________________
૧૨૪ • મારું જીવનવૃત્ત
કેળવણીની અનેક સંસ્થાઓ ઉપરાંત ત્યાંનું સંગ્રહાલય, જુદા જુદા દર્શનીય પ્રાસાદો, મોટાં તળાવો આદિ વડોદરાની અનેક વસ્તુઓને સાક્ષાત જાણવાનો પ્રસંગ મળ્યો. એ લાભ જેવો તેવો ન ગણાય, પરંતુ ત્યાંની બે વસ્તુઓની છાપ સ્મૃતિમાંથી ભૂંસાતી નથી. એક તો ગંગાબાઈએ કરેલી રસોઈ ને સુંદરબાઈનું ઓસામણ અને બીજી શેરીઓની ગંદકી. જે બાપુભાઈ વૈદ્યને ત્યાં હું જમવા જતો તેમને ત્યાં દક્ષિણી બહેન ગંગાબાઈ રસોઈ કરે. ભાત ખાવાનો અભ્યાસ તો મિથિલામાં વધ્યો જ હતો. ગંગાબાઈ દાળ ને ભાત પીરસે ત્યારે એનાં સુગંધ અને સ્વાદથી મંદ પણ જઠરાગ્નિ પ્રદીપ્ત થઈ જતો. જમતાં જમતાં એમ પણ થઈ જતું કે, પાકકળા ને ચોખ્ખાઈ મરાઠી બહેનોને જ વરી છે. મને દેશમાં હતો ત્યારથી તો ઝાલાવાડના રિવાજ પ્રમાણે કઢી જ પસંદ હતી. ક્યારેક કયારેક બીજે સ્થાને ઓસામણ ચાખેલું, પણ તેણે મન બહુ જીતેલું નહિ; એને જીત્યું સુંદરબાઈના ઓસામણે. એમને ત્યાં જમવા જાઉં ત્યારે ઘણી વાર માંગતાં અને એ પીરસે તોય લેતાં સંકોચ થતો એમ ધારી ને કે રખે કોઈ મને ભૂખણશી ન લેખે.
વડોદરાના રાજશાહી પહોળા રસ્તાઓ, સુરસાગળ જેવાં તળાવો, માણેકરાવના અખાડા જેવાં સ્થાનો એ બધ સ્થળે સવાર-સાંજ ફરી ખુલ્લી અને શુદ્ધ હવાનો આનંદ લઈ જ્યારે સાંકડી જાની શેરીના જૈન ઉપાશ્રયમાં જવુંઆવવું પડતું ત્યારે બહાર મેળવેલો આનંદ નરકયંત્રણામાં ફેરવાઈ જતો. શેરીઓ સાંકડી, વરસાદ અટકે નહિ. આગલા દિવસનો ગંદવાડ ખસ્યો જ ન હોય ત્યાં તો સામસામી બંને બાજુએ આવેલ મકાનોમાંથી જાણે હરીફાઈ થતી હોય તેમ ગંદવાડ વધતો ચાલે. આ ગંદકીએ શરૂઆતમાં તો મારા હાથ-પગના આંગળામાં સડો પેદા કરી સૂચના આપી કે તારું અહીં કામ નથી, તું ચાલ્યો જા, પણ એ સૂચના ઝીલવા જેટલી બુદ્ધિ વિકસેલ નહિ હોય કે લીધેલ વાત પકડી રાખવાની હઠ હોય-ગમે તે હોય, પણ હું વખતસર ન ચેત્યો એટલે એ ગંદકીના વાતાવરણે પોતાના દૂત તાવને મોકલ્યો. હવે મારી સ્થિતિ મુશ્કેલ બની. અતિ સખત ગરમ દવા લેવાને કારણે લોહી પડ્યું ને હરસ દૂઝક્યાની શંકા ગઈ ત્યારે જ વડોદરાને દશેરા લગભગ સલામ કરી. પ્રવર્તકજીની ભવ્યતા
વડોદરામાં તાવ આવ્યો, હેરાન થયો, પણ તેણે પ્રવર્તકજીની ભવ્યતાનું જે વિરલ દર્શન કરાવ્યું તે બીજા કશાથી ન હતું. જેનસમાજમાં સામાન્ય રીતે એવી માન્યતા અને દેઢ પરંપરા છે કે સાધુઓ ગૃહસ્થોની પરિચર્યા ન કરે. મરતાંને દવા ન આપે, તો પછી શારીરિક પરિચર્યાની વાત જ શી ? ચૌદશનો દિવસ. આવશ્યક ક્રિયા માટે આખો સંઘ એકત્ર થયેલો. હું સખત તાવના જોરમાં પડેલો ને ભાન ઓછું. પ્રવર્તકજી મારું મસ્તક દબાવે. આ ચાલતું હતું તે દરમિયાન સંઘનાં વૃદ્ધ અને પ્રતિષ્ઠિત સ્ત્રી-પુરુષો બિછાના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
