayadevasari 900 abhayadevasUri 192 abhayadevasUri 1300 abhayadevasUri 1250 abhayadevasUri 1167 abhayadevasUri 2120 malayagirisUri 4700 malayagirisUri 7787 malayagirisUri 2296 malayagirisUri 2300 malayagirisUri 4454 zAnticandraupAdhyAya 1100 candrasUri -- 80 vijayavimalayagaNi 100 guNaratnasUri (avacUri) 176 | AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 215 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 500 vijayavimalagaNi 155 guNaratna sUri ( avacUri) 175 vijayavimalagaNi 105 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) vRtti zlokapramANa 12000 12850 14250 3575 18616 3800 800 400 100 5630 900 3125 3700 14000 16000 9000 9100 18000 600 (?) 200 (?) 150 176 215 (?) 500 110 1560 105 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama AgamasUtranAma 32. | devendrastava 33. maraNasamAdhi 34. | nizItha 35. bRhatkalpa 36. vyavahAra 37. dazAzrutaskandha 38. jItakalpa 39. mahAnizItha 40. Avazyaka 41. oghaniyukti piNDaniryukti * 42. dazavaikAlika 43. uttarAdhyayana 44. nandI 45. anuyogadvAra [3] vRtti-kartA 375 | AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 837 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 821 jinadAsagaNi (cUrNa) saGghadAsagaNi (bhASya ) 473 malayagiri + kSemakIrti saGghadAsagaNi (bhASya ) 373 malayagiri * mUla zloka pramANa saGghadAsagaNi (bhASya) 896 - ? (cUrNi) 130 siddhasenagaNi (cUrNa) 4548 -- 130 haribhadrasUri droNAcArya ni. 1355 ni. 835 | malayagirisUri 835 haribhadrasUri 2000 zAMtisUra 700 malayagirisUri 2000 maladhArI hemacandrasUri * vRtti zlokapramANa 375 837 28000 7500 42600 7600 34000 6400 2225 1000 22000 (1)7500 7000 noMdha : (1) uta 45 bhAgama sUtrobhAM vartamAna aNe palesAM 1 thI 11 aMgasUtro, 12 thI 23 upAMgasUtro, 24thI 33 prakIrNakasUtro 34thI 38 chedasUtro, 40 thI 43 mULasUtro, 44-45 cUlikAsUtro nA nAbhe hAla prasiddha che. (2) ukta zloka saMkhyA ame upalabdha mAhitI ane pRSTha saMkhyA AdhAre noMdhela che. jo ke te saMkhyA mATe matAMtara to jovA maLe ja che. jemake AcAra sUtramAM 2500, 2554, 2525 evA traNa zloka pramANa jANavA maLela che. Avo mata-bheda anya sUtromAM paNa che. ( 3 ) ( ta vRtti-sAhi 4 noMdha che se jame rela saMpAhana bhuSanI che. te sivAyanI pA vRtti cUrNi jAhi sAhitya mudrita } mudrita avasthAmA hAsa upalabdha che 4. (4) gacchAcAra jane maraNasamAdhi nA vikalpe caMdAvejjhaya ane vIrastava prakIrNaka Ave che. ame "AgamasuttANi" bhAM bhUja 3 ane "bhAgamaddIpa''mAM akSarazaH gujarAtI anuvAda rUpe Apela che. temaja nItattva jenA vikalpa rUpe che e 7000 16000 7732 5900 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] paMkajUnuM mAjha ame "kAludLamAM saMpAdIta karyuM che. (5) dha ane viSNu e baMne nivina vikalpa che. je hAla mUhUtra rUpe prasidhdha che. je baMnenI vRtti ame ApI che. temaja temAM kANanI gAthAo paNa samAviSTa thaI che. (6) cAra varSa sUtro ane mahAnizItha e pAMca AgamanI koI vRtti Adi upalabdha thavAno ullekha maLato nathI. prAIvara nI saMskRta chAyA upalabdha che tethI mUkI che. nizAkarazanitattva e traNenI pUrSi ApI che. jemAM kazA ane nItanya e baMne uparavRtti maLatI hovAno ullekha che, paNa ame te meLavI zakyA nathI. jyAre nizA upara to mAtra vIsamA uddeza nI ja vRtti no ullekha maLe che. - vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha niryuktiH zlokapramANa 2500 1355 ja niryukti | zlokapramANa | krama | niyukti 1. sIvI- niyata __| 450 / 6. Avazyaka-niyukti 2. sUtrakRta-niyukti 7. oghaniyukti vRdaq-nivRtti ke - { 8. nivRtti vyavahAnivRtti ke - 9.