________________
૩૪. વઢવાણમાં અસ્પૃશ્યતાનિવારણનો
પ્રયોગ અને કાશીમાં નિવાસ
વઢવાણમાં ડો. અમરશીને ત્યાં
હું પણ પાછળથી વઢવાણ ખાંડીપોળ બહાર આવેલ ડોક્ટરના મકાનમાં જઈ ઊતર્યો ને રહ્યો. દવા તો ચાલતી જ, પણ ડૉક્ટર ખાનપાન અને બીજી ઘણી બાબતમાં મારા વિષે વિશેષ ધ્યાન આપતા. તેમની પુત્રી ગંગા રસોઈ કરતી. તે ઘણી વાર શીરો ખવડાવતી. ને પુષ્કળ દૂધ પીવા આગ્રહ કરતી. હું ખેતરોમાં ને ઝાડીઓમાં દૂર દૂર ફરતો. આથી કાંઈક શક્તિ આવી. વઢવાણમાં મારાં અનેક નિકટનાં સગાં-સ્નેહીઓ. બહેન પણ ત્યાં જ. બધાંને વિસ્મય એક જ હતો કે હું દરજી ડોક્ટરને ત્યાં ઊતર્યો છું ને તેમને રસોડે તેમની સાથે જમું છું. મિત્રો અને સગાંઓએ એક દિવસ કહ્યું કે તમે અમારે ત્યાં કેમ નથી ઊતર્યા? મેં એકાંત ને બીજી સગવડને લીધે ડૉક્ટરને ત્યાં રહેવાનું પસંદ કર્યું છે એ જણાવવા સાથે એ પણ કહી દીધું કે મને કોઈ નાત-જાત નડતી નથી. મારી વાતથી બધાને દુઃખ તો થયું હશે, પણ કોઈથી કશું બોલવાની હિંમત ચાલી નહિ. એક તો હું તદ્દન બેપરવા ને બીજું બધાંઓને એ ડોક્ટરની બહુ ગરજ. એટલે ડૉક્ટરને ન ગમે એવું બોલવાની કોઈ હિંમત કરી શકે તેમ ન હતું.
વધારામાં એક દિવસ વધારે આઘાતકારક એક ઘટના બની. ડૉક્ટર પાસે એક ઢેડ દવા લેવા આવ્યો. એ જમાનામાં અસ્પૃશ્યતાનાં મૂળ અત્યાર કરતાં પણ ઘણાં વધારે ઊંડાં હતાં. કોઈ પોતાના ઘરમાં ઢેડને પેસવા દે કે આવવાનું કહે એ તો આભ ફાટ્યા બરાબર હતું ને મેં ડોક્ટરને કહ્યું, ઢેડને અંદર બોલાવો, તપાસો ને દવા આપો. ડૉક્ટર અસ્પૃશ્યતામાં બિલકુલ માનતા નહિ. કહ્યા છતાં બીકને લીધે ઢેડ કેમેય કરી દવાખાનામાં દાખલ ન થાય. મેં કહ્યું તો પછી એની દવા ન જ કરો. છેવટે ઢેડ મકાનમાં દાખલ થયો, ને દવા લીધી, પણ બીજા ત્યાં બેઠેલા સવર્ણાભિમાની હિન્દુઓ મનમાં ને મનમાં ઊકળી ગયા હશે એમ મને લાગ્યું. આ વાત શહેરમાં પ્રસરી. મારાં સેંકડો સગાંસ્નેહીઓને મારા વિચાર કે વ્યવહારની તો લગભગ ૨૦ વર્ષ થયાં કશી ખબર જ ન હતી, પણ એકાએક ધડાકો થયો. કોઈની જરાય હિંમત મારો વિરોધ કરવાની તો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
