________________
આગ્રામાં કુટુંબસંસ્કારની પ્રવૃત્તિ ૭ ૧૭૩ બધાનો મારા ઉપર અનન્ય વિશ્વાસ એટલે એમને મન તો મારું વચન જ વેદવાક્ય હતું. વળી હું સમજાવું તોય મારા મોટાભાઈ સિવાય બીજા આવી ઝીણી વાત સમજી શકે તેમ પણ ન હતું. કુટુંબીઓ ને ગામના લોકો મારી પ્રવૃત્તિને કુતૂહલથી જોતા. તેમને આ વિષે કાંઈ સમજાતું નહિ ને હું પણ તેમને કાંઈ સમજાવવા પ્રયત્ન જ કરતો નહિ. મારી કલ્પના એ હતી કે, પરિણામ જ લોકોને સમજાવશે. સમાજ ને કુટુંબ વ્યાપાપ્રધાન વૈશ્ય એટલે તેમને પૈસાની વાત જેટલી સરળતાથી સમજાય ને પસંદ આવે તેટલી વિદ્યા ને સંસ્કારની વાત ભાગ્યે જ સમજાય, પણ આમ છતાં કોઈ સ્પષ્ટપણે મારી આડે આવતું નહિ. તેનું કારણ મને એ લાગ્યું છે કે, મેં આપબળે જ મારો માર્ગ કરેલો ને ભણતરની દિશામાં કાંઈક આગળ વધેલો તેમ જ સ્વાવલંબી બનેલો એટલે તે બધા ઉપ૨ મારી શેહ સહેજે પડતી.
રેલયાત્રામાં નાતજાતનો પ્રશ્ન
પણ આગ્રા જતાં રસ્તામાં વચ્ચે મારવાડમાં ઊતરી જવું મારા માટે જરૂરી હતું. કેમ કે સાદડી (મારવાડ)માં શ્રી જૈન શ્વે. કોન્ફરન્સનું અધિવેશન ભરાનાર હતું. મહેસાણા ગાડી બદલી ત્યારે બનેલ એક બનાવ સામાન્ય છતાં સામાજિક માનસના અભ્યાસની દૃષ્ટિએ ઉપયોગી તેમજ મનોરંજક હોઈ તેનો ઉલ્લેખ જતો નથી કરતો. અમારો સંઘ પાંચ જણનો હતો. તેમાં બે કિશોર કન્યાઓ ને એક બાળક પણ હતાં. ગિરદીમાં જગ્યા બહુ ઓછી ને થોડીક સંભવિત હતી ત્યાં પણ ગાડીની અંદર બેઠેલ પેસેન્જરોએ દરવાજા બંધ કરેલા. ઘણી રકઝક અને તકરારે પણ રસ્તો ન કરાવ્યો એટલે મારા મિત્ર ખીમચંદ ભૂધરની મદદથી હું બારી વાટે ડબ્બામાં દાખલ થયો ને નાના છોકરાને પણ લઈ લીધો, પણ ભત્રીજીઓ અને મોટો ભત્રીજો છૂટાં પડી બીજા કોઈ પણ ડબ્બામાં દાખલ થઈ ગયાં જ્યારે એ નાના ભત્રીજાને અંદર લેવાનો વખત આવ્યો ત્યારે બીજા પેસેન્જરોએ એવી રીતે ધક્કો માર્યો કે તે નીચે ગબડી પડ્યો. ને ગાડી તેમજ પ્લૅટફૉર્મની વચ્ચે પડી ગયો. સદ્ભાગ્યે ગાડી ઊપડવાને એક બે મિનિટની વા૨ એટલે તેના પ્રાણ તો બચી ગયા, પણ ડબ્બામાં પેઠ્યા પછી નવું જ નાટક થયું. હું અને એ બાળક ડબ્બા વચ્ચે ઊભાં હતાં. ત્યાં પેસેન્જરોમાં ઘણાખરા ગુજરાતી પટેલિયાઓ હતા ને એકાદ બે જણ સુશિક્ષિત પણ હતા. તેમાં એક એલએલ.બી. નાગર પણ હતા. ગાડી ચાલુ થઈ ને પેસેન્જરોના પ્રશ્નો પણ ચાલુ થયા. કોઈએ મને પૂછ્યું કે તમે જાતે કોણ છો ? હું ઇરાદાપૂર્વક ચૂપ રહ્યો. તરત જ બીજાએ કહ્યું તેમ બહેરા છો કે મૂંગા છો ? જવાબ કેમ નથી આપતા ? હું અંતઃહાસપૂર્વક વધારે ધીરજ રાખી ચૂપ રહ્યો. એક ત્રીજા ભલા ભાઈએ નરમાશથી પૂછ્યું કે તમને જાત કહેવામાં અડચણ છે ? મેં કહ્યું કે હું માણસ છું, મારી જાત ને તમારી જાત એક જ મનુષ્યતાની છે. એક ગરમ મિજાજના પેસેન્જરે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