| dazavaikAlika-niyukti ja. dazAzruta-nidhi | 180 | 10 | gadhyayana niryukti 100 700 noMdha :(1) ahIM Apela snoi prama e gAthA saMkhyA nathI. "32 akSarano eka zloka' e pramANathI noMdhAyela tsovada pramANa che. (2) * vRda ane vyavahAra e baMne sUtronI vivitta hAla bhAga mAM bhaLI gaI che. jeno yathAsaMbhava ullekha vRttikAra maharSi e bhASya uparanI vRttimAM karyo hoya tevuM jovA maLela che. (3) koSa ane vinivijJa svataMtra mUnAma svarUpe sthAna pAmela che tethI tenuM svataMtra saMpAdana kAma-41 rUpe thayela che. temaja A saMpAdanamAM paNa che.) (4) bAkInI cha nivijJamAMthI ruzrutattva nivRtti upara pUrSi ane anya pAMca ni7i uparanI vRtti ame amArA saMpAdanamAM prakAzIta karI che. jyAM A che niti spaSTa alaga joI zakAya che. (pa) nikirtA tarIke driveduvAmI no ullekha ja jovA maLe che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] vartamAna jANe 45 bhAgamamA 58vdha bhASyaM ) krama | bhASya lokapramANa| krama bhASya gAthApramANa |1. | nizISabhASya / 7500 / 6. AvazyakabhASya * | 483 bRhatkalpabhASya | 7600 1 7. oghaniyuktibhASya * 322 vyavahArabhASya 6400 / 8. piNDaniyuktibhASya * paJcakalpabhASya 3185 / 9. | dazavaikAlikabhASya * jItakalpabhASya | 3125 10. / uttarAdhyayanabhASya (?)| 46 63 noMdha:(1) nizISa , bRhatkalpa bhane vyavahArabhASya na ta saGghadAsagaNi hovArnu 15 che. sabhA saMpAnamA nizISa bhASya tenI cUrNi sAthai mane bRhatkalpa tathA vyavahAra bhASya tenI-tanI vRtti sAthe samAviSTa thayuM che. (2) paJcakalpabhASya amA2AgamasuttANi bhAga-38 bhai zIta . (3) AvazyakabhASya bhai. ml prabhA55 483 sayuM mAM 183 000 mULabhASya 35 cha bhane 300 uthA anya meM bhASyanI che. no samAveza Avazyaka sUtra-saTIkaM mAM yo che. [ vizeSAvazyaka bhASya pU4 prasidhdha paryu cha 51 te. samA AvazyakasUtra- (052nu bhASya nadhI ane adhya yano anusA2nI masala vRtti Adi peTA vivaraNo to pAvara ane gItaq e baMne upara maLe che. jeno atre ullekha ame karela nathI.] (4) oghaniyukti, piNDaniyukti , dazavaikAlikabhASya no samAveza tenI tenI vRtti mAM thayo 4 7. 5 teno ta vizeno 6 sabhIne bhaNelA nathI. [oghaniyukti upara 3000 zloka pramANa mALano ullekha paNa jovA maLela che.] (4) uttarAdhyayanabhASyanI // 5 // niyuktimA maNI gayAnu saMbhagAya cha (?) (5) mArIte aMga - upAMga - prakIrNaka - cUlikA bhe. 35 Agama sUtro 652no 5 mAgano ullekha amArI jANamAM Avela nathI. koIka sthAne sAkSI pATha-Adi sva3pe bhASyagAthA sevA bhaNe che. (7) bhASyakartA tarI bhujya nAma saGghadAsagaNi sevA bhaNe. cha. tama4 jinabhadragaNi kSamAzramaNa bhane siddhasena gaNi no 55 5 bhaNe cha. 32cix bhASyana pratA ajJAta ja che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] vartamAna aNe 45 AAgabhamAM upalabdha cUrNiH zlokapramANa krama cUrNi 8300 9. dazAzrutaskandhacUrNa 9900 10. paJcakalpacUrNi 3114 11. jItakalpacUrNi 1500 12. AvazyakacUrNi 1879 13. dazavaikAlikacUrNi 28000 14. uttarAdhyayanacUrNi 16000 15. nandIcUrNi krama cUrNi 1. AcAra-cUrNa 2. sUtrakRta-cUrNi 3. bhagavatI - cUrNi 4. jIvAbhigama-cUrNi 5. jaMbUdvIpaprajJapti - cUrNi 6. nizIthacUrNi 7. bRhatkalpacUrNi 8. vyavahAracUrNi 1200 16. anuyogadAracUrNi noMdha : (1) ( 18 cUrNimAMdhI nizItha, dazAzrutaskandha, jItakalpa khe trAza cUrNi amArA khA saMpAdanamAM samAvAI gayela che. zlokapramANa 2225 3275 1000 18500 7000 5850 1500 2265 (2) AcAra, sUtrakRta, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nandI, anuyogadvAra e sAta vRtti pUjyapAda AgamodvAraka zrI e prakAzIta karAvI che. (3) dazavaikAlikanI