________________
૧૨. પુનઃ કાશીમાં અભ્યાસ અને દૃષ્ટિલાભ
સનાતની બ્રાહ્મણ પંડિતો
અમે બંને કાશી તો પહોંચ્યા, પણ હવે ક્યાં રહેવું, કોની પાસે ભણવું, અને શું શું ભણવું? એ પ્રશ્ન અમારી પાસે આવ્યો. મકાનની મૂંઝવણ તો છેવટે ભદૈની જૈન ઘાટ ઉપરની ધર્મશાળા મળવાથી કાંઈક દૂર થઈ પણ ઈષ્ટ પંડિતનો જ પ્રશ્ન મુખ્ય હતો. સનાતની બ્રાહ્મણ પંડિતોની, ખાસ કરી કાશીના પંડિતોની સ્થિતિ તે કાળે આજ કરતાં બહુ જુદી હતી. બહુ મોટા અને પ્રતિષ્ઠિત ગણાતા પંડિતો મને જૈન સમજી ભણાવવામાં આનાકાની કરતા. હું વૈદિક ગ્રન્થો ભણવાનું કહું તો એમને એમ લાગતું કે આ જૈન છતાં વૈદિક દર્શનો ભણવા માંગે છે તો તેનો હેતુ વૈદિક દર્શનના ખંડનનો હોવો જોઈએ. તેથી એને કેમ ભણાવાય ? કોઈ જૈન ગ્રન્થ ભણવા વિષે વાત નીકળે તો તેઓ તે વિષે પોતાનો સાવ અનાદર વ્યક્ત કરે. પૈસા ખરચવાથી આજની પેઠે તે કાળે પણ ભણાવનાર પંડિતો મળી આવતા, પરંતુ એવા પંડિતોથી અમને બંનેને ખાસ સંતોષ ન થતો. વ્રજલાલજી છે તો બ્રાહ્મણ અને કુળધર્મ સનાતની તો પછી એ સુખલાલ જેવા જેન સાથે કેવી રીતે રહી શકતા હશે? એ પ્રશ્ન પણ ઘણા પંડિતોને મૂંઝવતો. અમે સાથે રહીએ છીએ એ વસ્તુ છુપાવવાના અમારા બધા ચાણક્ય-પ્રયત્નો નિષ્ફળ જ ગયા હતા. તેથી એકલા વ્રજલાલજી બ્રાહ્મણ તરીકે કોઈ વિશિષ્ટ પંડિતને
ત્યાં ભણવા જાય તોય તેમની વિરુદ્ધ વાતાવરણ જામતું. અમે બહુ મુંઝાયા. કાશી પાછા ફર્યા પહેલાં આગ્રાથી ગ્વાલિયર-લશ્કર અને વૃંદાવન એમ બે સ્થળે અમે જઈ આવેલા. આગ્રામાં સાંભળેલું કે ગ્વાલિયરમાં અમુક વિશિષ્ટ પંડિત છે ને વૃંદાવનમાં સુદર્શનાચાર્ય નામના રામાનુજી વિદ્વાન આચાર્ય છે. ગ્વાલિયરના પંડિત અમારા માટે કાર્યસાધક ન હતા. વૃંદાવનવાળા બહુ સજ્જન અને વિદ્વાન પણ લાગ્યા, પરંતુ અતિ વૃદ્ધ હોઈ તેમણે ભણાવવાનું બંધ કરેલું. આ કારણે અમારું બંનેનું મન હવે માત્ર કાશીમાં સ્થિર થયું. અધ્યયનની અનેરી યોજના
મિથિલાવાળા ચુંબે ઝા અને પટણાવાળા હરિહર કૃપાળુ બેમાંથી એકેયને કાશી લાવવામાં સફળ ન થયા એટલે તત્કાળ પૂરતી અધ્યયનની એક યોજના અમે વિચારી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
