________________
૧૬૦ • મારું જીવનવૃત્ત અધ્યયન-ચિંતન તરફ વળ્યો. બીજી બાજુ જૈનપરંપરાના બધા જ ફિરકાઓમાં પ્રચલિત આવશ્યક-સૂત્રોનો ઐતિહાસિક તેમ જ તુલનાત્મક અભ્યાસ વધારે ઊંડાણથી કરવાની તક પણ સાંપડી. આ તકને વધાવી લેવાથી મને બહુ જ ફાયદો અને સંતોષ થયો. પ્રસ્તાવનામહ બધું લખાણ તૈયાર પણ થયું ને પ્રેસમાં પણ ગયું. ચારેક ફર્મા છપાયા
ત્યાં વળી નવા જ ફેરફારનો પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયો. કૈલાસતીર્થમાં નિવાસ
વિ. સં. ૧૯૭૫નો ઉનાળો ચાલતો. આગ્રાની ગરમી અમારા કામના ઉત્સાહને ઠંડો પાડવા મથતી તો અમે પણ એની અવગણના કરવાનો કાંઈક રસ્તો શોધતા હતા. દરમ્યાન દયાલચંદજી ઝવેરીના મોટાભાઈ વકીલ ચાંદમલજીએ એક રસ્તો સૂચવ્યો કે, જો આગ્રામાં રહીને જ કામ પણ કરવું હોય તો શહેર છોડી જમના કિનારે રહો. આ સૂચના અમને ગમી. આગ્રાથી સાતેક માઈલ દૂર જમનાના કિનારે કૈલાસ નામથી પ્રસિદ્ધ એક તીર્થધામ જેવું સ્થાન છે. તે અકબરના મકબરા સિકંદરાથી એકાદ માઈલ દૂર છે. ત્યાં બરાબર કિનારા ઉપર જ અમને એક મકાન મળી ગયું. ત્યાં પણ ગરમી તો ઓછી ન હતી, પરંતુ સવાર-સાંજ યમુનાનો જળવિહાર કરવાની પ્રાકૃતિક અનુકૂળતા હતી. મકાનના ભોંયરાનું એક દ્વાર યમુનાના પ્રવાહને સ્પર્શતું હતું. ઉનાળો એટલે પાણીનું બહુ ઊંડાણ કે તાણ પણ નહિ. તેથી તરવા જાણનાર ને ન જાણનાર અમારા બધાંયને માટે એ પ્રવાહ જળવિહારનું એક સાધન બની રહ્યો. રમણીકભાઈ અને તેમનાં પત્ની તારાબહેન બંને તરવાનો અભ્યાસ કરતાં. હું દેખતો ત્યારથી જ તરતાં જાણતો એટલે તેમને કાંઈક મદદ કરતો અને તેઓ મને તરતી વખતે દિશામૂલથી બચાવતા. ભોજનની કેટલીક અગવડ છતાં આ કૈલાસવાસે અમને તાજગી પણ આપી ને થોડાક નવા અનુભવો પણ કરાવ્યા.
ત્યાં નજીકમાં એક શિવધામ છે. તેના માલિક મહત્ત જયશિવ’ કહેવાય છે, કારણ કે તેમણે પોતાના આખા ધામમાં ભાગ્યે એવી કોઈ જગ્યા ખાલી રાખી હશે કે જ્યાં જયશિવ એવા અક્ષરો લખાવેલા ન હોય. તાજમહેલને તો રોજ જોતા, પણ સિકંદરાના વિશાળ ખુલ્લા ને સફાઈદાર મકબરાનો સ્પર્શ એ કૌલાસવાસે જ કરાવ્યો. બાબુ બહાદુરસિંહજીનો પરિચય
ઘણી વાર પ્રાતઃકાલની મધુર ને આહલાદક હવાનું સેવન કરતાં હું ને રમણીકલાલ બંને અતિવેગથી પગપાળા શહેરમાં જતા ને પ્રેસનું કામ જોતા. આમ અતિ ગરમીના એ દિવસોમાં પ્રતિક્રમણ છપાવવાનું કામ કાંઈક આગળ વધ્યું. થોડાક ફરમા છપાયા ત્યાં એક દિવસે અણધાર્યા બાબુ બહાદુરસિંહજી આવી ચડ્યા. તેમના તરફથી છપાતા પ્રતિક્રમણના ફરમા તેમને બતાવવામાં આવ્યા કે આવું કામ થાય છે. અત્યાર લગી
મને ઉક્ત બાબુજીનો સાક્ષાત્ તેમ જ વિશિષ્ટ પરિચય ન હતો. હું એમને એક વ્યાપારી Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