jI se cUrNi he agatsyasiMhasUrikRta che tenuM prAzana pUbhya zrI punyavijayajIe karAvela che. (4) jaMbUdvIpaprajJapticUrNi vize hIrAsAsa apaDIyA mazrArthayita utsuM Dare che. bhagavatI cUrNi to bhajeche, pAsa cha prAzIta dharma nadhI. tebha4 bRhatkalpa, vyavahAra, padmavattva e traNa hastaprato ame joI che paNa prakAzIta thayAnuM jANamAM nathI. ( 4 ) cUrNikAra tarI jinadAsagaNimahattarantuM nAma mukhyatve saMbhaNAya che. DeTalAnA mate amuka pUrtinA kartAno spaSTollekha maLato nathI. "Agama-paMthAMgI" kheDa yintya jANata" 1 vartamAna kALe prApta Agama sAhityanI vicAraNA pachI kharekhara AgamanA pAMca aMgomAM keTaluM ane zuM upalabdha che te jANyA pachI eka prazna thAya ke Agama paMcAMgI nI vAto DeMTalI yintya che. aMga-upAMga- prakIrNaka-cUlikA se upa Agamo (52 bASpa nathI. eTale 35 AgamanuM eka aMga to aprApya ja banyuM. sUtra paratve upalabdha niyukti phakta cha che. eTale 39 AgamonuM eka aMga aprApya ja banyuM. khArIte jyAMDa bhASya, iyAMDa niyukti bhane DyAMDa cUrNina / alAve vartamAna ajU suvyavasthita paMcAMgI ye mAtra Avazyaka sUtra bhI gazAya. 2 naMdIsUtra bhAM paMcAMgIne pahale saMgrahaNI, pratipatti bho vagerenA patra seja che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7]. (45 Agama aMtargata vartamAna kALe upalabdha vibhAgo ) sUicanA :- ame saMpAdita karela kAmasuttALa-TI mAM bekI naMbaranA pRSTho. upara jamaNI bAju gAmasUtra nA nAma pachI aMko Apela che. jemake 13254 vagere. A aMko te te AgamanA vibhAgIkaraNane jaNAve che. jemake khAvAmAM prathama aMka zrutattvano che tenA vibhAga rUpe bIjo aMka pUnA che tenA peTA vibhAga rUpe trIjo aMka adhyayanano che. tenA peTA vibhAga rUpe cotho aMka 3dezava no che. tenA peTA vibhAga rUpe chello aMka mUno che. A mUta gadya ke padya hoI zake. je gadya hoya to tyAM peregrApha sTAIlathI ke chuTu lakhANa che ane thA/padya ne padyanI sTAIlathI I - I goThavela che. pratyeka Agama mATe A rIte ja oblikamAM ) pachI nA vibhAgane tenA-tenA peTA-peTA vibhAga samajavA. jyAM je-te peTA vibhAga na hoya tyAM (-) oblika pachI Desa mukIne te vibhAga tyAM nathI tema sucaveluM che.] (1) gAvAda - kRtajja:/dhUtA/adhyaya/deza: mUrva pUnA nAmaka peTA vibhAga bIjA zrutaskalpa.mAM ja che. (2) sUtrakRta - zrutaskandhaH/adhyayana/uddezakaH/mUlaM (3) sthAna - sthAnaM/adhyayana/mUlaM (4) samavAya - samavAya:mUne bhagavatI - zataka/vargaH-aMtarazataka/uddezakaH/mUlaM ahIM zAnA peTA vibhAgamAM be nAmo che. (1) va. (2) saMtAna kemake zata 21, 22, 23 mAM taja nA peTA vibhAganuM nAma : jaNAvela che. zata * rU3,34,35,36,40 nA peTA vibhAgane saMtAzA athavA zatazata nAmathI oLakhAvAya che. jJAtAdharmakathA- zrutaskandhaH/vargaH/adhyayana/mUlaM pahelA tAja mAM adhyayana ja che, bIjA bhRtabdha no peTAvibhAga 2 jAme che ane te va nA peTA vibhAgamAM madhyayana che. upAsakadazA- adhyayanaM/mUlaM antakRddazA- vargaH/adhyayana/mUlaM anuttaropapAtikadazA- vargaH/adhyayanaM/mUlaM praznavyAkaraNa- dvAraM/adhyayana/mUlaM mAthava ane saMvara evA spaSTa be bheda che jene mAtra ane saMvaraphAra kahyA che. (koIka ne badale thatanya zabda prayoga paNa kare che (39) vipAkazruta- zrutaskandhaH/adhyayana/mUlaM (12) saupapati- mUi (3) nI - mUi (7) Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] (14) jIvAjIvAbhigama- * pratipattiH /* uddezakaH/mUlaM khA sAsmAM te tra vibhAgo yo che to samamATe pratipattiH pachI peTavila nodhanIya che ma pratipatti - 3-bhAM neraiya, tirikkhajoNiya, manuSya, deva sevA bhAra meTAvibhAgo par3e che. tethI