________________
૨૦૨ મારું જીવનવૃત્ત થઈ ગયું હતું. મારી નિખાલસ વૃત્તિ અને મૈત્રીવૃત્તિને તેમના પૂર્વગ્રહે ઓળખવા ન દીધી એમ મને લાગ્યું. ત્યારે મેં જોયું કે ઘણી વાર એકબીજાને ચાહતા અને પસંદ કરતા માણસો વચ્ચે પણ પૂર્વગ્રહો કેવી રીતે અંતરાયનું કામ કર્યા કરે છે તેમજ માણસો પણ કેવા નિર્બળ સ્વભાવના કે ફરી બદલાયેલા સંયોગોમાં પોતાના પૂર્વગ્રહોની યોગ્યાયોગ્યતા વિષે કશો વિચાર કરવાની તસ્દી પણ ન લે અને માનવજીવનના સુરભિમય ઉદ્યાનમાં ઊગેલ પોતાના જીવનપુષ્પની જ સુગંધ પૂર્ણપણે ન લઈ શકે.
તેમના પૂર્વગ્રહને સ્પષ્ટ કરવા તેમની સાથેના એક-બે પ્રસંગ બીજા પણ નોંધું છું. ઘણું કરી ૧૯૨૪ના ઉનાળામાં હું કલકત્તા હતો. તે પ્રસંગે અજીમગંજ મુર્શિદાબાદ) જવાનું બન્યું. અણધારી રીતે હરગોવિંદદાસ ત્યાં મળી ગયા. હું જિયાગંજ બહાર આવેલા બાબુ છત્રપતિસિંહજીના વિશાળ અને ભવ્ય બગીચામાં મંદિરે જતો હતો. તેઓ પણ પોતાની પત્ની સાથે ત્યાં જ જતા હતા. મેં તેમને સંકોચમુક્ત કરવા પ્રથમ બોલાવ્યા. તેઓએ જવાબ તો આપ્યો, પણ તેમાં રુક્ષતાનો રણકાર હતો. મેં જોયું કે તેમનું દિલ હજી આર્ટ્સ થયું નથી. ત્યાર બાદ ત્રણેક વર્ષે હું ફરી કલકત્તામાં ગયેલ. મેં સાંભળ્યું કે હરગોવિંદદાસની તબિયત સારી નથી. તેમને ત્યાં મળવા ને તબિયત વિષે પૂછવા ગયો. તેઓ મળ્યા ખરા, પણ મેં અપેક્ષિત ઉલ્લાસ ન જોયો. આથી મને લાગ્યું કે તેઓ પોતે બહુ મળવાહળવા ઇચ્છતા નથી.
- ઈ. સ. ૧૯૨૪ ને ૨૭ વચ્ચે એક એવી ઘટના બની ગયેલી કે તેની અસર તેમના મન ઉપર ભૂંસાઈ ન હોય એમ લાગ્યું. મેં હિન્દી પંચપ્રતિક્રમણ બાબુ બહાદુરસિંહજી સિંધીની ઇચ્છાથી તૈયાર કરેલું ને આગ્રાથી પ્રસિદ્ધ થયેલું. તેની લોકપ્રિયતા બહુ જામેલી. મેં હિન્દી પંચપ્રતિક્રમણ તૈયાર કરેલું ત્યારે પ્રસ્તાવનામાં તે વિષય પરત્વે તુલનાત્મક અભ્યાસ કરેલો. આચારમાં કોઈપણ એક જ પરંપરાને અનુકૂળ થઈ પડે તે માટે મેં તપાગચ્છાનુસાર વિધિ કેન્દ્રસ્થાને રાખેલ અને અન્યાન્ય ગચ્છોની વિધિઓ અંતમાં ફેરફાર સાથે સૂચવેલ. પંચપ્રતિક્રમણની લોકપ્રિયતા જોઈ તપાગચ્છના પ્રતિસ્પર્ધી ખરતર ગચ્છના કેટલાક અનુયાયીઓને લાગ્યું કે તેમણે પણ ખરતર ગચ્છની આમ્નાય પ્રમાણે આવું જ પંચપ્રતિક્રમણ તૈયાર કરવું. હંમેશાં આવા કામમાં અગ્રેસર સાધુઓ કે જાતિઓ હોય છે. ગચ્છભક્તો તેમને સહાયક તરીકે મળી જ આવે છે. માત્ર ગચ્છભાવનાના ઉત્તેજક એવા ધર્મગુરુની જ જરૂર હોય છે. એક જિનચારિત્રસૂરિ નામના યતિએ આગેવાની લીધી. તેમને પૈસા આપનાર તો મળી જ આવ્યા, પણ ખરતર આમ્નાય પ્રમાણે સિંધીવાળા પંચપ્રતિક્રમણની સાથે ઊભું રહી શકે એવું પંચપ્રતિક્રમણ
તૈયાર કરી છપાવી કોણ આપે ? એ પ્રશ્ન તેમની સાથે હશે. તૈયાર કરનાર અને છપાવી Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
