Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 31

% 3D
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ, ६ सू.२ पुण्यपापयोः आस्वकारणतिरूपणम् १५
मूलम्-पुण्णपावाणं सुभासुभा जोगा ॥२॥ छाया--'पुण्य-पापयोः शुमाऽशुभौ योगी' ॥२॥
तत्वार्थदीपिका-पूर्व तावद् आस्रवस्वरूपं निरूपितम् , सम्पति-पुण्यपापयो? शुभाऽशुभौ योगौ-आत्रको प्ररूपयितुमाह-'पुण्णपावाणं सुभासुभा जोगा' इति । कर्म तावत् द्विविध पुण्यं-पापञ्च, तत्र-पुण्यकर्मणः-आस्वहेतुः शुभयोगा,पापकर्मणश्चाऽऽस्रबहेतुरशुभयोगः। तत्र-प्राणातिपात, स्तेय, मैथुनादिरशुभकाययोगः, अनृतभाषण, परुषाऽसभ्याऽश्लीलवचनादि शुभो वाग्योगः, माणिवध चिन्तनेा-ऽम्यादिरशुभो मनोयोगः, सद्-विपरीत-शुभः कायादियोगः इति ॥२॥ तत्वार्थनियुक्ति:-पूर्व खलु द्विविधो योगः प्रतिपादितः शुभश्चाशुमश्च, तत्र
'पुण्णपावाणं' इत्यादिसूत्रार्थ-शुभयोग पुण्य का और अशुभयोग पापका कारण है ॥२॥
तत्वार्थदीपिका-पहले आस्रव के स्वरूप का निरूपण किया गया है, अब यह बतलाते हैं कि पुण्य और पापका आस्रव किस कारण से होता है ? ___ कर्म के दो भेद हैं-पुण्यकर्म और पापकर्म । इन में से पुण्यकर्म के आस्रव का कारण शुभयोग और पाप कर्म के आस्रव का कारण अशुभ कर्म है । प्राणातिपात, चोरी, मैथुन आदि अशुभ काययोग है। असत्य, कठोर, असभ्य या अश्लील वचन बोलना अशुभ वचनयोग है। हिंसा का विचार करना, ईर्ष्या करना, डाह करना, आदि अशुभ मनोयोग है । इनसे विपरीत जो योग हैं, उन्हें शुभ काययोग आदि समझना चाहिए ॥२॥ तस्वार्थनियुक्ति-पहले योग के दो प्रकार प्रतिपादित किए गए हैं:'पुण्गपावाणं सुभासुभा जोगा' સૂવાથ-શુભયોગ પુણ્યનું અને અશુભયોગ પાપનું કારણ છે મારા
તત્વાર્થદીપિકા–પહેલા આસવ સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હવે એ દર્શાવીએ છીએ કે પુણ્ય અને પાપને આસ્રવ કયા કારણથી થાય છે?
કર્મના બે ભેદ છે–પુણ્યકર્મ અને પાપકર્મ આમાંથી પુણ્યકમના આસ્રવનું કારણ શુભગ અને પાપકર્મના આશ્વવનું કારણ અશુભ કર્મ છે. પ્રાણાતિપાત, ચેરી, મૈથુન આદિ અશુભ કાગ છે. અસત્ય, કઠોર, અસભ્ય અથવા અલીલ વચન બેલવા અશુભ વચનગ છે હિંસાનો વિચાર કરે. ઇર્ષા કરવી, દ્રોહકરો આદિ અશુભ મને યોગ છે. આનાથી જે વેગ છે તેમને શુભ કાયોગ વગેરે સમજવા જોઈએ મારા
તત્વાર્થનિયુક્તિ-અગાઉ યોગના બે પ્રકાર પ્રતિપાદિત કરવામાં આવ્યા છે
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