tipatti/ (neraiya Adi ) / uddezakaH / mUlaM je rIte spaSTa alaga pADelA che, zreSTha rIte dRzamI pratipatti - uddezakaH nava nathI patra te peTAvibhAga pratipattiH nAme 4che. (15) prajJApanA- padaM / uddezakaH /dvAraM/mUlaM padanA peTavilAbhiyAM uddezakaH che, jyAM dvAraM yada-28nI peTA vibhAgamA uddezakaH ane tenA peTA vibhAgamAM dvAra paNa che. (16) sUryaprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM ( 17 ) candraprajJapti - prAbhRtaM / prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM Agama 16-17bhAM prAmRtaprAbhRta na pratipattiH nAma peTA vilaga che. pakSa uddezakaH Ahi mujaba teno vizeSa vistAra thAyela nathI. (18) jambUdIpaprajJapti vakSaskAraH/mUlaM (19) nirayAvalikA - adhyayanaM/mUlaM (20) kalpavataMsikA adhyayanaM / mUlaM (21) puSpitA adhyayanaM/mUlaM (22) puSpacUlikA adhyayanaM / mUlaM (23) vahidazA - adhyayanaM /mUlaM zrAgama 18 thI 23 nirayAvalikAdi nAbhathI sAthai koSA bhaNe che bhatene pAMganA pAMtha varga tarI sUtradvAre khojapAvesA che. mAM varga-1, nirayAbalikA, varga-2 kalpayataMsikA... vagere bhAladA - ( 24 thI 33) catuHzaraNa (Adi dazepayannA) mUlaM (34) nizItha uddezakaH / mUlaM uddezakaH / mUlaM uddezakaH/mUlaM L - - (35) bRhatkalpa ( 36 ) vyavahAra (37) dazAzrutaskandha (38) jItakalpa - mUlaM ( 39 ) mahAnizItha - adhyayanaM / uddezakaH / mUlaM - (40) Avazyaka adhyayanaM / mUlaM ( 41 ) ogha / piNDaniyukti mUlaM (42) dazavaikAlika - adhyayanaM / uddezaka / mUlaM adhyayanaM //mUlaM dazA / mUlaM - (43) uttarAdhyayana (44 - 45 ) nandI - anuyogadvAra mUlaM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19] - 133 133 82 amArA saMpAdIta 45 AgamomAM AvatA mUla no aMka tathA temAM samAviSTa gAthA krama AgamasUtra | gAthA | krama | AgamasUtra mUlaM | gAthA gAthA AcAra 552 1 147 / 24. | catuHzaraNa sUtrakRta 806 723 | 25. | AturapratyAkhyAna khyAna | 71 / 70 sthAna 11010 169 | 26. / mahApratyAkhyAnaM 142 | 142 samavAya 383 93 | 27. bhaktaparijJA 172 172 bhagavatI 1087 114 | 28. | taMdulavaicArika 161 132 jJAtAdharmakathA 241 29. saMstAraka upAsaka dazA 73 13 | 30. gacchAcAra 137 137 antakRddazA | 62 12 | 31.. gaNividyA 9. / anuttaropapAtika 4 | 32. / devendrastava 307 |307 10.] praznavyAkaraNa 47 14 | 33. maraNasamAdhi 664 11.| vipAkazruta 47 3 | 34. | nizISa 1420 12., aupapAtika 77 bRhatkalpa 215 vyavahAra 285 14.| jIvAbhigama 398 | dazAzrutaskandha 114 15.| prajJApanA 622 231 / | 38. jItakalpa 16. | sUryaprajJapti 103 | 39. mahAnizItha 1528 17. | candraprajJapti 218 107 40. | | Avazyaka 18. jambUdIpaprajJapti 13141. / odhaniyukti 1165 | 19. | nirayAvalikA 41. piNDaniyukti 712 20. kalpavataMsikA dazavaikAlika 540 | 515 21. | puSpitA uttarAdhyayana | 1731 1640 | 22.| puSpacUlikA 44. | nandI | 168 | 93 | 23.| vahidazA anuyogadvAra ___350 141 | 13.| rAjaprazniya 103 92 365 | 43. noM :- 33 gAthA saMnyAno samAveza mUlaM bhAM 45 x 14che. te mUla sivAyanI asA gAthA sama4vI nahIM. mUla za6 meM abhI sUtra bhane gAthA bane bhATe no mApeko saMyukta anumacha. gAthA Mi4 saMghAnImA sAmAnya gharAvatI chopAthI tenI malA Apela che. paNa sUtranA vibhAga dareka saMpAdake bhinnabhinna rIte karyA hovAthI ame sUtroka judo pADatA nathI. