________________
ધર્મ એટલે શું? ધર્મ જ છે. પરંતુ તે ધર્મ સ્થૂલદષ્ટિને અગાચર છે. ' ધર્મને સાક્ષાત્ જેવા અને જાણવાનાં જ્ઞાનચક્ષુ વિરલ વ્યક્તિઓને જ પ્રાપ્ત થાય છે.
ધર્મ એ સુખના કારણનું કારણ છે અને કારણને સૂક્ષ્મદષ્ટિ જોઈ શકે છે. કારણના કારણને જોવા માટે તત્ત્વની ખરી જિજ્ઞાસા હેવી જોઈએ. તત્ત્વજિજ્ઞાસુ શાસ્ત્રાભ્યાસ વડે તે ચક્ષુને પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
શાસ્ત્ર એ સર્વજ્ઞના વચન સ્વરૂપ છે.
ધર્મને પ્રત્યક્ષ કરવામાં સહાયક બીજુ ચક્ષુ એ કેવળજ્ઞાનરૂપી ચક્ષુ છે.
કેવળચક્ષુ અને શ્રુતચક્ષુ વડે કારણને કારણને જાણ શકાય છે, દેખી શકાય છે.
શાસ્ત્રચક્ષુ કહે છે કે વિજ્ઞાન અને તેની શોધથી મળતા શબ્દાદિ વિષનાં સુખ એ પાપવૃદ્ધિના હેતુભૂત હોવાથી પાપાનુબંધી પુપરૂપ ધર્મની નીપજ છે, તેથી ત્યાજ્ય છે.
જે ભૌતિક સુખોની ઉત્પત્તિમાં પાપ નથી, રક્ષણમાં કલેશ નથી, વર્તમાનમાં દુઃખ નથી, અનાગત કાળે દુર્ગતિ નથી, અનાયાસે જેની સિદ્ધિ છે, અનીતિપૂર્વકના ભેગમાં જેને દુર્વ્યય નથી, ધર્મ-ઉન્નતિ અને ધર્મની વૃદ્ધિમાં જ જેને શુભ ઉપગ છે; એવાં સુખની પ્રાપ્તિ પુણ્યાનુબંધી પુણ્યરૂપી ધર્મના સંબંધથી છે. તે ઉત્તરોત્તર શુભ ગતિની પ્રાપ્તિમાં નિમિત્તભૂત બનીને જીવને અંતે અપવર્ગ (મેક્ષના અવ્યાબાધ સુખની પ્રાપ્તિ કરાવે છે.
