Maru Jivanvrutt

Author(s): Sukhlal Sanghavi, Dalsukh Malvania
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay

Page 20

કુટુંબકથા છે ૯ કરી લેતા. એને લીધે મારા પિતાજીએ પોતાના ભાગના ઘણા પૈસા મોટાભાઈને આપેલા, જે તેમને કદી પાછા મળ્યા જ નહિ. આમ છતાં એ બંને ભાઈઓનો પ્રેમ અતૂટ અને અકળ હતો. છેલ્લે છેલ્લે મારા પિતાજી ઘરકામથી નિવૃત્ત થયા ત્યારે તે વઢવાણ કેમ્પમાં મોટાભાઈ સાથે આવીને અવારનવાર રહેતા અને લીમલીમાં તો એક વિના બીજાને ભાગ્યે જ ચેન પડે.
અમારું આખું સંઘવી કુટુંબ આતિથ્ય અને મહેમાનગતિ માટે બહુ દૂર દૂર સુધી જાણીતું હતું. મને યાદ છે કે એવા દિવસો અમારા માટે ભાગ્યે જ હોય કે જ્યારે મહેમાનો માટે બનેલાં જમણમાંથી ભાગ ન પામીએ. દુધાળ ઢોર પુષ્કળ એટલે દૂધ-દહીં અને ઘી-છાશની છોળો ઊડતી.
લગ્ન-મરણના વરા; અંબાજી, હનુમાન, પી૨ આદિ દેવદેવીઓની માનતાનાં મિષ્ટાન્નો; અને તહેવારો તથા મહેમાનગતિ નિમિત્તે બનેલાં જમણો – એ બધાંને યાદ કરું છું ત્યારે જૈન શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલ દૂધ-દહીં અને ઘીના સમુદ્રો તેમજ ચોથા આરા અને સત્યયુગની કલ્પનાનું રહસ્ય સમજાય છે.
મોભા, મોટપ અને નામનાનો ખ્યાલ સંઘવી કુટુંબમાં એટલે સુધી ઘર કરી ગયો હતો કે બધા ભાઈઓ ઘણી વાર પોતાની આર્થિક શક્તિ અને આવક કરતાં પણ વધારે ખર્ચ કરી જૂની પ્રથા સાચવવામાં ગૌરવ માનતા અને ઋણ કૃત્વા ધૃતં પિબેત્’ના ચાર્વાક મંતવ્યને કેટલીક વાર ચિરતાર્થ પણ કરતા. મારા પિતાજી પણ આવી વૃત્તિથી જરાય મુક્ત ન હતા.
માતા અને ભાઈભાંડુઓ
અમે ચાર ભાઈઓ, જેમાં મારો નંબર બીજો. મોટા ખુશાલચંદ અને હું એ બે સગા ભાઈ. છોટાલાલ અને ઠાકરશી એ બે મારા ઓરમાન ભાઈઓ. મારે એક બહેન સગી અને એક ઓરમાન. એમ અમે છ ભાંડરું. સગી બહેન મણિ તે મારાથી મોટાં હતાં. મારી જન્મદાત્રી માનો ચહેરો મને યાદ નથી. તેમના અવસાન વખતે કદાચ હું ચારેક વર્ષનો હઈશ, પણ મારી ઓરમાન માનો, જેમને અમે નવી મા કહેતા – તેમનો ગોળ અને સુંદર ચહેરો આજે પણ મારી સામે તાદશ ખડો થાય છે. જન્મદાત્રી માતાનું સુખ નથી અનુભવેલું; પણ નવી માની શીળી છાયા યાદ આવતાં આજે પણ રોમાંચ અનુભવું છું. હું મોઢેથી નવી મા કહી બોલાવતો; પણ નવી માનો ખરો અર્થ બહુ મોડે સુધી સમજેલોય નહિ અને સમજવાની તક સાંપડેલી પણ નહિ. મારી નવી મા પણ ઘણું કરી વિ. સં. ૧૯૫૧માં મારા મોટાભાઈના લગ્નપ્રસંગે માંડવો નાંખવાના દિવસે જ ગુજરી ગયાં, પણ મારાં ઘરડાં પિતામહી જીવિત હતાં. એ છેલ્લાં વર્ષોમાં અંધ થયેલાં. એમને અમે બધાં મા કહેતાં. મા અંધ છતાં ઢોર દોહતાં, બધું દળણું દળતાં, છાશ