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] 4i] [10] [11] [12] " [14] [15] [16] [17]. [18] [19] [] [21] [10] - amArA prakAzano:abhinv hema laghuprakriyA - 1 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 2 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 3 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 4 - saptAha vivaraNam kRdantamAlA caityavandana parvamAlA caityavandana saGgraha - tIrthajinavizeSa caityavandana covizI zatruJjaya bhakti [AvRtti-do] abhinava jaina paJcAGga - 2046 abhinava upadeza prAsAda - 1- zrAvaka kartavya - 1 thI 11 abhinava upadeza prAsAda - 2- zrAvaka kartavya - 12 thI 15 abhinava upadeza prasAda-3- zrAvaka kartavya - 16 thI 36 navapada - zrIpAla zAzvatI oLInA vyAkhyAna rUpe) samAdhi maraNa [vidhi - sUtra-padya- ArAdhanA-maraNabheda-saMgraha) caityavaMdana mALA [779 caityavanaMdanono saMgraha] tatvArtha sUtra prabodhaTIkA [adhyAya-1] tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno siddhAcalano sAthI [AvRtti - be caitya paripATI amadAvAda jinamaMdira upAzraya Adi DirekTarI zatruMjaya bhakti [AvRttizrI navakAramaMtra navalAkha japa noMdhapothI zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI zrI bAvrata pustikA tathA anya niyamo - AivRtti - cAra abhinava jaina paMcAMga - 2042 [sarvaprathama 13 vibhAgomAM zrI jJAnapada pUjA aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharma vidhi zrAvaka aMtima ArAdhanA (AvRtti traNa vItarAga stuti saMcaya[1151 bhAvavAhI stutio] (pUjya AgamoddhAraka zrI nA samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA- adhyAya-1 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-2 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-3 tatvAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-4 [22] [23] [24] ripa [2]. [27]. [28] [29] [31] [32] [33] [34] [3pa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] [3] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-5 3i7] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya[38] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-7 [39] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-8 [4] tatvAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-9 4i1] tatvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA- adhyAya-10 prakAzana 1 thI 41 abhinavazrata prakAzane pragaTa karela che. [42] AyAro [AgamasuttANi-1] paDhame aMgasuttaM [43] sUyagaDo [AgamasuttANi-2] bIaM aMgasuttaM [44] ThANaM [AgamasuttANi-3] taiyaM aMgasuttaM [45] samavAo [AgamasuttANi-4] cautyaM aMgasuttaM [46] vivAhapatrati [AgamasuttANi-5] paMcamaM aMgasuttaM [47] nAyAdhammakahAo [AgamasuttANi-6] chaThaM aMgasuttaM [48] uvAsagadasAo [AgamasuttANi-7] sattamaM aMgasuttaM [49] aMtagaDadasAo [AgamasuttANi-8] aTThamaM aMgasuttaM [50] anuttokvAiyadasAo [AgamasuttANi-9] navamaM aMgasuttaM [51] paNhAvAgaraNaM [AgamasuttANi-10] dasamaM aMgasuttaM vivAgasUrya [AgamasuttANi-11] eksarasamaM aMgasuttaM [53] uvayAiyaM [AgamasuttANi-12 ] paDhamaM uvaMgasuttaM [54] rAyappaseNiyaM [AgamasuttANi-13] bIaM uvaMgasuttaM [55] jIvAjIvAbhigamaM [AgamasuttANi-14 ] taiyaM uvaMgasuttaM [56] panavaNAsuttaM [AgamasuttANi-15] cautthaM uvaMgasuttaM [57] sUrapannatiH [AgamasuttANi-16] paMcamaM uvaMgasuttaM [58] caMdapannattiH [AgamasuttANi-17] chaThaM uvaMgasutaM [59] jaMbUddIvapannati [AgamasuttANi-18] sattamaM urvagattaM [60] nirayAvaliyANaM [AgamasuttANi-19] aThThamaM uvaMgasuttaM [61] kappayaDiMsiyANaM [AgamasuttANi-20] navamaM uvaMgasuttaM [62] puphiyANaM [AgamasuttANi-21] dasamaM ubaMgasuttaM [63] pupphacUliyANaM [AgamasuttANi-22] ekarasamaM uvaMgasuttaM [64] vaNhidasANaM [AgamasuttANi-23] bArasamaM uvaMgasuttaM [65] causaraNaM [AgamasuttANi-24 ] paDhamaM paINNagaM [66] AurapaJcakkhANaM [AgamasuttANi-25] bIaM paINNagaM [67) mahApaJcakkhANaM [AgamasuttANi-26] tIiyaM paINNagaM [68] bhattapariNNA [AgamasuttANi-27] cautyaM paINNagaM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] [69} taMdulakyAliyaM [AgamasuttANi-28] paMcamaM paIgaM [70] saMthAragaM [AgamasuttANi-29] chaThaM paINNagaM [71] gacchAyAra [AgamasuttANi-30/1] sattamaM paINNaga-1 [72] caMdAvejjhayaM [AgamasuttANi-30/2 ] sattamaM paINNaga-2 [73] gaNivijjA [AgamasuttANi-31] ahamaM paINNagaM [74] deviMdatthao [AgamasuttANi-32] navamaM paINNagaM [75] maraNasamAhi [AgamasuttANi-33/1] dasamaM paINNaga-1 [76] vIratthava [AgamasuttANi-33/2 ] dasamaM paINNagaM-2 [77] nisIha [AgamasuttANi-34] paDhamaM cheyasuttaM [78] buhakappo [AgamasuttANi-35] bIaM cheyasutaM [79] vavahAra [AgamasuttANi-36] taiyaM cheyasuttaM [80] dasAsuyakkhadhaM [AgamasuttANi-37] cautthaM cheyasuttaM [81] jIyakappo [AgamasuttANi-38/1] paMcamaM cheyasuttaM-1 [82] paMcakappabhAsa [AgamasuttANi-38/2 ] paMcamaM cheyasutta-2 [83] mahAnisIhaM [AgamasuttANi-39] chaThe cheyasuttaM [84] AvasassayaM [AgamasuttANi-40] paDhamaM mUlasuttaM [85] ohaninutti [AgamasuttANi-41/1] bIaM mUlasuttaM-1 [86] piMDanijRtti [AgamasuttANi-41/2 ] bIaM mUlasuttaM-2 [87] dasaveyAliyaM [AgamasuttANi-42 ] taiyaM mulasuttaM [88] utaraljhayaNaM [AgamasuttANi-43 ] cautthaM mUlasuttaM [89] naMdIsUrya [AgamasuttANi-44] paDhamA cUliyA [90] anuogadAraM [AgamasuttANi-45] bitiyA caliyA prakAzana 42 thI 90 Agamazrata prakAzane pragaTa karela che. [81] mAyAra - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] paheluM aMgasUtra [2] sU53 gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-1] bIjuM aMgasUtra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] trIjuM aMgasUtra samavAya - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-1] cothuM aMgasUtra [5] vivAhapannatti - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-2) pAMcamuM aMgasUtra [es] nAyAma- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] chaThTha aMgasUtra [87] 6vAsahasA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3) sAtamuM aMgasUtra [8] aMtagaDasA- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] AThamuM aMgasUtra [9] anuttaropapAtikadasA- gujarAtI anuvAda AgamadIpa-3] navamuM aMgasUtra [10] 555pAga29- gujarAtI anuvAda [AgamardIpa-3] dazamuM aMgasUtra 11 [4] Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) [101] vivAgasUya - [12] uvavAIyA [13] rAyakhaseNiya - [14] jIvAjIvAbhigama - [15] pannavaNAsutta [10] sUrapatti - [17] caMdapannati - [18] jaMbuddIvapannati - [19] nirayAvaliyA - [11] kaSpavaDisiyA - [111] puSkriyA - [112] puSkacUliyA - [13] vaNihadasA - [11] caumaraNa - [15] AurappaccakhANa - [11] mahApaccakhkhANa - [117] bhattapariNA - [118] taMduveyAliya[118] saMthAraga - [12] gacchAdhAra - [121 caMdAjhaya[122 gaNiviksa - [123 deviMdatyao - [124 vIratthava - [15] nisIha - [12] buhatakapa - [127 vavahAra[128] dasAsuyaphakhaMdha - [12] jIyakappo - [13] mahAnisIha - [131] Avasmaya - [132] ohanijutti - [33] piMDamijutti - [134] dasayAliya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3 agiyAramuM aMgasUtra gujarAtI anuvAda AgamadIpa-4] paheluM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-4] bIjuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda AgamadIya-4] trIjuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-4] cothuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] pAcamuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] chaThTha upAMgasUtra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5] sAtamuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda AgamadIpa-5] AThamuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5 navamuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda AgamadIpa-5] dazamuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] agiyAramuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-pa bAramuM upAMgasUtra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-pahelo paDyo gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6) bIjo pAyo gujarAtI anuvAda [AgamadIpa) trIjo paDyo gujarAtI anuvAda [Agamadapa-6] cotho paDyo gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] pAMcamo paDyo gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-ka) chaThTho paDyo gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] sAtamo paDyo-1 gujarAtI anuvAda AgamadIpa-6] sAtamo payajJo-2 gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] AThamo pAyo gujarAtI anuvAda Agamadipa-6] navamo paDyo gujarAtI anuvAda AgamadIpa-6] dazamo pAyo gujarAtI anuvAda AgamadIpa-6] paheluM chedasUtra gujarAtI anuvAda AgamadIpa-] bIjuM chedasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-6] trIjuM chedasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-] cothuM chedasUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-cho pAMcamuM cheda sUtra gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-cho chaThTha chedasUtra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7 paheluM mUlasutra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-cha bIjuM mUlasutra-1 gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7 bIjuM mUlasutra-2 gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] trIjuM mulasUtra Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] [135] uttara yA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] cothuM mUlasutra [17] nahIsutaM - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] pahelI cUlikA [137] anuyohAra - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] bIjI cUlikA prakAzana 91 thI 137 AgamadIpa prakAzane pragaTa karela che. [138] dIkSA yogAdi vidhi [139] 45 Agama mahApUjana vidhi [140] AcArAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-1 [141] sUtrakRtAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIka-2 [142] sthAnAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-3 [143] samavAyAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-4 [144] bhagavatIaGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-5/6 [145] jJAtAdharmakathAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIka-7 {146] upAsakadazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-7 [147] antakRddazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [148] anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIka-7 [149] praznavyAkaraNAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [150] vipAkazrutAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-8 [151] aupapAtikaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-8 [152] rAjaprazniyaupAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIka-8 [153] jIvAjIvAbhigamaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-9 [154] prajJApanAupAGgasatraM saTIka AgamasuttANi saTIka-10/11 [155] sUryaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-12 [156] candraprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-12 [157] jambUdvIvaprajJaptiupAGgasUtra saTIka AgamasuttANi saTIka-13 [158] nirayAvalikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [159] kalpavataMsikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [160] puSpitAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [161] puSpacUlikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [162] vaNhidasAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [163] catuHzaraNaprakIrNakasUtra saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [164] AturapratyAvyAnaprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [165] mahApratyAkhyAnaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [166] bhaktaparijJAprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] [167] taMdulavaicArikaprakIrNakasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-14 [168] saMstArakaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [169] gacchAcAraprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [170] gaNividyAprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [171] devendrastavaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [172] maraNasamAdhiprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [173] nizIthachedasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-15-16-17 [174] bRhatkalpachedasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIka-18-19-20 [175] vyavahArachedasUtraM saTIkaM Agagama suttANi saTIkaM-21-22 [176] dazAzrutaskandhachedasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-23 [177] jItakalpachedasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-23 [178] mahAnizIthasUtraM (mUla) AgamasuttANi saTIka-23 [179] AvazyakamUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-24-25 [180] oghaniyuktimUlasUtraM saTIka Agama suttAmi saTIkaM-26 [181] piNDaniyuktimUlasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-26 [182] dazavakAlikamUlasUtraM saTIkaM . AgamasuttANi saTIkaM-27 [183] uttarAdhyayanamUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-28-29 [184] nandI-cUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-30 [185] anuyogadvAracUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-30 prakAzana 139 thI 185 AgamakSata prakAzane pragaTa karela che. - saMpaNa: Agama ArAdhanA kendra zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phaleTa naM-13, 4the mALe zrI naminAtha jaina derAsarajI pAchaLa, bahAI senTara, khAnapura amadAvAda-1 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasuttANi bhAga-9 bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 bhAga-5-6 bhAga-7 [16] "AgamasuttANi-saTIkaM" bhAga 1 thI 30 nuM vivara samAviSTA AgamAH bhAga-8 bhAga-9 bhAga-10-11 bhAga - 12 bhAga- 13 bhAga-14 AyAra sUtrakRta sthAna samavAya | bhagavatI ( aparanAma vyAkhyAprajJapti) | jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika, rAjaprazniya jIvAjIvAbhigama prajJApanA sUryaprajJapti, candraprajJapti jambUdvIpaprajJapti niravAyalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA vahidazA, catuHzaraNa, Atura pratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA tandulavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividyA, devendrastava, maraNasamAdhi bhAga- 15-16-17 nIzItha bhAga- 18-19-20 bRhatkalpa bhAga - 21-22 vyavahAra bhAga-23 | bhAga- 24-25 bhAga - 26 bhAga- 27 bhAga- 28-29 bhAga-30 dazAzrutaskandha, jItakalpa, mahanizItha Avazyaka oghaniyukti, piNDaniryukti dazavaikAlika uttarAdhyayana nandI, anuyogadvAra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________